'Mijne vrouw is Roomsch en ik ben Catholiek'
tik
ZATERDAG 16 APRIL 1977
KERK
Trouw/Kwartet
door Antonie Wessels
Een kwam een bedelmonnik de win
kel van 'Attar binnenlopen. Hij
vroeg hem om een aalmoes. 'Attar
deed of hij hem mei z,ag en zei niets.
De bedelaar vroeg: „Hoe denkt u
dan te sterven?"
„Zoals jij," antwoordde 'Attar ver
wonderd
De bedelmonnik boog zich neer op
de grond, legde zijn hoofd op zijn
bedelnap en gaf de geest.
Dit verhaal van de bekering van iemand die
later de beroemde moslimse mysticus 'At
tar werd. kan misschien als een kennisma
king dienen metde wereld van de islam".
Deze is voor vele Nederlanders de laatste
jaren heel wat dichterbij gekomen. Na
tuurlijk waren er altijd wel contacten met
het moslimse Indonesië en de moslims ln
Suriname, maar dat bleef toch meestal
beperkt tot de wetenschappelijke Lei
den bijvoorbeeld of missionaire belang
stelling
Tegenwoordig komt de moslim op de Ne
derlander al in de figuur van de gastarbei
der. Maar het resultaat is vaak dat door
taal- en cultuur- barrières een diepere ken
nismaking moeilijk tot stand komt Het
gevaar bestaat ook dat velen de islam
daardoor al dennen te kunnen doen als een
„derde-wereld"-verschljnsel. In de zin dat
ae godsdienst wel even onderontwikkeld
zal zijn als de gastarbeider die men ..ont
moet". nu Ja. ..ziet", in de Nederlandse
stationsrestauraties.
Festival
Daar heeft men in Engeland iets aan willen
doen door de organisatie vorig Jaar
van "Het wereld van de Islam festival". In
een aantal Britse musea vooral in
Londen werden allerlei briljante facet
ten van de moslimse kunst, calligrafie,
prachtige koranuitgaven, cultuur en
kunstnijverheid, het Engelse publiek ten
toongesteld.
Een anglicaans bisschop die zich nogal
bezig houdt met de ontmoeting tussen
christenen en moslims ln Engeland, vergel -
de mij dat dit festival wat Engeland be
treft een nong-event was geweest, dus ei
genlijk niet had plaatsgevonden Het was
de doorsnee Engelsman voorbijgegaan
Het blijkt telkens weer hoe gereserveerd
op zijn zachtst gezegd de doorsnee Euro
peaan tegenover de islam blijft staan, deze
grootste godsdienst na het christendom
Om hier Iets aan te veranderen zal het
belangrijk zijn of er een bereidheid aanwe-
De moskee op een dominerend punt in
het Londense Regent's Park nadert zijn
voltooiing. De moskee is uitgerust met
een koepel en een 46 meter hoge mina
ret, een bibliotheek, een sociaal centrum,
kantoorruimte en een gebedshal voor
4.500 personen.
zlg Is. zoals die omgekeerd bij de beroemde
Arabische filosoof Al-Kindl gevonden
werd, toen deze zei: „Wij moeten ons niet
schamen waarheid te erkennen uit welke
bron die ook komt, zelfs als deze ons wordt
aangereikt door vroegere geslachten en
de volken."
Prachtig
Hoe dan ook. aan deze onbekendheid die
zo vaak onbcmlndheld met zich mee heeft
gebracht, wordt ln de uitgave De wereld
van de Islam onder redactie van de beken
de oriëntalist Bernard Lewis lets gedaan.
Dit werk dat ten tijde van het bovenge
noemde festival verscheen, is ongetwijfeld
een van de prachtigste uitgegeven platen-
werken die er over de Islamitische
godsdienst en cultuur recent zijn ver
schenen.
Niet alleen staan er Instructieve teksten
bij de prachtige reprodukties heel vele
ln kleuren maar ook een dertiental
Informatieve bijdragen, geschreven door
op hun terrein zeer bekend staande geleer
den. Deze omvatten onderwerpen als: het
geloof van de moslim, het mystieke pad, de
moslimse literatuur, kunst, architectuur
en wetenschap.
Aan enkele moslimse landen wordt speci
aal aandacht besteed zoals het moorse
Spanje, het ottomaanse rijk (met Turkije
als centrum), het moslimse India en Perziè.
Zoals zo vaak ln dergelijke werken ont
breekt Indonesië, een land dat wat inwo
nertal betreft tot een van de grootste Isla
mitische landen behoort.
Het ls bepaald geen doorsnee platenboek
zoals er nu al enkele ook in Nederland
verschenen zijn. Zowel de tekst als de
reprodukties zijn van hoge kwaliteit (De
vertaling uit het Engels bevat onnauwkeu
righeden. Het ls Jammer dat islamitisch
met Mohammedaans wordt vertaald.)
Belang
Het belang van dit werk is dat het op
allerlei manier door woord en beeld de
lezer en de kijkert!) de Islamitische wereld
dichterbij brengt. Zo is er een prachtige
afbeelding van de Ontmoeting van de vo
gels naar het allegorische gedicht van de
aan het begin genoemde 'Attar (1221). De
vogels gaan op bedevaart naar het hof van
hun koning, Simurgh. Dertig onder hen
houden tot het einde toe vol. Ten slotte
ontdekken zij dat zij zelf Simurgh zijn.
(Simurgh betekent namelijk 'dertig vo
gels').
Op de Islamitische kunst hebben ook an
dere etnische en religieuze minderheden
een belangrijke Invloed gehad. Hoe trou
wens ln de Islamitische beschaving multi
nationale en multl-rellgieuze factoren heb
ben meegewerkt, moge blijken uit de uit
spraak van de leden van een filosofisch
gezelschap uit de negende eeuw.
„De ideale en moreel volmaakte mens
moet van Oostperzlsche afkomst zijn. Ara
bisch in zijn geloof, met een Iraakse opvoe
ding, met Hebreeuwse schranderheid en
discipel van Christus in zijn gedrag, vroom
als een Qrieksemonnlk en met een Griekse
zin voor wetenschap en Indiër in de uitleg
van mysteriën, maar ten slotte in heel zijn
geestelijk leven een mysticus (soefie)".
Onvruchtbaar
In onze tijd gaan er gelukkig heel wat
stemmen op die pleiten voor een meer
open en meer respectvoller houding ten
opzichte van de andere godsdiensten, ook
de islam. Helaas is die geschiedenis van de
verhouding tussen christenen en moslims
getekend door veel bloed en gekenmerkt
door veel misverstand. De heilige oorlog
werd beantwoord met een kruistocht. En
dat schijnt als men naar bepaalde landen
vandaag kijkt, nog geen voltooid verleden
tijd te zien.
Als men niet met elkaar vocht of vecht dan
is het wel een pennestrijd geweest en vaak
nog. Hoe onvruchtbaar dat is, kan geïllus
treerd worden aan het voorbeeld van de
Spaanse moslim uit de middeleeuwen, Ibn
Hazm. Hij bestreed zowel joden als christe
nen hevig en venijnig.
Van deze aanvankelijk vooral als literator
bekend staande auteur wordt gezegd, „ver
bitterd door hevige theologische en juri
dische twisten, vervreemd van alles en
iedereen, bracht hij zijn laatste levensja
ren door in het provincieplaatsje waar zijn
familie vandaan kwam. Hij bleef nog
schrijven, maar nu, in de bittere bewoor
dingen van Ibn Hayyan, reikten zijn boe
ken niet verder dan de drempel van zijn
deur." (pas. 241).
Er komt een afbeelding in dit boek voor
van een christen en een'moslim die schaak
spelen. Het ls afkomstig uit een christelijk
manuscript uit de dertiende eeuw, de tijd
toen moslimse macht snel en catastrofaal
afnam in Spanje. „Er schuilt iets symbo
lisch ln het spel tussen de twee tegenstan
ders," zo luidt de begeleidende tekst. „Ie
der respecteert en leert van de ander, maar
wordt onvermijdelijk naar de laatste en
absolute confrontatie gedreven." (pas. 245)
Dat is inderdaad in Spanje geschied. De
wezenlijke vraag voor christenen en mos
lims vandaag, ln het Midden-Oosteh, Su
dan, Egypte, Ethiopië en de Phllippijnen
en Indonesië ls of dat onvermijdelijk is.
Een dergelijke confrontatie kan mede
voorkomen worden als men elkaar beter
leert kennen en waarderen, waartoe dit
boek een goede bijdrage kan bieden.
Dr. A. Wessels is wetenschappelijk
hoofdmedewerker voor Islam aan het
instituut voor godsdienstwetenschap
aan de Vrije Universiteit te Amster
dam. „De wereld van de islam" is een
uitgave van het Mercatorfonds in
Antwerpen (voor Nederland: J. Richt,
Vught). Omvang 360 pas.; prijs 130
gulden.
door A.J.Klei
Mijn Journalistieke loopbaan ben
ik begonnen ln Kampen Samen
met m'n bloknoot verkeerde lk er
in de beste gereformeerde en libe
rale kringen. De gereformeerden
hadden hun theologische schoolda
gen met bussen vol gelovigen, de
liberalen hun Nutsavonden met
zaaltjes vol notabelen. De eersten
kwamen voor godsdienstige ver
handelingen en lulde samenzang,
de laatsten voor strijkkwartetten
of een Interessante lezing.
Hoewel van huls uit duidelijker
aangewezen op de kerk dan op de
Maatschappij tot 't Nut van 't Alge
meen. denk ik met grote genegen
heid terug aan de door mij meege
maakte Kamper Nutsbijeen-
komsten Er heerste een, naar 't
hartelijke neigende wellevendheid
en de toon was van een zeer gemoe
delijke deftigheid, welke ver uit de
buurt bleef van kleinsteedse stijf
heid.
Ik word op het moment daaraan
krachtig herinnerd, nu de tekst
voor me ligt van de lezing die onge
veer honderd Jaar geleden voor het
Departement van 't Nut In Kam
pen is gehouden door ds. F U. van
Hengel Hierin tref lk het enigszins
oubolllg-ajieke aan. hetwelk de
Kamper beau monde, getuige mijn
ervaringen op het verslagge
versstoeltje. door twee wereldoor
logen met zich meevoerde Ds Van
Hengel was ln 1872 ln Kampen ko
men wonen, na zijn pensionering
als predikant van de protestantse
kerk ln Nederlands-Indlë Een ..In
dische" dominee dus. méér man
van de wereld dan degenen die
slechts vaderlandse kansels be
klommen
Hoe hij er uitgezien heeft, weet ik
niet. Ik stel me hem voor als een ln
slordig, maar duur pak gestoken
heer. met losse en onafhankelijke
gebaren en met het ln de Oost
zorgvuldig bewaarde, ln de Leidse
studententijd verworven accent.
Hij ls vrijzinnig, hij houdt er geen
nachtschuitdenkbeelden op na.
stel Je voor. Trouwens, dan had het
Nut hem stellig niet uitgenodigd.
Hij maakt er zelf een grapje over.
Hij zag er eerst erg tegenop, een
voordracht voor 't Nut te houden;
als ze hem nu voor een preek ge
vraagd haddenofschoon ik zou
vreezen. dat menigeen ontsticht de
kerk zou verlaten en ln zijne wo
ning wedergekeerd zeer veront
waardigd tot zijne huisgenooten
zeggen: Is me dat een Domlné! Men
kan wel zien dat hij tot de Ugte
troepen behoort. Hij laat Je maar
zoo met schoenen en kouzen den
hemel ln gaan!"
De lezing van ds Van Hengel heet
te „Mijne reis naar Benkoelen". Hij
verhaalt over de pastorale dienst
reis die hij ln 1857 vanuit Batavia
moest maken naar Benkoelen (nu:
Bengkulu) aan Sumatra's zuid
westkust. waar ze ln geen negen
Jaar „een leeraar" gezien hadden.
Het verhaal staat nu in een uitgave
van het Hendrik Kraemer-lnstltuut
te Oegstgeest, getiteld: „Een pasto
rale bezoekrets ln het oude Indiê."
Ik kreeg het toegestuurd door de
hervormde zendingsman en
kerkhistoricus dr. I. H Enklaar
Dr. Enklaar ontving indertijd het
manuscript van een kleindochter
van ds Van Hengel. Hij voorzag de
lezing van ds. Van Hengel van een
inleiding en van verklarende voet
noten en maakte van het geheel het
al vermelde boekje, dat verkrijg
baar Ls door 6.70 (porto Inbegre
pen) te storten op giro 11 901 67
ten name van dr I. H Enklaar.
Oegstgeest Ik heb het gretig door
gebladerd en vastgesteld dat. met
of zonder boekenweek, de meest
begerenswaardige werkjes nooit
gewoon ln de etalage liggen.
Urenlang duurde zo'n voordracht,
en waarom ook niet? Niemand
hoefde zich te haasten voor het late
Journaal. Ik geniet mateloos van
deze meeslepende breedsprakerig-
held. Als ds. Van Hengel, na een
zeer uitvoerige inleiding, eindelijk
op de boot naar Benkoelen zit. ver
telt hij zijn luisteraars wat hij niet
zal vertellen: „Zal lk er van gewa
gen. hoe men zich elders dik
werf den bulk vasthoudt van het
lagchen. wanneer men bij een on
verwachte ruk van het vaartuig,
een heer of dame met een tien mlJLs
vaart ln de kooy van een ander ziet
terecht komen? Maar gij kent Im
mers die verhalen, of gij zijt wel
licht zelve meermalen op zee ge
weest
„De Inlanders zijn lui en onver
schillig en moeljelljk te regeeren,"
brengt ds. Van Hengel zijn gehoor
onder de aandacht, maar gelukkig
Is zijn gastheer een ..zeer hupsch"
mens. Ds. Van Hengel op zijn beurt
verhaalt op niet zozeer verontruste
als wel hupst toon over de kerkelij
ke toestanden welke hij ln Benkoe
len aantrof:
..Zoo kwam lk in de woning van
een gehuwd paar Daar lk niet wist
welken godsdienst zij beleden,
vroeg Ik den man. zijt gij Protes-
tantsch? waarop ik tot antwoord
ontving. Neen. Domlnë. Zoo zelde
lk. dan zijt gij zeker Roomsch? Ook
niet Domlnë Maar wat zijt gij dan.
vroeg lk weder Wel was het
antwoord, mijne vrouw ls Roomsch
en lk ben Catholiek
„Het mooist van alles was echter
Iets wat lk uit den mond van een
ander ouderling vernam Er was
vveiuvredan
Wf/lemskerk
De voorname Willemskerk in Ba
tavia. Hier heeft ds. F. U. Van Hen-
(el regelmatig gepreekt en in deze
kerk werd dr. I. H. Enklaar veertig
jaar geleden bevestigd tot predikant
van de protestantse kerk in Neder-1
lands-lndié.
4
mij namelijk bij een huisbezoek
verzocht, om twee kinderen te doo
pen waarvan de vader niet bekend
was Die doopsbedlenlng zou des
zondags na de godsdienstoefening
plaatsnebben. Nu kwam de ouder
ling. waarvan lk daareven sprak,
des zaterdags bij mij, en wel om te
vragen, of het waar was, dat lk die
kinderen zou doopen? Op mij be
vestigend antwoord zelde hij. Maar
Domlnë dat kan Immers niet? En
waarom kan dat niet? was mijn
vraag. Wel. Domlnë, als u de kinde
ren doopt, dan zegt u Immers, lk
doop u in den naam des Vaders, en
des Zoons en des Heiligen Geestes
en u kent den vader niet!"
"Bij dit laatste tekent dr. Enklaar
aan: „Tot het begin der 20ste eeuw
was het gebruikelijk, kinderen uit
wettige huwelijken ln de eredienst
te dopen, maar natuurlijke kin
deren eerst na afloop daarvan, als
een povere vertoning van kerkelij
ke tucht." Dit ls tevens mijn laatste
citaai us. van Hengel verlaat al
snel het kerkelijk pad en hoe het
hem ln de wildernis en in stormge-
bruts vergaat, staat allemaal In dit
door dr Enklaar bezorgde, koste
lijke boekje opgetekend
Beloken Pasen
Morgen is het beloken Pasen.
Beloken kan betekenen, het ei
het geloken zijn van de paastij<
Naar de eerste woorden van de
intochtstekst heet deze zond!
Quasimodo genlti, als nieuw
geboren kinderen.(1 Ptrus
Maar er zijn meer namen: wit
zondag (de dopelingen van Pi
droegen tot op deze dag hun
kleren), nieuwe zondag, St.
Thomaszondag, kinderzondag!
In ieder geval wilde de kerk no|
zonder de paasvreugde. Een
(acht dagen) gal een extra ge'
aan de verklankende blijdscl
pas geboren kinderen van 1 P<
moeten verlangen naar de red)
onvervalste melk om daardoor
wassen tot zaligheld. Er moet
voortgang ln zittea Pasen is
geboortefeest, groter dan Kerst
Een nieuwe geboorte, beslissen
opzichte van zonde en dood, mc
richting van de zaligheid, het ri,
Daarom moet er voortgang zijn
Reeds de eerste zondag na Pase
worden we gemaand verder te
trekken met de levende Heer. Jt
maar kan dat? Wij hebben Hem
gezien. Ons ls Hij niet verscheni
We leven in een gesloten wereld TF
valt niet meer om alleen met eei ;n
verhaal te leven, ook al ts dat
verhaal boeiend genoeg. Maardfve
Heer komt in het evangelie van^ft
zondag door gesloten deuren,
situatie ls wat d at betreft niet
Er is ln een gesloten wereld
voorzien. Ook in een samenlevii
die zich vergaapt aan eigen
prestaties kunnen deuren openi
en mensen elkaar ontmoeten,
pas geboren kinderen die verdi
gaan. op weg gezet door de Le<
zelf. En ln eikaars richting en
blijdschap verschijnt Hij hun al r
opnieuw. Het verhaal wordt
werkelijkheid. De Heer gaat va
ons uit. In het volgen zien wij
en horen wij Hem en zijn we n
alleen gelaten. De witte kleren
mogen uit. Ook in die andere kiel
van werk en moeite en lijden is! Of
bij ons. Mogen wij te herkennen
aan het gebeuren waar wij vand
komen.
d<
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Monster: H. v. d. Po
Bergambacht.
Bedankt voor Dordrecht: E|gs:
Bakker te Nieuwerkerk a.d.
GEREF. KERKEN fe H
Intrede te Delft-Abtswoude:
Buuren uit Nijkerk (reet.)
Beroepen te Gorredijk: G. Gef(
te Schoondijke c.a.
Bedankt voor Uden: F. J. Bil teL...
hoevedorp.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Nijverdal: A. van Ho t
kand. te Zwijndrecht. te Hee si
Wapenveld: P. J. Trimp. kandjm
Kampen.
Bedankt voor Ommen: R. T. Ur|st
te Goes-Brouwershaven.
CHR. GEREF. KERKEN
Bedankt voor IJmulden: P. Bfi;
huis te Noordeloos.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Hoogvliet: F. Hart
te Den Haag Z.; te Nieuwertf*11
(Zld): R. Boogaard te Leiden;
Wolphaartsdijk: drs A. Vergum?*1
Veen.
Bedankt voor Kalamazoo (VS)|J(
Moerkerken te Nieuw Beijerlam
Rectificatie: J. Mol te Rijssen isi
beroepen te Nunspeet.
AMStEROAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Tele* 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haas
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tet. 05200-17030
boekennieuw
Prol. Or. W.M. Vetofna
CHRISTEN ZIJN IN DEZE WERELD
2e druk.166blz.n7.90
Duidelijk, m een boeiende sli|l en
voor tweeerlei uitleg vatbaar geeft de
auteur 2iin visie oo diverse brandend
actuele onderwerpen, zoals. De nieuwe
seruele moraal, abortus, euihanant.
geesteh/ke milieuhygiëne. enz
Waltac Trobisch
LEEN MIJ JE OGEN
2e druk. 80 blz f7,90
Bmnen enkele maanden een 2e druk van
dn boekte dal aaat over een gelukkig*
leven met jezelf en met de ander Geen
naastenliefde zonder eigen liefde en boa
ie het gevoel van de zmloosheid van
bidden en b'ibeMezen ie boven km*
komen.
Ds. W. van Gofsal
EEN GOO VAN EEUWIG HEIL
80 blz 79 2S
Medidanes over de heilsleiten Persoon
5k gerichte kanttekeningen, opvallend
oor diepgang en duidelijkheid. "We
wensen het in veler handen Koop W
leesl". aldus het Reformatorisch Dat
blad
Ralph Havnan
OE KUNST OM ALS CHRISTEN TE
LEVEN
4e druk176 blz /12 SO
Een leven, beheerst door het geloot, s
een nik en gezond leven "ten ittr
waardevol boek Schal hel u aan ol geel
het cadeau", aldus Hervormd Amsteh
verkrgabaar m de boekhandel
