Eenheid des levens
FBelangen van
kind boven die
van ouders
W
GOBLET
deGenevermetde
zachte G.
Kortere
arbeidsdag
betere keus dan
pensioen met 64 jaar
Hulp geven in eigen land dikwijls
|ibeter dan adoptie
Héél Nederland
zingt met ons mee:
rr JDAG 8 APRIL 1977
TROUW/KWARTET
ys ik in één zin zou moeten
inschrijven wat eigenlijk
tomantiek is. dan zou ik de
roorden gebruiken die hier als
gjschrilt boven staan en zeggen:
iet is het verlangen naar de
enheid des levens.Een
lehelmzinnig begrip voer ik daar
nee in. Al en aan komt men het
egen. maar wat betekent het
igenlijk? Is het een theologische
trm. duidend op een toestand van
olmaaktheid. die. persoonlijk of
ollectief. in of buiten het vlees, of
wereld, ergens bestaat, bestaan
eeft of zal? Is het een marxistisch
egrip (voorzover dat niet hetzelfde
als een theologisch) aangaande
en oersituatie van gemeenschap,
innen of buiten het bewustzijn,
ie ooit terug zal keren en dan zo
ewust dat ieder op zijn plaats
erecht komt en alle vervreemding
ervluchtigd is?
t heb het wel eens in een preek
oren gebruiken en het werd toen.
eel dichterlijk vond ik. vergeleken
iet een stad op een berg. een
isioen tegenover ons. Dat was in
ilk geval fraaie romantiek. Laat ik
oor ik verder ga met nadruk
eggen dat ik het woord
romantiek"noch bewonderend
och minachtend gebruik, en dan
ok zonder hoofdletter nu. gewoon
m een neiging, een sentiment, of
oe wil men het noemen, aan te
uiden dat niemand vreemd is. Ik
enk wel dat wij thans in een tijd
•ven die zeer romantische trekken
eeft. vol is met onbestemde
erlangens. vage visioenen en wat
les meer zij. En ik zie ook allerlei
ispecten van de hunkering naar de
enheid des levens om mij heen. Ik
eschrijf er een paar.
Eigenlijk. o hoor ik vertellen, is
door J.W.Schulte Nordholt
wat toevallig lijkt juist zinvol, en
wat onbevangen gedaan wordt hét
zuiverst en dus het mooist. Als een
kind krast op het papier is dat
kunst, als het email in het bad gaat
schilferen levert dat een schilderij
op. de improvisatie is het mooiste
want meest levensechte toneel, en
een achteloos zinnetje uit de mond
van een gemiddeld mens wordt
poëzie gewoon door te worden
afgedrukt. Het toeval betrappen en
arresteren, dat is dan de bezigheid
van de kunstenaar. En iedereen
kan dat. is die kunstenaar. Zo
wordt de kunst gedemocratiseerd.
Het toeval is de bedoeling (maar
van wie?), het leven de kunst.
De kunst is het leven, dat wil dan
eigenlijk zeggen: de mens past in
de natuur. Ook daar vallen de
scheidslijnen weg, en er is dan ook
geen schaamte meer. Mensen
moeten in hun naakte natuurlijke
zuiverheid leven, heet het dan. in
een organisch geheel, in alle
betekenissen van dat woord.
Ik moet terwijl ik dit schrijf denken
aan de afschuwelijke regels van
een overigens soms zo fijnzinnig
dichter als Anton van Duinkerken:
men ergert zich aan 't seksuele,
maar ziet zo is de mens gebouwd.
Dat werd nota bene voor de oorlog
al opgeschreven, een platte
profetie. En dat is dan nu de
waarheid waarbij te leven is. de
mens is een dier, schaamteloos en
schoon. Net terwijl ik dit schrijf zie
ik een uitzending in de serie: de
geschiedenis van 58 miljoen
Nederlanders, heel aardig en heel
prikkelend opgezet, met veel
interessante gegevens en met de
boodschap dat de natuurlijke
geslachtelijkheid die de
Middeleeuwers nog bezaten ons
ontgaan is tengevolge van
calvinistische preutsheid en. nog
erger, kapitalistisch
nuttlgheidsstreven.
Een mens is een dier met
bewustzijn, en wat wil dat anders
zeggen dan dat hij een god is?
Eindelijk is de tijd aangebroken
dat we met z"n allen door een
achterdeur het paradijs weer in
kunnen gaan en eten van de boom
der kennis en zien hoe goed wij zijn
Het kan op allerlei manieren, door
alle soorten extases of zelfs foefjes
soms uit het almaar mysterieuze
Oosten, transcendente meditatie of
hoe het verder heet; soms door
nostalgie die de kneuterigste
zoetheid van vroeger herwaardeert.
Een kunstenaar deelt in een
interview mee dat hij het
goddelijke in zich voelt, een ander
dat hij in alle mensen iets van
goden ziet.
De mens staat open voor het goede,
het volmaakte. Het betekent ook
dat hij in het onderwijs vrij moét
zijn, kinderen moet men laten doen
waar ze zin in hebben,
spelenderwijs leren ze alles. Dat
ons spelen ons leren is, dat ls één
van de mooiste voorbeelden van de
romantisch droom. Achteloos
maken we sommen en verbuigen
werkwoorden, tussen de zandbak
en het voetbalveld. De eenheid des
levens wist alle verschillen uit.
Alles is goed als het maar geen pijn
doet. want pijn is de vijand, het
onnatuurlijke, het kwaad dat we
samen bezig zijn uit te bannen. Met
onze sluitende berekeningen lukt
ons dat wel
Waarom ik dat allemaal opschrijf?
Ik denk uit verwantschap en uit
verbazing. Wie zou er tegenover dit
alles welbeschouwd niet
ambivalent staan? Herkennend en
wantrouwend? Ik denk aan de
„Drei Groschen Oper":
Ein guter Mensch sein, ja wer wör's
nicht gern?
Sein Gut den Armen geben, warum
nicht?
Wenn alle gut slnd, is sein Reich
nicht fern.
Dat soort prachtige dromen, wie
droomt ze niet? Er moet dan bij
worden gezegd, dat het nu niet
bepaald iets van deze tijd alleen is.
Het is Rousseau redivivus. Het ls
de Amerikaanse eenvoud van 1776.
de Russische van 1917.
Het ls wel mooi. maar het is. vrees
ik. niet waar. Het bijzondere van de
mens ls dat hij geen dier is. dat hij
zich afzet tegen de natuur, dat hij
onderscheidt, dat wil zeggen
schept.
Kunst ls niet hetzelfde als leven,
liefhebben is niet hezelfde als
omhelzen, en leren is geen spelen.
De mens is geen dier. hij is zich
bewust van wat hij doet. En hij is
ook geen god. de boom der kennis
en de boom des levens zijn er twee.
dat ls een diepzinnige gedachte.
Zijn scheppen gaat van „au".
Toegegeven, er ls In de droom van
de eenheid des levens iets groots.
Maar als men de wereld van thans
ziet tieren en razen wat moet men
er dan mee? Honderd jaar geleden
werd ook zo alom blij geprofeteerd
over de toekomst, maar er waren
echte profeten die waarschuwden.
„O", schreef Jakob Burchhard,
„het zou toch zo nodig zijn dat het
vervloekte optimisme uit de
hoofden verdween".
Dat blijft, geloof ik, bitter waar. Er
ligt over de wereld een grote
schaduw, een scheiding, een
oordeel, een kruis. En alleen
daarin, leert de kerk, is er een begin
van leven, een keuze, een
onderscheid tussen goed en kwaad.
En mooi en lelijk.
door mr. E. Ruppert
:ecente uitzendingen van de televisierubriek „Hier en Nu"
ebben opnieuw enkele problemen rondom de interlandelijke
^loptie aangekaart. Het is alleen jammer, dat de behandeling
van dit onderwerp direct verzandde in enkele op zich zelf
staande aanvragen en de daarbij betrokken personen. In onder
staande bijdrage zal een poging worden gedaan om aan te tonen,
waarom de gebruikelijke benadering van dit thema vrijwel altijd
op dergelijke emotionele taferelen zal moeten uitlopen.
idcptie is één van die Instituten,
kaarvan het eigenlijke karakter
reranderd is. zonder dat daar een
iretswijziging aan te pas is geko-
nen. In het begin werd de adoptie
[ezien als een eindpaal in de reeks
ran de kinderbeschermingsmaat-
egelen. Later is het accent veel
neer komen te liggen op de positie
an de betrokken kinderen, die via
en adoptie op gelijke voet kwa-
nen te staan met andere - binnen
en huwelijk geboren - kinderen,
(aast deze verschuiving is wél het
leginsel gehandhaafd, dat de
doptie kennelijk in het belang van
et kind zelf moet zijn. zowel van-
it het verbreken van de verbindin-
en met de oorspronkelijke ouders
ls het aangaan daarvan met de
oekomstige vader en moeder. Er
ijn namelijk weinig plaatsen in de
et te vinden, waar de belangen
an de minderjarige zo centraal
rorden gesteld als hier.
liet kan worden ontkend, dat bij
et invoeren van de adoptie in Ne
erland nauwelijks aan de interlan-
elijke vorm van adoptie is ge
acht. De eerder aangeduide
entrale positie van het kind blijft
chter van toepassing. Vanzelfspre-
end zijn ook de belangen van de
doptief ouders bij een interlande-
jke adoptie van belang en
lisschien ook wel concreter aan te
even. Hun belangen kunnen ech-
tr slechts gewicht in de schaal
tgen voor zover zij parallel lopen
net de belangen van de betrokken
ónderen.
uist vanwege de verandering in
et karakter van de adoptie, zou ik
daarom voor willen pleiten, dat
et betrokken kind in het kader
an de adoptie duidelijk als een
fzonderlijke partij wordt gezien,
'lens belangen moeten de
oorslag geven en niet uitsluitend
ijvoorbeeld de wens van echtpa-
'n om op deze manier een oplos-
ng te vinden voor hun kinderloos-
tid
Is de discussie in dat stadium is
eland, komen de problemen. Vrij-
»el altijd worden verdere vragen
terzijde geschoven met de opmer
king, dat het hier om kinderen in
nood gaat. Dat argument alléén zal
echter niet voldoende kunnen zijn
om tot een adoptie over te gaan.
Veel noodgevallen kunnen heel
duidelijk worden opgelost door
middel van een periodieke bijdra
ge. die men zelfs voor een bepaald
kind kan bestemmen. Op zich kan
dat geen reden zijn om kinderen uit
hun eigen omgeving te halen. Het
zelfde geldt voor het argument dat
adoptie een vorm van charitatieve
hulpverlening zou zijn en ook daar
om niet op haar waarde zou mogen
worden gewogen.
Hoofdpersoon
Indien een dergelijk standpunt in
genomen zou worden, wordt de ei
gen individualiteit van het kind
ontkend. Deze brengt tevens met
zich mee. dat hun belangen afzon
derlijk moeten worden gewogen.
Op deze manier wordt vermeden,
dat buitenlandse kinderen op col
lectieve schaal voor adoptie naar
Nederland worden geworven.
Uitdrukkingen als „vraag en aan
bod", „kanalen open houden" spre
ken in dit verband boekdelen.
Vanuit de kinderloze echtparen is
de behoefte aan kinderen natuur
lijk ontzettend groot. Niet in het
minst vanwege de druk. die de om
geving nog tot voor zeer kort op
hen uitoefende. Vermeden moet
echter worden, dat diezelfde socia
le druk een inbreuk tot gevolg heeft
op de sociale setting van anderen,
in dit geval kinderen.
De rechtspositie van minderjarigen
zou ook op deze manier in de knel
komen. Voorop moet immers
staan, dat voor kinderen met moei
lijkheden een oplossing binnen het
eigen sociaal-culturele milieu
wordt gezocht. Beslist een reëel
standpunt vanwege de vaak grote
re familieverbanden in de ontwik
kelingslanden. Zodra immers tot
cultuurverandering wordt overge
gaan doemen onvermijdelijk extra
problemen op vanwege etnische
verschillen, uiterlijke gelijkenis en
wellicht in beperkte mate proble
men van religie en taal.
Soevereiniteit.
Ook het land van herkomst moet in
dit verband belangrijke zeg
genschap hebben vanwege het
recht op een eigen soevereiniteit.
Terecht zal er slechts zelden een
algeméne regel van worden ge
maakt om kinderen voor adoptie
naar het buitenland te laten gaan.
Een verzoek van buitenaf om toch
op grote schaal tot het adopteren
van inheemse kinderen te mogen
overgaan, kan dan inderdaad als
een belediging worden gezien; ze
ker als men te kennen geeft zijn
eigen problemen te willen oplossen.
Bovendien zou ik het standpunt
willen innemen, dat ook een kind
het recht heeft om zijn oorspronke
lijke nationaliteit te behouden en
zelfstandig intern uit te laten ma
ken of het elders wil gaan wonen.
Overheid
Over de functie, die de overheid bij
interlandelijke adoptie inneemt,
heeft prof. dr. M. de Langen een
duidelijk standpunt ingenomen. In
haar oratie ..Kinderen op de
schopstoel" geeft mevrouw De
Langen aan. dat interlandelijke
adoptie pas dan zou moeten wor
den aanvaard, wanneer de instan
ties in het land zelf tot die conclu
sie komen. Meer dan voorheen zou
bij het verlenen van de toestem
ming door de Nederlandse overheid
op dit criterium moeten worden
gelet. Maar ook dan aldus prof.
De Langen moet men niet den
ken. dat op deze manier de nood
onder de kinderen in ontwikke
lingslanden ook maar bij benade
ring gelenigd zou kunnen worden.
Conclusie
Het is duidelijk, dat op dit gebied
grote terughoudendheid in acht
moet worden genomen. Uitgangs
punt zal moeten worden, dat adop
tie hier te lande alleen nog aan de
orde kan komen, indien het betrok
ken land er zelf geen gat meer in
ziet.
Ook daarna moeten de diverse be
langen zo veel mogelijk afzonder
lijk worden gewogen. Bij een indi
vidueel kind moeten daartoe adop
tief ouders gezocht worden en niet
andersom.
Mr. E. Ruppert is wetenschappelijk
medewerker van de rijksuniversiteit
te Utrecht en gespecialiseerd in kin
derrecht.
ADVERTENTIE
door Nel Barendregt
Ouderen worden meer en meer met zachte drang het werk
"uitgestimuleerd". Er kan geen discussie over werkeloosheid
meer plaatsvinden of veel sprekers bevelen beleefd doch drin
gend aan, dat de ouderen er maar mee op moeten houden, om
plaats te maken voor Jongeren. Het enige wat er zo nu en dan nog
bedeesd tegenin wordt gebracht, is dat het waarschijnlijk teveel
geld gaat kosten. Natuurlijk, er komen misschien minder men
sen in de wet op de arbeidsongeschiktheid (WAO), maar als je de
mensen een behoorlijk pensioen wilt geven op het ogenblik dat
ze ophouden met werken, zal het toch een hoop geld kosten.
Vooral verkorting van de ar
beidsdag zou een bijzonder goede
zaak kunnen zijn. Voor de werken
Het zit mij al tijden hoog. dat over
deze zaak zo makkelijk gepraat
wordt Er zit een heleboel meer aan
vast. dan alleen geld. Dat vond ik
een paar jaar geleden toen ik met
twee andere leden van mijn fractie
tegen de motie-Van Gorkum stem-
de om de vervroegde pensionering
te stimuleren. Dat vind ik nu nog.
Inmiddels is de drang ln die rich
ting alleen maar groter geworden.
De redenen, waarom ik er vaak zo
treurig van wordt, zal ik hieronder
op een rijtje zetten. Het wegschui
ven uit de actieve samenleving van
de feitelijk maar kleine groep oude
ren. die nu nog meedraait, is een
verlies voor die samenleving zelf.
zonder dat daar ooit rekening mee
wordt gehouden. Ouderen hebben,
puur om het feit dat zij ouder zijn.
een eigen Inbreng in de gang van
zaken. Of dat nou in het bedrijf ls.
bij de overheid of de één of andere
gesubsidieerde instelling Ik zou
het Jammer vinden als de werkende
samenleving die ouderen meer en
meer zou gaan missen. Het is al erg
genoeg, dat tot nu toe op andere
manier dan met vervroegde pensio
nering. zoveel ouderen vla WAO of
de wet Werkloosheidsvoorziening
opgehouden zijn met werken.
Behalve dat het een verlies is voor
de samenleving, is het in veel geval
len ook voor de ouderen zelf niet
een éénduidig gelukkige zaak, dat
ze niet meer "behoeven" te werken.
Het is natuurlijk vreselijk aardig
van ons dat we het die ouderen niet
meer aanwillen doen om zich moe
te werken tot hun 65ste. maar toch
is het duidelijk, dat veel ouderen
met gemengde gevoelens merken
dat ze niet meer zo nodig zijn.
Eigenlijk waren ze liever nog wat
werk blijven doen.'Meer vrije tijd is
plezierig, maar alleen maar vrije
tijd is dat niet. Minder verplichtin
gen ls prettig, maar bij de constate
ring. dat je aan de samenleving
helemaal niets meer verplicht bent,
staat maar een enkeling te juichen.
Minste weerstand
Eigenlijk zijn we doodgewoon de
weg van de minste weerstand aan
het volgen, als we zeggen dat we de
pensioenleeftijd maar moeten ver
vroegen omdat veel ouderen het
wel gezien hebben op hun werk. We
vergeten dan dat werk ook aange
past kan worden aan de mensen.
Het is verstoppertje spelen om, als
dat niet lukt of als het wat moeilijk
lijkt, die mensen dan maar aan te
bieden om er helemaal mee op te
houden. Daarmee verrichten we
geen goede daden, al is het natuur
lijk altijd beter dan pogingen om
de mensen aan te passen aan het
werk.
Er is een kwade kans dat de
werkgevers, zowel in het bedrijfsle
ven als bij overheid of gesubsidl-.
eerde instelling, die ouderen het
eerste de vervroegde „vrijwillige"
pensionering in zullen stimuleren,
die zij het liefst kwijt willen. Elke
prikkel die ertoe zou moeten leiden
dat werkgevers en werknemers ge
zamenlijk nadenken over aanpas
sing van het werk aan de mensen,
wordt door vervroegde pensione
ring weggenomen.
Verder bestaat nog de mogelijk
heid dat een aantal gepensioneerde
ouderen, de sterksten onder hen. er
weer een baantje bij gaan doen.
Controle daarop zal moeilijk zijn.
Daarbij spreek ik dan niet eens
over de vraag of door vervroegde
pensionering de werkloosheid wer
kelijk behoorlijk zou worden be
streden. Ik heb daar nogal wat twij
fels over.
Andere vormen
Vervroegde pensionering ls een
vorm van arbeidstijdverkorting. Er
zijn echter nog vele andere vormen
van arbeidstijdverkorting te be
denken. Vakantieverlenging, ver
korting van de arbeidsweek of van
de arbeidsdag voor iedereen, scho
lingsverlof. Als het waar ls dat ver
vroegde pensionering handen vol
geld kost. dan worden door het
geven van voorrang aan vervroeg
de pensionering, de andere moge
lijkheden van arbeidstijdverkor
ting afgesneden. Dat zou Jammer
zijn.
den. maar ook voor velen die graag
zouden willen werken maar er nu
moeilijk aan toe komen: de vrou
wen. Een geleidelijke ontwikkeling
naar een kortere arbeidsdag zou
het voor vrouwen met een gezin
veel makkelijker maken om ook
bulten dat gezin wat te doen.
Het zou ook voor mannen aardig
zijn, want zij kunnen zich op die
manier eens wat meer met hun
gezin bemoeien. U ziet het al; ver
korting van de arbeidsdag is aardig
voor iedereen, vervroegde pensio
nering niet. Waar praten we dan
nog over?
Aanpassen
Wat ls dan, na al deze bezwaren, de
betere oplossing? Ik ben er heilig
van overtuigd dat we het moeten
zoeken ln de aanpassing van het
werk aan de mogelijkheden van de
mensen. Mensen moeten de kans
krijgen om bij het ouder worden
geleidelijk minder uren te werken
en minder zwaar werk te doen. Ook
na hun 65ste Jaar. als ze dat ten
minste zouden willen. Dat heet dan
invoering van een variabele pensi
oenleeftijd of flexibele pensione
ring. Ik weet dat ook daar wel wat
bezwaren tegen ln te brengen zijn,
maar die zijn de moeite van het
oplossen waard.
Die bezwaren zijn vooral van orga
nisatorische aard. Het anders opde
len van werk en het schuiven met
werktijden wekt altijd veel
weerstanden op in arbeidsorgani
saties. Ook wordt wel als bezwaar
genoemd dat het moeilijk zal zijn
op een fatsoenlijke manier uit te
maken wanneer het tijdstip aange
broken ls dat een werknemer min
der zwaar werk zal gaan doen of
korter zal gaan werken. Een goed
lopend werkoverleg zal een hele
boel van die bezwaren kunnen
voorkomen. Misschien moet ook de
ondernemingsraad daarbij worden
ingeschakeld. Over de wijze waar
op artsen en arbeidsdeskundigen
kunnen meewerken, zou nog nage
dacht moeten worden.
Om misverstand te voorkomen: ik
bedoel natuurlijk niet dat havenar
beiders tot hun 65ste met hun werk
zullen moeten doorgaan of dat het
voor kleuterleidsters goed zou zijn
om tot hun 65ste voor de klas te
staan. Er zijn beroepen waarvoor
werkaanpassing of werktijdver
mindering vrijwel ondoenlijk zijn.
Toch is het waarschijnlijk ook voor
die groepen de moeite waard om
werk op te sporen. Werk. dat voor
hen geschikt is of geschikt te ma
ken en waarvan het tegelijk zinvol
is dat het gebeurt
En ik bedoel natuurlijk ook niet
dat mensen die arbeidsongeschikt
of versleten zijn. door zouden moe
ten werken. Ik zeg dat maar omdat
sommigen me anders wellicht ver
keerd zouden willen begrijpen Je
weet het per slot van rekening
nooit in de vaak kwaadwillige poli
tieke wereld.
Tweede brief
Het wachten is nu op een tweede
brief over deze zaken van minister
Boersma. Een vorige brief daarover
kregen we zo'n anderhalf Jaar gele
den. Daar stonden zeer vage bere
keningen ln die er op neer kwamen
dat één Jaar vroegere pensionering
minstens een miljard gulden zou
kosten.
Als een dergelijk onwaarschijnlijk
hoog bedrag ook nu weer uit de
berekeningen zou rollen, is dat
geen reden om bij de pakken neer
te gaan zitten. Laten we met z'n
allen er het beste van maken. Flexi
bele pensionering is leuker voor de
mensen. En als arbeidstijdverkor
ting inderdaad tot de mogelijkhe
den zou behoren, dan ls verkorting
van de arbeidsdag de beste keus.
Nel Barendregt it lid van de Tweede
Kamer voor de P.v.d.A. Na de ver
kiezingen gaat zij in Brut tel werken
alt adjunct-chef van het politieke
kabinet van H. Vredeling, de Euro-
pete commistarit voor sociale zaken.