Ltil&U&ljL
K
E
z
Ei'
'Een politicus moet warmte uitstralen'
CDA
PvdA
m
O
O
JD
O
m
sz
M:
O
JZ
'55
o
"U
0
BP
0
0
„Bij de PvdA", schrijft Martin van Amerongen in zijn twee jaar geleden verschenen boek „Het gekwelde leven van de
reclameman", „wordt nog altijd met enige waardering gesproken over de partij propagandist Meyer Sluyser, die in de jaren vijftig
lijsttrekker Drees met een helicopter het anti-socialistische zuiden instuurde wat voor die jaren een
nogal opzienbarende manier van handelen was, die werd beloond met een forse zetelwinst in de kiesdistricten beneden de Moerdijk. In de
jaren zestig schrok D'66 er niet voor terug zich door een reclamebureau (FHV in Amsterdam) te laten „verkopen". Een paar jaar later, in
het begin van de jaren zeventig, baarde de CHU opzien, door een reclameman lijsttrekker Udink met een pruik te laten uitmonsteren.
Hoe brengen de politieke partijen in het zicht van de Tweede-Kamer-verkiezingen op 25 mei hun waar aan de man?
CS
O)
C
CO
0
0
"O
E
i»
0
0
O
CS
0
O
0
O
O
X
h
j£
O
CO
Bf
ZATERDAG 2 APRIL
BINNENLAND
Trouw/Kwartet 13
Deze pagina is samengesteld door Leo Kleyn, Dick
Ringlever, Willem Schrama (tekst).
Als het aan de anti
revolutionair Dick Corpo
real. campagneleider van het
CDA. lag, zou er aan de voor
avond van de verkiezingen
nog beter naar de stem van
de public-relations-adviseur
worden geluisterd. Hij weet
dat Ben Korsten („een vol
strekte miskleun") en de ad
viseur van Udink vee! kwaad
hebben gedaan, maar daar
om hoef je, vindt hij, public
relations nog niet te wan
trouwen.
Het CDA leunt zelf op de
adviezen van J. N. A. Groe
nendijk. adjunct-directeur
van een Haags pr-bureau.
Groenendijk, die overigens
de beginselen van D'66 is toe
gedaan, is onder meer belast
met de begeleiding van
lijsttrekker Van Agt. Volgens
Corporaal wil dat niet zeggen
dat de adviseur „van dag tot
dag op de stoep van Van Agt
ligt", wel dat hij bijvoorbeeld
een blik op diens verkie
zingstoespraken werpt.
Van Agt, ook de campagne
leider van het CDA heeft
daar weet van, gaat zijn eigen
weg. Zijn adviseur Groenen
dijk moet hem er wel eens
opmerkzaam op maken dat
hij natuurlijk best zijn eigen
stijl mag hebben, maar dat
hij ook lijsttrekker van het
CÖA is.
Overigens is volgens Corpo
raal Van Agt bij lange na niet
de enige christen
democratische politicus die
wel eens wat te onafhanke
lijk wil optreden. „Een van de
moeilijkste dingen van de
campagne, vind ik het aan
brengen van een structuur.
Er is te weinig overleg. Ik zou(
willen dat er een hele duide
lijk strategie werd vastge
legd Bij de socialisten heerst
veel meer discipline Wat dat
betreft, kunnen we erg veel
van ze leren."
,ES
DS'70 heeft 15.000 gulden op
tafel gelegd voor een training
waaraan veertien partijle
den, onder wie een aantal Ka
merkandidaten, zich hebben
onderworpen Die training is
verzorgd door het Instituut
voor sociale wetenschappen
in Noordwljkerhout. Volgens
de gewezen zakenman J. Ph.
van Andel. lid van de cam-
pagnecommlMie, Is de be
trokkenen de fijne kneepjes
van debat en Interview bijge
bracht en hebben ze geleerd
hun cameraschuwheid te
overwinnen.
Lijsttrekker W. Drees jr. be
hoorde niet tot de uitverkore
nen. Bij Van Andel heeft dat
geenszins verbazing gewekt.
„Ze vonden dat niet zo no
dig", laat hij wat afgemeten
weten. Hij laat er geen twijfel
over bestaan het met die op
vatting volledig eens te zijn.
„Drees", zegt hij. „heeft het
in zich de ideeën van DS'70
goed naar buiten te bren
gen Dat de lijsttrekker zich
wellicht wat stijfjes beweegt,
zoals Van Andel erkent, mag
hem niet aangerekend wor
den: „Hij is nu eenmaal geen
volksmenner".
Overigens wil Van Andel niet
verhelen dat hij liever een
vrouw als lijsttrekker had ge
zien. „Een vrouw is altijd be
ter te verkopen dan een man
Die heeft er veel meer gevoel
voor de aandacht op zich te
vestigen." Mevrouw Phla van
Veenendaal, nummer twee
op de kandidatenlijst, zal ook
voornamelijk zichzelf moe
ten „verkopen": ten behoeve
van de verkiezingen heeft
DS'70 niet meer dan 100.000
gulden in kas. bijeenge
bracht door de leden Alleen
al met het „gewone werk",
zoals Van Andel dat noemt, Is
een partij daar snel door
heen
„Wij laten ons niet in de
grond stampen", zo begon vo
rige week in de landelijke
dagbladen ongewild pittig de
verkiezingscampagne van de
Partij van de Arbeid. Een
campagnebeleid dat aanvan
kelijk gericht was op de re
sultaten en het beleid van het
kabinet-Den Uyl viel
plotsklaps in duigen. Recla
meman Kees Bode (35). door
het partijbestuur tot cam
pagneleider benoemd, is er
niet van ondersteboven.
Naast werkgelegenheid en in
komenspolitiek is nu ook de
grondpolitiek als stemmen-
fuik om de hoek komen kij
ken. Geen aansprekende
zaak. „Maar er is wel toeval
lig een kabinet gevallen", al
dus Bode, „en dan zul je de
mensen toch aan de hand
van dat onderwerp moeten
uitleggen waar het om gaat".
Het PvdA-verkiezingsfonds
is 2,1 miljoen gulden groot.
„Internationaal betekent dat
nog weinig", aldus Kees Bo
de, „voor wie bedenkt dat bij
voorbeeld de Deense socialis
ten onlangs over viereneen
half miljoen beschikten". Het
campagnebureau kost alleen
al drie ton, en een half mil
joen gaat naar affiches, fol
ders, programma's etc. De
rest is bestemd voor onder
zoek en het huren van zalen
voor bijeenkomsten.
Ondanks de val van het kabi
net wil de PvdA geen under
dog zijn. Bode: „De politieke
keuze is alleen maar duidelij
ker geworden en het kader Is
zwaar gemotiveerd. Dat we
uit solidariteit binnen twee
dagen 1500 nieuwe leden
mochten inschrijven, is al
leen maar meegenomen".
Niet minder dan zo'n drie
honderd campagneleiders
telt de partij voor wie dit
aardse bestaan niet altijd een
pretje is: de Politieke Partij
Radikalen, die er georgani-
seerder dan ooit tegenaan
gaat De coördinatie is in
handen van de 29-jarige re
clameman Jan Kuiper uit
Nieuwegeln, waar hij een
jazzclub runt.
Sombere marktonderzoeken
die zouden aantonen dat
lijsttrekster Ria Beckers wei
nig bekend is bij het Neder
landse volk, wijst Kuiper van
de hand: „Ik weet iets van
marktonderzoeken, en als be
weerd wordt dat 28 procent
Ria Beckers niet kent, bete
kent het ook dat 72 procent
haar wèl kent. Het is maar
net hoe je de vraag stelt en
hoe Je het antwoord bekend
maakt".
3*.
aam
c
De doelgroep van de PPR
laat zich simpel karakterise
ren: ledereen mag erbij. Dus
weg met het imago van de
sociaal werker op geitewollen
sokken. Kuiper: „Ik heb een
vergadering met de PvdA ge
had en daar waren meer
baardvogels dan bij ons.
Maar niettemin: een baard ls
mode en geitewollen sokken
zijn warm, 's winters. Daar
over geen problemen".
De PPR heeft een verkie
zingsbudget van 200.000 gul
den. „Dat is genoeg", vindt
Kuiper, „Ik vraag me af waar
de grote partijen al dat geld
aan betreden. Al moet ik wel
zeggen dat onze actiecentra
zelf de affiches en verkie
zingskranten betalen. Zo
doende houden we nog ge
noeg over voor een toernee
van Ria Beckers met een
dubbeldekker door Neder
land. Geen aggressleve cam
pagne dus, maar wel de beste
die we tot nu toe gevoerd
hebben, gezien de Inzet en
het materiaal. De drukker
kan het niet bijbenen".
D'66 is al vroeg met de ver
kiezingscampagne begon
nen; de door Jan Terlouw
ontketende handtekeningen
actie markeerde eigenlijk het
begin. Hoewel de campagne
niet meer wordt overgelaten
aan copywriters en account
executives, zijn de Democra
ten nog steeds niet afkerig
van reclame. Staatssecreta
ris mr. H. J. Zeevalklng, die
als campagneleider optreedt,
stelt dat het erom gaat een
artikel te verkopen, en:
„Waarom zou Je dat niet zo
goed mogelijk doen?"
De inbreng van de reclame is
wel wat bescheidener gewor
den en beperkt zich tot de
bijdrage van Jan Rooyen, af
komstig uit de reclamewe
reld en tot 1 juni full time
werkzaam op het secretari
aat van D'66. Uit het naar
verhouding bescheiden ver
kiezingsfonds van 170.000
gulden worden voornamelijk
straatacties en drukwerk be
kostigd. Bij die straatacties
wordt onder meer een „aktie-
plant". in de vorm van een
suikerzakje, uitgereikt.
Anders dan eertijds Hans
van Mierlo krijgt Jan Ter
louw niet het advies
haardracht en kleding op de
kiezers af te stemmen. „Je
moet gewoon doen", vindt
Zeevalklng. Trouwens: „On
ze lijsttrekker is Iemand die
goed overkomt. De mensen
zien hem als een betrouwba
re. eerlijke man, iemand die
geen streken uithaalt. Hij
heeft een goeie naam bij de
bevolking. Het is een nette
vent". Daarnaast acht Zee
valklng het geen gering voor
deel dat Terlouw ook als
schrijver bekendheid geniet,
„Er zijn nogal wat mensen
die zijn kinderboeken heb
ben gelezen, en die nu zeg
gen: Laat ik maar stemmen
op die ouwe schrijver van me.
Terlouw is de enige politicus
wie om een handtekening
wordt gevraagd."
Toekomst voor Nederland,
staat er op het verkiezings
pamflet van het Oerefor-
meerd Politiek Verbond. „Wij
mikken op alle mensen die
een nationale bezinning wil
len", zegt lijsttrekker dr. A. J.
Verbrugh. Daartoe is een
budget van drie ton uitge
trokken. waarvan niet al te
grote bokkesprongen kunnen
worden gemaakt, want ook
het Nationaal Appèl van de
partij op 14 mei in Utrecht
moet daarvan nog deels wor
den bekostigd. Ook geen re
clamebureau. hoewel de par
tij er geen rechtstreekse aver
sie tegen heeft (drie jaar gele
den kocht het GPV zijn
burchtvignet). Zolang poli
tiek maar niet als tandpasta
wordt verkocht, heeft de heer
Verbrugh er geen bezwaar
tegen.
Tijdens de verkiezingen zal
hij pleiten voor een extra
parlementair kabinet met
het zwaartepunt op het CDA.
in de hoop dat die een
rechUsie koers zal gaan va
ren „De PvdA is meer han
delbaar als ze klein is",
meent hij.
Het vertrek van Jongeling als
kiezersmagneet acht dr Ver
brugh een tikje schadelijk
voor het OPV: „De grote be
kendheid die Jongeling had.
moet ik nog zien te verwer
ven. Maar we kennen elkaar
al heel lang en hebben altijd
onze gedachten samen opge
bouwd. Daarom zal de koers
dezelfde blijven, alleen het
gezicht wordt anders".
Wat een reclameman aan het beeld van de politicus
kan veranderen, is niet meer dan marginaal, vindt
reclamedeskundige Martin Veltman; de man die
destijds D'66 in het geboortestadium begeleidde.
Een typisch voorbeeld: Den
Uyl. Je ziet. dat hij bewogen
is, een soort bezorgde vader
figuur. een man die bezig is
van mensen te houden. Zet
daar Wiegel eens naast. Die
komt over als een man die
duidelijk alleen maar bezig is
met macht en politiek.
Straalt ook weinig uit. Ik ge
loof, dat een andere bril. open
hemd of een coltrui daar wei
nig aan zouden veranderen
Het arrogante beeld zou er
nauwelijks door verbeterd
worden
„Het is nooit de reclameman,
die een politicus médkt.
Hooguit kan hij teksten voor
hem schrijven, hem advise
ren over kleding, mimiek,
houding, stemgebruik, al zijn
er voor die laatste betere te
vinden, een toneelregisseur
bijvoorbeeld of een spraakle-
raar."
„Voor het grootste deel is het
de politicus zelf. die bepaalt
hoe hij overkomt bij het pu
bliek Erg belangrijk is daar
bij zijn persoonlijke uitstra
ling Kan de man werkelijk
laten blijken emotioneel be
trokken te zijn bij de zaak?
„Trouwens, dat soort uiter
lijkheden hebben vrijwel
nooit enig effect. Neem het
toupetje van Drees. Als Ik die
man op het scherm zie denk
ik altijd: ik zou hem best eens
zonder dat toupetje willen
zien. Juist dat toupetje leidt
de aandacht af.
Aantjes, die man met dat
goeiige vriendelijke hoofd,
heeft het toch ook niet no
dig? Datzelfde geldt voor van
Agt. Dat altijd In dezelfde
pasvorm zittende kapsel. Dat
irriteert op den duur. Wat die
laatste betreft: ik was ver
bijsterd toen hij tot lijsttrek
ker werd benoemd. Waarom
niet een man als Lubbers, die
veel méér warmte uitstraalt
en óók nog een beetje Jon
gensachtig overkomt?"
„Nog een paar namen
Andrlessen. Ik weet niet ol
het mogelijk is, maar éls een
logopedist wat aan zijn a
musische stem zou kunnen
doen. dan zou hij er gelijk
naar toe moeten Koekoek
Komisch, slaat met zijn dia
lect misschien ook wel aan
bij de mensen van wie hij het
hebben moet Terlouw. Hoeft
niets aan bijgeschaafd te
worden. Is helemaal zichzelf.
Komt sympathiek over. Van
den Heuvel Wat kribbig,
wekt nauwelijks sympathie
op. Bas (de Oaay Fortman).
Een Hef soort man Past hele
maal bij de club, die hij verte
genwoordigt Hoeft niet op
geverfd te worden. Zou trou
wens ook niets voor de club
zijn."
Als Veltman opnieuw het ver
zoek zou krijgen een partij In
het zadel te zetten, en een
goede lijsttrekker te zoeken?
„Eerst gewoon eens rondkij
ken in zo'n partij, mensen
observeren, bezien hoe zij bij
de anderen overkomen, of zij
zichzelf kunnen zijn Zo is het
In feite ook bij D'66 gegaan
Van Mierlo was zo'n man, die
van nature sympathie wekte.
BIJ vrijwel ledereen. Een man
ook, die eigenlijk vanzelf
kwam bovendrijven. Op dat
moment heb lk gezegd: die
zou Je moeten nemen. On
danks zijn eeuwige oude Jas,
waarmee hij zelfs naar
Soestdljk ging. Die Jas speel
de geen enkele rol meer. werd
niet eens gezien omdat zijn
persoonlijke uitstraling sterk
was."
„Dat laatste vooral is van be
lang. Om niet te zeggen: het
belangrijkst. .Een lijsttrekker
hoeft zeker niet persé een uit
zonderlijk begaafd persoon
te zijn. Natuurlijk, hij moet
capabel zijn, maar briljant?
Nee. als hij maar weet te
communiceren met zijn om
geving."
„Ik geloof, dat nog te veel
wordt gekeken naar politie
ke, technische kwaliteiten
De menselijke zijn van veel
groter betekenis Nog altijd Is
het zo en Amerikaanse on
derzoekingen hebben dat
aangetoond dat het gros van
de kiezers stemt op de man of
vrouw, die sympathiek over
komt. Politieke bekwaamhe
den spelen vaak een veel klei
nere rol. En dat menselijke,
dat heb Je ol heb Je niet
Oeen reclameman kan daar
ook maar iets aan veran
deren
„Propaganda is belangrijk,
maar mag nooit doorslagge
vend zijn", sp luidt het adagi
um van de wis- en natuur
kundige dr. R W. de Korte,
die als .marketingman' de
verkiezingscampagne van de
VVD leidt Hij is voorzitter
van de landelijke propagan
da-commissie, die een heel
netwerk van plaatselijke en
regionale propagandistische
clubjes overkoepelt „De
campagne", zegt hij. „wordt
geheel In eigen beheer ge
voerd." Dat betekent dat er
geen reclamebureau aan te
pas komt, al zetelen er in de
landelijke commissie wel „in
dividuele reclamemensen die
lid van de partij zijn"
Het budget bedraagt zeven
ton, bijeengebracht door de
leden Gevraagd of ook het
bedrijfsleven nog in de buidel
heeft getast, antwoordt de
campagneleider wat korzelig
dat giften van die zijde, mede
als uitvloeisel van de
Lockheed-zaak, te verwaarlo
zen zijn.
Bijna de helft van het be
schikbare geld gaat. op aan
advertenties. Opzienbarende
activiteiten zijn volgens De
Korte niet te verwachten Er
wordt iets gedaan met ..audi
ovisuele presentatie"
(filmpjes van straatinter
views, waarop Wiegel com
tnentaar geeft „erg leuk",
vindt De Korte) en met bio
scoopreclame. Voor de rest is
het voornamelijk affiches,
folders en „strooigoed" wat,
de klok slaat. De Korte zegt
afkerig te zijn van „stunts"
en „opdringerige reclame
Hij heeft die ook nauwelijks
nodig. „Wiegel", erkent hij.
„is erg publiciteitsgevoelig"
De val van het kabinet om
wille van de grondpolitiek
heeft de Boerenpartij in haar
verkiezingscampagne niet
van koers doen veranderen.
De heer Koekoek, nog immer
de grote leider: „We hebben
nu alleen wat meer tijd om
reclame te maken, om onze
beginselen bij het volk te
brengen. Vte moeten geen re
clamebureau. da's onnatuur
lijk. Da's voor mensen die
zelf niets kunnen. We hebben
17 statenleden en 44 raadsle
den die voor het volk opko
men en die zodoende vanzelf
bekend worden".
Het verkiezingsbudget van
drie ton („boeren zijn .liet
rijk, maar leven zuiniger, zo
dat ze wat makkelijker hon
derd gulden aan de partij
kunnen afstaan") wordt
hoofdzakelijk opgesoepeerd
aan urgentieprogramma's en
affiches. Ook hiervoor geen
reclamebureau Koekoek
„Dat slokt de helft van het
geld op. Er komen bij ons
gewoon mensen van een
drukkerij en dan zeggen wij
laat maar 'ns zien. En dan
drukken ze een paar mooie
modellen en daar gaan wij op
in. En zo krijgen we een mooi
aanplakbiljet zonder dat het
veel kost".
De verkiezingsleus staat nog
niet vast. maar komt in de
belastingsfeer te liggen.
Oeen grondpolitiek. Koe
koek: „De mensen weten al
dat de grond bij ons veilig is'
De heer Koekoek vertrouwt
het VARANipo
verkiezingsonderzoek niet
erg, maar is toch blij als hij*
zijn partij daarin al ziet groei
en „Het is een soort her
senspoeling. Het volk wordt
erdoor beïnvloed Dus als v. ij
groeien, denkt het volk die
Boerenpartij zal wel goed we
zen, daar stem ik op Zo
werkt het volgens mij. Maar
ik vertrouw het niet. hoor"
