Derde wereld diep in de schulden
Shell tip no. 1
Vraagtekens bij 'eigen gas in eigen schepen'
Europese optiebeurs krijgt vorm
Shell helpt de
autokosten drukken.
Slecht jaar
bij Bergoss
Banken bezorgd over afbetaling
Wat is een optie?
Shell helpt
Akzo-topman vindt
dividenden te laag
feATERDAG 19 MAART 1977
FINANCIEN EN ECONOMIE
Trouw/Kwartet
29
door Nico Kussendrager
De derde wereld heeft zich diep in de schulden gestoken. Zozeer
zelfs, dat de grote banken zich zorgen beginnen te maken over de
afbetaling van hun leningen.
Nu zijn het voor een groot deel kro-
Icodilletranen die de bankiers huilen.
De banken zelf gaan zeker niet vrij
uit. omdat ze vooral de laatste jaren
zeer grote bedragen aan de derde
wereld geleend hebben. Daarvan
konden ze verwachten dat afbeta
ling voor een aantal ontwikkelings
landen moeilijkheden zou opleveren.
Niet voor niets was het internationa
le bankwezen zo happig zijn geld in
de derde wereld te stoppen. Met de
economische teruggang in het wes
ten verminderde daar de vraag naar
leningen en de bankers moeten toch
ergens met hun geld heen. Vanuit de
ontwikkelingslanden was er juist
een grote vraag naar geld. Door de
gestegen prijzen van olie en van in-
dustrieprodukten (die het westen le
vert) zaten veel derde wereldlanden
met grote tekorten. En de internatio
nale banken waren maar wat graag
j>ereid daar wat aan te doen.
Gebakken peren
En nu zitten zowel geldgevers als
geldnemers met de gebakken peren.
Hoe hoog de schulden precies zijn
opgelopen is niet duidelijk (soms we
ten ontwikkelingslanden het zelf
niet eens meer). Amerikaanse ban
kierskringen houden het op een
schuld aan de banken van 150 mil
jard dollar (een dollar is ongeveer
een rijksdaalder). Volgens het jaar
verslag van de Wereldbank was de
schuld aan commerciële instellingen
eind 1973 nog maar" 36 miljard dol
lar. De precieze cijfers doen er ook
niet zo toe: feit is dat de banken
meer geld in de derde wereld hebben
gestopt dan hen lief is. En daarvoor
moet een oplossing worden gevon
den, niet alleen in het belang van de
ontwikkelingslanden en de banken,
maar ook voor de wereldeconomie
als geheel.
Paul Volcker van de Amerikaanse
centrale bank (Federal Reserve Bo
ard) zei vorig jaar in Zürich. dat als
de geldkraan voor de ontwikkelings
landen wordt dichtgedraaid hen
niets anders rest dan hun invoer te
beperken. Voor import is er dan im
mers geen geld meer. Voor het be
drijfsleven zou dat een klap zijn.
vond Volmer, maar hij waarschuwde
vooral voor de politieke en econo
mische gevolgen. De derde wereld
zal zich niet verder in een hoek laten
drukken en verdere confrontatie tus
sen arme en rijke landen zal het
gevolg zijn.
Betalingsuitstel
Een oplossing zou mogelijk con
uitstel van betaling voor de ontwik
kelingslanden kunnen zijn, maar
het zit er niet in dat dat zal gebeu
ren. Er is over gepraat op de we
reldhandelsconferentie Unctad (vo
rig jaar in het Keniase Nairobi) en
tijdens het Noord-Zuidgesprek in
Parijs. In beide gevallen zonder re
sultaat
De meeste rijke landen voelen niets
voor uitstel van betaling of zelfs
kwijtschelding van schulden. Vol
gens hen zou dat een premie zijn op
economisch wanbeleid van regerin
gen van ontwikkelingslanden en
zouden die daardoor nog gemakke
lijker leningen aannemen dan nu
het geval is. De westerse staten die
dat zeggen vergeten, dat veel ont
wikkelingslanden wel gedwongen
waren te lenen door de gestegen
prijzen voor olie en industriepro-
dukten en de inflatie (geldontwaar
ding); allemaal oorzaken buiten hun
schuld. Zoals gezegd waren de ban
ken maar wat happig hun geld in
ontwikkelingslanden te steken (de
Amerikaanse Chase Manhattan
Bank haalde vorig jaar meer dan
driekwart van de winst uit de
derde wereld).
Zo'n betalingsuitstel (als het er
Het Noord-Zuidoverleg in Parijs, waar schier eindeloos over de schulden van de ontwikkelingslanden
is gepraat, maar tot nu toe zonder resultaat.
komt) zou op zijn best gelden voor
schulden van ontwikkelingslanden
aan regeringen van rijke landen. De
banken voelen zeker niet voor een
uitstel van betaling laat staan
voor kwijtschelding. Daar zijn we
niet voor, roepen de bankiers, en
daarmee zou ook het voortbestaan
van de banken in gevaar komen.
Een eventuele regeling voor com
merciële schulden zou kunnen be
staan uit een fonds (volgestort door
olie- en westerse landen) dat de ban
ken schadeloos stelt, maar ook dat
zit er niet in.
Het uitblijven van een oplossing
komt voor een deel ook door de
ontwikkelingslanden zelf. Zij zijn
het onderling niet eens over de ge
volgen van een scnuidenregeling.
Sommige derde wereld staten vre
zen. dat daarmee hun betrouwbaar
heid in gevaar komt en dat andere
landen en banken er in de toekomst
wel voor zullen passen hen geld te
lenen. De armste Afrikaanse landen
vinden het een mooi verhaal, maar
als zij op dit moment hun leningen
niet kunnen afbetalen kopen ze er
weinig voor (letterlijk). Bovendien
wijzen ze erop, dat door een schul
denregeling een aantal ontwikke
lingslanden minder op zwart zaad
komt te zitten dan nu en het voor
banken juist aantrekkelijk wordt
hen geld te lenén.
Dat hangt nog. Ook met een schul
denregeling zouden de meeste ont
wikkelingslanden niet voor goed ge
holpen zijn. Aan hun achterstelling
en economische en sociale moeilijk
heden verandert door betalings
uitstel of kwijtschelding van schul
den niets. Olie- en industrieproduk-
ten (die de arme landen moeten ko
pen) blijven duur, en hun grondstof
fen blijven naar verhouding weinig
opbrengen. Daarom zal er iets moe
ten worden gedaan aan de ontwik
keling van die landen en aan de
wereldhandelingsverhoudingen, wil
de derde wereld niet binnen de
kortste keren weer diep in de schul
den zitten
Aan haar ontwikkeling heeft de
„steun" van de banken van de afge
lopen Jaren voor geen stuiver bijge
dragen. De leningen waren bedoeld
om betalingsbalanstekorten van ar
me landen te dekken (zij moesten
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM De oprichting van een optiebeurs in Amsterdam begint langzamerhand vaste
corm te krijgen. Zoals het er thans uitziet, zal een dergelijke beurs in het eerste kwartaal van het
rolgende jaar in de Amsterdamse Koopmansbeurs haar activiteiten kunnen beginnen.
ADVERTENTIE
Dit ls de mening van de stichting, die
ter voorbereiding van een dergelijke
beurs is opgericht. De European Op
tions Exchange (E.O.E.), zoals de op
tiebeurs als de plannen doorgaan
met een mooie naam zal heten, zal
een beurs zijn, waar opties op Euro
pese effecten, die genoteerd worden
aan de effectenbeurzen in Amster
dam, Londen, Frankfurt, Düsseldorf,
Parijs, Brussel en Zürich, verhan
deld kunnen worden Daarnaast
wordt, op verzoek van leden van de
Amerikaanse beurzen met vestigin
gen in Europa, de mogelijkheid on
derzocht om in Amsterdam ook op
ties op Amerikaanse effecten te doen
verhandelen in de periode vóór het
opengaan van de beurzen in de Ver.
Staten
In een toelichting op de plannen
heeft de voorzitter van de Vereniging
voor de Effectenhandel, de heer J.
Ph. Korthals Altes, erop gewezen,
dat de uitbreiding van de activitei
ten niet alleen een verbetering kan
inleiden in de inkomsten van de le
den van de Vereniging. Hij was daar
naast van mening, dat door de invoe
ring van de optiehandel het ook wel
eens zo zou kunnen zijn, dat de overi
ge activiteiten ter beurze een stimu-
lans ondergaan.
Geen casino
De Vereniging, waarvan de leden
tich overigens nog moeten uitspre
ken over de optiemarkt, wil ten kos-
Een aandelenoptie, in het vakjargon
liCall" genaamd, gcefl recht om op
een vooraf bepaald tijdstip aandelen
te kopen tegen een vastgestelde
koers. Voor dat recht moet een be
paalde prijs betaald worden. Het
recht is overdraagbaar, omdat de uit
te geven opries die gestandaardis
eerd zijn worden gegarandeerd.
Om de waarde van de optie te bepa
len, zal dagelijks een beurs worden
gehouden waar dan de prijs als een
resultante van vraag en aanbod uit de
bus zal komen.
Het beleggend publiek zal aan de
handel in opties kunnen deelnemen
door bemiddeling van de leden van de
optiebeurs. Dat zullen zijn Neder
landse en vestigingen van buiten
landse bedrijven, die de handel in
effecten als een belangrijk deel van
hun werkzaamheden zien.
te van alles voorkomen, dat de op
tiehandel uitdraait op een soort
„tulpenhandel, of een casino de
Monte Carlo", zoals werd gezegd. Er
zal uit dien hoofde voor worden ge
waakt, dat het publiek niet in onver
antwoorde speculaties jaagt. Dit
o.a. door in de definitieve reglemen
ten tal van voorzieningen op te ne
men ter bescherming van het
publiek.
Ook voor mensen met een „kleine
beurs", zal de optiehandel, zo meen
de men niet zonder belang zijn. Bin
nen een verantwoord kader kunnen
deze mensen nl. door middel van de
optiemarkt een naar verhouding
groter belang nemen bij een post
aandelen,dan mogelijk zou zijn ge
weest wanneer zij een dergelijke
post contant zouden hebben moeten
betalen.
Zoals opgemerkt, zullen op de
E.O.E. in eerste instantie opties op
officieel genoteerde Europese effec
ten (aandelen) worden verhandeld
met als voorwaarde, dat er in de
onderliggende waarden de aande
len, waarop de opties zijn afgegeven
op de effectenbeurs een ruime
handel is. Voor opties op Neder
landse aandelen wordt voorlopig ge
dacht aan de tien meest verhandel
de fondsen op de Amsterdamse
beurs Bij de optiebeurs, zoals die
voor ogen staat, is voorzien in de
oprichting van een centraal clearing
instituut.
Bij de Europese optiebeurs in de
hoofdstad zullen, zo wordt aangeno
men, in eerste instantie 60 personen
een werkkring vinden. Worden daar
bij meegeteld, de medewerkers van
de leden, die op de opptlebeurs
werkzaam zullen zijn, dan betekent
de E.O.E. een uitbreiding van de
werkgelegenheid in Amsterdam met
300 400 man.
Veel mankementen aan uw
auto kunt u ontdekken voor ze
veel geld gaan kosten. Kijk maar
eens in het gratis verkrijgbare
boekje „Shell helpt"deel 1.
Daarin staan een paar handige
kontrolc-tips,dic u makkelijk
zelf kunt uitvoeren. Zoals het
nakijken van de kontrolelamp-
jes op het dashboard. Heel
simpel en toch erg nuttig om
reparatiekosten te voorkomen.
Autorijden is tenslotte al duur
genoegNog geen boekte omvangen?
Vraag er dan even naarbij een Shell
verkooppunt.
deeU
Hoc u
Ah u het kontakl aanzet moeten er 2 kóntrolelampjes gaan branden: dat
voor de oliedruk en dat voor de dynamo. Na het narren moeten die lampies
meer uitgaan. Ah dal met gebeurt, moet u direkt naar een vakman om
verdere narigheid te voorkomen.
CARAVAN VERHUUR?^
GABARO
ECREATIE
immers meer invoeren dan zij met
de uitvoer verdienden) en niet voor
projecten, die bedrijvigheid en daar
mee geld hadden kunnen opleveren.
En ondertussen stegen hun schul
den, zodat de derde wereld met de
leningen van de banken er alleen
maar op achteruit ls gegaan.
Het enige voordeel zou kunnen zijn,
dat banken en ontwikkelingslan
den. samen met de regeringen van
de rijke landen, wel tot een oplos
sing moéten komen, willen ze niet
alle aan het kortste eind trekken.
Dat weten ook de banken: met het
Afrikaanse land Zaïre (het vroegere
Kongo) zijn ze al ln onderhandeling
over een regeling. De schulden van
Zaïre aan de banken zijn opgelopen
tot 800 miljoen dollar.
Leningen werden gegeven op de ko
per, die dat land uitvoert, maar
daarvan vielen de uitvoeropbreng-
sten tegen zodat er van afbetaling
de laatste twee Jaar niets ls geko
men (een schoolvoorbeeld, hoewel er
in dit geval wel een twijfelachtig
economisch beleid in Zaïre bij
komt). Met Mexico een land, waa
rin Amerikaanse bankiers altijd veel
vertrouwen hadden ls eveneens
een gesprek aan de gang. Het land
staat voor twaalf miljard dollar in
het krijt en heeft de munteenhefd
(de peso) al fiks in waarde moeten
verminderen om het hoofd boven
water te houden.
Voor deze landen zullen de akkoor
den er ook wel komen. Daarvoor zijn
ze voor de banken te belangrijk,
zeker zo lang de economische ople
ving ln het westen uitblijft en zolang
oliedollars uit de Arabische wereld
naar westerse banken gaan die ze
dan weer in ontwikkelingslanden
uitzetten (meer rechtstreekse steun
van olielanden aan de armste broe
ders zou beter zijn, maar levert min
der op; vandaar). Somberder dan
voor landen als Mexico en Zaïre
(waar grote westerse belangen lig
gen) ziet het eruit voor landen als
India en Bangladesj en de armste
Afrikaanse landen, waarvoor de
banken veel minder belangstelling
hebben. Ze zullen afhankelijk blij
ven en voorlopig steeds afhankelij
ker worden van de „goedgeefsheid
van westerse regeringen".
OSS Het jaar 1976 is voor
Bergoss (tapijtindustrie) te
leurstellend verlopen, aldus
het bestuur. Het verlies, in
1975 al 1.4 miljoen groot, is
het afgelopen Jaar opgelopen
tot 5.4 miljoen, ondanks een
lichte stijging van de omzet:
81 tot 86 miljoen.
Oorzaken van het slechte resultaat
zijn volgens de directie; de tegenge
vallen afzet op de exportmarkten,
de aanzienlijke verhoging van de
grondstofprijzen en de koersdaling
van het pond sterling. De concurren
tie voor breed geweven produkten
werd door de laatste oorzaak aan
zienlijk zwaarder. De directie is er
van overtuigd, dat genomen en nog
te nemen maatregelen hun effect
ten goede niet zullen missen.
WESTLAND-UTRECHT kon vo
rig jaar het netto resultaat vergro
ten van 22 miljoen tot 30,5 mil
joen. Voorgesteld wordt het divi
dend te verhogen van 12,80 tot
16 Op 4 april verschijnt het pros
pectus van een emissie van 33 mil
joen achtergestelde obligaties waar
bij elke obligatie van 1,000 voor
zien is van twee warrants (aan de
obligatie aangehechte bewijzen die
gedurende een bepaalde tijd en te
gen een bepaalde prijs recht geven
een aandeel te kopen). De eerste
warrant geeft vier maanden het
recht een aandeel beneden de
beurskoers te kopen en de tweede
gedurende tien maanden. Aandeel
(en certificaathouders) krijgen een
voorkeursrecht bij de inschrijving
op de obligatie-emissie. Voor 20
claims krijgt men een obligatie.
AMEV heeft een 50 procent be
lang gekregen binnen een lederwa
renbedrijf Samen met de Britse En
glish Stores (CES) heeft AMEV Van
Berclouw in Utrecht (elf filialen)
overgenomen De Britse partner
heeft in Engeland 120 lederwarenza-
ken. Vorig Jaar verwierven MEV en
CES al modezaken in Duitsland.
DOMO en de Coöperatieve Con-
densfabriek Friesland (CCF) gaan
hun belangen in Indonesië vergro
ten. De uitbreiding betreft de over
neming van de Indonesische vesti
ging van de Amerikaanse onderne
ming Foremost Mc Kesson. dat op
opgeveer 3,5 km afstand gelegen is
van de CCF-Domo-ondememlng
Friesche Vlag Indonesië (FVI) in de
omgeving van Djakarta.
GRONINGEN - De bedrijven in
Nederland zullen hun dividend
politiek moeten veranderen om het
voor de aandeelhouders weer aan
trekkelijk te maken hun kapitaal in
de bedrijven te steken. De dividend-
uitbetalingen in Nederland zijn te
laag. Beter zou het zijn om bij betere
bedrijfsresultaten ook de dividend
uitkeringen te verhogen en deze te
verlagen wanneer de zaken minder
goed gaan.
Dat is de mening van prof. dr H. J.
Kruislnga, lid van de raad van be
stuur van Akzo. De hoogleraar
sprak in Groningen voor leden van
de Nederlandse Maatschappij voor
Nijverheid en Handel. De heer Krui
slnga behandelde de financierings
problemen binnen de onderneming
en toonde zich daarin erg pessimis
tisch De ondernemingen durven
vreemd kapitaal niet meer aan te
trekken, afdus de spreker, terwijl
het eigen vermogen nauwelijks
meer aangetrokken kan worden
Prof Kruislnga betwijfelde het
overigens of de kleine aandeelhou
ders eigenlijk nog geïnteresseerd
zijn in het kopen van aandelen. Be
ter is het volgens de heer Kruislnga.
dat deze aandeelhouders participe
ren in de beleggingsfondsen
door Henk Thomas
AMSTERDAM Er liggen momen
teel heel wat plannen op tafel om de
scheepsbouw, zo veel mogelijk voor
Nederland te behouden. Daar is in
de eerste plaats het Beleidsplan van
de Commissie Scheepsbouw, dat
voorlopig voorziet in een verminde
ring van de werfcapaciteit met 30
procent. Dan is er het plan van de
Antwerpse scheepsmakelaar Louis
Worms en het plan voor de oprich
ting van een staatsrederij (Vinke
Co.).
Behalve het beleidsplan van de Commis
sie Scheepsbouw, dat door minister Lub
bers in grote lijnen is aanvaard, wordt de
bewindsman ook aangesproken door een
Idee van ir. A. Stikker, president-directeur
van Rijn-Schelde- Verolme Deze
scheepsbouwer ontwikkelde het plan „ei-
Ken gas in eigen schepen" als redmiddel
voor de Nederlandse scheepsbouw
Wat betekent dit idee, en aan welke voor
waarden moet zijn voldaan wil het uitvoer
baar zijn? „Eigen gas ln eigen tankers"
betekent in de eerste plaats, dat er eigen
gas moet zijn. Dat is er, maar het hoeft,
zoals bekend niet over zee te worden aan
gevoerd Het gaat dus om aardgas dat
vanuit het buitenland naar Nederland
moet worden gehaald en dan op zodanige
wijze, dat er schepen aan te pas moeten
komen. Dat is wat Ir. Stikker heeft bepleit:
een besluit van de regering om de invoer
van aardgas te vervroegen en de Invoer te
laten verrichten door in Nederland gepro
duceerde gastankers.
De voordelen zijn. de scheepswerven ko
men goed in het werk te zitten, evenals de
aanverwante, nu eveneens noodlijdende
metaalindustrie, terwijl de aardgasbel in
Slochteren aanzienlijk minder snel leeg zal
zijn, zodat er een appeltje voor de dorst in
de toekomst is.
Aardgas is er genoeg te Importeren In
onder meer Algerije, Iran, Saoedl-Arabië,
de Sowjet-Unle en Canada komt aardgas
in gigantische hoeveelheden voor. Tot zo
ver pleit dus alles voor het idee van de heer
Stikker.
Terminals
Echter, met de uitvoering van het plan
„eigen gas in eigen tankers" zijn immense
bedragen gemoeid. Een gastanker van nor
male omvang (125.000 kubieke meter) kost
al gauw ongeveer 400 miljoen gulden en
elke rederij, die zich met de gastanker
vaart wil bezighouden zal er een paar ln de
vaart moeten hebben wil ze kunnen reke
nen op een veilig rendement. Daarbij ko
men nog de honderden miljoenen aan in
vesteringen in terminals waar het vloeiba
re aardgas weer gasvormig wordt gemaakt,
waar het kan worden opgeslagen en weer
gelost. En wie ls bereid dergelijke gigan
tische investeringen te doen in een situatie
waarin de aardgasproducenten en —con
sumenten zich niet willen vastleggen op de
prijzen?
De investeringskosten voor vervoer,
opslag en de installatie om vloeibaar gas
weer gasvormig te maken, zijn zó hoog dat
de aardgasprijs niet meer zal kunnen con
curreren met de prijzen van aardolie en
steenkool. Nodig ls daarom, dat zowel pro
ducenten als consumenten van aardgas
zich voor een periode van minimaal vijf
tien jar vastleggen op de prijzen. De be
reidheid hiertoe was en is niet aanwezig.
Er zijn maar een paar vervoerscontracten
afgesloten, waaronder het twintigjarige
contract ter waarde van 6,5 miljard gulden
tussen Shell/Mitsubishi en drie Japanse
elektriciteitsbedrijven. Onder dit contract
varen momenteel zeven Shell-tankers, die
alle op Franse werven zijn gebouwd.
Samenwerking
Minister Lubbers heeft niettemin wel oren
naar het idee „eigen gas ln eigen schepen"
Hij voelt daarbij voor samenwerking tus
sen overheid en particulier bedrijfsleven
bij de bouw en exploitatie van gastankers.
Dit betekent dat de overheid bereid ls een
deel van de enorme Investeringen voor
haar rekening te nemen. Het Investerings
probleem zou daardoor opgelost kunnen
worden genoemd.
Maar dan moeten er nog antwoorden wor
den Ingevuld op de volgende vragen. Uit
welk land moet het gas komen? Met ande
re woorden: welk land is bereid over een
lange periode aardgas naar Nederland te
verschepen tegen concurrerende prijzen?
Op dit moment ls gas duurder dan aard
olie.
Daarnaast is de prijs van het Nederlandse
aardgas van belang. Zolang het Neder
landse gas goedkoper is dan het te Impor
teren gas. ls er natuurlijk niemand die het
buitenlandse gas zal kopen. De overheid
kan dan twee dingen doen: buitenlands
gas subsidiëren, waarmee opnieuw forse
bedragen zijn gemoeid of het eigen
aardgas duurder maken.
Dit zou dan de uitvoering betekenen van
een verlangen van D'66-leider J. Terlouw.
Duurder aardgas zal echter geen enkele
Nederlander ln dank afnemen, zij het
misschien de Nederlandse scheepfbouwin-
d us trie.
Een andere vraag die beantwoord moet
worden betreft de veiligheids- en milieuel-
sen, die de overheid aan gastankers en
terminals zal stellen. Een rapport van het
TNO leerde al, dat gastankers riskante
schepen zijn en dat de nodige voorzienin
gen zullen moeten worden getroffen om
rampen te vermijden. Een weekblad wijst
erop, dat de energieconcentratie ln een
gastanker van 125.000 kubieke meter on
voorstelbaar groot is. Na verdamping ont
staan maar liefst 73 miljoen kubieke meter
aardgas, voldoende voor het industriële en
particuliere verbruik van een stad met
80.000 Inwoners gedurende een heel Jaar.
Een ramp als gevolg van een exploderende
gastanker zal het menselijk voorstellings
vermogen eveneens te boven gaan.
Uit gesprekken die wij voerden met ver
schillende olieconcerns en rederijen ls ons
gebleken dat niemand wil speculeren over
de uitvoerbaarheid van het Idee „eigen gas
ln eigen schepen". Mogelijk dat tegen de
tijd, dat de vele vragen beantwoord zijn,
het idee uitvoerbaar zal blijken. Maar dat
zal geruime tijd duren.
