PLO-leider blij met opmerking van Carter Beroep uit Praag op communisten Gevechten Zaïre breiden zich uit Kernenergieprogram Bonn op dood spoor Terechtstellingen in China gemeld Regering Suriname wil niet aftreden Nieuwe rol Zuid-Afrika in Rhodesië Wrijving tussen VS en Joegoslavië over bouw kerncentrale 'Palestijnen moeten vaderland hebben' Gerechtelijke beslissing zet alles op losse schroeven fRIJDAG 18 MAART 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet CAIRO De Palestijnen zijn blij met de verklaring van de Amerikaanse president Carter dat er voor hen een vaderland moet komen. PLO-leider Jasser Arafat prees de president omdat deze nu „de kern van het probleem' in het Midden-Oosten had geraakt. De Israëlische regering is geschrokken van de uitlating van de president. Carter maakte zijn opmerking over ~*een Palestijns vaderland op een bij eenkomst in een klein plaatsje in [assachusetts. Hij was daar om vra gen te beantwoorden van de „gewo ne Amerikaan". In een korte verkla ring over het Midden-Oosten zei de president: „Er moet gezorgd worden voor een vaderland voor de Pales tijnse vluchtelingen, die zoveel jaren hebben geleden." In Cairo, waar de Palestijnen mo menteel bijeen zijn voor de vergade ring van hun Nationale Raad (een soort parlement in ballingschap) werd Arafat gisteren om commen taar gevraagd. In de wandelgangen zei hij: „Ik heb de verklaring niet gezien, maar als hij dat werkelijk heeft gezegd, dan heeft hij de kem van het probleem geraakt." Machmoed Labady, die in Cairo veelvuldig optreedt als woordvoer der yoor de Palestijnse raad, zei: „We verwelkomen, deze nieuwe houding van de Verenigde Staten, maar wij hopen dat het in daden zal worden omgezet." De Israëlische premier Jitzak Rabin zei gisteren „bezorgd" te zijn over de uitlating van Carter. „Ik had liever gehad dat hij een ander woord had gebruikt," aldus de premier. Tege nover journalisten herhaalde hij dat Israël niets voelt voor de vestiging van een (kleine) Palestijnse staat naast Israël. Rabin zei slechts ak koord te kunnen gaan met „Jor- daans-Palestijnse staat". Ook mi nister van buitenlandse zaken Jigal Allon sprak zijn ongenoegen uit over Carters verklaring. Hij zei te gen de pers dat „de Palestijnen al een vaderland hebben in Jordanië. Hij wees er op dat tweederde van de Jordaanse bevolking Palestijns is Mini-staat Het idee van een Palestijnse mini- staat is gisteren uitvoerig besproken op het Palestijnse congres in Cairo. Tijdens een besloten zitting is het idee verdedigd door PLO-leider Jas ser Arafat. Volgens verklaringen aan de pers na afloop moet Arafat gezegd hebben dat hij wel voorstan- PRAAG (Reuter) Elf Tsjechoslowaken hebben zich gisteren tot de Europese communisten gewend voor steun aan de cam pagne voor burgerrechten in hun land. Zij wijzen er op dat maatregelen tegen mensen die voor de mensenrechten opkomen strijdig zijn met communistische besluiten. De elf. die allen lid zijn geweest van het centrale comité van de commu nistische partij in Tsjechoslowakije, beroepen zich nu eens niet op de akkoorden van Helsinki maar op die van Oost-Berlijn. In die stad kwa men vorig jaar juni de Europese communistische leiders bijeen voor cm topconferentie. Bij die gelegen heid hebben de communisten de aanbeveling gedaan de intemationa- k verklaringen over de rechten van de mens. zoals die in de Verenigde Jfaties zijn vastgesteld, zo strikt mo gelijk na te leven. De acties van politie en pers tegen Tsjechoslowa ken, die opkomen voor de mensen rechten, is in strijd met de letter en geest van deze aanbeveling, zo me nen de elf. Zij doen nu een beroep op de andere Europese communistische partijen om hun zusterpartij in Tsje choslowakije te helpen voort te gaan „in harmonie met de politieke geest van de conclusies" van de conferen tie in Oost-Berlijn. De elf ondertekenaars van de oproep werden allen in 1969 uit de partij gezet. Ze maakten op dat moment deel uit van het centrale comité. De bekendste van de ondertekenaars is oud-minister Jiri Hajek. Verder staan er de handtekeningen van vier ex-partijsecretarissen onder. der was van zo'n mini-staat, maar dat hij er weinig vertrouwen in had. „Wij geloven niet dat er een Pales tijnse staat zal komen," zo werd hij geciteerd. Arafat hield een toespraak van vier uur, waarin hij in ging op de ideeën van de Palestijnen van de harde lijn, die iedere regeling met Israël af wijzen. Hij legde uit dat de PLO het uiteindelijke doel van een nieuwe staat Palestina in plaats van Israël niet werd los gelaten. Arafat verde digde ook zin contacten met de Jor daanse koning Hoessein. Hij legde uit dat hem er veel aan gelegen is weer een vertegenwoordiging van de PLO in Jordanië te krijgen. In 1971 werden de Palestijnse strijders door Hoessein het land uitgejaagd. WASHINGTON (UPI) Zuid- Afrika heeft zich bereid verklaard een rechtstrerekse rol te spelen in de volgende ronde van de onderhande lingen die tot een zwart meerder heidsbewind in Rhodesië moeten leiden. Dit is in diplomatiek kringen in Washington vernomen. De rol van Zuid-Afrika zou zijn dat dit land „garandeert dat premier Ian Smith van het blanke mider- heidsbewind oprecht is als hij zegt te streven naar een overgang naar een zwarte meerderheidsregering binnen twee jaar." Dit is een nieuw element in de be sprekingen waarbij Zuid-Afrika, de Verenigde, Staten en Engeland be trokken zijn. De Zuidafrikaanse ga rantie zou er in bestaan dat er eco nomische en politieke druk op Rho desië zal worden uitgeoefend, als dat land de ontwikkeling naar een zwart meerderheidsbewind zou be lemmeren. Een ander nieuw element is een plan om te komen tot een enkele woordvoerder voor de ver schillende zwarte nationalistische organisaties in Rhodfesië. Van Zuid afrikaanse zijde is voorgesteld daar voor een referendum uit te schrijven, KINSJASA (AFP, UPI Reuter) De troepen die Zaïre zijn binnengevallen voormalige Katangese gendarmes plus hun aanhang rukken volgens goedingelichte kringen in Kinsjasa verder op en bedreigen thans de mijnstad Kolwezi in het zuidwesten van de provincie Sjaba, waar zich rond 4.000 Belgen, voor het merendeel technici, bevinden. Op rond 120 kilometer van Kolwezi is gisteren gevochten tussen de inva siemacht en Zaïrese troepen. Uit an dere betrouwbare bron is vernomen dat een nieuwe colonne uit Angola woensdag het zuiden van de Zaïrese provincie West-Kasai is binnenge drongen. Deze colonne zou optrek ken naar Tsjikapa waar diamantmij nen liggen. Volgens onbevestigde be richten zou deze plaats al in handen van de nieuwe invallers zijn gevallen. Een functionaris van de Amerikaan se ambassade in Kinsjasa zei dat de „toestand steeds slechter wordt." Hij bevestigde het bericht dat de inva siemacht oprukt naar Kolwezi Een Amerikaanse maatschappij heeft opdracht gegeven tot evacuatie van 26 verwanten van bij haar in dienst zijnde Amerikanen die in Kolwezi hulp verlenen bij het leggen van elektriciteitskabels. Katanga, nu Sjaba geheten, van de rest van Kongo. Antoine Gizenga, die vice-premier was in de eerste Kongolese regering van Patrice Loemoemba en nu voor zitter is van de Fodelico (democra tische krachten voor de bevrijding van Kongo-Kinsjasa). heeft in een vraaggesprek met het Franse persbureau AFP verklaard dat er nog geen duizend voormalige Ka tangese gendarmes in Sjaba zijn. maar dat deze strijdmacht wel de steun heeft gekregen van de bewo ners van het gebied en bovendien van militairen van het Zairese leger van president Moboetoe die naar de gendarmes zijn overgelopen. Hij zei ook dat er geen enkele Cubaanse soldaat bij de operaties in Sjaba betrokken is. De grootste kanshebber voor het burgemeesterschap van Parijs de gauUis- tische oud-premier Jacques Chirac heeft de afgelopen dagen een laatste poging gedaan zoveel mogelijk niet-linkse kiezers naar de stembus te krijgen voor de Mljn6nV6lG6n beslissende tweede ronde van de Franse gemeenteraadsverkiezingen. Hier Chirac temidden van aanhangers. Angola PEKING Reuter, AP) Het hooggerechtshof in de Chinese stad Sjanghai heeft volgens reizigers uit de volksrepubliek 26 'contra revolutionairen' ter dood veroordeeld. In de stad Kanton zouden drie mensen wegens spionage ter dood zijn gebracht. De afgelo pen weken zijn ook uit andere Chinese steden berichten geko men over executies. Het Zaïrese persbureau Azap meldde gisteren dat „alle bezette ge bieden in mijnenvelden zijn veran derd en dat de huurlingen een recht streekse confrontatie met het gere gelde leger van Zaïre vermijden De vijand, aldus het persbureau, schiet raketten af om een direct treffen te voorkomen. „Overdag laat hij zich niet zien." Azap legde er weer de nadruk op dat de invallers geleid worden door Cubanen en voor het grootste deel bestaan uit voormalige Katangese gendarmes die gediend hebben onder wijlen Moise Tsjombe. Tsjombe leidde destijds de beweging die streefde naar afscheiding van Angola heeft ontkend dat het be trokken zou zijn bij de gevechten in Sjaba. Het heeft een beroep op de westelijke mogendheden gedaan, niet in te gaan op de verzoeken van Zaire om militaire hulp. In een communique van het minis terie van defensie waarvan de in houd door radio-Loeanda bekend werd gemaakt, werd gezegd dat de moeilijkheden in Sjaba die Zaire toeschrijft aan het optreden van huurlingen uit Angola, worden ver oorzaakt door binnenlandse te genstanders van president Moboeto Sese Seko. Er werd bij buitenlandse mogendheden op aangedrongen zich niet te mengen in „een pro bleem dat uitsluitend het volk van Zaire aangaat". In een straat in Sjanghai was vol gens de reizigers een lijst opgehan gen van 53 veroordeelde 'misdadi gers'. van wie er 26 onmiddellijk zou den worden terechtgesteld. Kenners van de Chinese taal zeiden dat een aantal anderen voorwaardelijk de doodstraf had gekregen. Binnen een periode van twee jaar zouden zij hun leven moeten beteren. Ofschoon alle veroordelingen te ma ken hadden met de politieke moei lijkheden van het vorig jaar in China hadden slechts 2 van de 26 veroor deelden echte politieke misdrijven begaan. Eén van de twee zou belet hebben dat kritiek werd uitgeoefend op de zogenaamde 'bende van vier' waartoe ook de weduwe van Mao Tse-toeng Tsjiang Tsjing behoort. De ander zou zich hebben verzet tegen het naar het platteland sturen van jongeren, die een studie hadden voltooid. De overige 24 werden ver oordeeld wegens moord, het stelen van post, het plunderen van graanschuren en andere vergrijpen. Vorige week zouden in de oostelijke stad Hangtsjoe negen mensen zijn terechtgesteld, voornamelijk wegens politieke misdrijven. Ook in centraal Tsjangsja en Woehan hadden reizi gers aankondigingen van doodvon nissen gezien. Aanhangers van de 'bende van vier' in ongeveer de helft van China's provincies waren vorig jaar beschuldigd van het aanzetten tot verdeeldheid en wanorde. In en kele gebieden zijn de militairen ge mobiliseerd. De Chinese partijleider Hoea Kwo-feng gaf opdracht tot een zuivering van radicale activisten. BELGRADO (UPI) Er dreigt ruzie tussen Joegoslavië en de Verenigde Staten over een kerncentrale die in Joegoslavië door een Amerikaans bedrijf wordt gebouwd. De Joegoslaven maken zich kwaad over de eisen,- die de Amerikaanse regering aan levering van die centrale stelt. Spoorwegen PARAMARIBO (ANP) De Surinaamse regering is niet van plan af te treden, ook al heeft de NPK-regeringscoalitie haar absolute meerderheid in parlement verloren na het uittreden van de Javaanse KTPI-partij. Op een persconfe rentie zei premier Arron giste ren dat er geen enkele reden voor de regering bestaat af te treden of eventueel het parle ment te ontbinden. Arron zei te twijfelen of zijn regering inderdaad geen meerderheid meer in het parlement heeft. Dat moet naar zijn mening dan eerst maar eens bewezen worden. De moeilijkheden voor de regering- Arron zijn deze week ontstaan door het aftreden van de KTPI-ministers Soemita en Soeperman, nadat een meerderheid in het parlement minis ter Soemita in staat van beschuldi ging had gesteld wegens het aanne men van steekpenningen. De regering kan nu nog vast rekenen op 19 van de 39 parlementsleden. De oppositie beschikt eveneens over 19 zetels. Het vroegere VHP-lid Hindo- rie zit als „onafhankelijke" op de wip. In het verleden (bij de moeilijk heden die Suriname's onafhankelijk heid begeleidden in de zomer en het najaar van 1975) koos Hindorie op de beslissende ogenblikken de zijde van de regering. Het officiële Volksdagblad heeft gis teren gemeld dat deze maand in Pe king een nationale conferentie is ge houden over de veiligheid bij de Chi nese spoorwegen. Verwezen is naar pogingen van radicalen om sabotage te plegen aan het spoorwegstelsel. Het Volksdagblad zegt dat de acties gericht zijn tegen agenten provocateur. moordenaars, brandstichters en dieven. De overeenkomst voor de bouw van de kerncentrale werd in 1973 al ge sloten tussen Joegoslavië en de Ame rikaanse onderneming Westinghou- se. De Amerikaanse regering had geen bezwaren tegen de overeen komst. Joegoslavië is ondertekenaar van het verdrag tegen verspreiding van kernwapens Dat werd als vol doende garantie gezien tegen misbruik van het materiaal uit de centrale voor militaire doeleinden. De huidige regering van de Verenig de Staten is op dit punt veel stren ger. De regering-Carter wil de verde re verspreiding van kernwapens zo krachtig mogelijk bestrijden. Vol gens de Joegoslaven vraagt Washington daarom ook herziening van het contract uit 1973. De Ameri kanen willen betere controle op ge bruik van de verwerkte splijtstof uit de centrale. Zij vragen in de overeen komst vast te leggen dat het ge bruikte splijtstof naar de VS zal wor den gestuurd om daar weer te wor den verwerkt In afwachting van nieuwe afspraken heeft de Ameri kaanse overheid enkele zendingen materiaal voor de centrale in Ameri ka vastgehouden. De bouw kan daar door over enkele weken stil komen te liggen. De Joegoslaven nemen het de Amerikaanse overheid kwalijk een bestaand contract te willen veran deren. door J. den Boef Voor het kleine Nederland is het al dan niet doorgaan van de bouw van kerncentrales in de veel grotere Bondsrepubliek (West-Duitsland) van niet te onderschatten betekenis. Dit zal vooral het geval zijn, als de regering in Bonn als gevolg van gerechtelijke uitspraken of niet aflatende demonstraties van zgn. „Burgerinitiatieven" gedwongen zou worden, haar uit 1973 daterende grootscheepse bouwprogram voor kerncentrales in de ijskast te stoppen. De mogelijkheid dat dit laatste zal gebeuren, wordt steeds groter. Niet alleen omdat de activiteiten van de ..burgerinitiatieven" zulke enorme en in bepaalde opzichten beangsti gende afmetingen hebben aangeno men, waardoor de bouw van kerncentrales lijfelijk kan worden verhinderd. Ook de gerechtelijke in stanties. die steeds meer met kwalij ke kanten van eenmaal in bedrijf zijnde kernenergiecentrales worden geconfronteerd, laten de twijfel aan voldoende veiligheidswaarborgen zo zwaar wegen, dat zij hun uitspraken laten uitvallen in het voordeel van de als aanklager optredende bevol king. Regeringsprogram In dit verband moet grote betekenis worden toegekend aan een uit spraak, die vorige week door een zgn. Administratieve rechtbank in Frei burg (deelstaat Baden- Württemberg) werd gedaan. Hierin werden bezwaren van klagers tegen mogelijke beïnvloeding van het kli- maat en het milieu, van de hand gewezen, maar bleken de rechtspre- kenden van mening dat bij de nabij bet plaatsje Wyhl (ten noordwesten van Freiburg) geprojecteerde kernreactor onvoldoende veilig heidsmaatregelen zijn getroffen om barst in het drukreservoir te voorkomen Omdat de volgens de Westduitse „Atoomwet" noodzake lijke voorzorgsmaatregelen niet wa- genomen. verklaarde de ftchtbank de door de regering van Baden-Württemberg verleende bouwvergunning ongeldig Het oordeel van de rechtbank in Freiburg over de bij Wyhl geplande kerncentrale (voor het opwekken van electriciteit) heeft voor zover dat al niet door demonstrerende „burgerinitiatieven" was gebeurd het programma van de sociaal- democratisch-liberale regering in Bonn op losse schroeven gezet. Want het zal ongetwijfeld zijn uitwerking hebben op de andere vóór 1985 te verwezenlijken bouwplannen. De rechtbank heeft haar oordeel name lijk niet gebaseerd op de plaatselijke omstandigheden bij Wyhl. maar op overwegingen van veilig- heidstechnische aard, die op alle al gebouwde en te bouwen kernener giecentrales van toepassing zijn. De rechtbank keert zich niet tegen de bouw van zo'n centrale, maar acht toestemming voor de bouw er van slechts verantwoord als voor zorgsmaatregelen worden genomen die kunnen verhinderen dat radio actieve stoffen vrijkomen als gevolg van een barst in een druk-reservoir. De mogelijkheid dat de betonnen mantel van de reactor het zal bege ven, is volgens de rechtbank gering, maar daarvoor gaan de gangbare op vattingen over „te verwaarlozen riso- co's" niet op, omdat die alleen maar met „conventionele gevaren" te ma ken hebben. Een barst in het drukre servoir kan hoe klein de waarschijnlijkheid ook is tot een catastrofe van nationale afmetingen leiden, zo meent de rechtbank. De regering van Baden- Württemberg, die in nauw overleg met de regering in Bonn handelt, heeft onmiddellijk beroep aangete kend tegen de uitspraak van de rechtbank. Het kan echter vrij lang duren, voordat een hogere gerechte lijke instantie tot een oordeel komt. Bovendien is de mogelijkheid dat zij de conclusie van de rechters in Frei burg zal bevestigen, vrij groot. Met name is dit het geval omdat een met garanties omgeven „barst- beveiliging" nog niet ontwikkeld is en het nog geruime tijd kan duren, voordat een dergelijk veiligheidssys teem is uitgedokterd éls men er al in slaagt de technische problemen te overwinnen. Kosten te hoog? Zelfs als dit laatste mogelijk zou blijken, zijn de moeilijkheden niet uit de wereld. De als buiten parlementaire oppositie optredende „burgerinitiatieven" zouden op nieuw in actie komen om te pogen met hun lijfelijk verzet de bouw van nieuwe en de ingebruikneming van enkele reeds gereedgekomen kerncentrales te verhinderen. Maar zo ver hoeft het misschien niet eens te komen, want als het veiligheids probleem op een verantwoorde wij ze opgelost zou kunnen worden, gaan de beveiligingskosten een rol spelen. In belanghebbende deskun dige kringen neemt men aan. dat het opwekken van elektriciteit door de veel hogere kosten voor de kerncentrales te duur wordt. De onlangs gehouden demonstraties tegen de kerncentrales in West-Duitsland leidde ertoe dat de kerncentrale van Brokdorf in een onneembare vestiging veranderd werd. Dan is er nog het probleem van de verwerking en het opbergen van ra dioactief afval. Bij Brokdorf in de noordwestelijke deelstaat Slees- wijk-Holstein, waar al enkele malen tienduizenden mensen hebben gede monstreerd. mag volgens een ge rechtelijke beslissing niet aan de bouw van een kerncentrale worden begonnen, zolang in West-Duitsland geert afdoende oplossing voor het afvalprobleem is gevonden. Volgens de regering in Bonn zijn alleen de grote zoutlagen diep onder de grond in de deelstaat Nedersaksen ge schikt om als „stortplaats" dienst te doen Maar de regering van die deelstaat probeert de boot af te houden. Om niet van tegenwerking beschul digd te worden, heeft zij met veel slagen om de arm een gebied aange boden in de omgeving van Gorle- ben, dicht bij de grens met de DDR (Oost-Duitsland). De regering in Bonn is daar uiteraard helemaal niet gelukkig mee, maar formeel houdt de in Hannover zetelende re gering zich aan haar verplichtingen. Zij gaat er van uit dat er geen be zwaar kan bestaan tegen een op bergplaats dicht bij de DDR-grens. als de deskundigen er van overtuigd zouden zijn dat verwerking en opslag van radioactief afval (dat overblijft nadat ter plaatse in een zgn. „opwerkfabrlek" gedeeltelijk verbruikte splijtstof opnieuw bruik baar is gemaakt) ongevaarlijk zijn. Grote vertraging Op het ogenblik zijn 12 kerncentra les met een vermogen van 6.400 Me gawatt (1 Megawatt is een miljoen watt) in West-Duitsland in bedrijf, zijn er 14 met een vermogen van 14.400 Megawatt in aanbouw en lig gen ontwerpen voor nog 13 kerncen trales op de tekentafels, die samen voor 16.500 Megawatt moeten zor gen. Van het in 1973 uitgestippelde energieprogram van de regering in Bonn, dat uitgaat ttan een stijging van het vermogen van kerncentrales met meer dan 22.000 Megawatt tot 1985, waardoor het aandee' deze centrales in de totale produnuc van elektriciteit 54 procent zou gaan be dragen, zal weinig terecht komen. De regering van de grote deelstaat Noordrijn-Westfalen heeft in januari reeds het afgeven van een vergun ning voor de bouw van een kerncen trale afhankelijk gemaakt van het vinden van een verantwoorde oplos sing voor het probleem van het ra dioactieve afval. En het ziet er naar uit dat ook in andere delen van de Bondsrepubliek bij de bouw (of in gebruikneming) van kerncentrales langdurige vertragingen zullen optreden. De regering in Bonn. die jarenlang het kernenergieprobleem op zijn beloop heeft gelaten, zal dan ook spoedig tot de ontdekking moe ten komen dat zij er voorlopig beter aan zal doen om naar andere midde len uit te zien om te voorkomen, dat er een energietekort ontstaat. Voor de situatie in West-Duitsland, waar het verzet tegen de bouw van kerncentrales langzaam maar zeker het parlementaire systeem dreigt te ondergraven, kan een afkoelingspe riode waarin men zich van alle kan ten nog eens bezint op de mogelijk heden om een toekomstig energie probleem te vermijden, een heilza me uitwerking hebben. Intussen kan gestreefd worden naar beper king van het energieverbruik en naar het uitbreiden van de mogelijk heid om op conventionele wijze en ergie ie verwekken. In afwachting van de dag, waarop kerncentrales geen veiligheidsprobleem meer vor men en gerechtelijk uitsprake de bouw en inbruikneming er van met meer in de weg staan. Als die dag er ooit komt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7