merika weer eens in de rol van zedenmeester
BUITENLAND
door Herman Amelink
Na het enorme succes van Je
sus Christ Superstar hebben
tekstschrijver Tim Rice en
componist Andrew Lloyd
Webber een nieuwe opera ge
schreven. Dit maal over het
korte, wervelende bestaan
van de tijdens haar leven al
legendarische Evita Peron, de
tweede vrouw van de voorma
lige Argentijnse dictator Juan
Peron.
Ij het napluizen van de teksten
valt op dat de makers van de opera
bijzonder nauwkeurig te werk zijn
1 gegaan. Eva Peron komt uit de
opera naar voren als een vrouw die
meedogenloos haar weg naar de
top gaat, zonder daarbij iemand te
ontzien. Ze weet zich aan de andere
kant aan het volk te presenteren
als een grote heldin. Het „Don't cry
for me, Argentina" (Huil niet om
mij. Argentinië) geeft de nauwe
band goed weer die ontstond tus
sen Eva Peron en het Argentijnse
volk.
Wie was Eva Duarte, zoals ze voor
haar huwelijk met Juan Peron
heette en waardoor slaagde ze erin
ln enkele Jaren van een dorps meis
je de Argentijnse first lady te
worden?
Arbeiders
3jln de Jaren dertig kampte Argenti-
c1nlë met de gevolgen van de econo
mische recessie in de wereld. Euro-
ia sloot zich af voor de invoer van
iet belangrijkste Argentijnse pro-
dukt, het rundvlees, waardoor het
'i dit land aan deviezen begon te ont
breken. De politiek van de toenma
lige regering speelde hier op in door
tot beschikbaar stellen van im-
jêrtsubsidies, waardoor een snelle
industrialisering van het land op
uitgang kwam. Er ontstond een mas-
mdsale trek naar de steden. Het was
deze pas gevormde arbeiderslaag
lie de basis werd van de Peronis-
tische beweging.
H Peron was in die tijd lid van een
ii geheime officiersclub, de Grupo de
n Oficlales Unidos, de GOU. In de
n opera Evita staan de letters voor
st Government. Order, Unity: rege-
o ring, orde en eenheid. Daarmee is
'wel aardig de ideologische ach
tergrond van deze beweging weer
gegeven. De officieren lieten zich
>s namelijk inspireren door het voor
dbeeld van Hitler en Mussolini in
isjEuropa. In 1943 ondernamen de
ei officieren een staatsgreep tegen de
regering Castillo om naar ze zeiden
een einde te maken aan de schrik
barende corruptie.
piNa de coup werd Peron ondermi-
nister van het leger. Hij werd ge-
L den als de vierde man in de hiër-
archie van de militaire regering van
^president Ramirez. Voor Peron
Hstond echter vast dat hij deze posi-
le zou gebruiken voor de grote
prong naar boven. In 1944 werd
iresident Ramirez aan de kant ge
it en schoof Peron door naar de
post van minister van oorlog. Op
beide posten verzekerde hij zich
steeds meer van de steun van het
leger en daarmee werd hij de
sterkste man van Argentinië. Op
zijn initiatief werden de contacten
met de asmogendheden Duitsland
en Italië verbroken, omdat deze
aan de verliezende hand waren.
Sociale Zaken
Behalve het ministerie van oorlog
nam Peron ook het ministerie van
sociale zaken over. Dit viel niet zo
op omdat dit nog niet als een zo
belangrijke post werd gezien. Vla
zijn positie op het ministerie van
sociale zaken begon Peron tal van
maatregelen door te voeren ter ver
betering van de positie van de ar
beidersklasse. In het eerste Jaar op
sociale zaken drukte hij er 29 socia
le wetten en 319 c.a.o.'s door, ter
wijl hij loonsverhogingen tot twin
tig procent doorvoerde zonder zich
om de economische gevolgen ervan
te bekommeren. De leiders van de
vakbonden bond hij aan zich door
hen goede regeringsbaantjes aan te
bieden.
Toen de tegenstanders van Peron
door begonnen te krijgen dat deze
er in korte tijd in was geslaagd
zowel het leger als de arbeidersbe
weging aan zich te binden en dat
hij op weg was naar de alleen
heerschappij, was het eigenlijk al
te laat. Peron was inmiddels de
kampioen van de „descaminados",
de hemdlozen geworden.
Bijna mis
Nog even dreigde het mis te gaan.
In 1945 ondernam een aantal offi
cieren een actie tegen Peron. Peron
kreeg het op zijn zenuwen en
vluchtte met de bedoeling om naar
Paraguay uit te wijken. Tijdens de
vlucht werd hij gepakt en gevan
gen gezet op een eiland in de Rio de
la Plata.
Op dat moment greep Eva Duarte
in. Eva was, evenals Juan Peron,
afkomstig uit een klein dorp uit de
Pampa, de laagvlakte rond de Ar
gentijnse hoofdstad Buenos Aires.
Haar levenshouding kenmerkte
zich door eerzucht. Vrienden en col
lega's die haar vroeger van de
straat hadden geholpen, zette ze
eenvoudigweg aan de dijk. Zelfs de
man die haar uiteindelijk met Juan
Peron in contact bracht, overste
Imbert, verdween in de vergetel
heid.
Toen ze samen met haar vriend
Juan Peron tijdens de vlucht door
opstandige militairen gearresteerd
werd, was zij degene die haar posi
tieven bij elkaar hield. Peron werd
gevangen gezet, maar de militairen
lieten zijn liefje lopen omdat ze
dachten dat ze geen kwaad kon.
Eva liet er geen gras over groeien.
Ze wendde zich tot de vakbeweging
en ook rechtstreeks tot de arbei
ders en slaagde erin binnen vier
entwintig uur de eerste demonstra
tie voor Juan Peron op de been te
M .:x-.
SUPERSTAR
brengen. De politie greep niet in.
Enkele dagen later werd er door
een deel van de vakbonden een
algemene staking uitgeroepen die
zou duren totdat Peron zou zijn
teruggebracht naar de hoofdstad.
De demonstraties namen in hevig
heid toe en de roep om Peron werd
zo hevig dat de regering door de
knieën ging.
Peron werd naar Buenos Aires te
ruggebracht. Op de avond van de
zeventiende oktober, nadat de me
nigten reeds urenlang de naam van
Peron hadden uitgeschreeuwd, ver
scheen president F are 11 met Peron
op het balkon van de Casa Rosada
en riep hij de descaminados toe:
„Hier hebben Jullie hem terug, de
man die we allemaal zo lief
hebben".
Na enkele weken trouwde Juan Pe
ron, die enige tijd daarvoor zijn
eerste, aan kanker lijdende vrouw,
verloren had, met Eva Duarte, door
de Argentijnen weldra liefkozend
Evita genoemd. Daarmee was Eva
op het hoogtepunt van haar leven
beland, zesentwintig jaar oud. Had
de naam van Peron al een enorme
aantrekkingskracht, de naam Evi
ta riep weldra een nog grotere ma
gie op.
Bij de presidentsverkiezingen die
in februari 1946 plaatsvonden was
Peron de kandidaat van een groot
scala van groeperingen van uiterst
links tot uiterst rechts. Met de slo
gan Braden of Peron speelde Peron
geheel op de nationalistische senti
menten van de Argentijnen. Bra
den was de weinig geliefde ambas
sadeur van de Verenigde Staten in
Argentinië. Generaal Peron haalde
vijfenvijftig procent van de
stemmen.
De verkiezing van de president
wordt in de opera van Lloyd Web
ber en Tom Rice prachtig weerge
geven. Peron en Evita verschijnen
gezamenlijk op het balkon van het
Casa Rosada. het rose paleis. In de
opera spreekt Peron de gezamenlij
ke menigte toe en hij maakt de
voornaamste programmapunten
van zijn regering bekend. „We
vechten tegen onze gemeenschap
pelijke vijanden, armoede, sociale
onrechtvaardigheid en buiten
landse overheersing van onze in
dustrieën. Onze gemeenschappelij
ke doeleinden zijn onze onafhanke
lijkheid, onze waardigheid en onze
fierheid". Hiermee is in het kort
weergegeven wat de regering Peron
van plan was en voor een deel ook
heeft uitgevoerd. Dit was mogelijk
dankzij de voor Argentinië gunsti
ge internationale conjunctuur. De
deviezen stroomden binnen uit Eu
ropa dat hoge prijzen wilde betalen
voor het Argentijnse vlees.
Geen investeringen
Peron gebruikte dit geld echter
niet om te investeren in de econo
mie van zijn land. Het geld kwam
grotendeels ten goede aan de arbei
dersbeweging door middel van een
sociaal fonds dat de naam kreeg
van Eva Duarte. Dit vergrootte de
populariteit van Peron nog verder.
De sociale wetgeving van Argenti
nië werd zeer vooruitstrevend. BIJ
stakingen werden de arbeiders
doorbetaald. Bovendien kregen ze
(toen al) zes weken vakantie. De
buitenlandse schuld werd met de
deviezen geheel afbetaald en Peron
nationaliseerde het verouderde te
lefoon- en spoorwegnet van het
land. dat in Britse en Amerikaanse
handen was.
Nadat Eva Peron in de opera het
inmiddels overbekend geworden
Don't cry for me Argentina (Hull
niet om mij, Argentinië) heeft ge
zongen, zegt een officier haar:
„Staatsmanschap is meer dan de
boeren bezighouden". „Dat zullen
we zien, kleine man", antwoordt
Eva hem.
Als de officier bestaan heeft, dan
heeft hij gelijk gekregen. Toen de
conjunctuur terugliep, hield Peron
zijn uitverkoop-politiek niet langer
vol. HIJ werd gedwongen bij de
gehate Verenigde Staten om dol
lars aan te kloppen. Zijn optreden
werd steeds driester. Hij kwam
steeds meer op gespannen voet met
de kerk te staan. Ook de steun van
het leger begon hij te verliezen.
Desondanks won hij de presi
dentsverkiezingen van 1951 met
meer dan zestig procent van de
stemmen. Het leger verzette zich
echter tegen een kandidatuur voor
het vice-presidentschap van Eva
Peron.
Vroege dood
Evita heeft de glorie van haar
echtgenoot niet lang meegemaakt.
Ze stierf in 1952 toen Peron op het
toppunt van zijn macht stond op
drieëndertigjarige leeftijd aan leu
kemie.
Santa Evita, de heilige Eva wordt
ze in de opera genoemd in het kin
derkoor. Zo staat ze ook bekend bij
de Argentijnen.
Hoe is het te verklaren dat deze
jonge vrouw, die zich buitenge
woon chique kleedde, met diaman
ten behangen was en een in alle
opzichten exorbitant leven leidde,
toch zo geliefd was bij het Argen
tijnse volk? Voor de Argentijnen
vertegenwoordigde dit eenvoudige
dorpsmeisje het arme deel van het
volk bij de overheid. Men identifi
ceerde zich volledig met haar en
had het gevoel op die manier ook
een beetje rijk te zijn. Ze ontwik
kelde verder van zich het beeld van
een toegewijde echtgenote, die zich
met hart en ziel Inzette voor de
grote taak van haar heer en mees
ter. Zo'n houding paste geheel in de
patriarchale samenlevering van de
Argentijnen. De vele miljoenen die
ze verder aan sociaal werk besteed
de deden de rest.
De afgang van Peron en de korte
terugkeer enkele jaren voor zijn
dood heeft Santa Evita niet meer
meegemaakt. In 1955 brachten de
militairen de regering Peron ten
val. Hij week uit naar het buiten
land en vestigde zich uiteindelijk ln
Spanje, waar hij trouwde met zijn
derde vrouw Maria Estela, door de
Argentijnen onmiddellijk Isabel
genoemd. Waar hij in 1951 niet ln
slaagde, lukte Peron in 1973 wel.
Isabel werd vice-president van Ar
gentinië.
Na de dood van de grote leider van
de „gerechtigheidsbeweging", zo
als Peron het peronisme zelf noem
de, bleek echter overduidelijk dat
Isabel niet over het charisma van
Evita beschikte. De Peronistische
beweging, die een sterk nationalis
tische volksbeweging was, bleek
onderling zoveel verschillende stro
mingen te herbergen, dat ze na de
dood van Peron onmachtig ach
terbleef. Na een korte periode
waarin de golven hoog opsloegen
rond het presidentschap van Isabel
was het gebeurd met het Peronis
me. De militairen hebben het heft
weer in handen in Argentinië.
EviU, Ad opera bated on the live tlory of Eva
Eeron 19IMK2. Mutiek Andrew Lloyd Webber,
lekt ten Tin Rice. MCA Record» kZ.QOI-2.
loor Rimmer Mulder
)ver de nieuwe Amerikaanse
iresident heb ik niet te kla-
:en. Eind vorig jaar sloot ik
en lang artikel over Henry
Cissinger af met de verzuch-
lng dat een beetje moraal in
Ie Amerikaanse buitenlandse
lolitiek geen kwaad kon. En
iu al raakt de wereldpers niet
litgeschreven over de mora-
istische buitenlandse poli-
iek van president Carter.
Ie president heeft de pennen ln
eroering gebracht met zijn ferme
lal over de rechten van de mens.
i zijn rede bij de beëdiging vielen
'arters passages over vrijheid voor
lie volkeren en een rechtvaardiger
ereld niet bijzonder op. Het leken
looie woorden, die pasten bij de
lechtige gelegenheid. Maar al
)oedig bleek dat het Carter ernst
as. Hij bleef hameren op Ameli
a's plicht overal ter wereld de na-
ving van de rechten van de mens
bevorderen. Hij beleed zeer
lenlijk zijn sympathie voor de
osteuropese dissidenten, schreef
persoonlijke brief aan Andrei
acharow in de Sowjet-Unle en be-
rafte landen als Argentinië. Uru-
ity en Ethiopië met stopzetting
hn de militaire steun. Dat zijn
lappen die schril afsteken bij het
>or machtsdenken bepaalde be-
lid van Henry Kissinger.
Newsweek gewaagde van „een dra
matische terugkeer van moralis
me" in de Amerikaanse politiek en
een ander weekblad heeft het be
grip „Cirter-doctrine" ingevoerd.
Zedenmeester
De commentatoren zijn niet onver
deeld blij met Carters pleidooien
voor de mensenrechten. Al direct is
het schrikbeeld opgeroepen van
Amerika als de zedenmeester die
vriend en vijand irriteert met zijn
bemoeizucht. Niet ledereen be
waart goede herinneringen aan eer
dere kruistochten voor „vrijheid en
democratie" die vanuit Wash
ington werden ondernomen. Carter
mag dan zo zijn idealen hebben, hij
zal als president van de Verenigde
Staten toch in de eerste plaats za
ken moeten doen met regeringen
en niet met al dan niet onderdrukte
opposanten. Zijn hart kan wel uit
gaan naar de laatsten, voor de
Amerikaanse belangen zal hij toch
meestal bij de eersten terecht moe
ten. Daarom is veel kritiek.op rege
ringen niet verstandig, zo zijn veel
beschouwingen samen te vatten.
Oud debat
Dit debat over de spanning tussen
idealisme en realisme ln de buiten
landse politiek is zo oud als Ameri
ka zelf. Het geloof dat de Verenigde
Staten als vrij en democratisch
land een bijzondere rol in de wereld
moesten vervullen leeft al tweehon
derd Jaar; en het besef dat dat
daaraan praktische bezwaren kle
ven eveneens.
Er kan geen edeler en zwaar
der taak voor Amerika zijn dan te
helpen bij het scheppen van een
rechtvaardige en vreedzame we
reld, die werkelijk humaan is." zei
Carter bij zijn installatie. Daarmee
sloot hij rechtstreeks aan bij een
hele reeks van voorgangers, te be
ginnen bij Thomas Jefferson. Deze
Amerikaanse vader des vaderlands
was er diep van doordrongen dat de
Verenigde Staten een voorbeeld
moesten zijn, waaraan de rest van
de wereld zich kon optrekken.
Amerika moest bewijzen dat demo
cratie kon, vond Jefferson. En zijn
tijdgenoot Thomas Paine meende
zelfs dat de Amerikanen „de wereld
opnieuw kunnen beginnen".
Zendingsdrang
De machthebbers uit die tijd had
den het niet begrepen op die Ame
rikaanse zendingsdrang. Metter-
nich bijvoorbeeld, de grote behoe
der van de gevestigde orde in Euro
pa aan het begin van de vorige
eeuw. had zo zijn bedenkingen
„Door revoluties aan te moedigen
waar die zich maar voordoen, de
mislukte te betreuren en een hel
pende hand te verlenen bij die,
welke lijken te slagen, doen zij de
opruiers herleven en moedigen zij
iedere samenzweerder aan," ver
weet hij de Amerikanen. .Als deze
vloed van kwalijke leerstellingen
en verderfelijke voorbeelden zou
voortduren, wat zou er dan terecht
komen van het conservatieve sys
teem dat Europa heeft behoed voor
complete ontbinding?", zo vroeg de
Oostenrijkse staatsman zich af.
Mettemich kon gerust zijn. De lei
ders van de Verenigde Staten had
den al gauw door dat hun nieuw
bakken natie maar beter niet te
veel in andermans zaken kon roe
ren. In 1821 kwam president John
Qulncy Adams met een mooie for
mule, waarin het idealisme van de
stichters niet wordt verloochend
maar het nuchtere verstand zege
viert. „Overal waar de banier van
vrijheid en onafhandeüjkheid is of
wordt ontrold zal Amerika zijn met
zijn hart, zijn zegen en zijn gebe
den", aldus Adams, om er direct op
te laten volgen: „Maar de Verenig
de Staten zullen nooit naar den
vreemde gaan om monsters te ver
nietigen."
Slangenkuilen
Hij legde vervolgens in al even
mooie woorden uit in wat voor slan
genkuilen de Jonge natie terecht
zou kunnen komen als het zich ooit
zou laten verleiden mee te gaan
doen aan een oorlog in een ver en
vreemd land. Tientallen Jaren heb
ben de Amerikanen zich redelijk
kunnen schikken in deze prak
tische formule voor een buiten
landse politiek. Ze bemoeiden zich
niet met wat er in het oude Europa
gebeurde. Op die manier hadden ze
de handen vrij voor de ontwikke
ling van hun eigen Jonge staat, die
groeide als kool.
Pas in de Eerste Wereldoorlog
kwam de zendingsdrang weer bo
vendrijven. Wooürow Wilson heette
de aanstichter. Als president ont
popte deze geleerde zich als een
idealist van het zuiverste soort. Hij
raakte ervan overtuigd dat rampen
als een wereloorlog te voorkomen
Waren als alle volken maar in vrij
heid zouden kunnen leven. „Wij
zullen vechten voor de zaken die
wij altijd het dichtst bij ons hart
hebben gedragen voor democra
tie, voor het recht van degenen die
aan gezag zijn onderworpen om een
stem te hebben in hun eigen rege
ring, voor de rechten en vrijheden
van kleine landen, voor een univer
sele heerschappij van recht", zei
Wilson toen hij Duitsland de oorlog
verklaarde in 1917.
De vrijheid en democratie, die
Amerika zoveel goeds hadden ge
bracht, zouden ook de rest van de
wereld kunnen redden dacht Wil
son en hij kwam met het idee van
de Volkenbond op de proppen.
Jammer voor hem raakte het Ame
rikaanse volk niet bezield door zijn
hoge idealen. De Volkenbond
kwam er zonder de VS en Wilson
stierf in 1924 als een wat verbitterd
man.
Unieke opdracht
Het duurde daarna tot de Tweede
Wereldoorlog voor het geloof der
vaderen dat Amerika een unieke
opdracht had te vervullen weer
doorbrak. Na door Japanse bom
menwerpers bij Pearl Harbour uit
de betrekkelijke rust te zijn ge
haald begonnen de Amerikanen
met voortvarendheid aan hun gro
te kruistocht voor vrede en demo
cratie. Nadat de vijand was versla
gen begonnen ze met een enorm
zelfvertrouwen aan het ordenen
van de wereld, die voortaan vrij en
veilig voor iedereen zou zijn. He
laas ontaardde het verbeteren van
de wereld al spoedig in een
krachtmeting met de Sowjet-Unle.
De strijd tegen de 'onvrijheid' werd
een strijd tegen het communisme,
waarbij op de middelen niet zo
nauw werd gekeken. In naam van
de vrijheid sloot Amerika bondge
nootschappen met dictators en zet
te het een geheime dienst op die
voor sluipmoorden niet terug
schrok. De Idealisten raakten
steeds meer ontgoocheld en knap
ten tenslotte definitief af op Viet
nam. De bejubelde winnaars van
de Tweede Wereldoorlog kregen in
eens de wereld tegen zich.
Machtsevenwicht
Amerika heeft daarna de buiten
landse politiek acht Jaar lang over
gelaten aan de realist Kissinger.
Kissinger had zo zijn eigen Idealen.
Niet gehinderd door het idee dat hij
de rechtvaardige wereld zou moe
ten scheppen begon hij het bouwen
van het machtsevenwicht dat hem
voor ogen stond. Het ging hem in
de eerste plaats om de ver
standhoudingen tussen de grote
mogendheden. Morele overwegin
gen kunnen daarbij hinderlijk zijn
en kunnen dus beter worden ver
meden. Kissinger wilde ontspan
ning brengen ln een tot de tanden
toe bewapende wereld, pleidooien
voor de rechten van de mens liet hij
achterwege om zijn gespreks
partners niet nodeloos kriegel te
maken.
Het aardige van Carter is nu dat hij
die ontspanning wil blijven nastre
ven maar niet zijn mond kan hou
den als hij onrecht of onvrijheid
ziet. Hij denkt dat dat samen kan
gaan. Sterker nog, hij gelooft dat
een campagne voor de mensen
rechten zelfs een bruikbaar instru
ment is in de buitenlandse politiek.
„Ik denk dat, als ons land het
brandpunt kan worden van een
morele en ethische houding Inzake
de mensenrechten, dat een enorm
voordeel kan zijn voor ons, niet
alleen in onze contacten met de
berooide volkeren, de ontwikke
lingswereld, maar ik denk dat het
ook één levendige demonstratie zal
zijn dat ons regeringssysteem kan
werken en het kan misschien het
tij, dat ln de laatste tijd tegen de
mocratieën is geweest, keren," al
dus Carter.
Dat klinkt doordacht. Het doet
heel wat minder kreterlg aan dan
bijvoorbeeld Kruisridders Foster
Dulles, die beloofde „het ijzeren
gordijn terug te zullen rollen", of
John Kennedy die de wereld
waarschuwde dat de Amerikanen
„iedere prijs zuilen betalen en iede
re last zullen dragen om het
voortbestaan en het succes van
vrijheid te verzekeren". Daarom is
er voorlopig geen reden om te den
ken dat Carter hard hollend op weg
is naar een nieuw Vietnam.
T rouw/Kwartet13
AG 18 MAART 1977
