Tijd 'rode Koningin' herleeft ®>e tekening van een lezer Commentaar Jen minder kwaad 'Rondom een album' in het Prinsenhof te Delft J en minder kwaad (2) ;«Lagere lonen voor regio overwegen' Sterke wind ïat is'een oprolbare tempel help mij steek 's op mevrouw bombardement Vrijdag 11 maart 1977 BINNENLAND T rouw/Kwartet5 lechniek van hel onderonsje en t konkelefoezen is een onmisbaar idcrdeel van het instrumentarium raarmee in dit land en trouwens eral elders politiek wordt be- even. De problemen die politici loeten oplossen, zijn zo vertakt en igewikkeld, de onderlinge verhou- ingen zijn dikwijls ook zó broos at in sommige stadia van de be- luitvorming openbaarheid van het fraad meer zou kapotmaken dan :d doen. Dan is het een eis van rgvuldig en verstandig bestuur, in beslotenheid van „duistere ach- rkamcrtjes" zoals dat soms zo ippig wordt gezegd, zaken te doen alles uiteraard onder het beding it de beslissende fase van de be- litvorming zich altijd in de open- larhcid voltrekt. De wijze waarop de grondpolitiek van het kabinet en van de coalitie van partijen waarop het steunt moet worden geformuleerd, is een zaak die kennelijk nog niet rijp is voor openbare besluitvorming. De voornaamste reden daarvoor schijnt te zijn dat men in regeringskring is gestuit op technisch-juridische pro blemen van immense ingewikkeld heid. De introductie van het begrip „negatieve ontwikkelingsschade" stelde bestuurders en ambtenaren voor de opgave, onvermoede conse quenties te voorzien en in onberis pelijke formules te vangen. Het is nog nauwelijks te voorspellen of zij die opgave zullen kunnen volbren gen en men kan zijn bange vermoe dens hebben over wat de politieke gevolgen zullen zijn wanneer het niet zou lukken. door Fred Lammers 1 die situatie is het volkomen ver- itwoord dat de eerstbetrokken mi ters met voorzitters en irdvoerders van de regeringsge- ide fracties zich in het Catshuis idom de tafel hebben geschaard te bezien in hoeverre een oplos- ig van de gerezen problemen voor openbaarheid viel te prepareren, n soortgelijke procedure is onder irige kabinetten strijk-en-zet ge- ilgd; men kan zich afvragen of het ibinet-Den Uyl er niet beter aan mad gedaan, dergelijk overleg wat vfcker te zoeken. W( H dit geval was wel uitzonderlijk h£t moment in de procedure waar- b het initiatief tot het gesprek cjJerd genomen: namelijk toen de Wijweede Kamer haar eerste spreek- :urt al had voltooid en het itwoord daarop van de kant van regering belangstellend af- ichtte. Bijzonder mag men het ook noemen dat de betrokken mi nister tot twee keer toe moest mel den dat hij nog niet in staat was, dat antwoord te geven. Het kabinet bracht daarmee de ka mer - die vlak voor haar eindstreep nog een propvolle agenda door worstelt - in verlegenheid. Maar dat is een minder kwaad dan het conflict dat bij een ontijdige publie ke discussie over de grondpolitiek wellicht zou worden uitgelokt. De omgangsvormen die het kabinet deze week jegens de kamer heeft betracht munten niet uit door stijl en beleefdheid, maar om te spreken van „staatkundige incorrectheid" zoals de heer Wiegel deed, of zelfs van „minachting voor het parle ment" welk kanonschot door de anders zo genuanceerde ds. Abma werd afgevuurd - dat is schromelijk overdreven. DELFT „Album" staat in vergulde letters op het in zwartleer gebonden boek dat vanaf vandaag tot en met 24 april dagelijks te kijk ligt in 'Het Prinsenhof'. Het boek is gevuld met 46 aquarellen en tekeningen, verzameld door en deels vervaardigd in opdracht van Sophie Frederika Mathilda van Wurtemberg, de eerste vrouw van koning Willem de Derde. Op 3 juni is het een eeuw geleden dat 'la reine rou ge', de rode Koningin zo als zij wegens haar voor die tijd nogal linkse opvattingen voor al in het buitenland werd aan geduid, op 58-jarige leeftijd vrij onverwacht op Huis ten Bosch aan een hartkwaal overleed. Het 'album', dat Sophie naliet aan haar lievelingszoon Alexander en la ter via diens adjudant in het Oranje Nassau Museum terechtkwam, is het uitgangspunt geworden voor een boeiende voorstelling, de laatste die het Oranje Nassau Museum in Het Prinsenhof houdt, omdat het in mei van Delft verhuist naar het Rijksmu seum Paleis Het Loo in Apeldoorn. In het album, dat Sophie in navol ging van tal van vorstelijke personen aanlegde, zoals wij er nu een fotoal bum op na houden, zitten afbeeldin gen van plekjes die zij op haar vele reizen bezocht, uit haar geboorte land, haar ouderlijk huis maar ook tot in details uitgewerkte weergaven van de interieurs, waarin zij zich gelukkig voelde. Het zijn vooral deze aquarellen die de heer L. J. van der Klooster van het Rijksbureau voor kunsthistorische documentatie twee jaar geleden op het idee brachten daar iets mee te gaan doen. Samen met mevrouw E. F. G. Gevers Deynoot-van Blomme- stein, de conservatrice van het mu seum, die meteen geestdriftig was voor het plan, begon hij een speur tocht naar voorwerpen die toebe hoorden aan koningin Sophie. Dat was niet zo'n groot probleem, want er is veel bewaard van deze vorstin, vooral in het koninklijk hui sarchief, dat volledig meegewerkt heeft aan deze expositie. Moeilijker was de reconstructie van de theesa lon van Sophie, in het paleis aan het Noordeinde en haar werkkamer ('Mon cabinet', zoals zij het zelf ty peerde) in het paleis op het Plein, waar nu het ministerie van buiten landse zaken is gevestigd. Met de afbeeldingen uit Sophie's album in de hand is anderhalf jaar lang ge zocht in de Nederlandse paleizen en op andere adressen. Vooral op de zolders van Het Loo werd heel wat ontdekt, al waren zommige zaken erg verwaarloosd, zodat ze eerst naar een restaurateur moesten worden gestuurd. 1TEN De mogelijkheid van ;ere lonen in de regio moet serieus 'erwogen worden. Dit zei gisteren S. Miedema. directeur-generaal ionale economie van het ministe- van economische zaken. Hij Wrak op een bijeenkomst van chris- ^ïjke werkgevers in nijverheid en *ndel te Gieten. 7 I De heer Miedema wees erop dat „regionale differentiatie in lonen" in de nota regionaal beleid van minis ter Lubbers zijdelings wordt ge noemd, zonder tot een conclusie te komen. Invoering stuit op moeilijk heden omdat de CAO's landelijk worden vastgesteld. Sophie (links) met haar enige jaren oudere zusje Marie, een romantisch dubbelportret dat in Wurtemberg werd geschilderd. Op een paar uitzonderingen na, zoals de canapé en het vloerkleed uit de salon, is de hele inventaris van de twee opnieuw in te richten leefruim ten van Sophie tevoorschijn geko men. Haar werkkamertje aan het Plein, waar zij als kroonprinses van 1839 tot 1849 bijna dagelijks vertoef de, is zo levensecht nagebootst dat het weinig fantasie vraagt je daarin Sophie voor te stellen temidden van haar medaillons, schilderijen en boeken. Datzelfde geldt van haar salon, waa rin zij omstreeks 1855 bezoekers ont ving. Het is haar wereldje waarin zelfs haar palisssanderhouten vleu gelpiano niet ontbreekt. Haar mu ziekboeken liggen er ook en om het geheel nog echter te maken is op haar vleugel gespeelde muziek, op bandjes opgenomen, tijdens de ten toonstelling regelmatig te horen. Sophie zou er met haar gevoel voor dramatiek ongetwijfeld veel plezier over hebben gehad. Muziek was maar een van de vele zaken waarmee zij zich bezighield. Zij was volgens tijdgenoten een charmante vrouw al had zij ook haar schaduwzijden. Haar koppigheid, geen ongelijk wil len bekennen al waren de feiten dui delijk, vonden velen niet zo plezierig. Haar spitse opmerkingen, die ze er heel drem soms uitflapte, vielen bij tal van mensen evenmin in de smaak. Keizer Napoleon Sophie wist wat ze wilde, ook op politiek gebied. Haar vader, koning Wilhelm I van Wurtemberg. had haar al gauw in staatszaken betrok ken en eenmaal in Nederland bleef zij zich ervoor interesseren. De Duit se geschiedschrijver Leopold von Ranke merkte nog tijdens haar le ven over Sophie op dat haar hou ding Europees was. Met tal van in vloedrijke personen onderhield zij contacten. Zo was zij hecht bevriend met keizer Napoleon de derde van Frankrijk. Zij gaf hem zelfs onge vraagd staatkundige adviezen. Zo raadde zij hem in een bewaard ge bleven brief aan, de Frans-Britse vriendschap te herstellen, omdat ze Bismarcks politiek „immoreel" vond. Twee jaar voor haar dood schreef zij een artikel in het destijds beroemde blad „Revue des deux Mondes" over de laatste Stuarts, waarin zij zich heel modern opstel de. Zij vond dat de aanspraken van de laatste Stuarts op de Engelse en Schotse troon door de tijd waren achterhaald en dat een monarchie steeds moet proberen met nieuwe ontwikkelingen mee te gaan. Een opvallende uitspraak van Sophie was: „Er zijn twee gevaren die Euro pa bedreigen: Rusland en de Ver enigde Staten". Op de expositie is veel daarvan te Koningin Sophie als amazone. Ook dit portret is evenals negentig procent van het geëxposeerde niet eerder in het openbaar getoond. (foto's: Dirk Ketting) rug te vinden. Brieven die zij schreef aan bekende staatslieden: boeken met persoonlijke opdrachten ge stuurd door koningin Victoria en Florence Nightingale; Griekse terra cotta's. een presentje van de be roemde archeoloog Heinrlch Schlie- mann, de man die Troje opgroef; het zilveren kruis dat paus Pius IX haar schonk nadat hij had gehoord dat Sophie het zilveren kruis miste dat zij eerder van paus Gregorius XVI had gekregen en dat zij in 1850 haar overleden zoontje Maurits in de kist had meegegeven; haar medicijnkist, die altijd meeging op reis; haar sjawlkast; haar rijzweepje; haar her barium. Séances Curieus is de foto van Sophie temid den van kransen en palmtakken op haar sterfbed, een opname die bizar aandoet maar geheel past bij de opvattingen van deze koningin, die als vrouw van haar tijd grote be langstelling had voor alles wat met de dood had te maken. Tijdens haar jaarlijkse bezoeken aan Stuttgart zou ze nooit verzuimen af te dalen in de grafkelder waar haar moeder rustte om daar bij haar kist te gaan bidden. Het verklaart ook dat zij in 1856 de destijds bekende schilder Gallait opdracht gaf de Spaanse ko ningin Johanna de Waanzinnige voor haar uit te beelden zittend bij het lijk van Philips de Schone. Na haar dood deed Sophie nog van zich spreken, als men tenminste de verhalen van de Wassenaarse burge meestersvrouw Elise van Calcar mag geloven. Zij kende Sophie vrij goed en beweerde tijdens de séances die zij organiseerde contact te heb ben met de overleden vorstin Die séances waren vreemde bijeen komsten die werden geopend en be sloten met gebed en waarbij psalmgezang tot de vaste entourage behoorde. In een logboek heeft Elise van Calcar haar „ontmoetingen" met Sophie en later met prins Alexander vastgelegd. In een van haar eerste boodschap pen uit het hiernamaals vertelde Sophie dat zij een ongelukkig leven had gehad, nu de kroon had neerge legd en de koning zijn gedrag ten opzichte van haar had vergeven Haar boodschappen gingen door tot na de dood van Willem de Derde, die volgens Sophie bij zijn overlijden niet door haar noch door Alexander maar door zijn maar zes Jaar gewor den zoontje Maurits in het hierna maals werd begroet. Het zijn merkwaardige verhalen rond een al even merkwaardige vrouw, die te snel werd vergeten. ikeningen. bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan Trouw. iury politieke prent, Postbus 859. Amsterdam aam en adres aan de acnterzijde vermelden Voor geplaatste prenten is er een boekenbon KisseWn vaar ik nog vel een keertje mee maar moeten jullie niet al te Vuuxi van dcapel lopen,.. HET WEER door Hans de Jong De levende natuur loopt op het ogenblik vier a vijf weken voor vergeleken bij andere jaren. De paardekastanje achter het Rijksmuseum in Amsterdam „maakt handjes", vorig jaar pas op 6 april. Verder hoorde ik van mijn contactman in Amstelveen dat de eerste smartkop tuinflui- ter zich zomervroeg heeft laten horen, normaal is dat pas in de eerste week van april. De temperatuur is gisteren over igens een graad of zes lager ge weest dan woensdag, maar toch was het een puike maartdag met vooral in de morgen en vroege middag zon. Erg lang hield een passerende rug van wat hogere druk het weer in Nederland niet onder de duim. In de loop van de dag begon de barometer reso luut te dalen, terwijl er in de hogere niveau's allerlei wolken soorten opkwamen die een voor bode vormden van regen en wind. Veroorzaker van die acti viteiten in de hogere dampkring was een zeer diepe depressie die met tijdelijk 955 mbar in de kern ten westen van de Britse eilan den arriveerde en vandaar in de richting van IJsland verder trok. Op de Britse eilanden heerste gisteren ook in de lagere niveaus een en al onrust. In noordwest- Ierland viel elf mm regen. De wind op het Eiland Anglesey in de zuidelijker Ierse zee schoot 's middags uit tot 108 km per uur uit zuidzuidoost, orkaankracht elf. De gemiddelde windsnelheid was om vier uur negen Beaufort. Vandaag zal het ook bij ons een stuk onrustiger zijn dan gisteren met achter een regenfront, daff vannacht en vanmorgen gepas seerd kan zijn. een harde en aan de kust wellicht stormachtige wind uit zuid tot zuidwest. De temperatuur blijft met tien tot twaalf graden boven normaal, gisteren werd het plaatselijk dertien tot veertien graden. De verdere vooruitzichten blijven wijzen in de richting van weer aan de zachte kant. Dit op grond van het zich in de hogere luchtlagen handhaven van een trog van lage druk op het ooste lijk deel van de oceaan. Wij in west-Europa liggen aan de war me kant van dit systeem. Het enige wat er kan gebeuren is van tijd tot tijd aanvoer van iets koudere lucht op grotere hoogte met als gevolg een wat toene mende kans op een bui. Iemand belde mij gisteren op, met de vraag of ons volgende week weer zo'n warmtegolf te wachten staat als woensdag. Ik kon daar niets met zekerheid over zeggen Wel, dat de kans op een nieuwe temperatuurstijging tot vijftien twintig graden be slist niet als verkeken moet wor den gezien. Alleen dienen dan weer de kaarten net zo te liggen als eergisteren met een belang rijk hoge drukgebied boven het continent, waarvan wij ons dan in het randgebied bevinden met tegelijk een naderend oceaan front of een depressie bij Ierland als aanjager van de warme zuid elijke wind. Als mijn geheugen op scherp staat, lijkt me te bin nen te schieten dat je bij een situatie als de huidige met zich handhavende zuidelijke circula ties over grote gebieden in de westelijke periferie van het con tinent wel vaak te maken krijgt met herhalingen, welke dan tel kens weer iets hogere tempera tuurwaarden opleveren omdat de zon steeds hoger komt. In midden-Europa met name in Oostenrijk was het gisteren fan tastisch mooi weer met in Salzburg twintig graden. Berlijn en het vroegere Koningsbergen meldden zeventien graden, eve- 'nals Praag. Ook het hele Middel landse Zeegebied profiteert van fraai, droog en rustig weer Ge heel Finland is momenteel vorstvrij en zelfs Sodankyla in Lapland meldde gisteravond bij een zuidwestenwindje een graad Celsius. Amsterdam Dc Bilt Deelen Eeldc Eindhoven Den Helder Rtd T wenfe Vlutrngen Zd Limburg Aberdeen Athene Barcelona Bordeaux Brussel Frankfort Helsinki Innsbruck Kopenhagen Lissabon Luxemburg Madrid Malaga Mallorca Munchcn Nice Oslo Parijs Split Stockholm Wenen Zurich Casablanca rwaar bew licht bew regtn half bewolkt zwaar bew zwaar bew zwaar bew zwaar bew. licht bew zwaar bew geheel bew half bewolkt onbewolkt geheel bew geheel bew onbewolkt IWW bew onbewolkt onbewolkt onbewolkt onbewr Ikt i bew Hoogwater zaterdag 12 aart. Vüssingen 6.29-19 03. Ila- ringviietsluizen 6.44-19 IC, Rot terdam 8.36-21.10, ScheveiLügen «7 33-20.06. IJmuiden 8 22 20 55. Den Helder 11.49Harlin- gen 2.00-14.21, Delfzijl 4 23 16 44 'eJ het Bijbels Museum in Amster- 8' ram staat een levensgrote uitbeel- )r- Ing van een orthodoxe jood in rad 'aditionele kledij. „Hij had mooie Ieren aan. Het was een Oostin- jebalsche jood", rapporteerde Sacha t; 3iter Sacha was met de hele zesde Br.;<as van de Amsterdamse Elout een fm Soeterwoudeschool op bezoek e; 6.eu?eesf in hef museum. Het had beiepe indruk op de kinderen ge- ngettaakt. In de schoolkrant (d'Elout- autstaan de opmerkelijkste erkingen die ze, terug op tol, in hun verslag zetten. „Er as ook een tabernakel", schreef „dat is een oprolbare tem- Ook de mummie hadden ze d bekeken: ..In zo'n mummie een echte trouw, natuurlijk l dood "(Sandra). „We zagen een mmie. dat is een beeld, maar in it beeld zit een levende vrouw eestigraven, dat kun je nog zien" en. lfohn). „Die mummie was al wel lli. llNe eeuwen oud. Maar dat kon je 1. 25^1 zien. icanf haar tenen van bei- t.), de voeten stoken eruit. De tenen waren helemaal zwart en bedorft" (Sacha). Die zesde klas zingt blijkbaar graag en bovendien zo goed. dat ze in een bejaardenhuis zijn „opge treden". Als beloning mochten ze bij hun onderwijzer thuis eten. Op getogen schrijven de kinderen over de flat: „Ja, de meester had een prachtig huis en op school als die wat uit moet leggen, zit die altijd maar te mopperen dat die zo wei nig verdient. Ja ja. een mooie meester hebben wij hoor" (Clara. Toch zijn ze best teureden met hun meester als ze hem met anderen vergelijken. Onlangs is de hele klas naar een jeugdconcert in het Amsterdamse Concertgebouw ge weest, waar ze zich doodergerden aan andere klassen èn aan andere meesters. Beverley schrijft: „Een andere zesde klas zat elkaar ver haaltjes van de televisie le vertel len. Een jongen en een meisje had den ruzie met elkaar. Hun meester zei: houd op! Nou, zei ze, dat moet je tegen hém zeggen! Die meester hield haar hand vast en ze sloeg de meester op zijn hand. Hij draaide zich om en zei niets. Nou, eerlijk gezegd vond ik die meester wel een sufferd. De kinderen waren hem de baas". Ze vonden de muziek wel mooi („de contrabassen gaven de aller laagste toon aan, zo laag dat we er voor klapten", vertelt Sylvia), maar het kennelijk ergerlijke ge drag van de andere klassen is het sterkst blijven hangen. „Dat kind met dat staartje en die met dat rode haar waren het ergst. En de meester deed alleen even sstt, meer niet. Op het laatst begon die mees ter ook mee te praten, ik dank je als je dat een meester met gezag moet noemen"(Ilona). „Voor de vuurvogel gaf ik een extra mooi applaus. Oe, wat werd ik woedend op de lastige kinderen die voor ons zaten, maar ja, wat deed ik eraan" (Stephanie) „Er was ook nog een meester en die liep steeds heen en weer ik dacht dat hij nooit bleef zitten dan vond ik onze meester wel de beste van allemaal. Ik zou er best nog eens naar toe willen, maar dan niet met andere klassen erbij"(John). Gelukkig trok het orkest zich er niet veel van aan. ze speelden gewoon door'(Sacha). „Verder mag ik u zeggen het was een fantastische middag. Het was geen geld vergooien" (Beverley), maar dit moest er volgens Stepha nie maar niet bij horen: „..We moesten steeds klappen en daar kreeg ik moeie armen van". Bert deelt een deel van zijn herinnerin gen aan het Amsterdamse Con certgebouw met massa's andere be zoekers Dit was hem het meest opgevallen „Ik vond van het con cert dat je je benen niet kwijt kon". Dennis, van Johannesburg op door reis naar London, zit hier aan het diner in het dierenhotel op Schiphol. Het hondje had weliswaar ook recht streeks van Zuid-Afrika naar Enge land kunnen vliegen, maar wegens dc goede verzorging koos zijn baas een KLM-vlucht met tussenlanding, want Dennis vereist speciale zorg. Aan zijn kenneltje hangt dan ook een bordje met deze tekst:,, Mijn naam is Dennis; help mij want ik ben erg oud en heb een zwak hart. Mijn pillen heb ik zelf bij me". Zorgzame verzorgers geven het hondje nu elke drie uur zijn pil. Gezien (door het Nieuwsblad van het Noorden) op een tekening in het gebouw van de PTT in de stad Groningen: „Wilt u de sigaar zijn en de pijp uitgaan, steek dan een sigaretje aan". Op diezelfde teke ning staat ook een serie zerken met grafschriften, die net iets té mooi zijn om te citeren. Maar op dat kantoor aan de Paterswoldseweg zijn ze voor belangstellenden nog steeds te zien. Blijkbaar heeft Naomi nooit zo best met haar schoonfamilie kunnen opschieten, want veel is haar niet gegund. Ze was al niet zo jong meer -39- toen ze met de even oude Robert Neiderhiser uit het Amerikaanse plaatsje Liglonier (Pennsylvania) trouwde. Juist toen in september vorig jaar de predi kant in de presbyteriaanse kerk de plechtige woorden „en hiermee ver klaar ik u tot man en vrouw" had uitgesproken, zakte Robert in el kaar en overleed ter plaatse. Nu had Naomi zich natuurlijk ergens alleen terug kunnen trekken, maar ze koos er voor ook zonder echtgen oot echt mevrouw Neiderhiser te zijn, op dat stuk van haar mans landerijen dat ook mét Robert haar deel geweest zou zijn. De oude Nei- derhisers wilden daar niet van ho ren. Zó echt was Naomi toch niet met hun zoon getrouwd, vonden ze, waarop Naomi de rechter in de arm nam. Die is nu tot een uitspraak gekomen: hij wees Naomi's eis toe, nadat de predikant had verklaard dat de ringen al gewisseld waren en de echtelieden allebei al 'Ja' had den gezegd. De jonge mevrouw Nei derhiser heeft dus haar zin en haar land, maar het ziet er naar uit dat daar nog lang donkere wolken bo ven blijven hangen: Enkele tientallen Italiaanse arbei ders zijn op de loop gegaan voor meeuwen Ze hebben hun buik zó vol van het spelletje dat de vogels boven hun hoofden spelen, dat ze zelfs in staking zijn gegaan De dertig Italianen werken in een groe ve op Sardinië; dichtbij ligt een vuilnisbelt, waar een legertje van honderden meeuwen blijkbaar ge noeg van zijn gading vindt om di verse malen per dag langs te wip pen. Ze landen nauwelijks, maar pikken vollle plastic vuilniszakken van de belt, en laten die van grote hoogte vallen. De zakken barsten op de grond vanzelf open en de vogels kunnen dan op hun gemak uitzoeken wat ze lekker vindon He laas kiezen de dieren altijd de/ellde route en ook altijd hetzelfde plekje om de zakken te deponeren Ixivon de groeve en dus precies boven de hoofden van de werklui. Die snap pen wel dat het systeem de meeu wen uitstekend voldoet, maar de mannen kunnen persoonlijk maar weinig waardering voor de dage lijkse bombardementen opbren gen. Uiteindelijk zijn ze zó kwaad geworden, dat ze weigeren weer aan het werk te gaan zolang het gemeentebestuur de vuilnisbelt niet verplaatst.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 5