Tsjechen letten goed op journalisten
Personalia
De tekening van een lezer
DICHTBIJ J,
cVERDER
ÏIUflFESTWM.
ROTTERDAM!
Commentaar
Porno-films
Commentaar van anderen
„Ze proberen je te intimideren, maar als je echt gaat schreeuwen houden ze ermee op"
Hoogstens
een bui
een zakje voor de zending
stuur 'n brief
Belangen
ZATERDAG 5 MAART 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet 5
Minister Van Agt he-ti deze weck
in de Eerste Kamer (en later nog
eens in de Tweede Kamercommis
sie voor justitie en CRM een afkeu
rend oordeel moeten slikken over
het justitiële optreden tegen porno
films in openbare bioscopen.
Ook wie niet helemaal gelukkig is
met dat optreden daarover straks
nog iets meer zal toch de dubbel
hartigheid moeten onderkennen in
het optreden van die Kamerleden.
Bij de behandeling van het initia
tief-wetsontwerp tot afschaffing van
de filmkeuring is immers in de
Tweede Kamer wel degelijk het
vraagstuk van ,,de achterdeur, die
open blijft staan" onder ogen ge
zien en dat risico is kennelijk welbe
wust genomen.
Ook al zou de filmkeuring afge
schaft zijn, zo werd in de kamer
opgemerkt, dan zou toch nog arti
kel 240 van het wetboek van straf
recht blijven gelden het artikel,
dat o.a. het verspreiden of openlijk
tentoonstellen van voor de eerbaar
heid aanstotelijke geschriften of af
beeldingen verbiedt en waarop het
thans gewraakte optreden van de
justitie is gegrond.
Het is best mogelijk dat de kamer
meerderheid achteraf een beetje
spijt heeft van haar overmoed en
boos is op zichzelf. Het hoeft dan
ook niet te verbazan dat de Kamer
meerderheid reageert als de mees
ten onzer als wij boos zijn op ons
zelf, namelijk dat wij onze gram
ergens anders proberen te verhalen.
Het Fricsch Dagblad constateert dat
in menige plaats in ons land (met
name in het westen des lands, voegt
deze krant er zorgzaam aan toede
medische zorg in de weekeinden
niet optimaal is.
Het blad haalt de merkwaardige
klacht van een lezeres aan: „als een
van mijn kinderen ziek is en ik bel
door de week (dus buiten de zon
dagsdienst om) mijn huisdokter op,
dan krijg ik hem niet aan de tele
foon. Zijn assistente neemt de
boodschap aan, vraagt wat er aan
Dat is wel te begrijpen, maar niet te
billijken. Langer dan vijf minuten
mag zo'n houding eigenlijk niet du
ren. Dan moeten wij al weer in staat
zijn onszelf van enige afstand te
bekijken.
Een ander verhaal is, dat ook wij
niet zo erg gelukkig kunnen zijn
met het scherpe optreden van de
ministerEn dat is dan niet uit enig
begrip voor de makers, exploi
tanten of consumenten van porno
films, maar omdat wij vrezen dat
door het optreden van de minister
een aantal politiek en ethisch gezien
volstrekt ongelijksoortige zaken op
één hoop zullen worden gegooid.
Gevreesd moet worden dat de hou
ding van de minister tegenover een
zo belangrijk, leven-en-dood ra
kend onderwerp als abortus door
tegenstanders en niet al te scherp
onderscheidende toeschouwers me
de zal worden gewaardeerd in het
licht van zijn houding tegenover een
zo cultuur- en tijdgeboden onder
werp als pornografie.
Het gaate hier om zaken van een
absoluut en van een relatief belang,
die de minister kan dat honderd
maal zo niet bedoelen, maar het
schijnt dat zo'n ontwikkeling aan
zijn persoonlijkheid vast zit in de
hitte van de verkiezingsstrijd tot
schade van de wezenlijk belangrijke
zaken aaneen gesmeed zullen wor
den. En dat is jammer.
door Ferry Mingelen
DEN HAAG Een bezoek van slechts drie dagen aan Praag kan
niet leiden tot een verantwoord oordeel over de situatie ter
plaatse. „Buitenlanders kunnen zo moeilijk begrijpen wat hier
precies aan de hand is. Ze zien dat alles normaal verloopt,
iedereen ziet er goed gekleed en gevoed uit", zei prof. Jan
Patocka, de woordvoerder van de Charta-beweging voor de
mensenrechten mij dinsdagmorgen in Praag, en dat kan ik
slechts bevestigen. „Buitenlanders", zo vervolgde Patocka,
„kunnen zich ook zo moeilijk inleven in de situatie dat je
constant onder druk staat".
de hand fs, stelt typische vragen
als: wou u penicilline hebben? en
besluit met de mededeling: om
twaalf uur het recept ophalen."
Het Friesch Dagblad commentari
eert: „Wij zijn van mening, dat hier
sprake is van het indirect onbe
voegd uitoefenen van de geneeskun
de. De dokter schrijft en onderte
kend wel recepten, maar heeft niet
met de patiënt of de huisgenoten
ervan gesproken, heeft geen vragen
kunnen stellen, maar gaat af op wat
zijn assistente hem vertelt."
Dat zal zeker gelden voor toeristen
die onbekommerd komen genieten
van de prachtige oude stad. De men
sen en de sfeer geven er weinig reden
tot sombere gedachten (of je moet
toevallig tegen de Russische tank
oplopen die als monument van dank
van het Tsjechische volk voor de
Russische inval in 1968 symboli
seert) en er is minder politie te zien
dan in Amsterdam of Den Haag.
Toch hebben wij als journalisten, die
het bezoek van minister Van der
Stoel volgden, wel enig idee gekre
gen van wat Patocka met die druk
bedoelde. Onze situatie was uiter
aard geheel verschillend, behalve op
één punt: ook wij ontplooiden activi
teiten, die de autoriteiten niet zou
den waarderen. Ook bij ons speelde
daarom constant de vraag of en hoe
die autoriteiten zouden reageren.
Dat veroorzaakte een uiteraard sub
jectief gevoel van spanning en ach
terdocht, deels overdreven en aan
toonbaar onjuist (zo wantrouwde ik
zelf de grote spiegels op mijn hotel
kamer. Het zouden van de andere
kant af wel eens doorzichtige ruiten
kunnen zijn, dacht ik geheel ten on
rechte, naar later bleek toen ik dat
ging controleren), deels ook terecht
en door feiten aangetoond.
Geld wisselen
Die spanning was in het vliegtuig op
de heenweg al enigszins aanwezig.
Wij wisten dat de kritiek van Van der
Stoel op het punt van de mensen
rechten hard zou worden, we wisten
ook dat sommigen onder ons contact
met dissidenten zouden zoeken.
Toen wij erover spraken wat ons te
wachten zou staan, waarschuwde de
minister ons nadrukkelijk overtre
ding van de normale wettelijke re
gels te vermijden. Zo sloegen wij in
Praag angstvallig ieder aanbod om
illegaal geld te wisselen (de gulden
brengt dan het dubbele op), en iede
re keer dat je op straat weer werd
aangeklampt door een wisselaar,
dacht je: pas op hier kan wat anders
achter zitten.
Ook het gevoel gevolgd te worden
was meestal niet bewijsbaar. Pas na
de ontmoeting tussen de minister en
Patocka was een duidelijke controle
op ons doen en laten te merken. Het
was opmerkelijk dat dit al niet'eer-
der gebeurde. Want op de eerste
avond dat wij in Praag waren vond
het Incident bij de Charta
woordvoerder Jiri Hajek plaats. Ha-
Jek was vanaf de vrijdag voor ons
bezoek door de staatspolitie al van
de buitenwereld afgesloten. De NOS-
radiojournalist Dick Verkijk zocht
Hajek die avond op, stuitte op de
polltiebarrlcade, wist na veel heen
en weer gepraat tot Hajek door te
dringen, maar moest daarna mee
naar het hoofdbureau van de gehei
me staatspolitie. Voor hem was dat
overigens een vertrouwd adres: „Ik
heb daar in '68 een week in de cel
gezeten wegens mijn journalistieke
activiteiten. Net als toen heb ik ook
nu volgehouden dat ik niets illegaals
deed en dat zij mij maar moesten
vertellen waar het staat dat een bui
tenlander niet op bezoek mag gaan
bij een Tsjechische staatsburger".
Na een uur kwam Verkijk weer vrij.
Huurauto
Toen Verkijk, een college van de
provinciale dagbladen en ik de vol
gende ochtend naar Patocka, de eni
ge andere Charta-woordvoerder die
nog op vrije voeten was, gingen, ver
wachtten wij ook daar problemen
met de politie. Om eventuele achter
volgers van ons af te schudden gin
gen wij eerst per taxi naar een ander
deel van de stad, huurden daar een
auto en waren zeer teleurgesteld
toen wij na slechts een minuut al
door de politie voor controle werden
aangehouden. Het bleek gelukkig
slechts om een verkeersfout te gaan.
De onderneming verliep verder voor
spoedig. Patocka werd niet direct
bewaakt, wilde graag mee om met
Van der Stoel te praten, en zonder
grote problemen kregen we hem het
hotel binnen, waar de portiers en
veiligheidsfunctionarissen rond de
kamer van de minister overigens wel
zeer verbaasd stonden te kijken.
Daarna werd snel duidelijk dat de
autoriteiten ons nu in de gaten lie
ten houden. Mijn gesprekken met de
krant in Amsterdam werden ge
stoord en duidelijk afgeluisterd en
NOS-verslaggever Jaap van de
Ploeg kreeg kort voor zijn uitzen
ding te horen dat helaas de TV-
verbinding met Nederland niet ge
Praag: mensen en sfeer geven weinig reden tot sombere gedachten.
maakt kon worden. Ook de huurau
to van Verkijk werd nu steeds ge
volgd. In de lounge van het hotel
groeide tegelijk het aantal mannen
zonder duidelijk bezigheden, die
trachtten te verhinderen dat op
nieuw enige dissidenten met ons in
het hotel zouden spreken.
Traangas
politie hem wilde verhinderen met
Hajek te spreken.
Rijst de vraag wat de dissidenten
zelf nu te wachten staat. Patocka
zelf werd donderdag bij de autoritei
ten ontboden en na een langdurig
verhoor eerst ziek naar huls en later
ter observatie naar een ziekenhuis
gestuurd. Zullen zijn moeilijkheden
nu door de ontmoeting met minister
Van der Stoel nog erger worden of
biedt de grote bekendheid die hij
daardoor heeft gekregen hem nu
enige bescherming? Die vraag was
voor ons van te voren niet te be
antwoorden. Wij hebben ons in ieder
geval laten leiden door het enorme
enthousiasme waarmee de Charta-
woordvoerders onze toenaderings
pogingen waardeerden.
Achteraf gezien moet het feit dat wij
in Tsjechische ogen tot de delegatie
van minister Van der Stoel behoor
den, er de oorzaak van zijn dat de
reactie van de autoriteiten binnen
de perken bleef. Pierre Requette, de
correpondent in Praag van het
persbureau Reuter zei: „Ze proberen
je te intimideren, maar als Je echt
gaat schreeuwen houden ze ermee
op". Die indruk bleek dus juist,
althans voor Journalisten met een
min of meer officiële status. Nog
tijdens ons verblijf in Praag werden
twee Franse en een Deense Journa
list gearresteerd, omdat zij contact
hadden gehad met dissidenten. De
Reuter-correspondent zelf kreeg af
gelopen donderdag een wolk traan
gas in zijn gezicht gespoten toen de
ovar 5 dogan...
10 19 maart 1977
De programmakrant is uifen
gratis verkrijgbaar bij Filmhuizen
en VVV-bespreekbureaus olsnei
bellen (010)115811
Voorverkoop vanaf heden doof
heel Nederland bij de
VVV-bespreekbureaus
Burgemeester Bij Koninklijk Be
sluit is met ingang van 1 april 1977
benoemd tot burgemeester der ge
meente Dongen de heer mr. J. J. M.
Dosker met toekenning van gelijk
tijdig eervol ontslag van de gemeen
te Heesch. Hij is 44 jaar, sedert 1966
burgemeester van Heesch, rooms-
katholiek en lid van de KVP. Een en
ander heeft het ministerie van bin
nenlandse zaken meegedeeld.
Tekeningen, bjj_ voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw, jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam.
Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon.
kjk dries, als je in het buitenland
JE EI6EN ZlN
.doet, en het
heeft met
ide rechten
'van de
mens te
maken
ben je een durfal,die
bejubeld naar huis komt.
DAN STUREN ZE JE 't LlEFST HET
LAND ylT, DAS POLlrl EK
MAAR, ALS JE INJEEI6EN
LAND JE EI6EN ZlN DOET, en
PROBEERT EEN MENS VAN 't
RECHT TE ZJN..-
HET WEER door Hans de Jong
Tijdens het weekeinde kan er
wellicht plaatselijk nog een bui
vallen. Voor het overige lijkt de
kans op droog weer met opkla
ringen groter dan op regen. Na
het wegtrekken (zeer snel) van
een koufront met regen en mo
tregen vrijdagmorgen, zijn de
barometers in west-Europa ste
vig gaan stijgen, ook op het oos
telijk deel van de oceaan.
Deze rukstlj gingen werken de
totstandkoming van buien te
gen en het is niet aannemelijk
dat een volgende depressie mid
den op de oceaan uitdiepend
naar het noordoosten koersend,
overwegend Invloed op het weer
in ons land zal krijgen. Een
eventueel storingslijntje zal in
de loop van zondag niet al te
veel stampij maken en boven
dien vrij snel met tijdelijk meer
bewolking en plaatselijk wat
nattigheid passeren. De tempe
ratuur valt niet tegen. Geduren
de het weekeinde zullen de
maxima liggen tussen 9 en 12
graden celslus. De luchtstro
ming blijft overwegend weste
lijk en dat ls ook te danken aan
hogedrukgebleden op het tra
ject Azoren-Middellandse Zee.
In Spanje was gisteren best te
merken, dat het gezegde „baro
meter hoog, weertje warm en
droog" op waarheid berust. De
Costa del Sol verkeerde in een
vroegzomerse vakantiestem
ming bij 25 graden. Zelfs in zuid-
Zweden boekte het naderende
voorjaar een klein succesje: de
thermometers bereikten daar
plaatselijk in de namiddag
waarden van 5 of 6 graden. Ho
gerop bleef het vriezen. De baro
meters holden in Zweden vrij
dagmiddag omlaag door de wer
king van de depressie, die 's
nacht nog bij de Fahrör had
gelegen. De Instrumenten wezen
er ln de later op de dag 977
millibar aan en dat bij de
eerstgenoemde gelijktijdige
drukstijglng in west-Europa.
U begrijpt, misschien nu, waa
rom het gisteren zo hard ge
waald heeft in ons land. Waal-
en... men mocht gerust spreken
van stormen. Op verschillende
plaatsen zijn vlagen van kracht
9 waargenomen onder meer ln
de stad Groningen. Het
luchtdrukverschll tussen Skan-
dinavië en west-Europa werd
voortdurend groter door die ge
lijktijdige daling in het noord
oosten en stijging in het westen,
kortom hét was dubbelop.
Nog een paar restanten van fe
bruari 1977, de maand die een
gemiddelde landelijke weersco-
re van 46 boekte. Van de drie
dekaden kwam de laatste het
beste voor de dag, aldus Sles
Visser uit Breda met respectie
velijk 38, 46 en 55. De bestgeho-
noreerde februaridagen waren
de beide laatste met scores van
74 en 71. In februari was de
temperatuur in De Bilt 71 uren
onder nul dus was het er 71 uur
winter, dat is 10.5% van de tijd.
Als maart zich normaal ge
draagt, wat het aantal vorstda-
gen betreft (13 stuks) dan wordt
het vorstgetal van IJnsen 9.8.
Dat is een winter aan de zachte
kant. Een of twee vorstdagen
minder en de winter van 1977 zit
in de rubriek van de slappe
winters.
Ter afsluiting de neerslagdistri
butie in februari ln Nederland:
Papendrecht kwam het verst
met 113 mm, Meliskerke bleef
het verst achterop met 59 mm.
In Stroet viel 61, Doetlnchem 63,
Eist 66. Vlisslngen 69, Scheve-
ningen 70, Oost-Cappelle 71,
Tessel en Arnhem 72, Maas
tricht 74, Almkerk 77. Sant
poort, Nijmegen, Zlerikzee, Mus-
selkanaal en Emmen 78. Fij
naart, Herwijnen en Nunspeet
79, Roosenburg, Bussum en stad
Groningen 80, Kampen 81, Mar
ken 82, Ten Post 83. Baflo 87,
Ede en Oud-Beijerland 88, Roo
sendaal 89, Wagenborgen 94,
Slddeburen en Amersfoort 96,
Zwljndrecht 97, Uithuizermee-
den 98 en Bulrum 100 mm. Nor
maal ls 45 mm aan de kust tot 60
in de Achterhoek.
Als alles meeloopt wordt
NCRV's „Weerwoord" vandaag
opgenomen met als achtergrond
het weerschip Cumulus.
HOOOWATER zondag 6 maart - VIlMtn-
gen 2.18-14.37, Harlngvllelsluizi-n
2 35 14.50. Rotterdam 4.13-16 50. Scheve-
nlngen 3 34-15.48, IJmulden 4 07-18 21,
Den Helder 836-2048, Harllngen
10.57-22.53, Delfzijl 0.07-12 40
HOOOWATER maandag 7 aart - Vlla-
ilngcn 2.54-15.14, Harlngvlletalulzen
3 13-15.30, Rotterdam 4.53-17 30. 8chevc-
nlngcn 4 10-16.22. IJmulden 4 44-16 36,
Den Helder 9.17-21.27. Harllngen
11.35-23 32, Delfzijl 0.46-13 20
[onder redactie van Loes Smit |-
Vroeger gebeurde het vaker hoe
wel meer in Jongensboeken dan in
werkelijkheid maar ook nu
komt het nog wel voor: iemand
gooit een fles met een briefje ln zee,
waarop iets staat als Schrijf mij
eens a.u.b.". En dan komt er Jaren
later, als de afzender de hele fles
senpost allang vergeten is, plotse
ling een reactie uit een vreemd, ver
land. Tegenwoordig heb Je nog wel
kinderen die een ballon met een
briefje oplaten en er vaak
antwoord op krijgen, hoewel mees
tal niet van zo ver weg, maar wat
de (hervormde) Raad voor de Zen
ding is overkomen, mag wel uniek
genoemd worden.
Op het zendingscentrum in
Oegstgeest arriveerde dezer dagen
een klein envelopje, waarin de
kerkgangers geacht werden een
bijdrage voor het zendingswerk te
stoppen. Maar dit envelopje ging
ln plaats van door „mijn bijdrage"
zoals de opdruk luidde —verge
zeld van een brief uit Portugal.Af-
zender: een uit Angola afkomstige
Portugees. De man, nu inwoner
van Lissabon, vraagt om hulp,
„omdat Ik veel kinderen heb". Hij
schrijft tot deze reactie besloten te
hebben „omdat Ik een enveloppe
ontvangen heb kleine enveloppe
en twee briefjes".
Natuurlijk breken ze zich er in
Oegstgeest nu het hoofd over, hoe
het zakje in Portugal terecht is
gekomen. Een aantal weken gele
den zijn deze 'zendingszakjes' in
veel kerken uitgedeeld, samen met
folders van de zgn. voorjaarszen-
dingsweek. Alleen in Nederlandse,
en bovendien nog alleen ln her
vormde kerken. En dan blijkt na
een paar weken zo'n envelopje
plotseling ln een woonhuis ln Lis
sabon te liggen. Twee brandende
vragen hebben ze ln elk geval:
Wie verklaart hoe een oud-
Angolees ln Lissabon een collecte-
zakje van de Raad voor de Zen
ding toegezonden krijgt?" En:
„waar eindigt ons binnenland?"
De mogelijkheid dat een kerkgan
ger een zakje ln een fles gedaan en
ln zee geworpen heeft, en dat de
fles regelrecht de haven van Lissa
bon blnnengedreven zou zijn, kan
met aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid als nonsens
terzijde geschoven worden. Daar
om houden ze ln Oegstgeest voorlo
pig aan deze theorie vast: vermoe
delijk heeft op zo'n zakjes-zondag
een buitenlandse werknemer en
dat moet dan een, of zelfs dé Portu
gees geweest zijn ergens in Ne
derland ln een hervormde kerk ge
zeten en een zakje in ontvangst
genomen. In elk geval heeft het
zakje op het zendingscentrum de
zelfde onverwachte verrassing te
weeggebracht als het antwoord op
een ouderwetse brief in een fles. En
omgekeerd heeft de Portugees ook
niet voor niets op het zakje gerea
geerd: hoewel de zendingsraad
zijn verzoek eigenlijk eerder op de
weg van het Werelddlakonaat
vindt liggen, zal er toch binnenkort
contact met de Angolese Portugees
worden gezocht.
Zeventienjarige Joe Schleis uit Germantown in de Amerikaanse staat
Wisconsin, verzamelt niet alleen bierblikjes, maar jeeft er bij wijze van
spreken middenin. Zijn kamer heeft hij er letterlijk mee behangen en zelfs
het plafond is niet aan zijn blikverzamelwoede ontsnapt: 1165 blikjes heeft
Joe er tegenaan geplakt. Jc moet er niet aan denken wat er gebeurt als de
lijm op een kwaaie dag loslaat.
„De leiders van de Russische Com
munistische Partij moesten zich
schamen". Dat stond op het span
doek, dat Nikolai Wasilewsj Bon-
dar najaar 1970 ln de Oekraïner
hoofdstad Klew uitrolde tijdens de
officiële viering van de verjaardag
van de bolsjewistische revolutie.
Die leiders lieten zich dat niet straf
feloos zeggen en Bondar werd gear
resteerd op beschuldiging van bele
diging van de Russische staat. Om
politieke redenen had de strijdbare
Bondar al in 1969 zijn baan als
lector ln de filosofie moeten opge
ven en ln mei 1971 werd hij, ook
omdat hij kritische brieven had ge
schreven naar verschillende instan
ties, veroordeeld tot zeven jaar
dwangarbeid in een kamp met
streng regime. Dat weerhield Bon
dar er niet van om vol te houden;
twee Jaar geleden nog eisten hij en
enkele medegevangenen ln Molda
vië officiële erkenning als politieke
gevangene. Opnieuw werd hij ge
straft en vanuit het kamp naar de
gevangenis overgebracht. Intussen
bleef hij protestbrieven schrijven
tegen zijn veroordeling, de laatste
keer nog vrij kort geleden naar het
presidium van de Opperste Sowjet.
Als zijn veroordeling niet ongedaan
zou worden gemaakt, schreef hij
toen. zou hij ln hongerstaking
gaan, het gezag van de gevange
nisautoriteiten niet meer erkennen,
bezoek weigeren en geen enkel pak
je en niet één brief meer aannemen.
Vrij ls hij nog altijd niet, en intus
sen moet wel haast met zekerheid
worden aangenomen dat Nikolai
W. Bondar door de serie straffen
die hij kreeg voor zijn brieven en
protesten, èn door zijn hongersta
kingen, in een slechte gezondheid
verkeert. Wie tets voor hem wil
doen kan een brief met een beleefd
verzoek om zijn vrijlating (in Rus
sisch of Engels) als volgt adresse
ren: His Excellency L. I. Brezjnew -
Generalnomoe Sekretaryoe Tsk
KPSS - Kremlin - Moskwa - SSSR.
R8FSR.
Het naleven van de uitspraak „ver
beter de wereld, begin bij jezelf" is
alleen ln het belang van degenen
die er wel bij varen dat de wereld
niet verbetert.
Zo denkt althans de heer H. Ne-
derbragt er over, die kortgeleden In
Utrecht promoveerde in de wlskun
de en natuurwetenschappen. Hij
gebruikte deze gedachte als laatste
stelling bij zijn proefschrift
