Smith lijdt nederlaag Portugal klampt zich vast aan de EG Afro-Arabische ministers bijeen r f Europese communisten vergaderen in Spanje V.S en Brazilië oneens over kerncentrales Idi Amin verwacht invasie *31 Amerikaanse bedrijven: behandel zwarten in Zuid-Afrika beter Wie mag wolk leegwringen? Politieke gevangenen in twee weken vrij? Marcos beëindigt de noodtoestand Communistisch overleg in Sofia n jjfI Ni DONDERDAG 3 MAART 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet 7 WASHINGTON (Reuier) Verte genwoordigers van elf grote Ameri kaanse bedrijven hebben de Zuid- afrikaanse regering een reeks maat regelen voorgelegd, die zij in hun vestigingen in Zuid-Afrika willen in voeren om de positie van de zwarte en kleurling-werknemers te verbete ren. De maatregelen betreffen beta ling en promotiekansen en betere voorzieningen voor huisvesting, ge zondheidszorg en opleiding. Dit is voorgelegd aan de Zuidafrikaanse ambassadeur in Washington Roelof Botha. Om de bijeenkomst was ver zocht door John Murphy, president directeur van General Motors, Leon Sullivan, dominee in een Baptisten- kerk en tevens directeur van Gene ral Motors en Frank Cary, president directeur van IBM. Andere bedrij ven achter de „zes principes" zijn o.a. International Harvester, Ford, Caltex, Mobil. Een woordvoerder van de ambassa de zei dat Botha de voorstellen zou overbrengen aan zijn regering. De discussie erover was vriendelijk ver lopen, en hij meende dat de „Zuid afrikaanse regering geen grote pro blemen zal hebben met de zes prin cipes". Punten Hij somde deze op als: Opheffing van alle rassenschei ding in kantines, recreatieruimten en werkruimten van de Amerikaan se bedrijven. Gelijke kansen en gelijke behan deling voor alle werknemers. Gelijke betaling voor hetzelfde of voor vergelijkbaar werk. Het organiseren van opleidings programma's waarmee Afrikanen en andere niet-blanken in aanzienlijke aantallen opgeleid kunnen worden voor banen in administratieve, technische en toezichthoudende sec toren. Meer Afrikanen en andere niet- blanken in leidinggevende posities in de Amerikaanse bedrijven. Verbetering van de levensomstan digheden van de werknemers ook buiten het bedrijf, op gebied van huisvesting, vervoer, onderwijs, re creatie en gezondheidszorg. SALISBURY AP, Reuter) De leider van de blanke minder heidsregering in Rhodesië is gisteren door rechts ingehaald. Pogingen van hem om enkele scherpe kantjes van de blanke overheersing al te slijpen leden in het parlement schipbreuk. Smith leed drie achtereenvolgende nederlagen. Zijn oud-minister van defensie, Cowper, die twee weken geleden aftrad, zegde het vertrou wen in hem op. Hij beschuldigde Smith van een „blijkbaar onvermo gen om de huidige uitdaging tege moet te treden met de moed en het positivisme die vereist zijn". Verder kondigden 13 van de 17 zwarte afge vaardigden in het parlement aan zich van stemming te zullen onthou den. Het lijkt er nu op dat Smiths voorstellen, die in het parlement, dat 66 leden telt, een tweederde meer derheid moeten halen, niet eens de nationale assemblee bereiken. Eerder kondigde een plaatsvervan gend minister in het kabinet van Smith, de voormalige Britse Ieger- majoor Ted Sutton-Price, die tevens veiligheidsadviseur is van de blanke leider aan, dat hij zijn steun aan Smith opzegde. De Rhodesische Front partij, de re gerende partij van de blanken, ver keert door dit alles voor 't eerst sinds zij 14 jaar geleden eenzijdig de onaf hankelijkheid uitriep, in een stevige crisis. Smith wil dat de zwarte bevolking een groter deel krijgt van het door de blanke minderheid bestuurde ge bied. Op het ogenblik is het land in twee gelijke stukken verdeeld, en dat terwijl er 270 duizend blanken zijn tegen meer dan zes miljoen zwarten. WASHINGTON (AP) - De Rhode sische nationalistische leider Essiah Zhoewarara heeft gezegd dat onder de zwarte bevolking van Rhodesië burgeroorlog zal uitbreken als buur landen proberen een beslissing op te leggen over wie Rhodesië moet gaan besturen.Zhoewarara, die voorzitter is van de Amerikaanse afdeling van de uit Rhodesië verbannen Afri kaanse nationale raad (ANC) voor Zimbabwe, uitte deze waarschuwing in een brief aan president Julius Nyerere van Tanzania, die aan het hoofd staat van de alliantie van de vijf „front-lijn-staten" om Rhodesië heen. Nyerere heeft nog niet officieel op de brief gereageerd waarin de beslissing van de frontlijn-staten veroordeeld wordt om het „patriot tische front" van Joshua Nkomo en Robert Moegabe te steunen, en niet de ANC van bisschop Abel Moero- rewa. In zijn brief heeft Zhoewarara ge zegd dat „de enige eervolle actie die ondernomen kan worden" is dat An gola, Botswana, Mozambique, Tan zania en Zambia de frontlijn- staten hun beslissing om de Nko- mo-Moegabe groepering te steunen, herroepen voordat zij onnoemelijk grote schade toebrengen aan ons volk en onze strijd, zoals (met de Biafraanse bevolking) is gebeurd tij dens de burgeroorlog in Nigeria". Nigeria werd van 1967 tot 1970 door burgeroorlog geteisterd naar aanlei ding van Biafra's streven naar af scheiding. WASHINGTON (AFP) De Ame rikaanse staten Idaho en Wash ington zitten elkaar onvriendelijk aan te kijken over het water in hun wolken. Washington is deze week begonnen met een programma om overdrijvende wolken tot regen buien aan te zetten door er che mische middelen in te sproeien. De buurstaat Idaho, waar het ook erg droog is, neemt het Washington hoogst kwalijk dat de schaarse wol ken „uitgewrongen" worden voor dat ze de staatsgrens over drijven. Idaho's minister van justitie heeft gedreigd, de zaak aanhangig te ma ken bij het Amerikaanse hoogge rechtshof, dat zou moeten bepalen dat wolken met rust gelaten moe ten worden. Achtergrond van het conflict is de droogte in grote delen van de Verenigde Staten, die ver oorzaakt werd door het zelfde weer- patroon dat aan de oostkust kou en uitzonderlijke sneeuwval bracht. AI jaren lopende proeven en plan nen om wolken „in te zaaien" om er regen uit te krijgen die anders niet of verderop zou vallen, zijn daardoor in een aantal staten in eens actueel geworden. Dat kan trouwens de behandeling van de zaak-wolkendiefstal voor het hooggerechtshof naar de ach tergrond schuiven. Want goever- neur John Evans van Idaho over weegt ook voor zijn staat che mische ingrepen op wolken, al dan niet eerst boven Washington uitge wrongen. En daarvoor zou een ge rechtelijke uitspraak tegen zulke operaties in hun algemeenheid niet best uitkomen. MADRID (Reuter, UPI, AP) Drie belangrijke communistische leiders in Europa begonnen gisteren een tweedaagse conferentie in Madrid. Behalve Santiago Carrillo van de communistische partij van Spanje zijn dat Enrico Berlinguer (Italië) en Georges Marchais (Frankrijk). De vergadering moet kracht bijzetten aan de eis van de Spaanse commu nisten om als wettige partij te wor den erkend. Verder zal worden ge praat over de dissidentenbeweging in Oost-Europa. Carrillo vertrouwt erop dat zijn par tij binnenkort in Spanje zal worden toegelaten. Vóór het overleg zei hij dat dat niet anders zal kunnen, „als tenminste Spanje in de richting van Europa koerst." Carrillo zal volgens zegslieden pleiten voor een felle ver oordeling van de onderdrukking in Oost-Europa en een pleidooi houden voor de dissidentenbeweging. De Spaanse communistische leider staat een van het Kremlin onafhan kelijke lijn voor en hangt voor Span je een meerpartijen-democratie aan. Naar verwacht zal in de slotverkla ring van de bijeenkomst aangedron gen worden op het respecteren van de mensenrechten, zonder naar lan den in Oost-Europa te verwijzen. Bewaking De eerste topconferentie van Euro- communisten staat onder zware be waking van de Spaanse politie. Voor het hotel waar de bijeenkomst ge houden wordt stonden jeeps, terwijl agenten in burger de zaak in de gaten hielden. Gistermorgen ont plofte in Madrid een zware bom bij het ministerie van justitie die geen slachtoffers maakte, maar wel veel schade aanrichtte. Een uiterst linkse beweging is hiervoor volgens de poli tie verantwoordelijk. De afgevaardigde van Biscaye in de Cortes (parlement), Fernandez Pa- pacios, heeft uit naam van de Spaan se minister van binnenlandde zaken, Rodolfo Martin Villa, verklaard, dat „binnen hoogstens twee weken alle politieke gevangenen in Spanje zul len worden vrijgelaten." Papacios, die de industriebeurs in Bilbao opende, zei dat de meesten van deze gevangenen in vrijheid zul len worden gesteld krachtens de am nestiewet en dat de overigen, een vijftiental, die schuldig zijn aan „bloedige misdaden", het Spaanse gebied zullen moeten verlaten. CAIRO (AFP. UPI, Reuter) De ministers van buitenlandse zaken van de Arabische en Afrikaanse staten zijn gisteren in de Egyptische hoofdstad bijeen geweest om de eerste Afro- Arabische topconferentie die volgende week begint voor te bereiden. De ministers van buitenlandse zaken hebben de agenda van de top conferentie opgesteld en twee docu menten besproken die aan de ruim zestig staatshoofden zullen worden voorgelegd. Een document is het ontwerp van een politieke verklaring waarin de Afro-Arabische staatshoofden hun gemeenschappe lijke steun zullen bevestigen aan be vrijdingsbewegingen die het opne men tegen het imperialisme, zionis me en apartheid. In de verklaring zal met name het Palestijnse vraagstuk, het streven naar een meerder heidsbewind in Rhodesië de onaf hankelijkheid van Namibië en het Franse gebied van de Afars en de Issas (Djibouti) worden genoemd. Handelsakkoord Het tweede document is een ont- werp-programma voor de Afro- Arabische samenwerking. De Afri kaanse en Arabische landen expor teren samen verreweg meer dan de helft van de olie en andere grondstoffen in de wereld. Op de topconferentie zal worden gepoogd om de economische, financiële en handelsbelangen van de Afrikaanse en Arabische landen met elkaar in overeenstemming te brengen door het sluiten van een handelsakkoord waarin een voorkeursbehandeling overeen wordt gekomen. Officieel staan de politieke, ideolo gische en economische verschillen tussen de Afrikaanse en Arabische landen niet op de agenda. Niettemin valt te verwachten dat deze zeker op de conferentie tot uiUng zullen ko men. In ieder geval zullen de minis ters van buitenlandse zaken voor stellen om een Afro-Arabische top driejaarlijks te houden en om de ministers van buitenlandse zaken tweejaarlijks bijeen te laten komen. BRASILIA (UPI,Reuter) Een Amerikaanse delegatie onder leiding van onderminister van buitenlandse zaken Warren Chris topher is gisteren onverrichterzake uit Brazilië vertrokken na gesprekken over de omstreden Westduitse leverantie van kerncentrales aan Brazilië. Brazilië houdt vast aan de overeen komst met Bonn, zo verklaarde een Braziliaanse regerings woordvoerder. De Spaanse communis tische leider Carrillo om helst zijn Franse collega Marchais (rechts) bij aan komst in Madrid. NAIROBI (Reuter) De Oegandese president Idi Amin verwacht een inval vanuit Kenia in zijn land. Zo'n 2600 Britse, Amerikaanse en Israë lische huurlingen zouden naar Oe ganda op weg zijn. In een brief die Amin vanuit Kenia zou hebben ge- kregren staat volgens radio- Oeganda dat de huurlingen samen werken met Keniase legereenheden. Een squadron van de Amnerikaanse luchtmacht zou zijn gestationeerd in Nanyoeki (midden Kenia) terwijl volgens Amin een Amerikaanse tor- pedobootjager is aangekomen in de Keniase havenstad Mombassa. Een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade in de Keniase hoofdstad Nairobi heeft de berichten ontkend. Gisteren had Amin de ongeveer 240 Amerikanen in zijn land alsmede een aantal Britten willen toespre ken. Deze samenkomst is voor onbe paalde tijd uitgesteld. Amin heeft nu volgens de Keniase radio de Amerikanen in Oeganda gevraagd hoe lang zij van plan zijn in Oegan da te blijven, en wat hun persoonlij ke eigendommen zijn. „Alles, kip pen, geiten en varkens incluis". Een uiterst summier communiqué vermeldde slechts dat beide partijen kennis hadden genomen van eikaars standpunt, en dat de gesprekken zul len worden voortgezet. Brazilië zegt wel bereid te zijn met de Verenigde Staten te praten over „globale pro blemen" inzake de spreiding van kernwapens, maar vindt dat het ak koord met Bonn niet met „derden" besproken moet worden. Was hington heeft zich zeer bezorgd ge toond over de Westduits- Brazillaanse overeenkomst, die voor ziet in de levering van kerncentrales en verrijkt uranium (uit onder ande re de Urenco-fabriek in Almelo) aan Brazilië. Volgens Washington zal Brazilië daarmee in staat worden gesteld tegen 1985 een eigen atoom bom te bezitten. Afwijzend Met een soortgelijk mager resultaat keerde minister Van der Stoel vorige week terug uit Brazilië. Ook Neder land staat afwijzend tegenover leve ring van verrijkt uranium aan Brazi lië zolang de garanties tegen misbruik voor militaire doeleinden niet afdoende zijn. Brazilië heeft het verdrag tegen de verspreiding van kernwapens niet getekend. Intussen bestaat in Brazilië groeien de irritatie over het Amerikaanse verzet tegen de transactie met Bonn, die Brazilië noodzakelijk acht voor zijn economische ontwikkeling. Se nator Paulo Brossard van de Demo cratische Oppositiepartij zei dat de ze wrevel over het Amerikaanse standpunt „het enige is waar heel Brazilië het over eens is." Volgens de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Cyrus Vance werkt de regering Carter aan het opstellen van een nieuwe wet die de nucleaire proliferatie moet tegen gaan. Voorstellen in deze richting zullen nog voor het einde van deze maand bij het Congres worden inge diend. Details over de voorstellen werden niet bekendgemaakt. MANILLA (AFP. AP) President Marcos van de Filippijnen heeft gis teren bekendgemaakt dat de nood toestand die sedert 1972 van kracht is in de dertien zuidelijke provincies wordt opgeheven. Daar wordt op 17 maart een referendum gehouden over de vorming van een autonoom gebied. De verlening van zelfbestuur aan de hoofdzakelijk Islamitische eilanden moet een einde maken aan de guerrilla in dit gebied. De Islami tische seperatisten hebben al laten weten dat Alle dertien provincies een autonome status moeten krij gen ook de drie provincies die niet Islamitisch zijn. Anders zal de guer rilla worden hervat. SOFIA (UPI) - Oosteuropese partij secretarissen zijn met functionaris sen uit Cuba en Mongolië gisteren in de Bulgaarse hoofdstad bijeengeko men om ideologische en nationale vraagstukken te bespreken op een tweedaagse conferentie. Ter sprake komen de dissidentenbe wegingen en het standpunt van de Westeuropese communistische par tijen. Ook de conferentie over het Helsin- kt-verdrag in Belgrado, die 15 juni begint, staat volgens zegslieden op het programma. door Bert van Panhuis De Portugese premier Mario Soares begint komende week aan het tweede deel van zijn rondreis langs de hoofdsteden van de negen landen van de Europese Gemeenschap Stonden twee weken geleden Lon den. Dublin, Kopenhagen en Rome op het lijstje nu geldt het bezoek Parijs, Bonn, Den Haag, Brussel en Luxemburg. Daar tussendoor heeft Soares in eigen land een pakket in grijpende economische maatregelen afgekondigd en verdedigd met als belangrijkste onderdeel het met 15 procent in waarde verminderen van de escudo, de Portugese munt om de toetreding van Portugal tot de Europese Gemeenschap enigszins te vergemakkelijken. Die Europese Gemeenschap vormt het middelpunt van Soares' over volle reisprogramma want de Portu gese regering heeft er haar zinnen op gezet lid van de EG te worden. Rond 1985, zegt Soares, maar hij is en blijft voorlopig de enige, die zich zo concreet over het tijdstip uitspreekt. Die Portugese toetreding waar deze maand formeel om wordt gevraagd is een noodzaak, meent de premier. Als het er niet van komt, zo stelde hij na afloop van zijn bezoek aan de Britse eerste minister James Callag- han, wordt de positie van de regering nog verder ondermijnd en zal Portu gal de onaanvaardbare keus moeten maken tussen volledige afhankelijk heid van de Verenigde Staten of de rol van een Europees Cuba, afgezon derd van de rest van dit werelddeel. 'De Europese Gemeenschap heeft nauwelijks overlevenskansen als zij de landen van Zuid-Europa een ge makkelijke prooi laat worden van linksdlctatoriale regiems en politie ke onvastigheid', waarschuwde Soares. Onrust Die instabiliteit is er op het ogenblik al in hoge mate. Portugal wordt over spoeld door stakingen. Met name gebeurde dat aan vooravond van So* ares' reis en de socialistische rege ring heeft de communisten er van beschuldigd de arbeidsonrust te hebben aangewakkerd om Portugal een ongunstige naam te geven bij de Europese regeringen. Als gevolg van die arbeidsonrust is ook het leger weer gaan morren. Hoge officieren hebben president Antonio Ramalho Eanes al gevraagd de premier voor 'onvoldoende ingrijpen' op de vin gers te tikken maar Eanes zelf een voormalig officier heeft dit gewei gerd. Hij heeft goede reden om aan te nemen dat het Soares de komende maanden wel zal lukken orde op zaken te stellen. Zo zullen vermoede lijk wijzigingen worden aangebracht in de ministersposten in de sociaal- economische hoek en wordt de be noeming verwacht van de centrum- democratische leider professor Dio- go Freitas do Amaral tot adviseur van de president. Vrij verrassend hebben de centrum democraten de oppositie verzwakt, die zij aan de rechterkant van de Portugese politiek samen met de so ciaaldemocraten tegen de regering voerden. Gaan de sociaaldemocra ten er hard tegen aan, de centrumde mocraten hebben zich sinds januari bij belangrijke stemmingen het het parlement steeds onthouden. Het plan van Eanes is kennelijk om te zorgen dat waar Soares de linker kant van de politiek in bedwang tracht te houden hij hetzelfde zal doen met de rechterflank. Soares hoopt daarbij dat betrekkin gen met de Europese Gemeenschap het land voor een afglijden naar het zij een links-autoritair hetzij een rechts-autoritair regiem zal behoe den. Belangstelling voor een Portu gees lidmaatschap van de EG is er overigens in grote mate. Peilingen hebben uitgewezen dat het meren deel van de Portugese bevolking voorstander is van zo'n lidmaat schap en van de politieke partijen zijn alleen de communisten en hun geestverwanten en de groepen ui terst rechts tegen. De communisten willen aansluiting bij de Oosteurope se variant van de EG de Comecon en de extreem rechts vreest de Westerse democratie, die zich permanent van Portugal „meester zou kunnen ma ken" als het in de EG zit. Kloof In beginsel zijn de negen regeringen van de EO blij met de Portugese verlangens net zoals ze dat met de Griekse keus voor Europa waren. In SDOelina de praktijk liggen de zaken echter r 51 wel iets ingewikkelder. Er ls name lijk een hemelsbrede economische kloof tussen Portugal en'de meeste EO-leden. Het bruto nationale pro- dukt bijvoorbeeld is slechts 4000 gulden tegen een EG gemiddelde van 12.000, een gemiddelde dat de problemen nog enigszins versluierd want het wordt gedrukt door econo misch zwakke landen als Ierland en Italië. tische schuld aan het buitenland 5,5 miljard gulden vertelde premier Soares deze week voor de Portugese televisie heeft bovendien eender de van zijn goudreserves ter waarde van 10 miljard gulden in onderpand moeten geven voor buitenlandse le ningen. Neemt men daarnaast nota van een werkloosheidspercentage van 12 procent en de slechte toe stand van de Portugese economie dan kan men zich voorstellen dat de Europese regeringen zich wel even op het achterhoofd hebben gekrabd toen eind vorig jaar Soares zijn wen sen kenbaar maakte. Toch ziet het er niet volslagen som ber uit voor zijn land. De Britten en Westduitsers staan voor honderd procent achter een Portugees toe treden tot de EG. De kleine leden uit de Benelux en Denemarken aarze len maar zullen waarschijnlijk ook wel overstag gaan en volgens 8oares is ook Italië akkoord. Dat laatste mag een verrassing heten want Ita lië is als de dood voor nog meer concurrentie op het landbouwvlak (zuidvruchten!). Het is niet voor niets dat de vergroting van de EO (met vrijwel uitsluitend Zuideuropc- se landen) tn het takenpakket van de Italiaanse EO-commlssaris Nata- li terecht is gekomen. Portugal heeft bovendien een glgan- Blijven over Ierland en Frankrijk. De Ieren staan niet te trappelen om Portugal toe te laten omdat ze. en niet ten onrechte, stellen dat var kens als eerst Griekenland en nu weer Portugal de spoeling van de regionale EG-hulp nog dunner ma ken dan ze nu al is. En Ierland, het armste van de huidige EG-lldstaten, heeft die hulp bitter hard nodig. Frankrijk is ook niet zo enthousiast, in leder geval niet zo als met de Spanje In de EG begint men zich overigens te realiseren dat Portugal niet de laatste gegadigde dit Jaar is want in mei worden er verkiezingen in Span je gehouden en er kan op worden gerekend dat dit najaar Madrid voor de Brusselse deur staat en toegang vraagt. Er gaan dan ook stemmen op om een regeling te treffen voor Spanje en Portugal samen. Europa voelt zich verantwoordelijk voor het Iberisch schiereiland. „We kunnen het ons moreel niet veroorloven zo zei de voorzitter van de Commissie komst van Griekenland. Parijs is van mening dat Portugal econo misch nog veel te zwak is om tot de EG toe te treden en vreest ook de lading Portugese landbouwproduk- ten, die er op de Europese markt zullen komen. En wie zich herinnert hoe de Franse boeren zich hebben geroerd over de Italiaanse wijn kan zich voorstellen dat de Fransen wat huiverig zijn. Het valt aan te nemen dat er voor Portugal een soort van tussenrege- ling zal worden bedacht. Er zijn twee mogelijkheden: er wordt een fase geschapen, waarin Portugal po litiek wèl en economisch géén lid van de EG is om het de kans te geven in eigen huis orde op zaken te stellen en toch een band te hebben met Brussel of de Portugese krijgen een extra lange overgangstijd er wordt gedacht aan vijftien Jaar waarin er beschermende maatrege len zijn. Lissabon schijnt voor één van de twee regelingen wel te voelen en dat is al heel wat meer dan bij Griekenland, dat vorig jaar als een razende tekeer ging toen niet met een ja" werd geknikt op het ver zoek om een volledig onvoorwaarde lijk lidmaatschap. r m Mario Soares na afloop van zijn bezoek aan Londen Roy Jenkins eergisteren in Parijs, de zwakke en verzwakte democra tieën op sterven". ons tuinpad te laten

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7