Oog in oog met vaten
zacht stralend afval
Strenge regels voor nevenfuncties
8
Vlaren naar Engeland
scheelt u een zee!
'Definitieve proefopslag' in oude Duitse zoutmijn
Vergoedingen en honoraria in kas van de vakbeweging
Adviseurschappen
van Lanser waren
uitzonderlijk
MAART
fesiia
Asbestlozing Leiderdorp
duurde enige weken
-ZATERDAG 26 FEBRUARI 1977
BINNENLAND
door Rob Foppema
WOLFENBOTTEL Het is
een wat onwerkelijk gevoel.
Terwijl overal als ernstig be
zwaar tegen kernenergie
weerklinkt dat er geen bewezen
oplossing is voor het opbergen
van radioactief afval, sta je in
eens voor het hek van de instel
ling die dat bewijs aan het leve
ren is. Een keurig naambordje:
„Gesellschaft für Strahlen-
und Umweltforschung,
Schachtanlage Asse n".
Een bescheiden administratiege
bouw. Een forse loods boven de
schacht van de oude zoutmijn. Meer
is er niet te zien. Hiertegen proteste
ren ze nu in Groningen en Drente.
Dat onwerkelijke gevoel mag na
tuurlijk bij de beoordeling geen rol
spelen. Het gaat er om of technisch
inderdaad kan worden waargemaakt
dat dit een afdoende oplossing is.
Voor de technici heeft massief on
deraards zout van het begin af aan
een bijzondere bekorting gehad. Als
je iets voor onafzienbare tijden
droog wilt opbergen, en daar gaat
het om bij radioactief afval, is een
paar honderd meter solide zout aan
alle kanten er omheen een heel ge
zonde omgeving. Het garandeert dat
er geen grondwater in de buurt kan
komen, want het zout vormt een zich
zelf reparerende waterdichte afslui
ting. Het gedraagt zich namelijk, hoe
hard en bros het ook lijkt, onder de
druk van de bovenliggende aardla
gen als een taaie vloeistof. Als er een
scheuring in zou optreden, vloeit het
breukvlak weer dicht. Waterdicht
En daar gaat het om, want als het
afval eenmaal diep in de aarde is
opgeborgen, lijkt langsstromend
grondwater de enige reële mogelijk
heid dat de radioactieve stofffen nog
weer ln beweging zouden komen en
misschien ooit de samenleving aan
de oppervlakte weer bereiken. Daar
past een kanttekening bij, de vraag
namelijk of de zoutmassa niet als
geheel langzaam naar boven komt.
De ontstaansgeschiedenis van de
formaties geeft tot die vraag wel
aanleiding.
Het begon meer dan tweehonderd
miljoen jaar geleden met een uitge
strekte binnenzee die langzaam
drooggedampt werd en zijn zout in
dikke lagen afzette. Die lagen zitten
nu onbruikbaar diep. De formaties
waarin men radioactief afval wil op
bergen zijn omhoog geperst. Zwakke
fjlekken in de bodemlagen die er
ater overheen gekomen waren, lie
ten het door. Het kwam als het ware
boven drijven, want het is ln het
algemeen lichter dan het bovenlig
gende gesteente.
Langzaam
Als die beweging nog steeds lang
zaam doorgaat, komt alval dat hal
verwege in die zoutmassa is gestopt,
ons systematisch weer tegemoet.
Ontzettend langzaam weliswaar,
maar omdat het honderdduizenden
jaren uit de buurt moet blijven, toch
iets waar rekening mee moet worden
gehouden. De Duitsers zijn er van
overtuigd dat het zout van Asse sta
biel ligt. Een geoloog uit het Neder
landse gezelschap dat er onlangs een
bezoek bracht, tilde iets zwaarder
aan het probleem. Het wordt ln elk
gevap terdege meegenomen in de
studies van de ambtelijke werkgroe
pen die de aanvaardbaarheid van
afvalopslag ln Nederlandse zoutkoe-
pels moeten bekijken.
Nu kan een zoutformatie er nog zo
stabiel bij liggen, als Je er een mijn in
maakt is zij onherroepelijk aan één
kant lek: van boven. En ln tijden dat
mijnbouw minder intensief door geo
logen werd begeleid, is ook menige
zoutmijn ondergelopen door van op
zij binnendringend water. Voor Asse
en andere goed in kaart gebrachte
situaties, acht men zoiets uiterst on
waarschijnlijk. Maar inderdaad: niet
voor honderd procent uit te sluiten.
Als puntje bij paaltje komt is niets
voor honderd procent uitgesloten, en
in de kerntechniek is men dus ge
wend aan het denken in on
waarschijnlijkheden.
Mijningenieur J. Opp weet dan ook
haarscherp wat er zou gebeuren
wanneer Asse onderliep: nog niets.
Ten eerste is het afval in een zodani
ge vorm gebracht dat het bepaald
niet zomaar oplost. Het laag-actieve
afval zit Ingegoten in beton. Het
middel-actieve afval is intensief ver
mengd met bitumen. En het hoog-
actieve afval (dat er nog niet is maar
waarvoor wel voorbereidingen wor
den getroffen) is met glas samenge
smolten.
Va ten mei laag-actiet alval vallen langs een helling van los zoul en worden daarna in hel zeilde materiaal ingebed
Oplossing
1 Vaten middel-actief afval worden in een zware stalen houder (links) getransporteerd naar het gat (rechts) waardoorheen
Er lost natuurlijk toch wel het een
en ander op, maar dat wordt dan
nog steeds door de ln de ondergelo
pen mijn heersende omstandighe
den beneden gehouden. Het binnen
gedrongen water lost namelijk ln
vlot tempo zout op tot een verzadig
de oplossing is ontstaan. In de on
derste laag water lost per liter de
grootste hoeveelheid zout op, omdat
het daar warmer is. En water met
veel zout er in, is extra zwaar en
blijft dus beneden, mét wat er ver
der aan ongerechtigheden ln is op
gelost. Ook een verzopen zoutmijn
levert zo nog een stabiele situatie
op, hoewel niemand er natuurlijk
erg blij mee zou zijn. Maar het ging
dan ook om een uiterst on
waarschijnlijke gebeurtenis.
Dat was betreft de kwade kansen.
De opslag zoals die nu functioneert,
heeft voor de omgeving geen
merkbare gevolgen. De heer Opp:
We meten radioactiviteit in de venti
latielucht, in het water op dertig
punten ln de omgeving, ln planten,
maar we vinden uiteraard nergens
verhoogde waarden. Voor wie weet,
welke minieme hoeveelheden radio
activiteit al meetbaar zijn, is dat
zonder meer een mooi resultaat. De
vanzelfsprekendheid waarmee Opp
„uiteraard" niets vindt, is niet de
best denkbare garantie dat zijn
waakzaamheid op peil blijft. Maar
men gaat. ook „uiteraard", met die
metingen wel degelijk door.
Die zelfverzekerdheid past wel in de
filosofie van Asse, die zich overigens
niet eenvoudig laat uitleggen. „U
mag het een definitieve opslag met
proefkarakter noemen, of een proe
fopslag met definitief karakter."
Daarbij slaat dat proefkarakter na
drukkelijk niet o de veiligheid van
het systeem. Men bekijkt hier niet of
de opslag veilig mogelijk is („dat
moet van te voren al vastgesteld
zijn"), alleen hoe de zaak op prak
tijkschaal het beste georganiseerd
kan worden.
„Zoutkamer"
Dat leidde tot zinvolle wijzigingen.
De 200-litervaten met laag-actief af
val werden de eerste Jaren keurig
netjes tegen de wand van een „zout
kamer" opgestapeld. Dat bleek be
halve arbeidsintensief niet erg han
dig te zijn, onder andere omdat de
stapel zestien meter hoog werd. Het
gaat nu eenvoudiger. Men maakte
een nieuwe ingang naar zo'n kamer
(die veertig bij zestig meter groot is),
ditmaal vlak onder het plafond. Van
los zout werd een helling gemaakt,
waar de vaten nu zonder pardon af
geduwd worden. Ligt de helling vol
met vaten, dan gaat er een nieuwe
laag zout over, waarna men verder
werkt.
Op die manier wordt de totale holte
opgevuld, wat mljnbouwtechnlsch
ook nog netter is. En de strallngsdo-
sls voor het personeel, toch al ruim
beneden de normen, kon met deze
techniek nog aanzienlijk verlaagd
worden.
Het middel-actieve afval wordt met
meer respect behandeld. Het zit in
soortgelijke vaten, maar geeft zo
veel straling af dat er niemand onbe
schermd in de buurt mag komen.
Die vaten worden tijdelijk verpakt
in dikke stalen houders die de stra
ling voldoende tegenhouden. Van
daar uit zakken ze door een gat in de
bodem van een zoutkamer naar de
kamer daar onder, waar niemand
meer komt. Een televisiecamera
kijkt onbewogen hoe de stapel lang
zaam groter wordt.
Glasblokken
Hoog-actlef afval zal te zijner tijd
arriveren ln de vorm van cilinder
vormige glasblokken van dertig li
ter, gevat ln roestvast staal. De stra
ling is zo intens dat ze zichzelf op
warmen. De temperatuur aan het
oppervlak kan tot meer dan 200 gra
den oplopen. Hier komt een andere
eigenschap van het steenzout van
pas: de goede warmtegeleiding. De
cilinders komen in passende boorga
ten van dertig centimeter breed te
staan, zodat de ontwikkelde warmte
naar de omgeving wordt afgevoerd.
Op het ogenblik wordt met
elektrisch verwarmde metalen cilin
ders (met een temperatuur van 300
graden) gecontroleerd of de ln het
laboratorium gemeten eigenschap
pen van het zout overeenstemmen
met het gedrag ln de praktijk. El
ders wordt de apparatuur op ge
bouwd die zulke cilinders in hun gat
moet laten zakken.
Eindprodukten
De echte cilinders met hoog-actlef
afval zijn er nog niet. ZIJ moeten een
van de eindprodukten vormen van
een opwerkingsfabriek voor ge
bruikte kernbrandstof, waarvoor de
eerste paal nog de grond in moet. De
andere eindprodukten zijn onver-
brulkt uranium en het in de kernre
actor gevormde plutonium.
Daar begint een heel ander stuk van
de discussie over kernenergie, want
met dat plutonium kun Je zowel een
kernreactor ptoken als, desgewenst,
een atoombom bouwen. Die discus
sie is terecht nog lang niet
afgelopen. Maar de stelling dat er
nog geen bewezen oplossing is voor
het definitief opbergen van radioac
tief afval, lijkt na alle ervaringen ln
het zout toch wel erg pessimistisch.
Dat die stelling nog met grote regel
maat wordt gehoord, zou trouwens
wel eens kunnen samenhangen met
de Amerikaanse situatie. Daar is
inderdaad een bewezen oplossing
nog niet in zicht, omdat door be
stuurlijke knulligheid het afvalpro
bleem er nog veel langer is verwaar-
lossd dan ln onze contreien.
ADVERTENTIE
door Johan van Workum
DEN HAAG De vakcentrales en vakbonden, zowel FNV als CNV, hanteren strenge regels voor
nevenfuncties van bestuurders en voor de inkomsten daarvan. Functies zoals commissariaten bij
bedrijven worden zonder meer als onverenigbaar met een bestuurdersfunctie van een vakorgani
satie beschouwd. Maar ook gaan alle vergoedingen en honoraria uit nevenfuncties rechtstreeks in
de kas van de organisatie.
„Wij hanteren hierin strenge, nogal
puriteinse normen," aldus een FNV-
woordvoerder. Als bijvoorbeeld
FNV-voorzitter Kok een spreekbeurt
houdt en daarvoor geld ontvangt,
wordt dat geld afgedragen aan de
bondskas. Dat geldt ook wanneer
een spreekbeurt of, ander voorbeeld,
een gastartikel in een blad of tijd
schrift, wordt gehouden of geschre
ven in vrije tijd of weekeinde. Zelfs
de opbrengst van een artikeltje dat
Kok onlangs 's nachts, uit tijdge
brek, had geschreven, mocht hij niet
zelf houden.
Yvonne Keuls
Jan Rap en z'n maat, ervaringen
in een |ongeren-opvangcentrum
Ambo, I 19.50
I Prof dr J H van den Berg
Gedane zaken
metabletica van de materie 2
1 Callenbach, f 54.90
I Dr. Atkins'Dieet KOOKBOEK
volop eten en toch afvallen
j 300 dieet-revolutie-recepten
Bosch Keunlng, f 19,50
I Huub Oosterhuis
Dsn zal ik leven
L teksten voor mensen alleen
I Ambo, p'back f 9,50. geb f 12,50
E B Gasaway
Grijze wolven op de grauwe zee
aan boord van de IM24
In den Toren, geb (24.50
Sjef van Tilborg Mleechien dat
God het ona vergeett, uit de
praktijk van een vreemdelingen-
pastor. Ten Heve, f 9.75
f Jane Hamillon-Merritt
Meditatiedagboek, ervaringen in
een boeddhistisch klooster
Ambo,! 17,50
Lize Stilma
Toen de ramshoorn zweeg
over jodon die overleefden
Callenbach, f 4,90
Mammie Ik voel me niet lekker
I kinderziekten in kleurenfoto's
f en tekst van Gerard Vaughan
De Fontein, geb f 32.50
A. E Hotchner Doris Day
I boeiend en ontroerend
levensverhaal mét foto's
In den Toren, f 24.50
„Je leeft hier nu eenmaal in een
glazen huls," aldus FNV-
woordvoerder. „Veel mensen zouden
het niet begrijpen wanneer bekend
zou worden dat Je persoonlijk geld
overhoudt aan zaken waardoor Je-
door je bestuursfunctie ln staat bent
gesteld." Alléén bijverdiensten die in
geen enkel verband kunnen worden
gebracht met het vakbondswerk,
zijn persoonlijk. Dat zou bijvoor
beeld kunnen gelden voor het hono
rarium voor een artikel over visha
ken, dat een vakbondsman, die tege
lijk enthousiast sportvisser is, ln een
blad zou kunnen schrijven.
„Pro deo"
BIJ het CNV is het niet anders. Daar
hebben veel bestuurders bijbaantjes
op kerkelijk gebied die algemeen
gebruikelijk in christelijke kring
'pro deo' worden verricht, maar vaak
wel veel tijd opslorpen. Voor spreek
beurten en gastartlkelen voor groe
pen of bladen uit de eigen kring
plegen CNV-bestuurders geen ver
goeding te vragen, en als men die
toch persé wil geven, wordt tevoren
het gironummer van de CNV-kas op
gegeven, aldus CNV-secretaris
Hordijk.
Slechts boekenbonnen, een fles met
inhoud en vergelijkbare attenties in
natura nemen de bestuurders bij
FNV en CNV mee naar huls.
KSH herstelt zich langzamer dan werd
verwacht. Het eerste halfjaar van het
op 1 september begonnen boekjaar
1976-1977 zal zodoende nog met een
verlies van 3 4 miljoen gulden (na
reservering voor belasting circa 1,5
min.) worden afgesloten, zo is op de
jaarvergadering gezegd.
Vanzelfsprekend gaan reiskosten
vergoedingen en presentiegelden
van vergaderingen waarin vak
bondsmensen zitten, naar de
bondskas. Dit betreft bijvoorbeeld
lidmaatschappen van de sociaal-
economische raad, van bedrijfs-
schappen en produktschappen, en
van organen van de sociale veizeke-
ringen. Hierin zitten betrokkenen
immers uitsluitend als vakbonds
bestuurder. Bovendien zitten ze er
meestal in de tijd van hun „baas"
De vergoedingen voor dit soort
functies zijn doorgaans zodanig dat
een niet royaal levende vakbonds
man, die erin slaagt zoveel mogelijk
vergaderingen te combineren, zijn
organisatie een positief saldo be
zorgt. De werkelijk gemaakte reis-
en verblijfskosten worden weer ge
declareerd bij de bondskas. „Dit
soort functies drukt een beetje onze
post voor reis- en verblijfskosten
van het bestuur," zo wil CNV-se
cretaris Hordijk wel kwijt.
Ook de werkgever
Ook bij de organisaties van werkge
vers geldt dat vergoedingen voor
vergaderingen terechtkomen in de
verbondskas, wanneer het gaat om
functionarissen die in dienst van de
organisatie zijn. Veel lidmaatschap
pen van de SER en andere organen
worden echter bij de werkgevers
verricht door bestuurders die ln de
praktijk ondernemer zijn, en voor
wie de bestuursfunctie van bijvoor
beeld het VNO al een nevenfunctie
is. In hun geval ontvangen zij zelf de
vergoedingen. In de meeste gevallen
verdwijnen die dr
In blede gevallen ging het om ad
vieswerk op gebied van het sociaal
beleid. Het CNV-bestuur zag daarin
goede kansen om CNV-ideeén in de
praktijk te toetsen en ingang te la
ten vinden.
Teer punt
Een teer punt voor het CNV vormt
de uitzondering, dat Lanser de ver
goedingen zelf mocht houden. Hoe
wel secretaris Hordijk dat niet met
wil toegeven, blijkt
uit contacten met andere CNV-be
stuurders dat hierbij de salariëring
van bondsbestuurders een rol heeft
eespeeld. De CNV-voorzitter ver
dient bruto niet veel meer dan
ADVERTENTIE
Een zee van vaartijd
U wilt licvcr nict 7 a 8 uur op zee zitten? Vlaar met
Hoverlioyd op een luchtkussen over de golven Caiais-
Ramsgatc binnen 40 minuten!
Een zee van geld
Vlaren met Hovcrllovd is dit winterseizoen extra
goedkoop. Uw auto (3.35 m) en 5 personen
hoef t nu niet meer te kosten dan f 78,-*.
En dan niet te vergeten hoc u tijdens een S
paar heerlijke rustige dagen in Engeland w Boek nu bij I
extra goedkoop uw inkopen kunt doen. uw reisbureau. -
Zo haalt u uw reisje er gemakkelijk Alle informatie: I
weer uit! Hoverlioyd
geldig 1/m 19 maan Reservations,
J Brabantstraat 3,
f—1030, Brussel.
Tel 09- 32 22 19 02 25.
50.000 gulden per Jaar. In vergelij
tot vergelijkbare functies in de
king t
samenleving is dat uitzonderlijk
weinig. In verhouding met wat de
meeste vakbondsleden verdienen
CNV-voorzitter Lanser
het betaalde nevenfuncties geldt, en
wanneer het eaat om vaste relaties
Dat conflict doet zich voor wanneer
de betrokken vakorganisatie of een
groep daaruit een conflict krijgt met
de betrokken onderneming. Om die
reden vindt men in FNV-krlng advi
seurschappen van een bondsbes-
tuurder voor een bepaald bedrijf on
denkbaar. Wel treedt FNV-
vooraltter Kok wel eens betaald
op voor „de baak", een trainings
centrum voor ondernemers. Maar
dan betreft het niet een bepaald
bedrijf, maar een „amorfe" groep
van ondernemers.
Uitzondering
Bij het CNV wordt hierover niet
wezenlijk anders gedacht. Toch had
Lamer
CNV-voonitter
adviseur
schappen bij de OOEM en de ABN,
waarbij de vergoedingen bovendien
niet ln de bondskas gingen, maar
Lanser persoonlijk ten goede kwa-
dan weer ln de on-
dernemlngskas, want de betrokken
onderneming „derft" Immers tijd
wanneer de directeur naar een VNÖ-
men. Bi] het CNV geeft men meteen
toe dat hier een uitzondering is ge
maakt, die uitsluitend deze twee ge
vallen heeft betroffen. In belde ge
vallen was Lanser persoonlijk bena-
w|_ inhet r— i
„derft" immerstijd derd. De gevallen zijn
of een 8ER-vergadering is.
Voor vakbondsbestuurders zouden
bepaalde functies bij bedrijven
vooral een conflict van plichten
kunnen opleveren, te meer wanneer
bondsbestuur tevoren uitvoerig be
sproken. In het geval van het lid
maatschap van de adviesraad van
de ABN la ook tevoren contact ge-
•legd met de ondernémingsraad van
de ABN en met de HBV, die
dienstenbond van het CNV.
zij moeten de salarissen van de be
stuurders ten slotte opbrengen - en
ook ln verhouding tot de financiële
mogelijkheden van het CNV, is dit
Inkomen echter al heel wat
Daar komt bij dat Lanser als CNV-
bestuurder grote activiteit aan de
dag legt, en zelden uitnodigingen
voor spreekbeurten en dergelijke
pleegt af te slaan. De CNV-
bestuurders hebben hun voorzitter
als pleister op de wonde de uitzon
dering op de reeel, dat opbrengsten
van nevenfuncties naar de bonaskas
gaan, gegund.
Geloofwaardigheid
Daarmee zit het CNV-bestuur na de
recente publiciteit nu wel opge
scheept met een pijnlijke kwestie,
die voor een aantal mensen de ge
loofwaardigheid van Lanser als vak
bondsman en het CNV ais vak
centrale wat heeft aangetast. Lanser
heeft daaruit nu zelf het gevolg ge
trokken dat hij zijn advieswerk met
onmiddellijke Ingang heeft gestopt.
Intussen werkt een 'commissie
rechtspositieregeling' aan een rap
port over de rechtspositie van CNV-
bestuurders. Daarbij komt ook de
salariëring ln verhouding tot de rest
van de maatschappij aan de orde.
Deze commissie bestaat uit bui
tenstaanders, niet uit CNV'ers zelf.
Zo was dr. De Gaay Fortman voor
zitter van de commissie totdat hij
minister van binnenlandse zaken
werd. 8ecretaris Hordijk verwacht
dat de commissie nu binnen niet al
te lange tijd met een rapport zal
komen.
Van een verslaggever
LEIDERDORP De lozing van asbeststof door de handel in
bouwmaterialen Kruyt in Leiderdorp had niet, zoals het bedrijf
destijds meldde, een incidenteel karakter. Het euvel heeft enige
weken geduurd, schrijft minister Vorrink (Milieuhygiëne) in
antwoord op vragen van het Tweede-Kamerlid C. van Kuijen
(PPR).
De zagerij waar Kruyt asbestce-
mentplöten verwerkte werd op 26
november vorig Jaar gesloten na
klachten van buurtbewoners en van
de vereniging „Voorkomen is beter".
De afzuiginstallatie bleek defect te
zijn. Ook de mededeling van het
bedrijf, dat in de platen alleen het
minder gevaarllojke witte asbest
voorkwam, bleek naderhand onjuist
te zijn. BIJ het onderzoek van de
InspecUe van de volksgezondheid
bleek dat ook het gevreesde blauwe
asbest was vrijgekomen. Kruyt deel
de later aan de InspecUe mee dat
men niet geweten had dat dat in de
platen ook blauw asbest verwerkt
Minister Vorrink ziet geen heil ln een
medisch onderzoek van de omwo
nenden. Kwaadaardige gezwellen als
gevolg van inademing van asbeststof
treden pas na gemiddeld dertig Jaar
op. Schadelijke gevolgen zijn nu niet
vast te stellen. De zagerij van Kruyt
blijft voorgoed gesloten. Minister
Vorrink heeft de inspecteurs van de
volksgezondhgeid opdracht gege
ven, de verwerking van asbest
scherp ln de gaten te houden. Bij
ontbreken of slecht functioneren
van de afzuiginstallatie moet zo no
dig tot sluiting van het bedrijf wor
den overgegaan.
Kind onder vrachtauto
KAPELLE De zesjarige Jacob
Jan Haverhoek uit Wemeldlnge (ge
meente Kapalle) ln Zeeland Is gister
middag ln zijn woonplaats veronge-
t HIJ hield zich op zijn flets vast
aan een vrachtauto. Toen de vracht
auto achteruit reed kwam het jonge
tje onder de wielen van de vracht,
auto. HIJ waa op alag dood.
