Stofzuigerfabrikant
wilde diplomaat zijn
Het dal
der
Craddocks
Kamer wil openheid over
plan ziekenhuissluiting
Zweedse documentaire in VPRO's Machiavelli
In Engeland en
Amerika werd hij
niet ontvangen
Verbazing over advies
donderdag 10_fe8ruari 1977
RADIO EN TELEVISIE
Trouw/Kwartet der
„De Boekerij, Baarn'
Even puzzelen
ASTERIX EN CLEOPATRA
f H£R i5 'Tih H£0 RL N
EERSTE HWRUTElT 5TE-
NEN UT HÊT 0INNJENLRNO
HIERHEEN LflTEN hCWVEN
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Met een Zweedse documentaire over de groot-industriëel en fantast Axel
Wenner-Gren. bekepd van de Electrolux-stofzuigers. maar ook van nazi-Duitse sympathieën, is
vanavond Machiavelli voor een groot deel gevuld. Machiavelli. bijgenaamd het televisie
buitenland-magazine. verschijnt op het scherm tussen 20.10 en 21.30 uur op Nederland I.
Wenner-Gren was dankzij zijn nutti
ge en tijdbesparende uitvinding van
een bekend stofzuigertype een wel
varend man De naam ..Electrolux"
sierde sinds 1910 het plaatje op het
huishoudelijk materiaal, dat stoffer
en blik glansrijk versloeg. Daar Wen
ner-Gren voor Europa tevens de
slimme initiatiefnemer was van de
huis-aan-huis-verkoop wist hij zijn
bedrijf tot grote hoogte te brengen voor de Amerikanen. Hij kreeg dan
ook niet de diplomatenrol. die hij
zich had toegedacht
Onverdroten ging hij echter voort
op de ingeslagen weg. In 1939 vroeg
Herman Goering hem te bemidde
len in Engeland. De Britse regering
wilde hem niet ontvangen, en een
zelfde houding nam de Amerikaanse
minister van buitenlandse zaken
aan De politieke interesses van
Wenner-Gren waren te twijfelachtig.
ER WORQT HER «LTUD.VET
'06 ZIVEEP SEIVÉRKT TROUWENS.
.ZE WISSELEN ECKARR AF
zon oat
•óLfaENf? L
n6ee..ik x
WERK NIET flrtgT
1 scrven,bovendien
||i IS er een tekort'
i! dit zijn bouwvak -
KEflS .GEWONE
WERKNEMERS
KIJK (YlRRR
had Wenner-Gren aan het eind van
zijn leven weinig geluk. Hij moest
zelfs de Electrolux-fabriek verkopen
om zijn schulden aan Amerika te
kunnen betalen, waar hij alweer een
computerfabriek had gekocht, die
nauwelijks draaide Toen hij in 1961
overleed liet hij elf miljoen dollar
na. Na het aftrekken van de schul
den die hij bij zijn vele ondernemin
gen had gemaakt, bleek dat hij de
laatste jaren van zijn leven behoor
lijk rood had gestaan en dat hij veel
goedgelovigen met zijn wilde plan
nen naar het faillissement had mee
gesleept.
Frans Halsema
vanavond op tv
..Ik. ik en nog er's ik" heet het eerste
one man-programma van Frans Hal
sema. In het programma Rondje
Theater ontvangt Hans van Willi-
genburg hem. waar hij vertelt hoe
het hem vergaat in het Amsterdam
se Bellevue. Andere gasten: Wim
Zomer van het kindertheater, de ca
baretgroep Splinter en het Passade-
na Roof Orchestra'. Vanavond: 21.10,
Nederland 2.
Begonnen als handelsreiziger had hij
wel enige ervaring op het gebied van
verkooptechniek. Die ervaring had
hij opgedaan in Duitsland, waar hij
gestudeerd had en waar zijn eerste
arbeidsterrein lag Toen hij eenmaal
terug was in Zweden, waar hij in 1881
was geboren, volgde na de stofzuiger
de koelkast, ook van de naam
Electrolux.
c Dargaud SA 1976 Tekst: Goscinny Tekeningen: L'derz<
SMIDJE VERHOLEN
Zijn bekendheid met Duitsland en
zijn inwoners bracht deze man ook
op politiek terrein, aan het eind van
de jaren dertig Hij wilde het niet
alleen, bij het zaken-doen laten,
maar zijn eerzucht ging zo ver. dat
u /uh een politieke carrière in het
uutrht stelde Zo onderhield
•or de tweede wereldoorlog
contact met de Duitse natio-
•u«ii socialisten Hij was bevriend
iic wapenfabrikant Krupp en met
ilcrman Goering.
Verder was hij, net op tijd. een dag
voor de Duitsers hun inval in Polen
deden. Zweden uitgekomen met zijn
gigantische jacht. Zo ontkwam hij
aan de blokkade van Zweden en
stevende hij af op de Bahama-
eilanden. waar hij evenals in Zwe
den en Parijs huizen bezat.
Inca-cultuur
In deze zonnige streek bracht hij
echter alweer niet zijn dagen in le
digheid door Hij ontmoette de En
gelse prins Edward, die korte tijd
koning van Engeland was geweest,
maar zette toen koers naar Peru.
Daar zocht hij naar bodemschatten
en resten van de oude Inca-cultuur.
Een en ander leverde hem zelfs een
eredoctoraat op. Maar in werkelijk
heid was hij bezig met het speuren
naar grondstoffen die benut zouden
kunnen worden voor oorlogsmate
riaal.
De Amerikanen vertrouwden hem
echter niet en verdachten hem van
spionage-activiteiten voor de Duit
sers. Roosevelt zelf gelastte een on
derzoek van de FBI naar de gedra
gingen van Wenner-Gren. wat er uit
eindelijk in resulteerde dat hij op de
zwarte lijst kwam te staan in de
Verenigde Staten en in Mexico,
waar hij het beheer van zijn bezittin
gen verloor. Pas in 1946. toen hij min
of meer werd gerehabiliteerd, kon
hij de draad van het grote zaken
doen weer opvatten
Hij stortte zich in een aantal experi
mentele ondernemingen waarvoor
hij regeringen in verschillende lan
den. evenals particulieren warm
kreeg. Zo bouwde hij samen met
Krupp. na diens vrijlating de mono
rail. waarvan in Brits Columbia en
Canada nog sporen te zien zijn.
Zijn activiteiten werden door de
hooggeplaatste Duitsers met welge
vallen aanschouwd. Krupp had een
wapenfabriek in Zweden en toen de
neutraliteit van dat land een eind
aan het voortbestaan van de fabriek
moest maken kwam Wenner-Gren te
hulp door de aandelen van de
Zweedse Krupp-fabriek over te ne
men. Hoe een en ander in elkaar
heeft gezeten is nooit precies uit de
doeken gedaan.
pen, omdat ik morgen zo graag die
Karei Kleuntjes uit Holland wilde
zien spelen Dat was de brave
receptionist te veel en hij barstte uit
in een aandoenlijk snikken. „Wat
maakt u het mij toch moeilijk," huil
de hij met zuidelijk temperament.
„Eenerzijds kan ik niet verantwoor
den. dat u morgen tijdens de wed
strijd in slaap valt, maar anderzijds
kan ik u toch óók geen plaats ma
ken, waar werkelijk geen plaats is!
Ik heb veertig bedden in mijn hotel
en daar slapen nu al honderdtwintig
voetballiefhebbers in. Dat is drie per
bed. Het biljart en de leunstoelen
zijn óók al bezet en er slaapt zelfs
Iemand in de plano! Zeg nou zelf
waar moet ik u neerleggen? „Voof
mijn part op een matrasje in dl
gang of in de een of andere badtëen'
kuip!" antwoordde Piet ten eindt=
raad. Toen klaarde het gezicht vap||
de receptionist helemaal op. „Da'lZp
waar ook!" riep hij verheugd uit. „Il^J
heb nog een bad, waar pas één peifeÉa
soon in slaapt! Gaat u maar mee!t
Zo pratende voerde de receptionist^
Piet naar een badkamer, waar eer*
klein ventje met opvallend donkert Leei
ogen in de kuip lag. „Aha, nóg eeikop
reiziger, die naar rust zoekt," zei hi da
monter. „Even voorstellen? Mij#/' v
naam is Alessandro Fiasco, inspec[k9e
teur bij de C.R., de Criminele ï71
cherche". R hl
116:
Brigadier Piet liep het hotel vol goe
de moed binnen, doch vóórdat hij
nog maar één woord kon uitbren
gen, had de chef van de receptie
hem al toegeroepen: „Vraagt u maar
niets, meneer! Vraagt u maar niets!
Ik heb tóch geen plaats!" Strompe
lend van vermoeidheid liep Piet op
's mans bureau af. „Luister eens,
goede man." zei hij met holle stem.
„Ik k&n niet meer. Ik ben kapot. Ik
ben speciaal naar deze stad komen
lopen, omdat ik geen geld had voor
de trein. Ik wou mijn kleine beetje
geld bewaren voor een goed hotel,
maar overal kom ik voor gesloten
deuren. Ik ben speciaal komen lo-
'Bemiddelaar
Goering beschouwde hem als een
welkome bemiddelaar bU econo
mische transacties met Engeland.
Frankrijk en de Verenigde Staten,
terwijl Axel Wenner-Gren zich2elf
een fantastische rol had toegemeten
om vriendschappelijk te bemiddelen
tussen de verschillende landen.
Met een enorm Jacht. Southern
Cross, met veertig bemanningsleden
reisde hij naar Azië en Zuid-Amerika
om daar op de grote gevaren van de
oorlog te wijzen Dat speelde zich af
in de Jaren 1937 en 1938 Evenwel
vertoonde hij en passant films van
zijn wapenfabriek in Zweden en be
zocht te veel Duitse clubs in Zuid-
Amerika om onopgemerkt te blijven
Canada
Een groot ontwikkelingsproject
stond hem voor ogen. een treinennet
op palen, dat een gebied zo groot als
Engeland zou openleggen in de bos
sen van Canada. Mijn- en bos-
bouwprodukten zouden op een
goedkope manier kunnen worden
vervoerd. De fabelachtige rijkdom,
die Wenner-Gren zich toedichtte
deed anderen vele miljoenen ln het
project steken. Hijzelf was goed
voor vijf miljoen dollar. Na twee jaar
werd de bouw echter gestaakt. Een
restje van het fiasco is nu nog te zien
in Disneyland, waar de monorail als
duur speelgoed dienst doet.
ADVERTENTIE.
dat hij nog twee dochters had die
best voor het vee konden zorgen en
een zoon die hem op zijn kleine
stukje grond kon helpen. Wil]
loughby redde het immers ook met
twee helpers, die niet eens de heli
dag kwamen en zijn stuk grond was
heel wat groter.
Temmer verwachtte die opmerkinf
kennelijk al hall en half. „Ja, maai
bij Willoughby wete ze alles vannet
boerewerrek af, maar die Smut var
mijn heb nog nooit een hand uitgè
stoke, die kennet niet. En me ouw<
vrouw speult het ook nie klaar."
Paul had geen zin lang met hem t(
staan touwtrekken. „Luister eens, je
hebt het paard te leen en ik za
Honeyman vragen je eens in de
week een mannetje te sturen, maai
je moet hém wel betalen. We ver
wachten van jou net zo goed als var
de anderen dat je je handen
uitsteekt en er wat van maakt hier."
Temmer was hiertegen bestand
„Der zei een tijd komme dattu de4
trots op ken weze, watteme hier alle
maal hebbe klaargespeuld." Inwen
dig vervloekte hij echter de dag
waarop de pachtheer getrouwd was,
want natuurlijk kwam het door die^
vrouw dat Craddock luie pachters I
begon op te jutten. „Meg, luie sloe I
rie, motje de pachtheer niet effs!
komme goeiedag-zegge?" balkte hij!
Als gastvrouw was ze eveneens bij
zonder geslaagd. Ze vroeg een paar
maal Jaoes Grenfell, Celia en domi
nee Buil te eten, samen met zijn
tanige vrouw Kate. Grace mocht
Grenfell, ook al raakte ze soms ver
woed met hem in discussie.
Het diner met dominee Buil en diens
vrouw verliep bijzonder bemoedi
gend. Bull deed erg zijn best een
goede gast te zijn, want hij had een
oog voor knappe vrouwen. Toen de
dames zich na het diner terugtrok
ken complimenteerde Bull Paul er
mee. lord Gilroy zo netjes te hebben
afgepoeierd, die „uitgedroogde ou
we sok"zoals hij hem noemde. De
enige erfgenaam van de Gilroys
werd door hem betiteld als. „Een
aardappelzak die je in het zadel
moest vastbinden". Bull, die toch
kennelijk geen radicaal was. ver
klaarde zonder slag of stoot dat door
iemand eens hoognodig een spaak
in het wiel van de kieskandidaat
Cribb moeet worden gestoken, want
„die vent hield de sociale vooruit
gang tegen en stopte het geld dat de
kerk toekwam in de geldkist van de
conservatieven".
Paul vroeg of Grenfell naar Bulls
mening een kansje maakte, een ze
tel te veroveren, maar verwonderde
zich er over toen de dominee be
weerde dat Grenfell vermoedelijk
niet bij deze, maar wel bij de volgen
de verkiezingen „de kans zou krij
gen met zijn Liberalen het land
schoon te vegen". Voordat de dames
terugkeerden feliciteerde Bull Paul
nog gauw even met zijn huwelijk
met „dat mooie, verstandige meis
je" dat „beter te paard zat dan wie
ook tussen New Cover en Barnaby
Clump".
Bull had zo zijn eigen benamingen
voor bepaalde stukken van het
landgoed. Het moeras was volgens
hem „datverrotte stuk grond waar
zelfs een vos zijn nek breekt" en het
westen van het bos „die volgegroei-
de wildernis waar je je poten uit je
lijf rijdt".
Op een goede dag, toen Paul op zijn
kantoortje zat te werken bij de open
tuindeuren, hoorde hij vrolijke ge
luiden uit de rozentuin komen. Toen
Ikey even later Snowdrop had geza
deld leidde hij het paard langs het
terras en keek over de heg. Daar zag
hij een groepje mensen bezig, dat
kennelijk schik had om de hond
Goneaway, die zich gedroeg of de
waterlelievijver alleen voor zijn ple
zier werd gegraven. Grace stond te
midden van de oude Handcock.
Timberlake en de kleine Gappy, met
een blos op haar anders zo bleke
slotte de voorbereidingen voor
de wereldkampioenschappen
schaatsen in Heerenveen.
Ned. 2 22.00
Speciaal vandaag
De veertiende les van de Te-
leac-cursus We
reldgodsdiensten gaat over het
jodendom
Ned. 1 18.15
Met een Engels Kamerorkest
spelen Isaac Stern en Pinchas
Zukerman de tweede symfonie
concertante voor viool, altviool
en orkest van Pleyel.
Hilv. 1 08.45
Ook met andere ondernemingen
In Machiavelli belicht de
VPRO het leven van de sluwe
Zweedse magnaat Axel Wen-
nergren.
Ned. 1/20.10
De Derde Kamer is een caba
retprogramma van de AVRO
over de landspolitiek en het
randgebeuren.
Hilv. 2 12.30
(ADVERTENTIE)
wangen. „Gappy", riep ze, „jaag die
hond er uit, want hij krabt alle pas
uitgespitte aarde weer net zo hard
terug. Paul, ga Jij er soms op uit?
Neem dat beest dan meteen mee".
Paul reed verder naar de
waadplaats en dacht na over de op
merking van dominee Buil, dat hij
geluk had gehad zo'n aardige vrouw
te hebben gevonden. Goedgehu
meurd kwam hij bij Potter aan en
luisterde geamuseerd naar diens li
tanie van klachten. „Ik zitter zo
mee, sir," riep hij, „u heb dervoor
gezorregd dat me zoon Sam ereges
anders kwam te zitte en nou gaat die
oudste meid van mijn met Walt Pas-
coe trouwe, nou mottik alles zellf
opknappe hier, zonder hullep."
Paul hielp hem eraan herinneren
In Brandpunt een reportage van
Willebrord Nieuwenhuis over
de wederopbouw in de Libanon.
Ook een reportage over de prij
zenslag onder de kruideniers.
De ontwikkeling van de sta
kingsacties wordt gevolgd. Ten
Op het Cavailé-Coll-orgel in
het Haarlemse Concertgebouw
speelt Albert de Groot wereken
van Dubois, Guilmant en Ro-
ger-Ducassc.
Hilv. 1 21.20
'n winkel vol kleur.
RADIO-EN TELEVISIEPROGRAMMAS
Wordt vervolgt
(S) NOS-maal TROS. 19.02 (S) Poster. 20.02
(Si Ferry Maat'ssoul show 22.02 (S) Scsjun:
jazz en blues live 23.02 (S) Close-up 0.02 (S)
De Hugo van Gelderen show. 1.02-7.00 (S)
De nachtwacht.
HILVERSUM IV (FM-kanalen.l KRO. 7.00
Nieuws. 7 02 (S) Badincrie. klassieke ka
mermuziek. 9.00 Nieuws. 9 02 (S) Aan woor
den voorbij..gedachten ter overweging. 9 10
(S) Promenadeorkest. 9.30 Ik sta hier niet
voor de banken te pralen; vele aspecten van
het onderwijs. 10.00 (S) Aubade: klassieke
muziek door het Omroeporkest. 11.00 (S)
Recital. 12.00 (S) Rondom Ravel. 1400
Nieuws.
HILVERSUM II (402 m en FM-Kanalen)
AVRO 7.00 Nieuws. 7 11 Ochtendgymnas
tiek 720 Op blote voeten, vraag-en
antwoordspel (8 00 Nieuws 8 11 Radiojour
naal 8 50 Morgenwijding 9 00 Op het eind
van de ritgesprek. 9.35 Waterstanden.
9 40 Schoolradio 10 00 Radio Lawaaipape-
gaai 1010 Arbeidsvitaminen, verzoekpla-
tenprugramma (1100 Nieuws 1103-1105
Radiojournaal.) 11.30 Rondom twaalf, een
uur allerlei voor iedereen. 12-30 De Derde
Kamer, kabaretprogramma. 13.00 Nieuws.
13 11 Radiojournaal. 13.25 Beursplein 5.
13.30 'n Middagje AVRO. muziek informatie
en service, (16.00 Nieuws. 16.03-16 05 Radio
journaal.) 17.00 <S> 13-Spet'aal, jeugdpro
gramma. 17 40 Nederlands-Israelilisch
Kerkgenootschap 17 55 Mededelingen.
18 00 Nieuws 18.11 Radiojournaal P P-
18 20 Uitzending van de P S P IKON 18 30
Kleur, informatie en kommentaar over za
ken van kerk en samenleving AVRO 19 00
Sportpanorama 20 00 Nieuws. 20 05 Radio
journaal 20 10 (S) De kompomst Alberto
Ginastra, moderne muziek 2105 (S) Jazz
Spectrum. 21 55 Essay; kunstprogramma.
22 20 Aspecten;
kunstrubriek NOS 23 00 (S) Met het oog op
morgen met om 23 05 Aktuahtcitenover-
zichl, 23 20 Den Haag vandaag, 23 52 Even
ontspannen voor het slapen gaan. yoga.
23 55 24 00 Nieuws
Radio vandaag
HILVERSUM I (2M n en FM-Kanalenl
NCRV 7 00 Nieuws 7 02 Het levende
Woord 7 08 (S) Te Deum Laudamus. 7 30
Nieuws. 7 41 (S) Vandaag, donderdag! aktu-
alitritrn. persoverzicht, informatie en lichte
muziek (7 41 (S) Hier en nu) 8 24 Werk-
Woord. 8 30 Nieuws. 8 36 Gymnastiek voor
de huisvrouw 8 45 (S) Tot uw dienst klas
sieke muziek 9 45 (S) Onder de hoogtezon
muzikaal ziekenbezoek 10 30 Nieuws 10 33
fS) In t zilver, programma voor ouderen
12 00 (S) De Kilima Hawanans Show. 12 15
Boer en tuinder 1226 Mededelingen t b v
land- en tuinbouw 12.30 Nieuws. 12 41 (S)
Hier en nu 12 55 fS) Middagpauzedienst.
13 15 (S) Metro pole Orkest amusementsmu
ziek 13 30 (S) Globaal gevarieerd program
ma. (15 30 Nieuws) 17 30 Nieuws 17 32 (S)
Hier en nu 18 00 De kerk vandaag Informa
tie over kerk en samenleving 18 20 (Si Van
onze correspondenten 18 30 Nieuws 18 41
Wereld panorama 18 53 Zojuist verschenen
19 00 (Sl Leger des Hcilskwartier. 19 15 (S)
De wrrrld zingt Gods lof verzoekplau-npro-
gramma 20.00 (S) Goed gestemd 20 40 Een.
twee, uit de maat. programma over onder
wij» en opvoeding 21 00 (S) Ik zou br»t eens
wat meer willen weten, informatief pro
gramma 21 20 (Sl Orgelconcert 21 45 (S)
Spraakmaken 22 25 Avondoverdenking
22 30 Nieuws 22 40 (Sl Hier en nu 23.00
Rondom het Woord 23.25 (Sl Jazztime
23 45-24 00 Nieuws
Horizontaal: 1. broeibak. 4. zee
macht, 9. evenredig deel, 11. oever
gewas. 12. deurwachter, 16. buiten
haven, 17. titel (afk.), 18. grassteppe
in Hongarije, 21. turkse titel, 22.
kippenloop, 23. sluwe handeling, 25.
titel (afk.), 27. wilde haver, 28. mal
mens 31. alleenzang, 32. soort gebak-'
Je, 34. wijnsoort, 35. verstandig
(barg.).
TV vandaag
19.30 Oitor* lenars
20.00 NOS: Journaal
20.25 KRO: Koningen «n paupers, tv-sene
21.10 Rondie theater, kijk op het theaiergebouren
22 00 Brandpunt
22.40 Napraten op donderdag
23.10 NOS: Oen Haag Vandaag
Oplossing van vorige puzzel ?t
Horizontaal: 1. debat - stop, 2. ode
meer - ra, 3. none - li - aks, 4. onL,.
- arena - at, 5. rage - rente, 6. ala - eü a
- kol, 7. kier - spook, 8. Ede - roe - ore 0I
9. rakel - Erna. nf
Verticaal: 1. vreemde munt (afk.), 2.
vierhandig dier, 3. hinderen 5. jon
gensnaam, 6. gordel, 7. Europeaan,
8. deel van de bijbel, 10. oorlogsgod,
13. niet goed doorbakken, 14. dop
heide. 15. deel van het jaar. 17. ho
ningdrank, 19. grondsoort, 20. koo
reiland, 21. bewijsvoering, 24. bloem,
26. hoffeest, 28. insekteneter, 29.
plomp, 30. internationale trein, 31.
welaan. 33. stoomschip (afk.).
Verticaal: 1. donor - akar. 2. Edom jPIf
Alida, 3. ben - aga - eek. 3. Amei h
- eer - re, 5. tel - ert - sol. 6. sein - esp T.dlf
Ee, 7. traan - koor, 8. orka - toorn, 9^
pastel - Kea.
