Blank Rhodesië kan
steun VS wel vergeten
Zuid-Afrika: strijd voor menselijke waarden
Claustre's danken
Khaddaffi voor
aandeel vrijlating
Protest Pax Christi naar Hoesak
Regering in
Spanje niet
van de wijs
Amerikaanse minister Cyrus Vance:
Japanse
premier
Foekoeda
begin
maart naar VS.
Abortus in Israël „vrijer'
Libanese regering
beraadt zich over
Israëlische eisen
'VS toch
sterker dan
Sowjet-Unie'
Oorlogsachtige
wetsvoorstellen
in Zuid-Afrika
Vakbondsleider Koka: geweld niet meer te keren
DINSDAG 1 FEBRUARI 1977
BUITENLAND
T rouw/Kwartet7
WASHINGTON, SALISBURY (Reuter, UPI, AP) De blanke minderheidsrege
ring van Ian Smith in Rhodesië kan onder geen enkele omstandigheid rekenen op
Amerikaanse steun bij pogingen het tot stand komen van een zwart meerder
heidsbewind tegen te gaan, zo heeft gisteren de nieuwe Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken, Cyrus Vance, in Washington meegedeeld.
Vance keerde zich ook in scherpe
bewoordingen tegen de pogingen
van Smith een akkoord te zoeken
met een aantal stammenleiders, die
door de Rhodeslsche nationalis
tische leiders als verlengstukken van
het blanke bewind worden gezien.
Verder verklaarde Vance dat de re
gering-Carter zal streven naar in
trekking van het zogenaamde Byrd-
amendement dat het de Amerikanen
mogelijk maakte om ondanks een
internationale boycot koper en an
dere grondstoffen uit Rhodesië in te
voeren.
De door Engeland geleide onderhan-
TRIPOLI, PARIJS (Reuter, UPI, AP) De Franse oudheid
kundige Fran^oise Claustre en haar man, die zondagnacht door
opstandelingen in de Afrikaanse republiek Tsjaad werden vrijge
laten, hebben gisteren de Libische leider, kolonel Khaddaffi,
bedankt voor zijn aandeel in hun vrijlating.
Het in Tripoli gevestigde persbureau
van de Arabische revolutie (Arna)
meldde dat de heer en mevrouw
Claustre aan Khaddaffi waren voor
gesteld door de leiders van het Tsja-
dische bevrijdingsgront Frolinat. De
Franse president Giscard d'Estaing,
heeft gisteren een speciaal vliegtuig
naar de Libische hoofdstad gestuurd
om het echtpaar op te halen. Ze
zullen waarschijnlijk vandaag na
een persconferentie in Tripoli naar
Frankrijk terugkeren.
Volgens Arna is de vrijlating tot
stand gekomen na „volhardend be
middelen" door Khaddaffi, nadat
een aantal Franse bemiddelingspo
gingen waren mislukt had president
Giscard Khaddaffi persoonlijk om
zijn goede diensten gevraagd. De
zaak Claustre begon in april 1974,
toen de 39-jarige Frangoise in de
Tibesti-woestijn werd ontvoerd door
opstandelingen tegen de regering
van Tsjaad. De opstandelingen, on
der leiding van Hissan Habre, eisten
in ruil voor de vrijlating van de oud
heidkundige een hoeveelheid Frans
wapentuig. Parijs weigerde maar
stuurde wel een vliegtuig met geld
(ongeveer vijf miljoen gulden). Het
Frolinat vocht aanvankelijk tegen
president Ngarta Tombalbaye, die
later bij een staatsgreep werd ver
moord. Zijn opvolger, president Fe
lix Malloum zei dat Frankrijk de
opstandelingen wel degelijk wapens
had gezonden en stuurde een 2000
man sterke Franse troepenmacht
naar huis.
delingen over de vestiging van een
zwart meerderheidsbewind in Rho
desië zijn vastgelopen en de Britse
onderhandelaar Ivor Richard zal
spoedig onverrichter zake naar Lon
den terugkeren. De man heeft een
maand lang in zuidelijk Afrika rond
gehold om te proberen de in een
impasse geraakte Geneefse confe
rentie over Rhodesië weer op gang te
brengen. De Zuldafrikaanse premier
John Vorster heeft laten weten dat
zijn regering niet zal buigen voor
internationale pressie om Rhodesië
te dwingen het Britse plan voor de
machtsoverdracht aan te nemen. De
Amerikaanse minister Vance zei er
van overtuigd te zijn dat Zuid-Afrika
een belangrijke rol kan spelen in de
pogingen een vreedzame oplossing
voor de kwestie Rhodesië te vinden.
Hij voegde eraan toe dat hij een
betere kijk op de situatie zal hebben
als Andrew Young, de Amerikaanse
ambassadeur bij de Verenigde Na
ties, is teruggekeerd van de reis naar
Afrika die hij vandaag begint. De
Brit Richard had al eerder aange
kondigd dat met de Verenigde Sta
ten moest worden nagegaan wat te
doen om de conferentie in Genève
weer op gang te brengen. Het is
duidelijk dat de reis van Young hier
niet los van staat.
Ontvoering
Aan de dijk
Toen de Franse regering er niet in
slaagde mevrouw Claustre vrij te
krijgen, probeerde haar man Pierre
het in augustus 1975 op eigen houtje.
Met het gevolg dat ook hij gevangen
genomen werd.
Volgens Arna zijn de Claustre's vrij
gelaten mede doordat Habre in het
Frolinat aan de dijk is gezet. De
nieuwe Frolinat-chef in het Tibesti-
gebied, Goekoeni Ouedei, die giste
ren ook in Libië was, zei het „volste
begrip" te hebben voor de pleidooien
van Khaddaffi en zei bereid te zijn
de beide mensen vrij te laten. Inmid
dels heeft de Franse president Gis
card ook zijn dank betuigd aan de
Libische kolonel Khaddaffi.
Volgens een woordvoerder van het
blanke minderheidsbewind hebben
Rhodeslsche guerrillastrijders vier
honderd zwarte schoolkinderen uit
twee missiescholen ontvoerd en naar
Botswana gebracht. Volgens een of
ficiële lezing waren de kinderen door
gewapende guerrillero's bijeen ge
dreven en vervolgens in marstètnpo
over de grens gevoerd. De overval
zou hebben plaats gevonden ten
westen van Messina, waar Rhodesië,
Botswana en Zuid-Afrika aan elkaar
grenzen. De ontvoerde kinderen zou
den in de leeftijd van 14 tot 19 Jaar
zijn. In Salisbury meent men dat de
kinderen naar trainingskampen zijn
gevoerd om daar een opleiding als.
guerrillastrijder te krijgen.
DEN HAAG. PRAAG (Reuter,
UPI, ANP) De internationale vre-
desweging Pax Christi heeft giste
ren in een door kardinaal Alfrink
ondertekende verklaring bij presi
dent Hoesak van Tsjechoslowakije
geprotesteerd tegen de onderdruk
kende maatregelen tegen de onder
tekenaars van Handvest-77, een
enige weken geleden in het westen
gepubliceerde verklaring, waarin
Tsjechoslowaakse dissidenten hun
regering aanklagen dat ze zich niet
houdt aan de akkoorden van Hel
sinki.
Pax Christi zegt dat de huidige
onderdrukking in strijd is met de in
1975 ondertekende slotakte van
Helsinki, waarin het recht van vrije
communicatie en uitwisseling van
informatie is vastgelegd. De actie
tegen de ondertekenaars van
Handvest-77 brengt schade toe aan
het vredeswerk in de wereld, aldus
de verklaring, die aandringt op een
gesprek tussen de ondertekenaars
van het handvest en de Tsjechoslo
waakse autoriteiten.
De Tsjechoslowaakse minister van
buitenlandse zaken, Chnoepek
heeft gisteren gezegd dat zijn rege
ring alle overeenkomsten die op de
conferentie van Helsinki gesloten
zijn heeft nageleefd. Hij maakte
geen melding van de campagne te
gen de ondertekenaars van
Handvest 77.
De Tsjechoslowaakse schrijver Pa
vel Kohout heeft gisteren een brief
openbaar gemaakt, waarin hij zijn
besluit toelicht in Tsjechoslowa
kije te blijven. Eerder boden de
autoriteiten in Praag diverse dissi
denten aan om in vrijwillige bal
lingschap naar Oostenrijk te gaan.
De Oostenrijkse minister van bui
tenlandse zaken Pahr vertelde dat
de Tsjechoslowaakse ambassadeur
in Wenen bij hem was geweest om
een regeling te treffen voor een
eventuele uitwijzing.
TOKIO (Reuter. UPI, AP) De
Japanse regering heeft gisteren be
kend gemaakt dat premier Takeo
Foekoeda. als het parlement dat
goed vindt, op 21 en 22 maart voor
een bezoek aan de Amerikaanse pre
sident Jimmy Carter naar Was
hington zal reizen.
Foekoeda werd daartoe gisteren uit
genodigd door Walter Mondale, vi
ce-president van de Verenigde Sta
ten. Behalve Foekoeda is de Britse
premier, James Callaghan, de enige
leider die door Mondale namens pre
sident Carter voor een bezoek aan
de Verenigde Staten is uitgenodigd.
Mondale heeft gisteren ruim een uur
met Foekoeda over economische
vraagstukken gepraat. Mondale be
loofde Foekoeda dat de Verenigde
Staten alle zaken van gemeenschap
pelijk belang met Japan zal bespre
ken en dat Japan dus niet voor
plotselinge beleidsveranderingen
zal komen te staan.
Volgens Mondale hadden beide
mannen ook gesproken over het ko
mende top-overleg tussen de be
langrijkste westerse geïndustriali
seerde landen, maar volgens functi
onarissen in het kielzog van Monda
le zijn er geen beslissingen genomen
over datum en plaats van dit over
leg. Vandaag komen de belde leiders
opnieuw bij elkaar en zullen dan
volgens ingewijden praten over poli
tieke en militaire kwesties.
Eerder op de dag zei Foekoeda in
zijn regeringsverklaring dat hij zal
„blijven streven" naar een verdrag
van vriendschap en samenwerking
met de Chinese Volksrepubliek, een
overeenkomst die reeds geruime tijd
in de pen zit.
Vice-president Walter Mondale (links) met de Japanse pre
mier Takeo Foekoeda.
TEL AVIV (AP) Het Israëlische
parlement heeft gisteren de abortus
wet „vrijer" gemaakt in weerwil van
een storm van protest van geestelij-
BEIROET (Reuter. UPI) Libane
se regeringsfunctionarissen bestu
deren de eisen, die Israël gesteld
heeft ten aanzien van de beweging
van troepen van de Arabische vre
desmacht in de buurt van zijn gren
zen, zo is gisteren in kringen van het
Libanese ministerie van buiten
landse zaken bekend geworden.
De eisen zouden de volgende zijn:
Troepenbewegingen in het zuiden
van Libanon moeten in overleg met
Israël geschieden.
De in het bewuste gebied gelegerde
Arabische troepen mogen een be
paald aantal niet te boven gaan. Dit
aantal moet worden vastgesteld in
overleg met dé Israëlische autori
teiten.
De Arabische troepen mogen niet
komen in gebieden die Israël gevoe
lig acht voor zijn eigen veiligheid.
ken en behoudenden die de nieuwe
wet „een vrijbrief voor massale kin
dermoord" noemden.
Voor de wet die over een jaar in
werking zal treden was in het parle
ment in totaal driemaal gestemd. De
tegenstanders hadden zich vooral
geweerd tegen de bepaling dat als de
wet ingaat abortus mag worden be
dreven bij ongetrouwde meisjes van
beneden de 16 jaar, alsook dat de
ingreep mag worden verricht als de
zwangerschap de vrouw of haar kin
deren ernstige schade kan berokke
nen „wegens moeilijke sociale en
gezinsomstandigheden
In de nieuwe wet wordt abortus toe
gestaan om redenen van gezondheid,
mogelijke mismaking van het foetus,
als de zwangerschap door verkrach
ting is ontstaan, als de moeder ouder
is dan 40 Jaar en als de zwangerschap
het gevolg is van „bloedschande."
Als. onder de nieuwe wet. een vrouw
abortus wenst dan moet zij dit voor
nemen voorleggen aan een „commis
sie" bestaande uit twee artsen en een
sociaal werker. Een voorstel dat er
ook een rabbijn aan te pas moest
komen werd afgewezen. De prijs van
de Ingreep zal worden vastgesteld
door het ministerie van volksgezond
heid.
Het uitvoeren van abortus is thans
nog illegaal in Israël als de moeder
door de zwangerschap niet in le
vensgevaar verkeert.
WASHINGTON (AP) - De
chefs van staven van de Ameri
kaanse strijdkrachten hebben
in een rapport de bewering
aangevochten van een voor
malig hoofd van de militaire
inlichtingendienst dat de Sow-
Jet-Unie de Verenigde Staten
voorbij zou zijn gestreefd in
mijitalre macht.
„De gezamenlijke chefs van
staven zijn het niet eens met
de stelling dat de Sowjet-Unie
militaire superioriteit over de
Verenigde Staten heeft ver
worven", zo schrijft
luchtmacht-generaal George
Brown in het elf pagina's tel
lende rapport.
Het rapport vecht daarmee re
cente verklaringen van gene-
raal-majoor George Keegan
aan, die op 1 januari met pensi
oen is gegaan en daarvoor chef
was van de inlichtingendienst
van de luchtmacht Hij be
weerde dat de strategische
macht van de Verenigde Sta
ten door de Sowjet-Unie was
overgenomen.
MADRID (Reuter, UPI) De
Spaanse regering is niet van plan
zich door het leger op de kop te laten
zitten. Een hoger militair van de
Spanse marine heeft gisteren een
officiële waarschuwing gekregen,
nadat hij zaterdag in het openbaar
ruzie had gemaakt met de 8paanse
vlce-premler, luitenant-generaal
Manuel Gutierrez Mellado. De hoge
militair schreeuwde afgelopen zater
dag: „Eer is belangrijker dan disci
pline." toen de vlce-premler een te
gen de regering gerichte demonstra
tie het zwijgen probeerde op te
leggen.
Koning Juan Carlos bracht gisteren
een bezoek aan een van de best
uitgeruste delen van het 8paanse
leger, dat bulten de Spaanse hoofd
stad Madrid gelegerd is. Tot de dood
van Franco werden deze troepen be
schouwd als dat deel van het leger
dat Franco te hulp zou roepen om
een eventuele opstand de kop in te
drukken. De koning heeft tot dusver
een centrale plaats ingenomen in de
democratische hervormingen, waar
tegen binnen het leger het verzet
groeit
Verschillende militaire comman
danten hebben na de incidenten van
de afgelopen dagen hun trouw aan
de koning betuigd. Maar vooral de
veiligheidstroepen vinden de libera
liseringmaatregelen maar moeilijk
te verteren, omdat deze een einde
maken aan de vrijheid van handelen
waarover zij beschikten.
Het Spaanse persbureau Europa
Press meldde gisteren dat drie Itali
aanse fascisten, die in hun land ge
zocht worden wegens politieke aan
slagen, in Madrid zijn gearresteerd.
Ze zullen worden uitgewezen. Het
bericht volgde op eerdere medede
lingen dat een „fascistische interna
tionale" een rol gespeeld heeft in de
golf van geweld die vorige week over
Spanje spoelde.
KAAPSTAD (Reuter) De regering
van Zuid-Afrika heeft gisteren oor
logsachtige wetsvoorstellen inge
diend die eventuele toekomstige op
roeren door zwarten de kop in moe
ten drukken.
De voorstellen stellen algehele cen
suur, de inbeslagneming van materi
eel voor het leger en uitgebreider
dienstplicht voor, als maatregelen
die door de president van de repu
bliek genomen kunnen worden. Het
„amendement op de defensiewet'
voorziet in het verlenen van buiten
gewone bevoegdheden aan de presi
dent „in tijden waarin de republiek
moet worden verdedigd of terreur
daden of binnenlandse onlusten
moeten worden onderdrukt." De be
staande wet maakte censuur en in
beslagneming alleen in oorlogstijd
mogelijk.
Als de wetsvoorstellen door het par
lement worden goedgekeurd en
de regeringspartij beschikt over een
ruime meerderheid dan kan de
president in een noodtoestand be-,
slag laten leggen op gebouwen, voer
tuigen, vliegtuigen en ander materi
eel dat voor de mobilisering van de
drie krijgsmachtonderdelen nodig
zou zijn.
door Harm Lamberts
Drake (spreek uit Dreek) Koka is een vakbondsleider uit Zuid-Afrika. In augustus 1972 was hij een
van de oprichters van de Black Allied Workers Union (BAWU) een vakcentrale van zwarte
arbeiders, die niet in de eerste plaats streefde naar betere werkomstandigheden en hogere lonen,
maar die wilde werken aan een totale verandering van het Zuldafrikaanse arbeidssysteem. Voor
dat ideaal is Drake Koka nu vluchteling.
Drake Koka: Als de blanken nu niet naast ons kunnen staan zullen
ze dat nooit kunnen.
De blanken in Zuid-Afrika weten wie
de echte leiders van de zwarte bevol
king zijn. Voor hen is geen plaats in
Zuid-Afrika. Ze zitten in gevangenis
sen of worden verjaagd. Koka wist
op het laatste nippertje te voorko
men dat hij voor de tweede maal de
gevangenis inging.
Toen de veiligheidspolitie op zon
dagmorgen 7 november, nu drie
maanden geleden, met elf overval
wagens bij zijn huis verscheen met
een arrestatiebevel, was Drake Koka
niet thuis. Hij kwam een half uur
nadat ze weer vertrokken waren,
hoorde van zijn vrouw wat er was
gebeurd en besloot onder te duiken.
Drie dagen later ging hij naar
Botswana. Hij is nu voor een werkbe
zoek in Europa.
Niets oplossen
Je hoeft Drake Koka de woorden
bepaald niet uit de mond te trekken.
Goed formulerend, kan hij uren ach
tereen rustig en bedachtzaam vertel
len wat hem en zijn vrienden in de
BAWU bezield. „Als we ons alleen
zouden toeleggen op de verbetering
van de lonen en werkomstandighe
den. zou dat in wezen nog niets op
lossen in Zuid-Afrika. Dan zou er nog
steeds sprake zijn van uitbuiting en
discriminatie. Er moeten ingrijpen
de politieke veranderingen komen.
De wetten moeten veranderen."
Nu is er in Zuid-Afrika geen wet die
het de zwarte arbeiders verbiedt zich
in bonden te organiseren. In te
genstelling tot de blanke vakbonden
worden de zwarte echter niet door de
regering en de werkgevers erkend.
Daarom besloot Drake Koka in 1972
toch maar een zwarte bond op te
richten. Wettelijke erkenning mocht
dan uitgesloten zijn, de blanken zou
den toch rekenlgn moeten houden
met een feitelijk bestaande organi
satie. „We gingen van fabriek tot
fabriek en wachtten de arbeiders bij
de poort op. We gingen ook langs de
kerken. In 1972 heb ik in 76 kerken
gepreekt en de mensen uitgelegd
waar het om ging en het lukte. Voor
ik de gevangenis inging, hadden we
3000 leden en toen ik er acht maan
den later uitkwam 6000".
Op 26 februari 1973 werd Drake Ko
ka „geband". De komende vijf jaar
mocht hij geen fabrieken en kerken
meer bezoeken, geen vergaderingen
meer bijwonen en op geen school
gesignaleerd worden. Hij moest zijn
reizen beperken tot de omgeving van
Johannesburg en moest de weekein
den thuis blijven. Regelmatig moest
hij zich bij de politie melden. BAWU-
medewerkers moest hij nu een voor
een instrueren.
Arrestatie-golf
Na de grote demonstratie in Durban
ten gunste van het Frelimo, de be
vrijdingsbeweging van Mozambique,
volgde in het najaar van 1974 een
golf van arrestaties in Zuid-Afrika.
In november van dat Jaar werd Koka
ook aangehouden. Zoals gebruike
lijk bij de arrestatie van zwarten in
Zuid-Afrika werd hij niet officieel in
staat van beschuldiging gesteld. Hij
werd vastgehouden op grond van de
beruchte sectie 6. 1 van de wet op de
bestrijding van het terrorisme. Dat
betekende dat de eerste drie maan
den niemand op bezoek mocht ko
men; zelfs zijn advocaat had geen
toegang tot zijn cel. Zijn vrouw en
kinderen wisten niet eens waar hij
gevangen zat. Hij mocht geen brie
ven schrijven en geen brieven ont
vangen, geen kranten lezen en geen
boeken. Drie maanden zat hij alleen
in een cel met als enige gezelschap
een bijbel, een ton en een rubberen
mat om op te slapen.
„De omstandigheden in de gevange
nis waren deprimerend. Het eten was
smakeloos. Ze hebben het zo samen
gesteld dat de voedingswaarde ge
ring is, maar Je er wel pafferig dik
van wordt. Na drie maanden mocht
ik nog steeds geen kranten lezen,
maar ik kon boeken lenen uit de
bibliotheek van de gevangenis en
één maal in de twee weken mocht
mijn vrouw me bezoeken. Na acht
maanden gevangenschap werd ik
zonder enige verklaring in een poli
tieauto gezet. Ik dacht dat ik naar
het hoofdbureau van politie zou
gaan voor verhoor, maar ze reden het
gebouw voorbij. Toen ik vroeg waar
we heengingen, zei ze: naar huis.
Voor mijn deur werd ik afgeleverd,
zonder commentaar
Niet dat Drake Koka nu weer vrij
man was. Zijn „banning" ging ge
woon door. Onder toeziend oog van
de politie ging hij ook gewoon met
zijn werk door. de opbouw van BA
WU. Regelmatig werd hij voor on
dervraging meegenomen. „Als ik de
politie eens een week niet zag, begon
ik me zorgen te maken. Wat zou er
nu weer zijn?"
Die zondagmorgen, drie maanden
geleden, waren ze er weer. Vijftien
zwaar gewapende agenten door
zochten zijn huis. maar ondanks het
uitgaansverbod dat hij in het week
einde had, was Drake Koka die
nacht niet thuis. Hij heeft een nieuw
bezoek van e politie niet afgewacht
en is naar Botswana gevlucht.
Welke verwachtingen heeft hij nu
voor de nabije toekomst van Zuid-
Afrika?
„Ik verwacht niet dat de blanken
spoedig vrijwillig zullen instemmen
met verandering van het systeem. Ik
heb ook geen enkele hoop dat voor
uitstrevende blanken een keer ten
goede zullen brengen. Toen er in
Soweto een opstand uitbrak en
blanke politie scholieren
doodschoot of arresteerde, toen
zweeg de blanke gemeenschap, ook
de zogenaamde „liberals". Ze heb
ben geen vinger verroerd om zich op
de een of andere manier te vereen
zelvigen met de onderdrukte zwarte
meerderheid. De blanken groepeer
den zich tegen de zwarten en legden
op zijn hoogst verklaringen af in
kranten. Van de blanken kunnen we
niets meer verwachten en dat valt
echt te betreuren. Want de tijd komt
dat de blanken voor ons een pro
bleem zullen worden. Hoe moeten
we ze straks beschermen? Onze
strijd is geen rassenstrljd. maar een
voor menselijke en christelijke
waarden. Als ze nu niet naast ons
kunnen staan, zullen ze dat nooit
kunnen."
Is de tijd voor een geweldloze veran
dering nu ook voorbij?
„In dit stadium kunnen we moeilijk
zeggen, dat we een vreedzame oplos
sing willen. Er zijn de afgelopen
maanden honderden Jonge zwarte
Zuidafrikanen neergeschoten. Wat
goedwillende blanken nu nog kun
nen doen is hun eigen regering en
partijen ervan overtuigen dat zij
met geweld moeten stoppen. Wij
kunnen het geweld niet meer keren.
Alleen de blanken kunnen nu nog
zorgen voor een nlet-gewelddadige
verandering. Die verandering komt
er, maar zal door de zwarten zelf
bevochten moeten worden. Kijk
maar naar Zimbabwe. Als Vorster
het geweld zou laten stoppen, zou er
hoop zijn op een geweldloze veran
dering. Het Westen kan daar iets
aan doen: staak de steun aan
Vorster. Stop de investeringen en
boycot de Zuldafrikaanse goederen.
Als het Westen dat niet doet. is de
kans op een vreedzame verandering
er niet".
Is hij teleurgesteld over het resultaat
van de boycot van Zuldafrikaanse
schepen?
„Ik ben niet ontmoedigd. Het was
een begin. De tijd van voorbereiding
is tekort geweest en de vakbonden
in Nederland waren te druk met hun
eigen zaken. De westerse vakbon
den zouden de zwarte bonden in
Zuid-Afrika moeten steunen Zeker
als ze tegen geweld zijn. Een laatste
kans gaat verloren is de arbeiders in
het Westen alleen aan hun eigen
belangen denken".
