ieuwe verklaring van
!G over Midden-Oosten
Tanzania vraagt
voortzetting
„Genève-gesprek"
arter: motor voor Oosteuropese vrijheidsbewegingen?
PLO wil in Genève
mee onderhandelen
Ï1
Libanon beschuldigt
Israël van plannen
tot bezetting
„Indonesische
gruweldaden
op Oost-Timor"
Onrust Sjanghai 0°k Moezorewa voor verder praten
Premier Gandhi in opspraak
Ethiopische
studenten
gooien stenen
Praagse
dissidenten
weigeren vertrek
Huurlingen
in Benin
„Fransen"
pERDAG 29 JANUARI 1977
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
EN HAAG (ANP) De ministers van buitenlandse zaken van de negen EG-landen die maandag
i dinsdag in Londen spreken over politieke samenwerking, zullen waarschijnlijk een nieuwe
trklaring over het Midden-Oosten publiceren.
deze verklaring zullen de negen de
;inselen uiteenzetten, waarop
s inziens een oplossing van het
den-Oosten-conflict moet zijn
aseerd. Zij zal een bundeling vor-
van het standpunt der negen
'er het Midden-Oosten probleem
ils dat eind vorig jaar in de Alge-
ne Vergadering van de Verenigde
ties werd uiteengezet, en eerder
neergelegd in de verklaring die
i de oktober-oorlog, op 6 november
173, werd gepubliceerd. Het is niet
bedoeling dat het standpunt van
negen in de nieuwe verklaring,
»rder evolueert, zo werd in Den
gezegd.
;et initiatief voor deze nieuwe ver
is genomen door de West-
gliitse regering. De Westduitse mi-
jster van buitenlandse zaken.
n jJans-Dletrich Genscher, zal binnen-
fjDrt een aantal Arabische landen
reoeken. Nu de Amerikaanse minis-
tr van buitenlandse zaken Cyrus
«.^nce, en de secretaris-generaal van
fe VN Kurt Waldheim, binnenkort
fet Midden-Oosten zullen bezoeken
na te gaan of het mogelijk is de
leneefse vredesconferentie bijeen
1 roepen, zijn de negen tot de slot-
am gekomen dat zij zich moeten
ltspreken over het belang van deze
Ibnferentie, zo werd in Den Haag
pgemerkt.
(echt
le negen menen nog steeds, dat een
plossing moet worden gevonden op
iasis van de resolutie die de Veilig-
aajeidsraad na de zesdaagse oorlog
i;an 1967 aanvaardde. Deze zegt dat
ejUe staten het recht hebben binnen
r veilige en erkende grenzen te leven,
gebieden" moeten worden
eeintruimd (zonder 't lidwoord „de"
de mogelijkheid openliet dat
fraël niet al zijn bezettingstroepen
v'Sowjet-schrijvers
fragen steun voor
^Andrei Sacharow
«OSKOU (DPA, Reuter) Vier
.."Russische schrijvers hebben een
aantal westerse leiders een telegram
waarin zij een oproep
°noen voor steun aan Nobelprijs win
baar Andrei Sacharow die volgens
aihen het gevaar loopt de mond.te
^worden gesnoerd door de Russische
^autoriteiten.
de schrijvers is elke actie
'an de politie tegen Sacharow om
3 politieke redenen, een schending
ran het slotakkoord van de Euro
pese veiligheidsconferentie in Hel
sinki in 1975.
Het teiegram was getekend door
(Vladimir Woinowitsj en Lidia Tsjoe-
towskaja, beiden vorig jaar uit de
Russische schrijversbond gestoten,
in Wladimir Kornilow en Lew Kope-
ew, die wel lid zijn van de bond.
De oproep was ondermeer gericht
lan de Amerikaanse president Jiro-
aiy Carter, zijn Franse ambtgenoot
Discard d'Estaing, de kanseliers
pchmidt van West-Duitsland en
Kreisky van Oostenrijk en aan de
Slritse vorstin.
Sacharow kreeg vorige week van het
Russische openbaar ministerie de
paarschuwing op te houden met
lijn „belasterende activiteiten".
zou terugtrekken) en een rechtvaar
dige oplossing moet worden gevon
den voor „het vluchtelingenpro
bleem" (de Palestijnen werden niet
genoemd).
Na de oktober-oorlog van 1973, op 6
november, verklaarden de negen
dat uitgangspunten voor een rege
ling dienen te zijn de ontoelaatbaar
heid van het verkrijgen van
grondgebied door geweld, beëindi
ging van de territoriale bezetting die
Israël sinds 1967 heeft gehandhaafd,
eerbied voor de soevereiniteit, terri
toriale onschendbaarheid en onaf
hankelijkheid van elke staat in dit
deel van de wereld en voor het recht
om in vrede binnen veilige en erken
de grenzen te leven, en erkenning
dat bij het tot stand komen van een
rechtvaardige en duurzame vrede
rekening moet worden gehouden
met de rechten van de Palestijnen.
Dit standpunt ging talrijke EG-
landen niet ver genoeg. Franse en
Italiaanse ministers spraken bij het
begin van de VN-assemblee vorig
jaar, over „het recht van het Pales
tijnse volk op een vaderland" en „de
nationale rechten van het Palestijn
se volk, gericht op het vestigen van
een eigen staat", Genscher over „het
zelfbeschikkingsrecht van het Pa
lestijnse volk, het recht om een
staatsgezag te vestigen daarbij in
begrepen", de Ier Fitzgerald over
„het recht van de Palestijnen zich
binnen veilige grenzen te vestigen".
Na het begin van de VN-assemblee
tijdens welke de ministers spraken,
heeft de Nederlandse afgevaardig-
BEIROET (UPI, Reuter) De voor
zitter van het Libanese parlement,
Kamal Assad heeft gisteren Israël
beschuldigd zuid-Libanon te willen
bezetten. In een vraaggesprek dat
door de Libanese radio werd uitge
zonden zei Assad dat zuid-Libanon
pal moet staan tegen de Israëlische
plannen. Assad reageerde hiermee
op Israëlische waarschuwingen te
gen het oprukken van Syrische een
heden van de Arabische vredes
macht naar de LJbanese grens met
Israël.
Politie bewaakt
Comoren in kampen
op Madagascar
GENêVE (UPI) Op Madagascar
worden zo'n 16.000 mensen van de
Comoren vastgehouden in kampen,
die door politie worden bewaakt. De
huizen van de Comoren zouden zijn
platgebrand, zo is In Genève verno
men van internationale hulporgani
saties. Op Madagascar wonen in to
taal zo'n 60.000 mensen uit de Como
ren, die er in benarde positie zouden
vekren. De hulporganisaties zouden
aan hun lot niet teveel publiciteit
willen geven omdat daardoor de
hulpverlening en de evacuatie van
de Comoren in gevaar zou komen.
Een vertegenwoordiger van het In
ternationaal Comité van het Rode
Kruis is op Madagascar om de
hulpverlening te coördineren. De
Comoren, evenals Madagascar een
voormalige Franse kolonie, vormen
een eilandengroep tussen Madagas
car en het Afrikaanse vastland. Ze
werden in 1975 onafhankelijk.
de, als voorzitter van de negen, nog
herhaalde malen, namens de landen
van de gemeenschap, verklaringen
over aspecten van het Midden-
Oosten probleem afgelegd. Het ligt
voor de hand, dat de teneur van deze
verklaringen zal worden verwerkt in
de nieuwe tekst waarover de minis
ters zich in Londen zullen beraden.
Zo werd, medio november, voor de
eerste maal, zij het zeer voorzichtig,
gesproken over een Palestijns
grondgebied.
Minister Van der Stoel verklaarde
dat „een staatsstructuur een van de
mogelijkheden is waaraan men kan
denken indien men over de legitie
me rechten van de Palestijnen
spreekt". De negen stemden ook
voor deelneming van de PLO, de
Palestijnse bevrijdingsorganisatie,
aan de Geneefse conferentie. „We
gen moeten worden gevonden om
mogelijk te maken dat alle be
langhebbende partijen deelnemen
aan de vredesconferentie, rekening
houdend met het belang van deze
conferentie voor het Palestijnse
volk. Wij menen dat de voorwaarden
voor deelneming uitgewerkt moeten
worden in overleg met alle betrok
ken partijen en hopen dat de reste
rende obstakels kunnen worden
overwonnen".
CANBERRA (DPA. ANP) Ern
Australische regeringsfunctionaris.
James Dunn, heeft de Indonesische
regering beschuldigd van gruwelda
den tegen de bevolking van Oost-
Timor. De voormalige Portugese ko
lonie Oost-Timor is ruim een jaar
geleden door Indonesië ingenomen.
Dunn was voor de Indonesische in
tocht Australisch consul op Oost-
Timor.
derzoek naar de dood van de vijf
Australiërs.
Hij heeft onlangs op eigen initiatief
een reis naar Portugal gemaakt,
waar hij met Oosttimorese vluchte
lingen heeft gesproken. Dunns rap
port maakt melding van massamoor
den op Oost-Timorezen en brengt
nieuwe gegevens over de dood van
vijf Australische journalisten. De
verdwijning" van de vijf journalis
ten heeft in Australië indertijd veel VijHTldSCh&P
opschudding veroorzaakt
De waarnemend minister van Bui
tenlandse Zaken lan Sinclair beloof
de gisteren dat de regering het nieu
we materiaal zal onderzoeken. Of de
regering een officeel onderzoek zal
gelasten zal afhangen van de be
trouwbaarheid van het materiaal, al
dus Sinclair.
Volgens Dunn zijn twee van hen,
nadat ze door Indonesiërs waren
doodgeschoten, achter machinege
weren gelegd en gefotografeerd, als
„bewijs" dat ze tegen de Indonesiërs
gevochten hadden. De Australische
kranten, die indertijd aan de dood
van de journalisten veel aandacht
gaven, brengen Dunns rapport in
extenso, en eisen een officieel on-
Dunns materiaal is ook ter beschik
king gesteld aan het ministerie van
Buitenlandse Zaken in Djakarta,
maar daar zou men de zaak opvatten
als een „nieuw blijk van Australisch
vijandschap tegenover Indonesië".
De betrekkingen tussen Indonesië
en Australië zijn na de inlijving van
Oost-Timor bij Indonesië enige tijd
nogal koel geweest, maar de laatste
tijd weer verbeterd.
Sinds oktober voert Australië onder
handelingen met Indonesië overeen
grensafbakening in de Timor-zee,
tussen Australië en Timor, waarin
grote olievoorraden worden
vermoed.
Australische priesters, die het ge
bied vorige herfst bezochten,
meldden dat grote delen van Oost-
Timor naar hun schatting 80 pro
cent niet onder controle van de
Indonesische strijdkrachten staan.
Alleen steden en dorpen zouden vast
in handen van de Indonesiërs zijn.
Ooi volgens hen maken de Indone
sische troepen zich schuldig aan
wandaden als diefstal en roof.
platbranden van huizen en ver
krachten van meisjes.
Radio-Maubere, het radiostation van
de Oosttimorese verzetsbeweging
Fretilin, meldde vorige week dat
sinds 1 januari meer dan 200 Indone
sische militairen zijn gedood, met
name in gebied rond Maubara (bij de
grens met West-Timor). Volgens
Oosttimorese vluchtelingen hebben
de autoriteiten in de hoofdstad Dili
de bevolking verboden in groepjes
van meer dan drie op straat te lopen.
De Indonesische autoriteiten zou
den een verrassingsaanval van het
Fretilin op Dili vrezen.
PEKING (Reuter) Provinciale ra
diostations in China maken op
nieuw melding van gewelddadighe
den in bepaalde gebieden van de
volksrepubliek. Verder wordt ge
zinspeeld op officiële executies en
wordt de waarschuwing geuit dat
radicale elementen een „laatste
wanhopig gevecht" zijn begonnen in
Sjanghai.
DAR ES SALAAM/SALISBURY (Reuter, UPI) Eén van de
belangrijkste buurlanden van Rhodesië, Tanzania, wil voortzet
ting van de conferentie in Genève in Rhodesië. Dit ondanks de
weigering van de blanke minderheidsregering in Rhodesië in te
gaan op bemiddelingsvoorstellen van de Britse conferentievoor
zitter Ivor Richard.
Af en toe worden de Amerikanen nog aan de oorlog in Vietnam herinnerd.
Familieleden van in Vietnam gesneuvelde of vermiste soldaten hielden een
nachtwake voor het Witte Huis. De Verenigde Staten hebben steeds toelatjng
van het herenigd Vietnam tot de Verenigde Naties tegengehouden, als dit land
niet eerst uitsluitsel gaf over het lot van de na de oorlog vermiste Amerikanen.
Deze week kwam Washington op dit standpunt terug: wat haar betreft kan
Vietnam lid worden van de volkerenorganisatie.
JEW DELHI (AP/Reuter) De In-
liase premier Indira Gandhi heeft
frijdag een politiek strijdpunt ver-
torzaakt door bij haar benoeming
ran de nieuwe opperrechter voorbij
e gaan aan de meest vooraanstaan-
ie rechter van het hooggerechtshof,
lie bij een belangrijke zaak over
lurgervrijheden tegen de regering
Itemde. Uit justitiële bronnen is ver
dat rechter Hans Raj Khan-
la. die door de balie van het hoogge-
£3
rechtshof vanwege zijn vooraan
staande positie bij de regering was
aanbevolen als operrechter, uit pro
test tegen de beslissing van premier
Gandhi onmiddellijk zijn ontslag
heeft ingediend. Het is de tweede
keer in vier jaar dat premier Gandhi
weigert een benoeming van een op
perrechter te laten verlopen volgens
anciënniteit, een traditie sinds de
Indiase onafhankelijkheid in 1947.
CAIRO (UPI) De leider van de
Palestijnse Bevrijdingsbeweging
(PLO) heeft gisteren in een vraag
gesprek met de Egyptische krant
Al Achram verklaard dat de PLO
besloten heeft aan de Geneefse
vredesconferentie over het Mid
den-Oosten deel te nemen.
In het vraaggesprek zei Arafat let
terlijk: „Ja, wij zullen naar de
Geneefse vredesconferentie gaan.
Ja, wij zullen een Palestijnse rege
ring vormen en een Palestijnse
staat uitroepen."
Tegenover Al Achram verbond Ab-
oe Maher, één van de leiders van
El Fatah, echter voorwaarden aan
de Palestijnse deelname aan de
vredesconferentie van Genève. Ab-
oe Maher zei dat de PLO niet aan
de conferentie op basis van resolu
tie 242 van de Veiligheidsraad van
de Verenigde Naties zal deelne
men. In deze resolutie worden in
plaats van de politieke rechten van
de Palestijnen alleen de humani
taire rechten erkend. Volgens Ab-
oe Maher is de PLO wel bereid om
op basis van alle andere resoluties
van de VN aan de Geneefse confe
rentie deel te nemen.
De secretaris'gencraal van de Ver
enigde Naties, Kurt Waldheim,
heeft gisteren in een vraaggesprek
op de Egyptische televisie gezegd
dat hij tijdens zijn bezoek aan het
Midden-Oosten volgende week
overeenstemming over de bijeen
roeping van de Geneefse vredes
conferentie wil bereiken.
Als de problemen die van tevoren
moeten worden opgelost ver
meldde hij do datum van de confe
rentie, de vraag wie aan de confe
rentie zal"deel nemen en de agenda.
Waldheim zal tijdens zijn reis on
der meer bezoeken brengen aan
Egypte, Syrië, Jordanië en Israël.
Ook de zwarte nationalistische lei
der bisschop Abel Moezorewa vindt
dat de Geneefse conferentie moet
worden hervat, eventueel zonder de
blanke voorman Ian Smith. In Genè
ve wordt besproken hoe de politieke
macht zal worden overgedragen aan
de Afrikaanse meerderheid. De Brit
se regering moet daarom de confe
rentie opnieuw bijeenroepen ook al
wil Smith niet meer deelnemen, al
dus Moezorewa tijdens een bezoek
aan Noorwegen. Groot-Brittannië is
staatsrechtelijk nog steeds „ver
antwoordelijk" voor de vroegere ko
lonie Rhodesië, waar de blanke min
derheid eenzijdig de onafhankelijk
heid uitriep.
Eén van de andere zwarte leiders,
Joshua Nkomo, ziet weinig meer in
voortzetting van de conferentie in
Genève. Hij verwijthde Britten dat
zij de bijeenkomst hebben laten mis
lukken. Ook heeft Smith volgens
Nkomo voorstellen van Richard af
gewezen die de nationalisten nog
niet eens gezien hadden. Nkomo
en zijn medestander binnen het
Patriottisch Front, Robert Moegabe
geloven dat de zwarte nationalisten
op het ogenblik niets anders rest
dfan verheviging van de guerrilla
strijd in Rhodesië om de blanke min
derheidsregering ten val te brengen.
Het Tanzaniaanse standpunt dat in
Genève wel verder moet worden ge
praat blijkt uit hoofdartikelen in
twee kranten (een Engelstalige en
één in het Swahill). die doorgaans
het standpunt van de regering weer
geven.
De Afrikaanse nationalisten gingen
naar Genève in de veronderstelling
dat daar een legale machtsover
dracht aan de Afrikanen, en de poli
tieke uitschakeling van het minder
heidsbewind zonder verdere militai
re strijd tot stand zou komen. De rol
van Engeland was niet die van
scheidsrechter tussen Smith en de
nationalisten. Als 8mlth niet meer
deel wil nemen kan de reactie daar
op slechts luiden „nou en". Zijn af
wezigheid is geen reden om de be
sprekingen af te breken, aldus de
dagbladen.
Als de onderhandelingen nu afge
broken worden staat Engeland voor
altijd te boek als onmachtig om het
minderheidsbewind te verwijderen.
Stopzetting van „Genève" betekent
dat de oorlog tegen het minder-
heidsbewind tot het eind gevoerd zal
worden. Er kan geen sprake van zijn
dat de nationalisten later nog eens
aan een andere conferentie zullen
deelnemen, zo menen de dagbladen,
die waarschuwen voor het „ver
schrikkelijk lijden" en de politieke
gevolgen die het voortduren van de
guerrilla tot gevolg zal hebben.
Als Genève niet doorgaat zal de oor
log worden voortgezet met alle nood
zakelijke middelen, en alle mogelij
ke bondgenoten. Dat wordt door
waarnemers gezien als een verwij
zing naar de mogelijkheid dat Rho-
desische nationalisten hulp van Cu
baanse troepen en Russisch oor-
logsmaterieel zullen Inroepen.
President Nyerere van Tanzania ls
voorzitter van de groep van „front-
linie-staten", die door de Afrikaanse
landen zijn belast met de kwestle-
Rhodesië. Hij heeft ln de bemidde
lingspogingen tot dusver een in-
vloedcrijke rol gespeeld.
Erkenning
ADDIS ABEBA (Reuter) - De Ame
rikaanse en Britse culturele missies
in de Ethiopische hoofdstad Addis
Abeba zijn vrijdag door studenten
met stenen bekogeld. In de Britse
bibliotheek trachtten de studenten
vergeefs brand te stichten. Ook het
nabijgelegen gebouw van de Ameri
kaanse voorlichtingsdienst moest
het ontgelden.
Welk motief de studentenactie had
was niet direct duidelijk, maar aan
de universiteit en de middelbare
scholen van Addis is het al geruime
tijd onrustig. De studenten gingen
donderdag in collegestaking. De on
middellijke aanleiding, neemt men
aan, was een intern bestuursconflict
maar mogelijk is dat slechts het
tipje van een ijsberg.
Volgens bronnen ln Addis, is de
hoofdstedelijke politiemacht sterk
uitgedund omdat veel agenten naar
Eritrea zijn gestuurd om te vechten
tegen het afscheidingsfront Elf.
PRAAG (AP. Reuter) Zes voor
aanstaande Tsjechische dissidenten
hebben gisteren geweigerd naar het
buitenland te vertrekken.
De vijf dissidenten moesten zich gis
teren bij het paspoort- en vis akan
toor in Praag vervoegen. Daar wer
den zij onder druk gezet om binnen
48 uur naar Oostenrijk te reizen.
Hen werd beloofd dat zij niet van
hun Tsjechische staatsburgerschap
zouden worden beroofd.
Eén van de dissidenten, de schrijver
Ludwik Vacoelik weigerde gisteren
zelfs om zich naar het vlsakantoor te
vervoegen omdat hij geen reispapie-
ren had aangevraagd. Frantiesek
Kriegel, Zdeenek Mlynar, Milan Hu-
ebl en de toneelschrijver Kohout
verschenen gisteren wel op het visa-
kantoor. maar weigerden het land te
verlaten.
In Wenen ls gisteren door de Oosten
rijkse afdeling van Amnesty Inter
national bekend gemaakt dat bin
nenkort in Tsjechoslowakije voor de
derde maal een proces tegen „non-
conformistische" musici zal worden
gehouden. Het nieuwe proces zal
worden gevoerd tegen zes musici
waaronder de zanger Karei Slxoup,
de musicus Jaroslaw Kukal van de
groep DG 307 en vier leden van het
orkest Plastic People of the Univer
se. BIJ twee soortgelijke processen
ln 1976 werden zeven muzikanten
veroordeeld wegens „straatschende
rij" en wegens „het uitlokken van
ongeregeldheden door hun lie
deren".
Het patriottisch front van Nkomo en
Moegabe heeft de organisatie van
Afrikaanse eenheid (OAE) gevraagd
om erkenning als enig rechtmatig
vertegenwoordiger van het Rhode-
sische volk. Het front van Nkomo en
Moegabe geniet reeds de volledige
steun van de Afrikaanse „frontsta-
ten" rond Rhodesië binnen de
OAE een belangrijk machtsblok.
Volgens een woordvoerder van Moe
gabe, aangehaald door de Tanza
niaanse krant, zal de bevrijdings
commissie van de OAE de aanvraag
volgende week tijdens een vergade
ring in Loesaka in behandeling ne
men. Tijdens deze vergadering zal
een speciale delegatie van het front
zijn zaak bepleiten.
HAVANNA (Reuter) De
huurlingen die eerder deze
maand per vliegtuig de West-
afrikaanse staat Benin bin
nenkwamen waren Fransen.
Verder maakten militairen uit
Ivoorkust, Guinee en Benin
zelf deel uit van de troepen
macht. De huurlingen zouden
het paleis van president Kere-
koe met bazooka's en mortie
ren hebben bestookt voordat
zij vluchtten ln de DC-8 waar
mee zij ook waren gekomen.
Het Cubaanse persbureau
Prensa Latina heeft dit uit de
mond van wat wordt genoemd
„een hoge Afrikaanse zegs
man". De huurlingen, die een
opleiding in MarrakesJ zouden
hebben gehad, verminkten li
chamen van gesneuvelde me
destrijders om herkenning te
voorkomen, aldus het persbu
reau.
loor Victor Zorza
je kans dat de moeilijkheden in Oost-Europa op de een of
ndere manier zouden leiden tot een oorlog lijkt klein. Toch
ebben zeer verantwoordelijke strategen op het terrein van de
uitenlandse politiek in de Verenigde Staten serieus aan deze
r logelijkheden gedacht
je huidige opleving van de oppositie
P )gen sommige Oosteuropese re-
I lems draagt op het eerste gezicht
e jet de kenmerken van een omvang-
II jjke crisis ln zich. Maar grote crises
ntwikkelen zich uit kleinere en er
jn zich momenteel drie kleine
n >nflicten aan het ontwikkelen, na-
e lelijk ln Tsjechoslowakije, Polen en
jost-Duitsland.
J Ie „Sonnenfeldt-doctrine", die ver-
f tien Jaar ontwikkeld werd door
assingers tweede man, kwam voort
It de vrees dat de bestaande „onna-
^urlijke" verhouding tussen de lan-
fcn van Oost-Europa en de Sowjet-
hie ..een veel groter gevaar voor de
ere ld vrede is" dan het conflict tus-
in Oost en West. omdat de verhou-
ng tussen de Sowjet-Unle en de
osteuropese landen vroeg of laat
In ontploffen, „wat leidt tot een
_irde wereldoorlog." Omdat deze
laterie nogal delicaat is, wordt er
Dor officiële woordvoerders niet zo
vaak over gesproken. En het is daar
om onwaarschijnlijk dat woordvoer
ders van de regering-Carter openlijk
hun gedachten hierover op tafel
leggen.
Conflictstof
Het meest in de buurt van een open
lijke discussie over deze materie
kwam een studie van het Brookings
Instituut getiteld „Het stellen van
nationale prioriteiten", tijdens de
verkiezingscampagne gepubliceerd
door een van de mensen van de staf
van Carter. De studie zegt dat een
explosie of een conflict in West-
Europa niet wel denkbaar is. tenzij
door een „besmetting" vanuit Oost-
Europa, waar een hele voorraad
conflictstof ligt opgeslagen. Nationa
listische druk heeft ln het verleden
twee rijken omver geworpen ln Oost-
Europa. aldus het rapport. Zowel de
doodsstrijd van Turkije als van Oos-
tenriJk-Hongarije heeft grote oorlo
gen veroorzaakt. De botsing tussen
de overheersing van de Sow jet-Unie
en het Oosteuropese nationalisme
heeft sedert de tweede wereldoorlog
drie maal aanleiding gegeven tot het
„gebruik op grote schaal van het
leger", namelijk ln BMERLIJN IN
1953, in Boedapest in 1956 en in
Praag in 1968. „Het zou niet realis
tisch zijn aan te nemen", zo conclu
deert het rapport, „dat zulke bot
singen nooit meer zullen voor
komen".
Hoe dicht staat het denken van Jim
my Carter bij de conclusies van de
Brookings-studie? Het rapport zegt
dat de situatie ln OostEuropa een
potentieel gevaar blijft zolang de
Sowjet-lelders zich niet neerleggen
bij een zekere mate van autonomie
en pluralisme in OostrEuropa. „Oos
t-Europa kan nooit stabiel worden",
aldus Carter, „totdat deze landen
een onafhankelijkheid herkrijgen".
Verband
Dit waren de welluidende tonen van
een kandidaat die stemmen probeer
de te winnea Maar de onderliggende
gedachten waren hetzelfde. Carter
zei geen terugkeer naar de koude
oorlog te bepleiten, maar zei dat hij
er wel bij de Sowjet-Unle op zou
aandringen het akkoord van Helsin
ki over de vrijheid van verkeer en
informatie na te komen.
Carters verkiezingstoespraken wer
den niet alleen gehoord door de uit
Oost-Europa afkomstige stemmers
in Chicago en Cleland. maar ook
door hun verwanten in Oost-Europa.
De presidentskandidaat zei dat de
Verenigde 8taten „alles zouden moe
ten doen om de vrijheid ln de nu nog
overheerste delen van Oost-Europa
te bevorderen". Bestaat er een oorza
kelijk verband tussen de verkiezing
van Carter en de groeiende neiging
van de Oosteuropese burgers om de
door het akkoord van Helsinki ver
kregen rechten op te eisen?
De geheime politie van de Oosteuro
pese landen zal haar rapporten over
de publieke opinie in die landen wel
niet aan ons ter beschikking stellen,
maar er staat veel ln de officiële pers
dat erop wijst dat de communis
tische leiders hiervoor wel bang zijn.
Het mysterieuze uitwisseilngspro-
ces tussen de leiders en de bevolking
van de communistische landen zou
deze vrees hebben doorgegeven aan
die burgers die voor dergelijke In
drukken ontvankelijk zijn. Deze
burgers zijn daardoor aangemoe
digd de woorden van Jimmy Carter
zeer ernstig te nemen. De berichtge
ving over de onrust in Tsjechoslowa
kije, Oost-Duitsland en Polen wijst
erop, dat deze in alle gevallen ver
band houdt met Helsinki.
De ondertekenaars van Handvest-77
in Tsjechoslowakije beklemtonen
de verplichting van de regering om
zich te houden aan de aanbevelin
gen van Helsinki. Dat is nu Juist
waar Jimmy Carter van gezegd
heeft dat hij daarop aan zal dringen.
In Polen vragen de intellectuelen
om de vrijlating van gearresteerde
arbeiders, terwijl de katholieke kerk
de regering vraagt te luisteren naar
de stem van het volk, waarbij de
reacties van beiden zijn terug te
voeren op het sedert Helsinki ver
nieuwde klimaat. In Oost-Duitsland
is het aantal aanvragen voor emi
gratie (aanvragen die gebaseerd zijn
op de belofte van Helsinki) gestegen
tot 100.000 en de stroom van aanvra
gen dreigde uit de hand te lopen
toen de politie aanstalten maakte
deze af te dammen.
Andere factoren
Het zou verkeerd zijn dit allemaal
toe te schrijven aan hetgeen presi
dent Carter gedaan heeft. Er zijn tal
van andere factoren die de Oosteu
ropeanen aanmoedigen tot een
zelfstandiger optreden, zoals de uit
daging die het Eurocommunisme
voor het Kremlin betekent en de
dreiging van de conferentie die in
Belgrado zal worden gehouden,
waar deze zomer gepraat zal worden
over de manier waarop de akkoor
den van Helsinki zijn nageleefd.
We moeten ook even aandacht be
steden aan de vroegere president
Ford en Henry Kissinger die van alle
kanten ervan zijn beschuldigd dat
zij ln Helsinki Oost-Europa aan de
Russen hebben verkocht ZIJ be
toogden dat de verklaring van Hel
sinki de vrijheid ln Oost-Europa eer
der zou vergroten dan verkleinen.
Als Ford het akkoord niet zou heb
ben ondertekend, dan zou Carter
misschien tenminste één verkie-
zingspunt minder hebben gehad; èn
hij zou de mogelijkheid hebben ge
mist te zeggen dat hij er bij de
communisten op zou aandringen de
regels van het akkoord na te leven.
De beloften die tijdens de verkie
zingsstrijd in de Verenigde 8taten
zijn gedaan betekenen een zekere
verplichting voor degenen die de
beloften hebben gedaan. De nieuwe
regering moet niet alleen aan haar
eigen kiezers maar ook aan het volk
van Oost-Europa en bovenal aan
zichzelf duidelijk maken welk beleid
ze voor ogen heeft. De oorlogsdrei
ging waarover 8onnenfeldt en de
Brookings-studie spraken ls zeker
niet groot en zal wellicht nooit wer
kelijkheid worden. Er is geen manier
om daar zekerheid over te krijgen.
Wat we wel weten is dat de generale
staven van alle grote mogendheden
hun strategische plannen voor een
oorlog ln Europa baseren op de
vooronderstelling dat de strijd zich
geleidelijk kan ontwikkelen uit een
golf van nationalisme en een vurig
verlangen naar vrijheid, die geen
enkele regering zal kunnen onder
drukken.
Het is de taak van soldaten zich
voor te bereiden op een oorlog. Het
is de taak van politici om oorlog te
voorkomen, terwijl ze tegelijkertijd
manleren moeten zoeken om tege
moet te komen aan het verlangen
naar vrijheid, dat zo vaak de oor
zaak van oorlog voortbrengende
spanningen ls geweest Jimmy Car
ter heeft dit probleem niet gescha
pen, maar hij heeft er wel een bijdra
ge aan geleverd. Zijn regering moet
trachten greep op deze problemen te
krijgen voor er zich onverwachte
gebeurtenissen voordoen.
