Wij sterven van
honger Sadat,
dus dood ons
met je geweren
Braziliaanse uitbreiding gaat over lijken van Indianen
Moet Egypte nu het
oorlogspad weer op?
ife
ROAG 29 JANUARI 1977
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 11
door James Dorsey
(..Met z'n politieke liberalisatie heeft Sadat tijd gekocht. Maar
hoe lang kan deze situatie nog voortduren? Sadat onderkent
■de gevaren, maar zijn regering is veel te zwak om krachtig op
;te treden. Sadat is eigenlijk een mislukking, maar toch heeft
;hij nog een kans om het te redden. Als hij het niet redt zal de
;periode van Sadat de geschiedenis ingaan als de donkerste
periode van Egypte." Dat zei al weer een jaar geleden een
vooraanstaande journalist (aanhanger van Nasser) tegen mij.
Straatbeeld in Cairo na de rellen van vorige week.
■Enkele maanden geleden voegde
hij hieraan toe: ..Een nieuwe zwarte
;zaterdag. zoals de grote demonstra
ties in Cairo vlak voor de omver-
iwerping van koning Faroek in 1952
j lijkt vrijwel onvermijdelijk Want.
',zo vroeg hij zich af. hoe kan een
Jgezin rondkomen met een maand
inkomen van vijftien Egyptische
ponden (ongeveer zestig gulden»?
Hoe kunnen mensen een huis vin-
den in een stad die uit haar naden
barst en waar de prijs voor een
vierkante meter grond binnen drie
•jaar van honderd naar negenhon-
derd pond is opgelopen en de huren
;vaak boven de tweeduizend pond
per maand liggen?
j Hoe kunnen mensen 's morgens
naar hun werk gaan als de straten
en het openbaar vervoer door over-
belasting volledig verstopt raken?
Hoe kunnen de gezinnen zich voe-
den wanneer er tekorten aan essen-
tiële levensmiddelen bestaan, wan
neer de vleesprijs binnen drie jaar
J verdubbeld is en wanneer zij uren
in de rij voor de gamaria (de coöpe-
ratieve levensmiddelwinkels) moe-
Jten staan om wat olie of suiker te
kunnen kopen? En hoe kan het
volk zich bij deze situatie neerleg
gen wanneer zij de ..Fat cats" (de
nieuwe rijken) in grote auto's ziet
rondrijden, in staat om alles wat zij
begeren tegen belachelijke prijzen
op de zwarte markt te kopen en die
in één avond in een nachtclub op
de Scharia Giza (de straat van de
Pyramiden) in Cairo meer uitgeven
j dan het gemiddelde gezin in drie
maanden verdient?
Oude recept
Voor wie het nog niet duidelijk was,
werd deze vraag opnieuw be
antwoord door de Egyptische mi
nister van financiën. Salach Ha-
med toen hij twee weken geleden
de overheidsbegroting aan de
Volksassemblee, het Egyptische
parlement aanbood. In de zaal ont
stond grote beroering toen Hamed
bekend maakte dat de regering van
plan was de heffingen op geïmpor
teerde goederen met 25 tot 100 pro
cent te verhogen en de subsidiëring
van voedsel en andere essentiële
goederen zoals butaangas en tabak
te staken. Want. zo zei hij verwij
zend naar het tekort van bijna acht
miljard gulden op de Egyptische
betalingsbalans. ..wij kunnen niet
doorgaan met het financiëren van
het tekort door het opnieuw afslui
ten van leningen."
Open-deuren politiek
Deze drastische maatregelen ter
sanering van de Egyptische econo
mie waren „aangeraden" door de
vertegenwoordigers van het Inter
nationale Monetaire Fonds (IMF),
die de economische situatie in het
land nauwkeurig hadden bestu
deerd. Wilde Egypte steun krijgen
van de internationale ge
meenschap dan zou het moeter
aantonen dat het serieus van plan
is de economie te saneren. Het ou
de recept van de heren van het IMF
dat vrijwel nooit met de belangen
van het grote deel van de bevolking
rekening houdt, moest ook in
Egypte worden toegepast. De ge
beurtenissen van de afgelopen we
ken hebben echter duidelijk aange
toond dat het IMF in het geval van
Egypte een uitzondering zal moe
ten maken, wil men tot de omver
werping van de het Westen zo
vriendelijk gezinde Egyptische re
giem niet verder bijdragen.
Sadat was het Westen sinds de Ok-
toberoorlog van 1973 al een heel
eind tegemoet gekomen. De door
hem in de nasleep van deze oorlog
afgekondigde infitah (de politiek
van de opening) moest twee doel
einden dienen. Op de eerste plaats
zou een nauwe relatie met de Ver
enigde Staten de spoedige oplos
sing van het conflict in het Midden-
Oosten mogelijk moeten maken. In
economisch opzicht zou het Nasse-
ristische „socialisme" door een zui
ver kapitalistische ontwikkeling
moeten worden vervangen. Dit zou
tot het aantrekken van buiten
lands kapitaal op grote schaal moe
ten lelden.
Reeds voor de Oktoberoorlog had
Sadat het grondwerk voor deze
nieuwe politiek gedaan. In mei
1971, aan de vooravond van een
bezoek van de toenmalige Ameri
kaanse minister van buitenlandse
zaken. William Rogers, werd de
pro-Russische groep van Ali Sabri
aangehouden en later tot langduri
ge gevangenisstraffen veroordeeld.
Vervolgens werden in juli 1972 de
meeste Russische adviseurs en
technici plotseling het land uitge
zet. Tal van wetten werden aange
nomen om de Egyptische economie
voor het binnenlandse en buiten
landse kapitaal aantrekkelijker te
maken.
De door wijlen president Nasser
genationaliseerde sector van de
economie nam in betekenis af. Bui
tenlands kapitaal kreeg toegang
tot sectoren als het bank- en verze
keringswezen. waar het vroeger
niet in mocht investeren. Het over-
heidsmonopolie op de handel met
het buitenland werd afgeschaft.
Buitenlandse maatschappijen kre
gen aanlokkelijke belastingsfacili
teiten aangeboden. Kortom. Sadat
legde voor het buitenlandse kapi
taal de rode loper uit.
De politiek van de open deur lever
de Egypte echter meer beloftes en
goede woorden dan werkelijke in
vesteringen en economische steun
op. Vrees voor een nieuwe oorlog in
het Midden-Oosten, een verouder
de infrastructuur, een verrot com
municatie- en vervoerssysteem,
een logge bureaucratie en het ge
vaar. ondanks alle toezeggingen,
van nationalisaties in de toekomst
woog niet op tegen alle demonstra
ties van de Egyptische goede wil
jegens het buitenland.
Een buitenlandse zakenman om
schreef de situatie zeer beeldend:
„Het uitgelegde tapijt is rood. maar
niet alle stoplichten staan op
groen." Deze terughoudendheid
kenmerkt niet alleen de houding
van het Westerse bedrijfsleven.
Ook voor de Arabische broeders
met hun oliedollars was het hemd
nader dan de rok. Zij gaven de
voorkeur aan veilige investeringen
in Europa en de Verenigde Staten,
alhoewel sommigen wel hotels in
Egypte wilden bouwen of meonroe-
rend goed wilden speculeren.
Grootgrondbezit.
Sadats ombuiging van het oude
Nasseristische beleid kwam niet al
leen in de steden en met name in
Cairo hard aan. We rd in de steden
het grootkapitaal voorgetrokken,
op het platteland konden de groot
grondbezitters weer rustig adem
halen. De resultaten van de
landhervormingen werden syste
matisch teniet gedaan. De
landpacht ging met ruim twintig
procent omhoog. Pacht hoefde niet
meer alleen in geld maar mocht
ook in natura worden voldaan: iets
wat aan het feodale systeem van
koning Faroek herinnerde.
Landpachters mogen nu, wanneer
ze hun pacht binnen twee maanden
niet hebben betaald, van hun land
worden afgezet. Onder Nasser
mocht dat pas na drie Jaren van
wanbetaling. En tenslotte worden
geschillen tussen grondbezitters en
landpachters nu voor een gewone
rechtbank uitgevochten. Onder
Nasser viel deze taak aan dorpsco
mités toe. waarvoor geen dure ad-
vokaat nodig was en waarvan de
leden dichter bij het gewone volk
stonden.
De vereenzelviging van de Egyp
tische regering met het groot
grondbezit en met het grootkapi
taal blijkt niet alleen uit het tot nu
toe gevoerde beleid maar ook uit de
personele samenstelling van het
kabinet. Vrijwel alle ministers be
horen tot de laag van rijke Egyp
tische zakenlui.
Het gevolg van het een en ander
ligt voor de hand. Door de trek van
het land naar de stad en door een
toename van de bevolking met één
miljoen zielen per jaar werd de situ
atie voor de Egyptenaar steeds nij
pender en raakte met name Cairo
steeds voller. Deze stad die op 3.5
miljoen bewoners is berekend moet
nu ongeveer acht miljoen mensen
onderdak en werk bieden. De veer
tig miljoen Egyptenaren leven
voornamelijk „op elkaar gesta
peld" langs de Nijl en aan de oevers
van het Suez-kanaal. de enige
vruchtbare gebieden in het land
Meer dan de helft van de bevolking
is in de landbouw werkzaam.
Grondstoffen bezit het land nauwe
lijks. Ondanks alle binnenlandse
problemen moet Egypte ook nog
een enorm defensiebudget van-on-
geveer zestien miljard gulden
opbrengen vanwege de oorlog met
Israël.
Schrikbewind
Het kon haast niet anders of Sa-'
dats „overwinning" in de Oktober
oorlog van 1973 en zijn politieke
liberalisatie, het afschaffen van het
onder Nasser opgebouwde schrik
bewind. zou met economische ver
beteringen moeten worden aange
vuld. wilde hij voorkomen dat het
volk in opstand kou komen Téke
nen van onrust waren er reeds ge
ruime tijd In september 1974 gin
gen de arbeiders van Heloean de
straat op om kracht bij te zetten
aan hun economische eisen Toen
dezelfde arbeiders in januari 1975
voor het gebouw van het Volksas
semblee in Cairo verschenen kwam
he' tot schermutselingen met de
politie. Ook in maart 1975 en maart
1976 gingen de arbeiders van ver
schillende textielbedrijven de
straat op.
Maar de vonk sloeg pas over toen
Salach Hamed de begroting twee
weken geleden aan de Volksas-
semblee aanbood Verhogihgen
van de sigarettenprijzen met acht
procent, van de prijs van het bu
taangas met veertig procent, van
de benzine met dertig procent en,
van het vlees, dat voor vele Egypte
naren al een feestmaal vormde,
met 26 procent vormden de drup
pel die de emmer deed overlopen.
Sadat had zich duidelijk verre
kend. Hij was op moeilijkheden
voorbereid, maar niet op hetgeen er
ging gebeuren.
Met ons bloed
..Met ons leven pn met ons bloed
zullen wij de prijzen naar beneden
halen" was de leuze, die een dag na
de afkondiging van de nieuwe
maatregelen op het Tachrir-plein
in Cairo werd geschreeuwd. Arbei
ders uit Heloean en studenten van
de verschillende universiteiten slo
ten zich bij hun broeders tn het
centrum van Cairo aan Ook in
Alexandrië en andere Egyptische
steden gingen de massa's de straat
op.
Aan het einde van de eerste dag
van de demonstraties waren zes
ménsen gesneuveld on 137 anderen
gewond geraakt. De betekenis van
de> leuze ..Wij sterven van honger
Sadat. dus dood ons met je gewe
ren". was tot de Egypt isrhe rege
ring nog niet doorgedrongen Er
waren nog een tweede dag van
massaal protest nodig, nog eens
ruim zeventig doden, straatgevech
ten met de politie en het leger, het
vernielen van etalages en neonlich
ten en aanvallen op instellingen
van de staat en symbolen van de
nieuwe rijkdom van de minderheid
om de boodschap van het volk dui
delijk te maken Na drie uur van
massale protesten op de twepde
dag van de demonstraties werden
de prijsverhogingen ingetrokken
en werd een uitgangsverbod inge
steld.
Sadat en zijn regering zochlcn de
schuld niet bij zich zelf Communis
tische agitatoren waren de oorzaak
van de rellen geweest, aldus de
officiële verklaringen En zoals te
voorspellen viel maakte de rege
ring enkele dagen later bekend een
communistische groepering te heb
ben opgerold die plannen had Cai-
rp plat te branden Politieke waar
nemers zijn het erover eens dal de
in Egypte verboden communis
tische partij niet eens de kracht
zou hebben gehad om dergelijke
massale acties van de bevolking
voor te bereiden. Nee. deze demon
straties waren de spontane uit
barsting van de woede van een volk
dat sinds 1952. eerst van Nasser en
later van Sadat economische voor
uitgang in het vooruitzicht kreeg
gesteld, maar daar nooit iets Van
gemerkt heeft.
Handig
De schuld schuiven op communis
ten is ondanks alles toeh een handi
ge taktiek Het haakt aan bij de in
de conservatieve olielanden leven
de vrees voor alles wat communis
tisch is Ook in deze landen werd de
gevaarlijke situatie in Egypte niet
volledig onderkend. Terwijl Sadul
had laten welen twa3lf miljard dol
lar ter sanering van zijn economie
nodig te hebben waren de Ara
bische olielanden slechts bereid
voor een bedrag van twee miljard
dollar in te springen Maar onmid
dellijk na de massale demonstra
ties in Cairo maakte de Saoedi-
Arabische koning Chaled bekend,
dat hij bereid was alles in het werk
te stellen om Egypte te steunen.
De minister van financien van Ka
tar besloot dc route van eert reis die
hij aan het maken was. te verande
ren en bracht verleden week een
bezoek aan Cairo voor overleg met
Sadat. Egypte zal kortom vermoe
delijk nog afhankelijker worden
van het buitenland en met name
van de conservatieve Arabisrhe
olielanden.
Het prestige van president Sadat
heeft door dit alles een behoorlijke
deuk gekregen. Het lijkt nauwe
lijks voorstelbaar dat hij met eco
nomische maatregelen zijn aanzien
zal kunnen opvijzelen Beweging in
het conflict met Israël is nu voor
Sadat een absolute noodzaak ge
worden. Wanneer er niet snel voor
uitgang wordt geboekt in de rich
ting van de vredesconferentie in
Genève. zou Sadat wel eens op
nieuw uit binnenl5nd.se overwegin
gen het oorlogspad kunnen kiezen.
i$URINAME^=^
(FRxGUYANA:
Mxapi:
Manaos*
mato cnosso
•CuiabJ,
Golóma
ZZJ CEAAB
d ^/rtcio Horitonte
/sin, Jn
/^tAÜL0L-<r^BI0
!?</4^awanaVs30^^^
z/flhutlischc:
fA CATARWI
argentinië
door Herman Amelink
De Mayuruna-Indianen in Brazilië, die tegen de grens met
Peru aanwonen, doden alle pasgeboren meisjes om de stam
langzaam te laten uitsterven. Zij doen dit liever dan hun stam
kapot te laten gaan aan de „westerse beschaving'*. In 1972
bestond de Mayuruna-stam nog uit tweeduizend leden. Dat
aantal is gedaald tot vierhonderd, tengevolge van de ziekten
die de blanken hebben meegebracht en waartegen de Indianen
niet bestand zijn.
Dit schreef in september de Brazili
aanse antropoloog Paulo Lucena
na een onderzoek dat hij bij de
Mayuruna's had gedaan. Het do
den van pasgeboren meisjes was
altijd al een middel tegen overbe
volking in het door deze stam be
woonde gebied. Maar een dergelij
ke systematische zelfvernietiging
was tot dusver niet gesignaleerd.
Ze is het gevolg van het steeds
verder oprukken van het westerse
cultuurpatroon, waartegen de Indi
aan niet is opgewassen.
De ontreddering van de Braziliaan
se Indianen heeftzijn oorzaak in de
ontsluiting van de binnenlanden
Deze gebieden zijn rijk aan
delfstoffen en bieden enorme mo
gelijkheden voor een uitbreiding
van de landbouwproduktie. Brazi
lië kan. gezien de beroerde situatie
van de economie, een vergroting
van de praduktie en van de export
heel goed gebruiken.
Het grootste deel van de Brazili
aanse bevolking, die meer dan hon
derd miljoen zielen telt. woont in
de stedelijke centra langs de
oostkust. Slechts vier procent
woont in het binnenland, dat zestig
procent van het hele grondgebied
omvat. Het binnenland wordt ech
ter van steeds groter belang door
de aanwezigheid van ijzer, urani
um. goud, tin en bauxiet. Om
exploitatie mogelijk te maken
dient het gebied toegankelijk te
worden gemaakt. De Braziliaanse
regering heeft daarom een aantal
wegen door de jungle gepland. De
bekendste is de Transamazonica,
een weg van 5400 kilometer die
loopt van Joao Pessao in het noord
oosten naar de Peruaanse grens.
Delen van deze weg zijn nog in
uitvoering.
Het was de bedoeling van de Brazi
liaanse regering dat landloze boe
ren uit het arme noordoostelijke
deel van het land zich langs deze
nieuwe weg een nieuw bestaan zou
den opbouwen. Er kwamen neder
zettingen en de regering zou voor
steun zorgen. In de praktijk is het
echter heel anders gelopen. Som
mige boeren kochten officieel stuk
ken land. Anderen pikten gewoon
een stuk oerwoud, hakten de bo
men om en maakten de grond ge
schikt voor landbouw of veeteelt.
Daarbij kwamen de kolonisten
vaak in conflict met de Indianen,
die door de eeuwen heen heer en
meester waren in dit gebied. De
regering stelde zich echter vrijwel
steeds op achter de vermeende
aanspraken van de nieuwkomers.
Ze legaliseerde achteraf de landbe
zettingen.
Multinationals
Behalve aan boeren uit de kust
streek heeft de Braziliaanse over
heid ook grond uitgegeven aan na
tionale en internationale onderne
mingen voor de op de export ge
richte landbouw. Multinationals
als Volkswagen, Liquigas (Italië).
Nestlé en het Rockefeller-concern
houden zich op grote schaal bezig
met de produktie van gewassen op
zeer uitgestrekte landerijen van
3000 tot meer dan 100.000 hectare.
Officieel zijn buitenlandse onder
nemingen aan efen maximumom-
vang gebonden, maar in de prak
tijd worden op die regel zeer ge
makkelijk uitzonderingen
gemaakt.
De grote kapitalistische onderne
mingen drukken de kleine boeren
weg. Zij worden gedwongen als lan
darbeiders op de grote landerijen
te komen werken. Bovendien tas
ten deze bedrijven het evenwicht
van de natuur in het Amazonege
bied aan. Officieel moeten ze op de
helft van het hun toegemeten ge
bied de bebossing laten staan
maar wie controleert dat?
Dit agressieve oprukken van de
„westerse beschaving" heeft al heel
wat zware klappen toegebracht
aan de oorspronkelijke bevolking.
Het aantal Indianenstammen is se
dert 1900 afgenomen van 230 naar
143. In totaal zijn er nog zo'n
100.000 Indianen in Brazilië. Onge
veer de helft daarvan leeft in het
Amazone-gebied.
De voornaamste oorzaak van de
achteruitgang van het aantal Indi
anen vormen de ziekten die de
blanken meenamen. Griep, maze
len en tuberculose waren bij de
Indianen onbekende ziekten. Toen
ze ermee besmet werden, bleken ze
er geen afweerstoffen in hun li
chaam tegen te hebben. Hele stam
men werden gedecimeerd.
Ontwrichting
de boeren, de houtkappers en de
rubbertappers in het Amazonege
bied vaak als slaven worden behan
deld. Ze werken zonder betaling en
worden dikwijls volgegoten met
sterke drank. Alleen de meest ac
tieve Indianen ontsnappen aan dit
lot. Zij trekken de grens over naar
naburige landen: Peru, Colombia
en Suriname, om zo aan de druk op
hun bestaan te ontsnappen.
De organisatie die eigenlijk voor de
Indianen zou moeten opkomen is
de FUN AI, de nationale stichting
voor de Indiaan. Deze organisatie
heeft teams die bezig zijn contact
te leggen met stammen die nog niet
of nauwelijks in aanraking geweest
zijn met de „westerse beschaving".
Ze heeft antropologen in dienst en
heeft schone principes afgekon
digd over het recht van de Indiaan
op eigen cultuur en over het stre
ven naar de integratie van de Indi
aan in de Braziliaanse samenleving
met behoud van zijn eigen cultuur
patroon. Verder is een aantal reser
vaten opgezet. Ook vindt het on
derwijs aan de Indianen in twee
talen plaats, zodat ze later zelf kun
nen uitmaken bij welke cultuur ze
willen behoren.
Aanpassing
De voortdurende uitbreiding van
de landbouw heeft veel Indianen
van de traditonele jachtgronden
verdreven. Om in leven te blijven
verhuurt menige Indiaan zich als
landarbeider of rubbertapper. Dit
leidt tot ontwrichting -van het ge
meenschapsleven in de stammen.
De eigen akkers worden niet meer
bebouwd. Er ontstaan ruzies over
het leiderschap. De stam is niet
meer in staat zich te verweren te
gen de opdringerige westerse in
vloed en raakt gedesoriënteerd en
verliest uiteindelijk alle le
vensmoed.
De mannen, die op landbouwbe
drijven werk zoeken, komen vaak
ver van hun stammen te wonen. In
de nieuwe omgeving worden ze als
achterlijk beschouwd en langza
merhand raakt hij er ook zelf van
overtuigd dat hij niets waard is.
Gebleken is dat de Indianen door
Toch moet gezegd worden dat de
FUN AI de nadruk legt op de aan
passing van de Indiaan aan de wes
terse ontwikkeling. De door de FU-
NAI opgezette reservaten blijken
niet veilig voor de expansiedrift
van de grote ondernemers. Al gauw
is de organisatie geneigd de rech
ten van nieuwkomers, die het
grondgebied van de Indianen in
bezit hebben genomen, te erken
nen. In sommige gevallen geven
functionarissen van de FUN AI
zelfs verklaringen af aan groot
grondbezitters dat in een bepaald
gebied geen Indianen wonen, zodat
deze de grond in beslag kunnen
nemen. De gewapende milities van
de grootgrondbezitters zorgen er
daarna wel voor dat er inderdaad
geen Indianen meer zijn.
De laatste jaren is de rooms-
katholieke kerk in het geweer geko
men tegen de aantasting van de
positie van de Indianen. De Brazili
aanse missionarissen, die betrok
ken zijn bij het werk onder de Indi
anen. hebben zich georganiseerd in
de CIMI, de raad van de Indiaanse
missie. Deze stelt zich te weer tegen
PERU
EMRfTO SAMT0^=^
Het reeds aangelegde deel van de Transamazonica.
de aantasting van de cultuur van
de Indianen door de Braziliaanse
overheid, waardoor ze een groot
risico neemt. Het verzet tegen de
integTatiegedachte brengt de kerk
namelijk in conflict met de Brazili
aanse overheid.
Minister Mauriclo Rangel Reis
noemde de houding van de kerk
ten aanzien van de Indianen on
langs nog „onwezenlijk, feodaal en
achterlijk". Hij voegde daaraan toe
dat hij nog geen enkel voorbeeld
had vernomen van verheffing van
de Indianen door missionarissen.
Hij besloot in dat verband dat zen
delingen en missionarissen, die on
der Indianen werkzaam zijn, op de
duur zouden moeten verdwijnen.
Stap terug
Dit besluit heeft hij echter na een
storm van kritiek moeten inslik
ken Zelfs de FUN AI kwam tegen
de uitspraken van de minister in
het geweer Generaal Ismarth de
Oliveira Araujo, de directeur van
de FUNAI. benadrukte dat de cul
turele onschendbaarheid van de In
dianen zou worden gewaarborgd en
dat een voortijdige integratie van
de indiaanse bevolking zou worden
voorkomen.
Het terugkrabbelen van de Brazili
aanse overheid vindt mede zijn oor
zaak In de wens van de regering om
geen al te grote ruzie met de kerk te
krijgen. Het herderlijk schrijven
van de Brazillaasne bisschoppen
over het onrecht en het geweld in
de samenleving heeft al genoeg stof
doen opwaaien. De regerende mili
tairen willen liever niet dat de op
positie tegen hun bewind al te zeer
aan kracht wint. Toch blijven ze de
ontwikkeling van de Braziliaanse
economie en de daarvoor noodza
kelijke groei van de produktie het
meest belangrijk vinden. Dat idee
blijft een grote bedreiging voor de
oorspronkelijke bewoners van het
land.
