Mevrouw Gandhi heeft alle
vertrouwen in de verkiezingen
oegoslavië kan Tito overleven
it
;OON SANJAY HIELP MOEDER EN LEGDE DE COMMUNISTEN AAN BANDEN
6/ft—
IDAG 22 JANUARI 1977
BUITENLAND
TROUW/KWARTET PS 17/RH13
0
m-fant wijd ls de poort en breed de weg die naar het verderf
dt, en het zijn velen die deze weg bewandelen. Eng is de
ort en smal de weg die tot het leven leidt en het zijn weinigen
deze weg vinden," zo citeerde hoofdredacteur Nikhil Cha-
Xl"ftvarty de bijbelse bergrede In een hoofdartikel in het
igelstallge Indiase weekblad Mainstream. Chakravarty is
I van de op Moskou georiënteerde communistische partij
ar n India, en hoewel hij dit citaat vlak na de kerstdagen ten
6te gaf is hij niet bekeerd tot het christendom. Hij blijft
,anmmunist en als communisten de bijbel gaan citeren moet er
de tl iets aan de hand zijn.
was er dan ook wel degelijk.
citaat was opgenomen In het
fcfdartlkel op pagina 1 van Main-
earn waarin de slulUng van dit
ykblad werd aangekondigd. „In
f leven van een krant, net als In
leven van een mens. komt er
l ogenblik waarop de doelstel-
g uit het oog dreigt te raken door
beperkende omstandigheden,
n dergelijk ogenblik ls er van-
Bg voor Mainstream gekomen na
Hen Jaar van gezwoeg en be
leving." Waarmee één van de
jtste kranten ln India die zich
l enigszins kritisch probeerde op
'stellen tegenover de huidige re-
"Hng van premier Indira Gandhi,
hans voorlopig, het zwijgen werd
elegd.
ensuur
Jewel Chakravarty niet precies
hreef waarom zijn weekblad ge
iten werd. Heten andere redac-
iren al spoedig weten dat Maln-
-earn dicht ging omdat men niet
reld was te bulgen voor de cen-
ur op de pers. Toch ls dit vreemd
idat Mainstream de politieke lijn
nhield van de Moskou-gezinde
mmunlstlsche partij ln India
PI). En deze partij heeft zich,
B.Allswaar op last van de Russische
ders, steeds loyaal opgesteld te-
nover mevrouw Gandhl en haar
gerende Congrespartij. De Sow-
/aaPUnle onderhoudt hartelijke be-
ïkklngen met India en aast op
eer steunpunten voor haar mlli-
lre aanwezigheid ln de omstreden
dische Oceaan. En de Indiase
immunlstische partij heeft tot nu
slaafs de richtlijnen uit Moskou
'olgd.
8faarblJ heeft ze voor binnenlands
popruik vooral de nadruk gelegd op
n t door de Congrespartij veelvul-
g met de mond beleden progres-
tve en socialistische hervormin
gen en de ronduit conservatieve
"^aktijk voor lief genomen. Zo
^Ird ook de door Indira Gandhl ln
hl '75 afgekondigde noodtoe-
L end. die de Indiase grootgrondbe-
r Jters en Industriëlen geen win-
jlerengelegd heeft, kritiekloos
K>r de CPI geaccepteerd. Het In-
ftse bedrijfsleven, dat ln eerste
Btantie wat wantrouwig aankeek
gen deze samenwerking, reageer-
e I al spoedig gunstig op de geniall-
|t van mevrouw Gandhl „Sinds
dira Gandhl aan de macht is. kan
goed opschieten met de commu
nisten. En nog nooit zijn onze
winsten zo snel gestegen." aldus
een top-functlonaris uit het Indiase
bedrijfsleven.
Machtsbasis
De regerende Congrespartij heeft
ln wezen al die Jaren een beleid
weten te voerden dat fundamentele
veranderingen in de ongelijke In
diase samenleving heeft tegenge
werkt. En dat met steun van de
communistische partij. Indira
Gandhl kon deze steun ln 1969
goed gebruiken omdat ze toen. na
de scheuring in de Congrespartij,
een minderheidskabinet moest lel
den. Maar ln 1971 en '72 wist de
premier, geholpen door verre
gaande verkiezingsbeloften en het
prestige uit de Indiase oorlog tegen
Pakistan opnieuw een sterke
machtsbasis op te bouwen. De
steun van de communisten was
slechts „meegenomen."
In 1975, toen er een grootscheepse
campagne onder leiding van Jaja
Prak as Narajan tegen de corruptie
ln de Congresregering en het
ambtenarenapparaat aan de gang
was. kreeg zij opnieuw onvoorwaar
delijke steun van de communisten,
die bevreesd waren voor een ruk
naar rechts ZIJ stelden zich pal
achter de noodtoestand ln de hoop
dat deze gebruikt zou worden om
een aantal belangrijke lndustriën.
zoals de suiker-. Jute en textielin
dustrie, genationaliseerd zouden
worden. Mevrouw Gandhl heeft
daarentegen de positie van de on
dernemers ln deze bedrijfstakken
versterkt Maar nog steeds verkon
digde de CPI het denkbeeld het
beleid ln een meer progressieve
richting te kunnen ombuigen. Het
bleek een Illusie.
Illusie
En zelfs aan deze Illusie ls vorige
maand een eind gekomen. De CPI
aanschouwde met wantrouwen de
snelle opkomst ln de Indiase poli
tiek van mevrouw Gandhi's zoon
Sanjay, die er nooit een geheim van
gemaakt heeft dat naar zijn niet al
te bescheiden mening de Indiase
communisten aan banden gelegd
dienen te worden. Net zoals dat
overigens met alle andere opposi
tiepartijen gebeurd ls. Sanjay werd
door de gemuilkorfde Indiase pers
hemelhoog geprezen en vele politi-
door Johan ten Hove
zoonsaryty
cl gingen voor hem ln het stof om
bij moeder Gandhl ln het geviel te
komen.
De CPI trachtte hem ln eerste In
stantie te negeren, maar moest zich
tenslotte tegen zijn aanvallen ver
dedigen. Daarbij probeerden de
communisten een wig te drijven
tussen moeder Indira en zoon San
jay door de laatste af te schilderen
als de leider van de Indiase reactie,
die zonder de goedkeuring van de
premier zijn uitspraken deed en
waarschijnlijk zelfs tegen de zin
van zijn moeder ln handelde.
Dit nu heeft de CPI, en met name
de spreekbuis Mainstream, gewe
ten. De band tussen moeder en
zoon bleek groter dan de CPI ge
hoopt had. Eind vorige maand nam
premier Gandhi de anti
communistische campagne van
haar zoon over Op een kader
bijeenkomst van de Congrespartij
in New Delhi beet zij de communis
ten toe dat hun kritiek niet tegen
Sanjay gericht was maar tegen
haar zelf. „Sanjay ls nog te onbe
langrijk, hij zal nooit premier of
president worden. In feite ls de
kritiek van de CPI niet op hem
maar op mij gericht. De communis
ten zeggen mij te steunen, maar ln
feite beledigen ze mij". Mevrouw
Gandhi dook even de historie ln en
haalde de voor de Indiase commu
nisten Inderdaad pijnlijke jaren
van de onafhankelijkheidsstrijd
naar boven. Op last van de toenma
lige Russische dictator Joseph Sta
lin schaarden zich de Indiase com
munisten aan de zijde van de Brit
se koloniale overheersers, waarmee
Stalin in de oorlog tegen Hitler-
Duitsland een verbond was aange
gaan. Dit bracht hen ln de onafhan-
kelljkheidstrijd tegenover de In
diase nationalisten. Een stap die de
communisten nooit vergeven Is. In
dira Gandhl maakte hen vorige
maand opnieuw uit voor landverra
ders.
Les
Het geeft de tragiek en de moeilijke
positie aan van een communis
tische partij, die zich ln een land
ver van Moskou slaafs overgeeft
aan de richtlijnen van het Kremlin.
In dit geval geeft het tevens aan
dat de Indiase communisten nog
steeds niet deze les geleerd hebben.
Want opnieuw verbonden zij zich
aan een regering, waarmee de Sow-
Jet-leiders dan wel goede maatjes
proberen te blijven, maar die ln
eigen land een beleid voert dat voor
echte marxisten niet te verteren ls.
Hetgeen hen dan ook meermalen
door de afgescheiden Indiase com-
munisten(dle felle oppositie voeren
tegen de regering van mevrouw
Gandhl) voor de voeten ls ge
worpen.
De premier maakte duidelijk geen
communistische Inbreng ln haar
beleid te dulden. De communisten
mogen haar steunen, maar dan op
héér voorwaarden. De aanval op de
CPI werd in de Congrespartij met
gejuich ontvangen. De CPI werd de
meest reactionaire partij van het
land genoemd en moest eigenlijk
verboden worden. Verschillende
communistische leiders werden
zelfs opgepakt en het weekblad
Mainstream werd tot sluiting ge
dwongen. Mevrouw Gandhl heeft
ze niet meer nodig en laat ze vallen.
Verkiezingen
Mevrouw Gandhl heeft sinds de
noodtoestand helemaal niemand
meer nodig. ZIJ voelt zich zo zeker
van haar zaak dat ze weer verkie
zingen aandurft. Deze week kon
digde ze vla de radio aan dat er ln
maart nieuwe algemene verkiezin
gen gehouden zullen worden. Presi
dent Fachroedin All Achmed is al
verzocht het Lagerhuis (Lok Sab-
ha) te ontbinden. De premier zei bij
de aankondiging dat een „parle
mentair bewind aan het volk ver
slag moet uitbrengen en toestem
ming moet vragen om voor het wel
zijn van de natie programma's uit
te voeren." Voor het uitroepen van
de noodtoestand en het doorvoeren
van een aantal verregaande
grondwetswijzigingen heeft zij die
toestemming nooit nodig geacht.
Premier Gandhl moet overtuigd
zijn van een grote overwinning
voor haar Congrespartij bij de aan
staande verkiezingen. Iemand die
ln de afgelopen Jaren zo nadrukke
lijk op alleenheerschappij aange
stuurd heeft, zal de bereikte macht
niet zo maar in de waagschaal stel
len. De kans dat zij een eclatante
zege haalt ls dan ook zeer groot,
waarmee ze dan de door haar be
oogde legalisering van de noodtoe
stand verkregen heeft. Deze kans ls
te meer groot daar de noodtoe
stand. wel wordt verlicht, maar niet
opgeheven. In het kader van de
noodtoestand heeft de premier ge
noeg mogelijkheden om haar on
welgevallige groepen en personen
beperkingen op te leggen. Welis
waar zijn een aantal belangrijke
oppositieleiders uit de gevangenis
ontslagen (waar ze 19 maanden
zonder proces hebben vastgezeten),
maar het ls lang niet zeker dat dit
aantal de komende weken uitge
breid zal worden.
Zeker is dat de oppositiepartijen
grote moeite zullen hebben zich op
zo'n korte termijn te reorganiseren
en zich van de klappen, opgedaan
tijdens de noodtoestand, te herstel
len. Om van een krachtige verkie
zingscampagne nog maar te zwij
gen. De nlet-communlstlsche
oppositiepartijen zijn verder nog ln
moeizame besprekingen gewikkeld
over de vorming van een verenigde
partij. Ze hebben Inmiddels aange
kondigd ln leder geval wel met een
gezamenlijk program te komen.
Net als de rest van de oppositie was
de CPI verrast door de nieuwe zet
van premier Gandhl en heeft ook
zij de nieuwe verkiezingen toege
juicht, „als ze maar eerlijk en vrij
zijn". En achter dat laatste kunnen
zelfs zonder de noodtoestand in In
dia genoeg vraagtekens gezet
worden.
Het tijdstip van de verkiezingen ls
zeer gunstig voor de Congrespartij.
De Indiase pers heeft de afgelopen
maanden bol gestaan van artikelen
over de economische opbloei, het
tot staan brengen van de Inflatie,
stabilisering van een aantal prijzen
en het eindelijk op gang komen van
een geboortenbeperklngscampag-
ne. Al het goede werd en wordt
toegeschreven aan premier Gandhl
en haar zoon Sanjay, die een snelle
en triomfantelijke opmars ln de
Indiase politiek maakt. (De brede
weg en de wijde poort van hoofdre
dacteur Chakravarty). De pers ging
zelfs zo ver dat ze resultaten van
plannen publiceerde die nog niet
eens ln uitvoering waren. Veel van
de economische opbloei was te
danken aan de goede rijstoogst die
India vorig Jaar haalde Maar deze
was niet een gevolg van de nood
toestand. maar van de uitstekende
natte moesson.
Laster
De contouren voor de verkiezings
strijd beginnen zich af te tekenen
Premier Gandhl en haar Congres-
partij dulden niemand naast zich
ZIJ zullen de „verworvenheden" uit
de noodtoestand breed uitmeten
en voor zich opeisen en alles wat er
mis ging wijten aan de oppositie
Deze had het land Immers toch al
in een chaos gestort De CPI hoeft
sinds kort niet meer op een andere
behandeling te rekenen. Hoewel ze
de premier gesteund heeft, wordt
haar nu landverraad verweten en
een te kritische houding tegenover
Gandhi's zoon, de derde ln de fami
lie-dynastie van oud-president Ja-
hawarlal Nehroe.
Gandhl deed bij de aankondiging
van de verkiezingen een beroep op
de politieke partijen „al te zien van
geweld, verkettering en laster" Als
de aantijgingen van de premier en
de Congrespartij aan het adres van
de CPI hiervoor als norm genomen
worden, kan het de komende we
ken nog een fraaie vertoning wor
den ln India.
)r J. den Boef
men die zich bezighouden met een Joegoslavië zonder Tito, zien zich
de opgave geplaatst om hun mening aan te passen aan nieuwe
1 rlkkellngen. Een element van onzekerheid ls daarbij de 84-Jarige Tito
Enkele maanden geleden leek hij nog ernstig ziek, maar op het
jblik brengt hij een negendaagse bezoek aan Egypte en Libiëdat weer
M zijn grote vitaliteit onderstreept.
La
Tmi
'aarschljnlijk heeft het feit dat Tito
ïger dan enkele Jaren geleden werd
omen de grote bindende factor ln
^slavië is gebleven, dit land als onaf-
elijke staat meer overleveringskan-
jfgeven. Niet alleen, omdat Tito er ln
;n»gd lijkt te zijn om de Sowjet-Unie er
overtuigen dat er geen enkele reden
i Joegoslavië bij het Sowjetblok ln te
'el ook ai omdat zijn land zich daar
et uiterste tegen zou verzetten. De
islaven lijken vooral minder gevaar
orPen door de voor Moskou bijzonder
ftgename ontwikkelingen ln de be-
Ijkste Westeuropese communistische
len en de grote onzekerheid, die de op
)od van Mao Tse-toeng gevolgde ge-
^enissen ln China ook voor de Sowjet-
teweeg hebben gebracht.
^rzlchtige politiek
het voeren van een voorzichtige bul-
ndse politiek, waarbij ln alle opzlch-
alkrmeden wordt, de Sowjet-Unie voor
,n»ofd te stoten heeft Tito een situatie
lapen die Joegoslavië in staat stelt.
3"fle landen van het Sowjetblok samen
Irken, zonder haar onafhankelijkheid
i geven. Dit laatste bleek uit de welge-
de Sowjetvloot faciliteiten te verle-
In uit de verklaring van Tito aan het
van het bezoek van Erich Honecker,
frtljlelder van de DDR. de Oostdultse
die onder Walter Ulbricht de felste
^llen op het Joegoslavië van Tito
deed een verklaring die maar voor één
uitleg vatbaar is.
Honecker hield zich op de vlakte door een
toast uit te brengen op „de verbondenheid
met de Joegoslavische klassebroeders en
strijdmakkers." Tito hekelde de „krachten
van het imperialisme", maar eveneens die
van de „de hegemonie, die een vreedzame
ontwikkeling van een socialistische maat-
schappij ln de weg staan.". Ook verdedig
de Tito de ..eigen Joegoslavische weg"
door het recht te onderstrepen op „onaf
hankelijkheid, autonomie, gelijkheid en
verantwoordelijkheid voor Iedere partij,
voor haar eigen arbeidersklasse en tegen
over haar eigen volk." Terwijl hij de be
trekkingen met de landen van het Sowjet
blok uitbreidt, geeft Tlto meteen duidelijk
aan. waar de grenzen van de samenwer
king liggen.
Redelijke verstandhouding
Voor Tlto ls het van groot belang dat er
een redelijke verstandhouding tussen Joe
goslavië en de Sowjetbloklanden bestaat,
als hij het roer uit handen moet geven. Op
die wijze kan hij voorkomen dat de krach
ten in Moskou die het land binnen de
Invloedssfeer van de Sowjet-Unie zouden
willen brengen, een excuus ln handen
wordt gegeven. Tito's streven naar norma
lisering van de relaties met het Sowjetblok
heeft echter ook ten doel om te voorkomen
dat (na zijn overlijden) ln Joegoslavië zelf
een ems tig verschil van mening ontstaat
Joslp Tlto
over het tegenover Moskou te volgen be
leid. Een dergelijke verdeeldheid zou mid
delpuntvliedende krachten ln de Joegosla
vische federatie van republieken een
kans geven en het gevaar van een interven
tie, zoals Hongarije en Tsjechoslowaklje
die gekend hebben, oproepen.
Het ls Interessant kennis te nemen van
enkele publikaties, die zich met onderwerp
bezighouden. Het meest actuele boek ls:
Ohne Tito Kann Jugoslawien überle-
ben?" van de Westdultse publicist Carl
Oustaf Ströhm Het andere eveneens
ln het Duits gepubliceerd ls: „Joslp Tito
Der Jugoslawische Weg: Sozlalismus und
Blockfrelbelt" met een voorwoord van
Immanuel Blrnbaum. Belde boeken geven,
elk vanuit een eigen benadering, een syste
matisch beeld van Tito's doen en laten en
van de Invloed daarvan op Joegoslavië en
als gevolg daarvan op Europa als geheel.
Ströhms boek, dat een sterk analytisch
karakter heeft, vindt ln „Joslp Tlto Der
Jugoslavlsche Weg" dat documentair ls
bedoeld een welkome aanvulling.
Ströhm constateert dat het politieke kli
maat in Joegoslavië scherper ls geworden:
de liberale fase, waarin neo-marxisten, ka
tholieken en nationalisten maar raak de
batteerden en publiceerden, is voorbij. En
niet alleen vrienden van de Sowjet-Unie.
maar ook kritische marxisten en aanhan
gers van het westerse parlementaire sys
teem, moeten op hun woorden letten. Tlto
ging er ruim vijf Jaar geleden, toen hij
harde maatregelen nam tegen „nationalis
tische elementen", ln het bijzonder ln Kro
atië. van uit dat ,.ons eigen leger beter de
orde ln het land kan herstellen, dan een
vreemd". Hiermee gaf Tlto echter niet al
leen te kennen, dat hij vreemde inmenging
wilde voorkomen: hij gaf ook toe dat zijn
opvatting over „orde" overeenkwam met
die van de Sowjetleldlng.
Opvolging geregeld
Meer en meer wordt aangenomen, dat de
opvolging van Tlto in feite al geregeld ls.
Tlto wordt reeds enkele Jaren terzijde ge
staan door een uit acht leden bestaand
presidium, dat een deel van zijn competen
ties heeft overgenomen en gelegenheid
heeft gehad, zich waar te maken. De vice-
president van dit presidium, (waarvan Tlto
zelf president ls) wordt automatisch presi
dent en opperbevelhebber van de
strijdkrachten, als de oude maarschalk
mocht wegvallen. Om de vorming van
machtsposities te voorkomen zijn de leden
van het presidium bij toerbeurt slechts één
Jaar vice-president. De eigenlijke macht
lijkt echter te liggen bij vier mannen, die
een collectief leiderschap kunnen vormen
ln het „Joegoslavië zonder Tlto"
Het zijn de Sloveen Edw&rd Kardelj, de
66-Jarige partijtheoreticus die als vertrou
weling van lïto de ideologische onder
bouw ontwierp voor de eigen weg, die het
Joegoslavische communisme ln 1948
moest gaan. De Sowjetleldlng neemt hem
dit nog altijd kwalijk en Kardelj. die met
een slechte gezondheid tobt, komt
waarschijnlijk niet voor opvolging van Tl
to ln aanmerking. Hetzelfde geldt mogelijk
voor de Kroaat Wladlmlr Bakaric, die eve
nals Kardelj een belangrijke rol heeft ge
speeld bij het uitstippelen van de weg, die
Joegoslavië moest gaan om tegenover de
Sowjet-Unie staande te kunnen blijven.
Een grotere kans om Tlto op te volgen
heeft de 8ervlsche generaal Nikola LJubi-
cic, de 60-Jarige minister van defensie die
vijf jaar geleden ln opdracht van Tlto een
eind maakte aan de activiteiten van groe
peringen. die het voortbestaan van de Joe
goslavische federatie ln gevaar leken te
brengen. LJublcic wordt het plan toege
schreven, zijn militaire functies neer te
leggen om als burger een belangrijke poli
tieke rol te gaan spelen. Zijn banden met
de strijdkrachten zouden hem na het weg
vallen van Tlto kunnen helpen om een
machtspositie ln te nemen. Met zekerheid
valt nu al te zeggen, dat het militaire
apparaat ln het „Joegoslavië na Tlto" een
nog belangrijker rol zal spelen dan nu al
het geval is.
Enige kanshebber?
Dit laatste hoeft echter niet te betekenen,
dat LJublcic de enige kanshebber is om
Tlto op te volgen. Meer en meer lijkt het er
op dat de 81oveen Stane Dolanc, die met
zijn 51 jaren de Jongste van het viertal ls,
door Tlto zelf naar voren wordt geschoven
om te zijner tijd de leiding te kunnen
overnemen, uiteraard ln samenwerking
met andere Invloedrijke figuren. Dolanc.
die een belangrijke functie heeft bekleed
in de politieke afdeling van het leger en als
gevolg daarvan nog nauwe banden met het
militaire apparaat onderhoudt, ls vooral
naar voren gekomen, nadat Tlto besloten
had het leger in te zetten tegen dissidente
groepen ln Kroatië, Slovenië en andere
deelrepublieken. HIJ is de persoonlijke me
dewerker van Tlto geworden en fungeert
tevens als secretaris van het centrale
partijapparaat.
Volgens Ströhm is Dolanc geen dogmati
cus, maar een praktische „manager van de
macht", die er niet voor terugschrikt de
Sowjet-Unie terecht te wijzen. Zo verklaar
de hij eens, dat „niemand een monopolie
over de arbeidersbeweging heeft". Vorig
Jaar kwam hij ln Moskou tot de vervelende
ontdekking dat hij naar een topconferen
tie van Sowjetblokstaten was gelokt, on
der het voorwendsel dat partijleider Leo
nid Breznjew een kopje thee met hem
wilde drinken. Later werd de ongewilde
aanwezigheid van Dolanc gebruikt in een
communiqué over „een officiële bijeen
komst van communistisch epartijlelders"
Op die manier meende men ln Moskou
door de achterdeur Joegoslavië op een lijn
te plaatsen met de Sowjetbloklanden.
Onafhankelijke staat
Het ls van groot belang dat Joegoslavië
ook na het verschelden van Tlto een onaf
hankelijke staat blijft. De eigen weg die
het land ln 1948 gedwongen was te gaan.
had grote Invloed op de machtsverhoudin
gen ln Europa. Als Joegoslavië niet onaf
hankelijk was gebleven, zou Oostenrijk
niet zijn geweest wat het nu ls, zouden
landen als Hongarije en Roemenië zich
minder vrijheden kunnen permitteren en
zouden Albanië en Griekenland hoe
weinig ze ook met elkaar vergeleken kun
nen worden niet hun huidige onafhanke
lijkheid hebben gekend.
Vast staat echter, to meent Ströhm, dat
Joegoslavië zo stabiel en veilig zal zijn, ais
haar bevolking zelf wil. Geen macht ter
wereld kan haar voortbestaan verzekeren,
als middelpuntvliedende krachten aan het
langste eind trekken. Maar niemand kan
de Joegoslavische federatie vernietigen,
als de volken van Joegoslavië haar willen
behouden
Styria Verlag, Keulen. 250 biz. DM 38.-
Paul List Verlag. Munchen, 544 blz, DM
29.80
