Boerenschilder
Broeze bleef
Twente trouw
RSY krijgt forse
marine-order
ordel van smaragd
p het dambord
het weer door hans de Jong
Dat hef
onze Jan
emaakt,
dèn knooit
altiet
Overheid helpt
boseigenaren
bij opruimen
Twee broertjes bij
brand omgekomen
Sneeuw- en
ij zeioffensief
Verantwoording
voor Overvecht bij
vijf instellignen
-f
Zuivere
Zweedse
Droppastilles.
DAG 31 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 1
door
Jac.
Lelsz
plaatselijk sneeuw of ijzet
Dlesch schreef dat je niet aan hem
kon zien dat hij voortkomt uit een
geslacht, dat al generaties lang op
een boerderij woont. „Een gevoelig,
intellectueel gezicht, een oude hoed
met karakter, een manchesterbroek
in camouflagetinten. Precies een
jonge laten we zeggen dominéé
of chirurg met vakantie.
Broeze, die ongehuwd bleef, heeft
hard gewerkt. Op de boerderij en in
zijn atelier. Zoals gezegd, hij heeft
zich niet tot één stijl beperkt, maar
het kubisme paste hij het meest toe.
In zijn werk valt een duidelijk ver
langen te onderkennen naar harmo
nie. evenwicht. Gebruikmakend van
de middelen die het kubisme ver
schaft. geeft hij gestalte aan wat hij
als schoonheid ervaart.
Enige monotonie is aan die kubis
tische werken niet vreemd. Men kan
eindeloos variëren, maar het
grondpatroon blijft veelal hetzelfde.
Er is dan ook niet veel verschil tus
sen de schilderijen uit Silezië, Zuid-
Frankrijk en Twente, behalve dan
dat er, meest in het centrum, een
boer, een poortboog of een muzikant
wordt geplaatst.
Tientallen tegelijk
Het komt voor dat Broeze enige
tientallen schilderijen tegelijk on
derhanden heeft. Vaak duurt het
jaren voordat hij een bepaald schil
derij ais voltooid beschouwt. Bij zijn
schilderijen staan vermeldingen als
1945-1950 of 1960-1970. Ook bij de
wat uitgesprokener figuratieve doe
ken, die overigens wel tegen het
kubisme aanleunen, zijn gave voor
beelden van Broezes natuurtalent.
Om er één te noemen ..Drie vrou
wen in de sneeuw". Het deed ons
wat „klimaat" betreft enigszins den
ken aan Hendrik Chabot. Eén zaal is
gevuld met een reeks heel fijnzinni
ge aquarellen, die ondubbelzinnig
aantonen dat Broeze ook op dit in
strument helemaal thuis is.
Van een verslaggever
DEN HAAG Minister Van der
Stee van landbouw en visserij wil
particuliere boseigenaren financieel
helpen bij het opruimen van bosper
celen. die in 1976 door brand zijn
geteisterd. Doel van dat opruimen
moet zijn het voor herinplant ge
schikt maken van de grond. De bij
drage bedraagt tachtig procent van
de goedgekeurde netto-kosten van
het opruimen en het toezicht daar
op, ten hoogste duizend gulden per
hectare. De aangemelde bosop-
pervlakten moeten op zijn minst een
halve hectare zijn.
De minister geeft verder, met terug
werkende kracht tot 1 januari 1976,
bijdragen voor het aanleggen, ver
beteren. verbreden en afsluiten van
onverharde bedrijfwegen in het bos.
als de netto-kosten van dat werk op
zijn minst zeshonderd gulden bedra
gen. Van de goedgekeurde netto-
kosten van het werk wordt tachtig
procent als bijdrage gegeven. Het
maken van het ontsluitingsplan
wordt door de overheid volledig be
taald, als het niet meer kost dan
veertien procent van de netto-
kosten van het ontsluiten zelf.
Meer eigenaren kunnen gezamenlijk
aanvragen indienen. De aanvragen
moeten naar de hoofdingenieurs-
directeur van de landinrichting in
de verschillende provincies, die voor
het opruimen voor 1 april aanstaan
de, die voor het ontsluiten, tot nader
order.
Van een verslaggever
DEN BOSCH Bij een brand in de
nacht van woensdag op donderdag
in de Van Heurenstraat in 's-
Hertogenbosch zijn twee broertjes
van drie jaar en vijf maanden om
het leven gekomen. Het vuur woed
de op de eerste verdieping van het
huis. terwijl de ouders niet thuis
waren. De oorzaak van de brand is
tot op dit moment nog niet duide
lijk.
In Utrecht zijn twee gezinnen door
een brand in een huis aan de Burge
meester Reigerstraat gistermorgen
dakloos geworden. De bovenste
twee verdiepingen van het pand gin
gen geheel verloren.
Eveneens gistermorgen zijn in Gro
ningen twee woningen uitgebrand
en drie huizen door het vuur aange
tast, nadat een brand ontstaan was
boven een drukkerij aan de Mu
seumstraat.
In het Zeeuwse Renesse ls gister
morgen een landbouwschuur tot de
grond toe afgebrand.
HOOOWATER l jan. 77 - VUaslngen 11.08-
23 38, HarlngvlleUlutten 11 21-23 53. Rotter
dam 0 53-13 09. Scheveningen 0.02-12 32, IJmul-
den 0 44-13 11. Den Helder 3 40-18 07. Harllncen
6 12-18 47. Delfzijl 8 28-21 14 HOOGWATER 2
Jan 77 Vliaalngen 12 02- Hanngvlieuiutten
12 lS~.Rotterdam 1 47-14 04. Scheveningen
1.03 13 21. IJ muiden 1 42 13.58. Den Helder* 47-
17 16. Harllngen 7.16-19 49. Deltzijl 9 30-22 08.
HOOOWATER 3 Jan. 77. Vlttslngeo 0 24-1245.
Hanngvlieuiutten 0 41-12 59. Rotterdam 2 30-
14 50. 8cheveningen 1 46-14 02. IJmulden 2 23-
14 37, Den Helder 5 46-18.0». HaxUngen 8.13-
20.37, Delfzijl 10.26-22.57.
Het is bijzonder slecht getroffen dat
een neerslagfront uit Engeland bij
ons oudjaar komt vieren. Dat brengt
mee dat de wegen slecht berijdbaar
kunnen worden door sneeuwval en
ijzel. sneeuwverstuivingen zijn in
het midden en met name het oosten
van het land beslist niet uitgesloten.
Dat kan ook weer aanleiding geven
tot verkeersbelemmeringen. Boven
dien is een sterke en aan zee storm
achtige zuidelijke wind erg hinder
lijk en onaangenaam. Vooral met
deze temperatuur, die zich lang
zaam in de richting van het vries
punt gaat bewegen dus echt in de
„waterkousector". Het langst blijft
het licht vriezen in het oosten. In het
westen kan het in de loop van van
daag al 2 of 3 graden worden.
Het is niet de eerste maal dat de
cember z'n grote onberekenbaar
heid demonstreert. Voor het eerst
viel dat op veertien dagen geleden
tijdens een plotselinge warmtegolf
in de hogere niveau's die aanleiding
gaf tot sneeuwval en als gevolg hier
van ongelukken. In dit geval drong
er donderdag zeer snel een warmere
en vochtigere stroming in de boven
lucht door uit zuidwest tot west. De
temperatuurstijging op vijfduizend
meter hoogte had gistermiddag om
één uur Hannover nog niet bereikt:
- 30 graden, evenmin Berlijn - 35
graden. Op hetzelfde moment was
het boven de Scilly-eilanden al - 23,
boven Brest - 22. De wind boven
Hannover was op vijf kilometer nog
zwak zuidoostelijk, maar daarboven
al westelijk evenals boven Berlijn.
Natuurvrienden konden aan het
winterse landschap, dat een somber
der aanzien kreeg al in de vroege
morgen vaststellen dat er iets loos
was. bovendien werd er morgenrood
zichtbaar door aansnellende hoge
bewolking uit westzuidwest.
Van een verslaggever
UTRECHT Drie sociaal-
psychiatrische ddlensten ln de regio
Utrecht, het ziekenhuis Overvecht
en het Willem Arntzhuls, gaan geza
menlijk de verantwoordelijkheid op
zich nemen voor de activiteiten van
het crisis-interventiecentrum Over
vecht in Utrecht. De vijf Instellingen
zullen voor 1 mei een^plan bij de
ziekenfondsraad op tafel leggen
voor een geïntegreerde 24-uurs be
reikbaarheid voor (hulp aan mensen
in plotselinge geestelijke moeilijk
heden) ln de regio Utrecht.
Zoals gemeld is het crisiscentrum ln
Utrecht, waar mensen met psy
chische moeilijkheden dag en nacht
terechtkonden, per 1 december jl.
officieel gesloten, omdat de zieken
fondsraad de activiteiten niet langer
wilde financieren. Vorige week bleek
de ziekenfondsraad echter toch nog
bereid te zijn om voor een half jaar
een overbruggingskrediet te ver
strekken.
Het hoeft geen betoog dat een der
gelijke resolute depressie
ontplooiing in de hogere lagen ook
een geleidelijke stijging van de tem
peratuur aan de grond tot gevolg
heeft. Die zou in ons land het duide
lijkst zijn op nieuwjaarsdag. Ver
wacht mag worden dat het mini
mum van 978 millibar bij Schotland
naar het noordoosten gaat. De uitlo
per ervan zal zaterdag en zondag
overal in ons land de dooi doen
invallen.
In de nacht van woensdag op don
derdag was het in Brabant plaatse
lijk nog -15 graden geweest, in de
DDR -15 tot -20, dicht boven de
sneeuw zelfs -25 graden. De
sneeuwhoogte van veertig cm in
Schouwen-Duiveland, genoemd in
de nieuwsberichten, berust op een
misverstand, teweeggebracht door
een bulldozer. Medewerker C.
Wedts-de Swart in Middelburg vond
na een vrij uitvoerig onderzoek geen
grotere sneeuwhoogten dan twintig
cm, onder andere in Middelharnis en
Papendrecht. Ouddorp kwam tot 18
cm, Bruinisse 10, Brouwershaven 4.
Zierikzee en Middelburg 2 cm. In
Haamstede viel niets. Het is zeer wel
mogelijk dat de uitstoting van in
dustriële afvaldeeltjes in Rotterdam
de vorming van sneeuw in die be
wuste bui van dinsdagavond extra
heeft gestimuleerd. Enkele KNMI-
deskundigen hadden ook dit ver
moeden. Er zijn verder aanwijzingen
dat ook de Belgische weerdienst dit
effekt kent, maar dan teweegge
bracht door de industrie van
Antwerpen.
Het schrijven met het verlanglijstje
van drie weerfanaten in Zaandam
heb ik doorgezonden naar de „hoge
re instanties".
In het Alpengebied zijn de condities
na de sneeuwval van de afgelopen
dagen verbeterd. In Tirol ligt in het
hooggebergte tot 2meter sneeuw,
in Zwitserland tot 2 meter, in de
Dolomieten tot 1.20 meter. De tem
peratuur in de skigebieden wordt
weer aangenamer, op 1500 meter zal
die 10 graden of meer boven nul
bereiken. In de Franse Alpen is de
toestand redelijk tot goed met
rondom Chamonix 3'/. meter
sneeuw. In de Ardennen zijn geen
skimogelijkheden en ln de Eifel Ugt
met vijf cm sneeuw, ook te weinig.
Dichter bij huis kan het wel, name
lijk in Sauerland met rondom Win
terberg 14 tot 40 cm sneeuw. In het
Friese Nijelamer is voor vandaag
een hardrijderij op de schaats op
natuurijs korte baan voor Jongens
tot en met zestien Jaar uitgeschre
ven: een première voor Nederland.
tijd een schilderende boer ge
bleven. Op flinke afstand van
het officiële kunstleven, van de
salons en van de plaatsen waar
men zichzelf nogal eens
opblaast met diepzinnige be
schouwingen, bedreef hij het
métier.
Hij bleef trouw aan zijn handwerk,
de landbouw, en trouw aan zijn ge
boortegrond. Twente. Een streek die,,
zoals opgemerkt is, voor de schilder
kunst als een niemandsland kan
worden beschouwd. Weinig bekende
schildersnamen zijn verbonden aan
dit gebied. Jongkind, bij voorbeeld,
werd er geboren, maar ging al op zijn
26ste naar Parijs.
Wat Jongkind betreft, is gezegd dat
er een komeet langs Twente streek.
Voor Broeze geldt dat zeker niet. De
boerenzoon uit Elsenerbroek (Mar-
kelo) blééf waar hij ter wereld kwam.
Hij verdeelde zijn tijd tussen het
boerenbedrijf en het schildersbe
drijf. Zo schiep hij een oeuvre dat
stellig de geografische en professio
nele achtergronden verraadt, maar
dat even zeker niet uitsluitend door
deze wordt bepaald.
Toen zo'n 65 jaar geleden een school
juffrouw eens bij de grootvader van
Broeze op bezoek was en in de keu
ken haar oog viel op een ingelijste
potloodtekening zei de oude man:
„Wat kiek ie toch, dat hef onze Jan
emaakt, dèn knooit altied, he hef wel
een kiste volDe schooljuffrouw
en haar verloofde werden meteen
door het werk getroffen.
Met de schooljuffrouw en haar
vriend bezocht Jan de eerste ten-
Jan Broeze: „Drie vrouwen
in de sneeuw, Silezië", olie
verf, 1935-1940.
toonstellingen. Zo zonden ook werk
van hem naar prof. A. J. der Kinde
ren, directeur van de Rijksacademie
voor Beeldende Kunsten in Amster
dam. Zij vroegen zijn oordeel en in
formeerden naar studiemogelijkhe
den. Hij oordeelde gunstig, maar het
studeren zo ver van huis stuitte op
moeilijkheden.
Kruysen
Jan Broeze heeft overwegend
zichzelf gevormd. Van een enkeling
kreeg hij wat lessen. Daarvan moet
in ieder geval genoemd zijn vriend,
de Limburgs-Brabantse schilder Jan
Kruysen. Kruysen heeft later echter
eens gezegd: ,,'k Heb hem enkel wat
techniek kunnen leren, 't andere had
hij zelf wel." In het begin van de
jaren twintig heeft hij met Kruysen
een half jaar in Silezië gewerkt.
Behalve het wat langere verblijf in
Silezië heeft Jan Broeze korte reizen
gemaakt naar Duitsland, Tsjecho-
slowakije, België. Frankrijk, Zuid-
Frankrijk en Spanje. Hij genoot dan.
deed indrukken op en liet zich ook
wel inspireren. Toch bleef hij de van
nature honkvaste Twent, die de in
spiratie allereerst dichtbij huis
vindt.
Déér onder de rook van eigen
schoorsteen, schilderde hij. Impres
sionistisch, pointillistisch, expressio
nistisch en voor kubistisch. Bepaald
niet in geregelde orde, maar nu eens
zus en dan weer zo, naardat het hem
lustte. Voorjaar '45 staken de Duit
sers de boerderij in brand, waarbij
twintig schilderijen verloren gingen,
honderden tekeningen en dertig
schetsboeken.
Al eerder ln de oorlogsjaren had Jan
Broeze een fors aantal schilderijen
e.d verloren, maar hij heeft prak
tisch nooit wat verkocht en daarom
was er voldoende materiaal voor een
overzichtstentoonstelling voorhan
den. De eerste doekjes die we van
O Jan Broeze: „Winter
landschap Markelo", olieverf
1950.
hem zien. zijn van begin '20. Meest
landschappen, wat vlak maar toch
al mooi van sfeer. Verder enige stil
levens. bloemen. En ook een paar
portretten, boeren met petten maar
ook heren met hoeden.
„Portret"
Van Broeze zelf hangt er ook een
portret, dat van '24 dateert, toen hij
28 was. Het is geschilderd door zijn
vriend Jan Kruysen. Meer dan een
kwart eeuw later gaf dr C. F Dlesch
eens een verbaal portret van hem.
Hij had hem graag schilderend aan
getroffen. Niets daarvan, want hij
vond hem in het winterse landschap
van Elsenerbroek (Markelo) meteen
grote bijl, in het eikehakhout op
zoek naar een passend stammetje.
nog een tweede terugblik op de door het Suikercomité
uitgeschreven wedstrijd met als opdracht partijproblematiek.
Maar eerst wens ik u allen nog een gelukkig uiteinde en een nog
gelukkiger nieuwjaar.
ADVERTENTIE
Koninklijke Wcssanen zal over
1976 op de gewone aandelen een on
veranderd interimdividend van
1.60 uitkeren.
De Nederlandsche Mid-
denstandsbank zal over 1976 per aan
deel van 50 een onveranderd inte
rimdividend uitkeren van 3,75 in
contanten of naar keuze 2,50 in
aandelen ten laste van de agiore-
serve.
De bank verwacht dit jaar een flinke
winststijging ten opzichte van 1975
te behalen. De resultaten over het
eerste halfjaar waren al 38 procent
hoger dan in dezelfde periode van
1975. Rekening houdend met deze
gunstige ontwikkeling mag een ver
hoging van het slotdividend worden
verwacht.
Vanaf 10 januari 1977 kan op de
Amsterdamse beurs worden gehan
deld in Amro-Spaarbrieven 1975-
1981 II tot een maximaal nominaal
bedrag van 50 min. Vervroegde ge
hele of gedeeltelijke aflossing van
deze spaarbrieven is niet toegestaan.
Renteverrekening vindt plaats op
basis van 8,75 pet per jaar.
Tevens zal de Amrobank overgaan
tot de uitgifte van 8,25 pet Amro
Spaarbrieven 1977-1982. Per 10 janu
ari worden deze stukken verkrijg
baar gesteld Ook voor deze
spaarbrieven zal notering worden
aangevraagd.
Twenthe, Enschede, tot 30 ja
nuari een vrij uitgebreide over
zichtstentoonstelling aan zijn
werk gewijd. Jan Broeze is al-
beloof u alvast in mijn eerste
in het nieuwe jaar uitgebreid
te komen op het Suikertoer-
maar nu eerst de probleemwed-
36-31 27 x 36 6. 47-42 36 x 47 7. 33-29 24 x 33
8. 38x9 47x40 9. 35x2 4x13 (34x43-tt).
2x35) 10. 2x49 met het al genoemde^
Canalejas-motief.
Het ministerie heeft de opdracht nog
dit jaar gegeven om zo een bijdrage
te leveren aan het verlichten van de
problemen van de scheepsnieuw-
bouw in ons land.
Twee van de vier fregatten zullen
worden gebouwd bij een adere RVS-
dochter, Wilton -Feijenoord in Schie
dam. Mede hierdoor is deze werf tot
1981 goed voorzien van marinewerk.
Vorig jaar boekte de werf een order
voor drie grote korvetten voor de
marine van Indonesië. „De Schelde",
die in 1974 ook de opdracht verwierf
voor de eerste en tweede series stan
daardfregatten (in totaal acht) voor
de Nederlandse marine, heeft nu vo
lop werk tot in 1982. De twaalf stan
daardfregatten voor de Koninklijke
Marine zullen tussen 1977 en 1983
worden opgeleverd. Het eerste schip
de „Kortenaer", is eerder deze
maand officieel gedoopt. Het schip
zal in de loop van volgend jaar in de
vaart komen.
Het ontwerp van het standaardfre
gat is ontwikkeld door de Koninklij
ke Marine in nauwe samenwerking
met „De Schelde" en Nevesbu, het
ontwerp- en ingenieursbureau van
RSV voor marineschepen. Ook in
West-Duitsland is een grote belangs
telling voor het ontwerp. Het is de
bedoeling dat er op Westduitse wer
ven zes fregatten naar Nederlands
model worden gebouwd.
ISCHEDE Jan Broeze, de
erenschilder uit Twente, is
jaar geworden. En daarom
irdt in het Rijksmuseum
)e naam van dit werkstuk van W.
iaars uit Geldermalsen luidt: „Gor-
lel van smaragd". Dat lijkt mij ge
ien de positie erg goed gekozen. De
finst wordt als volgt geforceerd: 1.
7-31 17-22 2. 42-37 9-14 (gedwongen,
'ant er dreigde 34-29 gevolgd door
8-32) 3. 34-29 23x25 4. 38-32 27x38 5.
1x23 19x28 6. 39-33 28x39 7. 49-43
9x48 8. 31-26 48x31 9. 36x20 15x24 10.
6x8 7-12 (gedwongen) 11. 8x17 25-30
2. 17-12 24-29 13. 12-8 29-33 14. 8-3 33-38
5. 3-25 30-25 16. 40-34 38-42 17. 25-20.
Iet commentaar van een jurylid
uidt terecht: een uitgebalanceerd
eheel met een zuiver partij karakter
n een fraai slot.
Na de zes prijswinnaars, die u nu alle
hebt gezien, is het de beurt aan de
eervolle vermeldingen, die ook van
een prachtig stuk werk getuigen. Het
is onmogelijk, ze allen bij de hoornen
te vatten, maar de tweeling van
„Joeri Wiersma" (Harm had mij hier
over al het een en ander verteld!) wil
ik u beslist niet onthouden. De slag
mechanismen zijn werkelijk fenome
naal. Jammer, dat papa Wiersma de
ze produkten al aan deze en gene
had laten zien, zodat Hermelink te
recht verzucht in zijn commentaar
op deze inzending: „Wat moet je als
jurylid, als je dit zelf al eens op het
bord hebt gehad". Motto van deze)
tweeling: „Eersteling" en zeer toe
passelijk ook.
ROTTERDAM De Koninklijke Maatschappij „De Schelde" in
Vlissingen, onderdeel van Rijn-Schelde-Verolme, heeft van het
ministerie van defensie opdracht gekregen voor de bouw van een
derde serie standaardfregatten voor de Koninklijke Marine. De
order, ter waarde van 836 miljoen gulden (prijspeil 1974), levert
9.000 manjaren werk op, waarvan 4.000 voor de toeleverende
industrie.
)e zesde prijs viel ten deel aan de
erste buitenlander in het rijtje
irijswinnaars en eervolle vermeldin-
en, de Fransman Jean Chaze uit
'rivas. Hoewel het Canalejas-motief
1 ontzettend oud is. is Chaze erin
[eslaagd dit fraaie motief in een par-
ijstand te verwerken, hetgeen een
[rote kunst is. Jammer, dat de slag-
«•endingen minder origineel zijn.
'och een kunstwerkje van uitzon-
lerlijk gehalte. Het motto van dit
irobleem luidt: Un métier torturé,
letgeen zoveel betekent als: een ver-'
chrikkelijk werk.
ilossing: 1. 34-29 23x34 2. 32-27
x23 3. 37-32 (zonder deze tussenzet
dezelfde combinatie waarschijn-
ik remise) 18x27 4. 32x21 16x27 5.
Oplossing A: 1. 34-29 26x28 2. 39-34
28x39 3. 38-32 24x33 4. 32-27 22x31 5.
30-24 20x40 6. 45x34 39x30 7. 35x22
17x28 8. 41-37. De tweede oplossing
(opgave B) verklaart de naam twee
ling: 1. 27-22 25 x 23 2. 32-27 23 x 32 3.
33-29 17x28 4. 29-24 19x30 5. 21-17 11x31
6. 36 x 27 32 x 21 7. 26x10 4x15 8. 39-34.
Een prachtige slagencombinatie, die
zeer elegant aandoet, en origineel
ten tonele wordt gevoerd door hem
gepaard te doen gaan met een ge
spiegelde tweelingbroer.
FRANK DROST
