>onnevanck helpt Botswana
kerkdienst in het
Stilte-centrum"
Als u nu een Renault aanschaft,
willen wiiu over enige jaren
wéér een Renault verkopen..
Daarom zal onze service al die
tijdperfekt zijn.
Auto Haag
Kolthof Renault Nederland
jster Janneke Langendoen schreef een brief
ïcumene op Schiphol
Nieuwe autoweg
Den Bosch naar
Eindhoven bepleit
Renault. Auto's met I.Q.
AG 21 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET H 11
or Jac. Lelsz
prr
;er
r
iRDERWIJK Na de feestdagen op 14 januari hoopt zuster Janneke Langendoen terug te
igen naar het Deborah Retief Memorial Hospital in Mochudi (Botswana). Met een licht gemoed
en zware portefeuille, bij wijze van spreken. Toen ze enkele jaren geleden naar Nederland
im, was dat wel even anders. De tuberculosebestrijding vanuit het van de vorige eeuw
irende zendingsziekenhuis was toen door gebrek aan financiële middelen ernstig in gevaar
men, maar het Suppletiefonds Sonnevanck heeft dat dankzij de medewerking van velen
en voorkomen.
at de tbc in Nederland als
sziekte goeddeels was bedwon-
wendden de mensen van het
levanck Suppletiefonds de blik
het buitenland. Verweg, in de
en van de derde wereld, lag een
w arbeidsveld. Aan een aantal
ecten heeft men intussen al
kunnen bieden. Op het
liblik zet men zich speciaal in
Nigeria. Zambia, Indonesië en
swana.
Nigeria bijvoorbeeld wil Sonne-
:k, wat dit seizoen betreft, een
e ton bijeenbrengen. Daar werkt
artsenechtpaar Goede-Bruins
Het is een zendingshospitaal
staat te Ngoshe. Een enigszins
inachtzaamd gebied dat zo groot
s Frankrijk. De post gaat uit van
Basler Mission. Een plattelands
Dndheidscentrum met weinig be-
n en veel ambulante patiënten,
de komst van het echtpaar Goe-
ïruins Slot is de tbc-bestrijding
lard aangepakt. Zij streefden me-
H naar een scheiding van de tb-
iënten en de overige verpleegden,
rrouw Goede-Bruins Slot zegt:
nderzoek in het zendings
ekenhuis te Botswana
Zuster Janneke Langendoen
binnenkort terug naar Mochudi
(Botswana)
„In Zaïre opgedane ervaringen leer
den ons dat het erg gunstig is de
tb-patiënten een eigen afdeling te
geven en afzonderlijk te verplegen.
Je bent dan in staat een zekere
groepsgeest te creëren, die hen sti
muleert vol te houden, zodat ze niet
voortijdig weglopen, als ze zich een
beetje beter gaan voelen." Waar het
in Nigeria aan ontbreekt, is geld om
betere, duurdere medicijnen aan te
schaffen: de behandeling van één
tbc-patiënt kost er 1250,- per jaar.
We willen aan Botswana wat extra
aandacht geven, maar in de hoop dat
het ook de andere projecten ten goe
de komt. Dit land is sinds oktober
1974 een onafhankelijke republiek.
Het Deborah Retief Memorial Hospi
tal te Mochudi gaat uit van de Ne
derduits Gereformeerde Kerk in
Zuid-Afrika. Geneesheer-directeur
was dr G. H. J. Teichler, een Duitser,
die alles bijeen 45 jaar in Afrika
heeft gewerkt.
Hij is nu 70 en eindelijk „met pensi
oen gegaan". Deze oude-rot-in 't vak
krijgt twee opvolgers, waaronder dr
M. Moffat uit Rhodesië, een nazaat
van de zendeling Robert Moffat uit
die honderd jaar geleden de bijbel in
het Setswana vertaalde, de taal van
Botswana.
Robert Moffat was ook de schoon
vader van de beroemde ontdek
kingsreiziger David Livingstone. Dr
M. Moffat kwam met het Deborah
Retief Memorial Hospetal in contact
toen hij een bezoek bracht aan de
plaats waar Robert Moffat de bijbel
in het Swetswana vertaalde. Robert
Moffat, zendeling van het Londensch
Zendingsgenootschap, was de eerste
die de bijbel in een Afrikaanse taal
overzette.
Onderdeel van het Deborah Retief
Memorial Hospital is de tb-afdeling,
waar de Nederlandse verpleegster
Janneke Langendoen (32) werkzaam
is geweest. Met een onderbreking
van bijna twee jaar hoopt ze 14
januari er weer heen te gaan. Ze
wordt dan hoofd van de tb-afdeling.
In Nederland heeft ze in verband
daarmee diverse cursussen gevolgd.
Een studie verloskunde, die haar
ook goed van pas zal komen, rondde
ze in Engeland af. Wat er aan tijd
overbleef, was nodig voor het ver
vullen van tientallen spreekbeurten.
Gemotiveerd en charmant vocht ze
voor haar tb-afdeling, liever: de tb-
afdeling van de mensen in Botswa
na. De resultaten zijn niet uitge
bleven.
Tb-centrum
Het heeft er met die tb-afdeling niet
zo best uitgezien. Sluiting dreigde.
Het was financieel niet bij te benen.
Vier jaar geleden kwam het eerste
verzoek om hulp. Sonnenvanck
or Jan Roelfs
CHIPHOL Twee Canadezen zitten roerloos, in de yoga-houding, geknield mediterend, in het
Jltecentrum van Schiphol als pater Jan H. Duin (59) die zondagmorgen binnenkomt om
|bereidselen te maken voor de eerste oecumenische dienst op de luchthaven. Er is alom
rstsfeer, sparrebomen, en de ochtendspits is merkbaar.
Attentie alstublieft.
f melodieuze microfoonstem doet
iepen voor de vertrekkende
legtuigen. Temidden van de ko-
pnde en gaande reizigers begeeft
"i een kleine kudde naar het ver-
Ik, dat in bewegwijzering van
(ïiphol als „Meditation room"
lat aangegeven.
let een oogopslag kijkt de pater of
I ongeveer vijftig bijbels, die even-
talen vertegenwoordigen nog
ïrdend in de boekenrij staan in de
nte met de witte wanden en het
intraal aangebrachte oecume-
iche embleem. Het is voorgeko-
i dat er een bijbel ongevraagd
[is „meegenomen". Er hangt een
ildje aan eèn der wanden met de
wekking: Maak één wat verdeeld
s de blijmoeidige pater al bijna
i jaar pastoor op de luchthaven
zijn habijt schiet, arriveert zijn
umenische partner, de Badhoe-
jndorpse hervormde prediant, ds.
de Savornin Lohman, die straks
preek zal houden.
Pater Duin de wijn en de
in gereedheid brengt, vertelt
dat Schiphol het dertigste stilte-
in de rij van wereldluchtha-
vertegenwoordigt.
zijn er, die al vijf of zelfs tien Jaar
zodanig functioneren. De opzet is
zo nu en dan een oecumenische
met de werkenden op Schip-
te houden, waarbij de aanvan-
de praktijk moet worden
En dat zou er toe kunnen
dat men in de toekomst eer-
moet beginnen dan. zoals nu, om
f elf.
r is een kleine commissie, die de
ater bij zijn werk begeleidt. Je kunt
1 nog nauwelijks een kerkeraad
>emen, het zijn wat geëngageerde
ihipholwerkers en mensen, die zich
onden weten met onder meer de
tad van Kerken in Amstelveen-
litenveldert.
aarbij is medewerking van de pro
stan tse kerken van Badhoevedorp.
e maar dat is een heel ander
;t ook hun predikanten be-
Ikbaar stellen in geval van een
tlamiteit: ze staan op de
tlarmrol".
Grammofoonmuziek.
De korte dienst wordt begeleid met
grammofoonniuziek, er is geen orgel
tje, er wordt niet gezongen. Op
zichzelf is dat een merkwaardige ker
kelijke ervaring.
Terwijl het rumoer van Schiphol,
ook de eigen muziek van de luchtha
ven, vaag doordringt in deze kapel,
verloopt de eerste interkerkelijke
dienst sober en intiem. Er moeten
wat stoelen, uit het help-je-zelf-
restaurant, worden bijgezet.
Pater Van Duin SCJ, heeft van de
bisschop van Haarlem toestemming
om zijn éénmans-pastoraat breed op
te zetten, vandaar deze oecume
nische inslag.
De kerkgangers zitten in riante stoe
len. Ik zie de gepensioneerde haven
meester van het oude Schiphol, A. v.
Ommeren. Onze blik van herkenning
en verstandhouding zegt: op dat ver
dwenen Schiphol hebben we samen
soms héél wat meegemaakt! Van
„de" kerk was toen op dit Schiphol
geen sprake.
De pater spreekt een wel
komstwoord.
„Schiphol, met zijn 20.000 werken
den, keek aanvankelijk vreemd aan
tegen een kerkelijke vertegenwoor
diger, die er nu ook zijn eigen kan
toor heeft. En ik keek erg vreemd
tegen dat roerige Schiphol,
misschien wel de grootste „bijen
korf" van het land, aan. Maar we zijn
aan elkaar gaan wennen, met weet
mij nu, voor allerlei uiteenlopende
zaken, te vinden."
Ernstig: bid met mij mee voor dit
oecumenische werk op Schiphol.
Psalmen-gezangen
De pater heeft het over psalmen als
er gezangen in het geding zijn. wan
neer de mechanische muziek verkon
digt: „O, Heiland, reis die Himmel
aug" (Gezang 128).
De predikant heeft het over de vips,
de very important persons van toen.
ten tijde van de geboorte van Chris
tus, de vips van nu en de vip, die zijn
collega Van Duin, In alle bescheiden
heid en ootmoed mag zijn. als ver
kondiger.
Ze zeggen samen een gebed, het is
allemaal erg huiselijk en tijdens mo
menten van stilte is alleen het ge
zoem van de luchtverversing hoor
baar.
En nóg een afwijkening van het pa
troon: er is geen collecte. Een wat
wonderljke dienst? Och, waarom?
Een vluchtheuveldlenst in een.
vluchtige omgeving, die nog bekend
heid moet krijgen, een pionierspost
van de kerk, de kerken. Met hoe zou
het ook anders kunnen geldzor
gen. Het is onvermijdelijk, dat de
kerken van de nabije gemeenten om
een financiële bijdrage voor dit werk
zal worden gevraagd.
Voorlopig steunt men op de bin
nenkring, van meelevenden op
Schiphol en op de buitenkring, de
mensen, die een soort commissie van
bijstand vormen.
De kerk op Schiphol, klein, improvi-
sorisch, erg onvolkomen, maar wel
een poging.
Na afloop drinken de kerkgangers te
eenzaam koffie. Dan lossen ze zich
op in de cosmopolitische stromen,
die het „va et vient" van een interna
tionale luchthaven accentueren. Tot
een volgende keer.
„Attentie astublieft".
DEN BOSCH - Het dagelijks be
stuur van het stadsgewest Den
Bosch is voorstander van een nieu
we autosnelweg tussen Den Bosch
en Eindhoven. De voorkeur van het
bestuur gaat daarbij uit naar een.
tracee dat vanuit Den Bosch ooste
lijk van St. Michielsgestel loopt,
daarna de weg Schljndel—St. Oe-
denrode kruist en ten oosten van
Son en Breughel aansluiting geeft
op de in de toekomst aan te leggen
autosnelweg ten noorden van
Eindhoven Dit tracee doorsnijdt
geen enkel natuurgebied.
Een nieuwe verbindingsweg tussen
Eindhoven en Den Bosch staat al
geruime tijd ter discussie.
stuurde meteen 15.000,—. Een tijd
je later gevolgd door 25.000,—. En
vervolgens kwam er nog eens een
ton bij. Zuster Langendoen: „Ik had
een brief geschreven. We zagen het
niet meer zitten. De rekeningen sta
pelden zich op. We zaten dik in de
rode cijfers." Haar moeite werd be
loond. Sonnevanck besloot de bouw
van een goed geoutilleerd tb-
centrum te financieren. Intussen na
dert dat zijn voltooiing al. Een rood
en geel geverfd gebouw, dat nogal
opvalt in het landschap. Met de toe
zegging van nogmaals 100.000,—
gaat zuster Langendoen er straks
(weer) heen.
In 1977 zal het Suppletiefonds Son
nevanck nog weer méér nodig heb
ben om de projecten in Nigeria,
Zambia, Indonesië en Botswana vol
doende te kunnen steunen. De heer
H. Boerrigter, het hoofd van het
Sonnevanck-bureau in Deventer,
taxeert dat het rond een half mil
joen gulden zal liggen. Het geld
komt op verschillende manieren
binnen: via de gebruikelijke huis-
aan-huis-collecte, via de zegelver
koop door schoolkinderen, via de
donaties van zo'n 80.000 leden enz.
Zal het geschatte bedrag bereikt
worden? De heer P. Dijkstra uit Har
derwijk, die „de legendarische ds C.
van der Zaal" als secretaris en leider
van het Suppletiefonds is opge
volgd, heeft er goede hoop op en
zegt dat Sonnevanck het ziet als een
dringend appèl van zieken op gezon
den: „Helpt ons".
Op een Sonnevanck-bijeenkomst
heeft de heer Dijkstra met een ver
wijzing naar de man in Bethesda,
die 38 jaar ziek was geweest toen
Jezus hem gezond maakte (Johan
nes 5: 1-9) er op gewezen dat ook
tegenwoordig nog velen moeten zeg
gen: „Heer, ik heb geen mens.
Van alle kanten komen bedelbrie-
Gedrang bij de tbc-polikliniek in Mochudi
ven binnen" zegt de heer Dijkstra.
Die kunnen natuurlijk niet alle ge
honoreerd worden. Het bestuur be
kijkt ze wel serieus: er wordt gewikt
en gewogen. In dit verband willen
we het gironummer van het Supple
tiefonds 808078 niet onvermeld
laten.
Menselijkheid
Zuster Langendoen heeft het nog
wat anders gezegd, maar het komt
op hetzelfde neer: „Het is geen kwes
tie van barmhartigheid, maar van
menselijkheid".
T.b.c.-bestrijding kost veel. omdat
er een lange nabehandeling nodig is.
Jammer genoeg breken veel pa
tiënten de kuur na drie, vier weken
af. Ze voelen zich dan soms weer een
hele piet. De gevolgen zijn vaak fa
taal. De mensen moeten weten wat
t.b.c. is. In Londen schijnt een dia
serie te zijn, die het op elementaire
wijze duidelijk maakt. Die wil ze in
het bezit proberen te krijgen. „Van
ieder, die langer dan drie weken
hoest, moeten we sputum hebben",
zegt zuster Langendoen.
Om die mensen onder behandeling
te krijgen, dient men het vertrou
wen van de bevolking te winnen.
Inheemsen kunnen daarbij het bes
te ingeschakeld worden. Ook vrou
wen, maar die moeten dan wel ge
trouwd zijn en ook nog kinderen
hebben, want anders zijn ze niet in
aanzien. Zuster Langendoen wil een
aantal ingezetenen opleiden, die de
dorpen dienen in te gaan om tb-
lijders op te sporen. Vaak kunnen ze
klinisch behandeld worden, voor de
meer ernstige gevallen is opname
noodzakelijk. Als een zieke voldoen
de verantwoordelijkheidsbesef
heeft, dan krijgt hij geneesmiddelen
mee voor een langere periode. Dat
kan noodzakelijk zijn omdat de
mensen vaak ver van huis op het
land werkzaam zijn. Ze komen soms
weken niet thuis omdat de afstand
te groot is.
De inwoners van Botswana zijn nog
al een zwervend volk, vaak agra
risch georiënteerd Al die dingen
maken de tb-bestrijding er niet ge
makkelijker op. Afgezien van de
dikwijls slechte verbindingen, waar
bij dagen lopen door mul zand geen
uitzondering is.
Zuster Langendoen: „Organisatie is
de basis van ons werk En natuurlijk
doen we zoveel mogelijk aan preven
tie. Iemand, die hardnekkig hoest,
kan tientallen mensen infecteren
Het sterftecijfer als gevolg van tb is
er nog altijd bijzonder hoog. zelfs
onder kinderen."
CJ9N
Een weloverwogen auto-aanschaf
begint bij de keuze van een goede dealer.
Want als u eenmaal hebt gekocht
bent u er voor
jaren op aan
gewezen.
Kies 'n dealer
met hart voor
z'n auto's.
i 7 Jk Wij lenen
1. op alle service
details. Omdat ons voortbestaan ervan
afhangt: we weten dat u alleen klant blijft
als u tevreden bent. Daarom werken onze
geschoolde monteurs met precisie
diagnose-apparatuur. Daarom hebben we
ook vaste reparatietijden en het uitge
breide diagnose-rapport.
Goede service verkoopt méér auto's.
Kijkt u maar eens om u heen. Er komen
hier steeds meer Renaults op de weg.
De Renault 20.
Een vooruitstrevende visie op het
grotc-auto-rijden.
De Renault 20 TL is een moderne
zeer ruime wagen vol in
getogen charme.
De techniek is
geavanceerd.
Verregaande veilig-
heid door z'n kooikon-
struktie, kreukelzones
en voorwielaandrijving.
Het komfort is kom
pleet. U kunt zelfs met één sleutel de 4
portieren tegelijk op slot doen. En weer
openen natuurlijk.
Z'n krachtbron is 90 Din-pk sterk.
Goed voor 165 km/u. En toch verrassend
zuinig.
Gratis autoboekvan 172 pagina's.
Laat u verder informeren over deze
en de andere Renaults door het dikke,
kleurige alles-over-Renault boek. Het ligt
voor u klaar en 't kost u niets.
Mocht u geen tijd hebben om langs
te komen. Bel ons even en we zorgen
ervoor dat het boek Vnr|UA|||T
bij u wordt bezorgd. VritlvMULI
Renault 20 vanaf f 19.430,-
incl. BTW. Prijswijzigingen
voorbehouden.
Pletterijkade 9-14 (verkoop en adm.),Tel. 070-858307/858308/858309/830827,
Plcueriikjde 9-14(rakphtts).Td oto-SjoSjo, Bedtlaan 145 (wcrkpluli),
Calandplcin 2-4 (magazijn),Tel. 070-889255, DEN HAAG
Okkemootstraat 82 (werkplaats), Tel. 070-233760
daan 145 (werkplaats), Tel. 070-6348^4, DEN HAAG
Stadhoudcrspiein 47, WASSENAAR, Tel. 01751-17400
Westduinweg 186B,Tel. 070-552600,
Westduinweg 196 (verkoop),Tel. 070-549213,
Dr. Lclykade 34 (adm.),Tel. 070-552601. DEN HAAG
Loosduinscweg i.Gaslaan 2,
DEN HAAG.Tel. 070-643830
