Een tijding van vreugde
Pelgrimage van vader en zoon Mönnich
Vandaag
zm
voorlopig
wereld
diakon
(fflT'ITOillÏBE
UITGAVEN
HOE HOOG DE NOOD GESTEGEN IS
gif o 2211
ZATERDAG 18 DECEMBER 1976
KERK
Juist aan het begin van de adventstijd verscheen: „Een tijding van
vreugde", het evangelie verhaald door Markus, in een Nederlandse verta
ling van dr. Marie van der Zeyde. met verantwoordend commentaar. Wat
een waagstuk, temidden van een overvloed van boeken óver de bijbel, het
één nog beter dan het andere, een stuk van de bijbel zelf op de markt te
brengen! Maar tegelijkertijd moet je zeggen wat is er eigenlijk vanzelfspre
kender: het oudste bericht over Jezus zelf te laten spreken?
Laten we niet te vlug zeggen: dat gebeurt
toch allang: het evangelie van Markus
heeft altijd In de bijbel gestaan en bijbel
vertalingen hebben we sinds de reforma
tie. Dat is waar. maar wie dit boek van 279
bladzijden, een vertaling van het korste
evangelie, met inleiding en verantwoor
dend commentaar, op zijn tafel krijgt, be
seft plotseling, dat er door die veelheid van
boeken, die we ..in de bijbel" hebben, met
al die aparte boeken toch ook iets is ge
beurd. dat de schrijvers niet hebben be
doeld of kunnen voorzien, nl. dit. dat er
door de verzameling in een canon, die om
bepaalde redenen onvermijdelijk werd.
ook een nivellerend effect op aparte boe
ken ls uitgegaan.
Wanneer alle boeken achter elkaar, en dan
meestal nog in twee kolommen per bladzij
de naast elkaar, worden afgedrukt, ont
staat er een nieuw boek. de bijbel biblia.
een bibliotheek van boeken), dat een eigen
leven gaat lelden. Het gaat nu functione
ren als geheel, via dwarsdoorsneden in een
„bijbelse theologie" of in de vorm van een
enkele tekst als grondslag voor de preek;
maar dat de natuurlijke oorspronkelijke
eenheid niet één tekst of de gehele biblio
theek. maar het aparte boek was. dat het
geheel wilde zeggen, dat vergeten we dan
maar al te snel. Misschien is men vanuit
een verkeerd begrepen inspiretieleer ook
wel beschroomd geweest om het eigene
van iedere auteur te accentueren: de Heili
ge Geest spreekt één uniforme bijbeltaal,
t het gevolg is. dat we zowel bij het vertalen
als bij het lezen gemakkelijk over allerlei
veelbetekenende bijzonderheden van de
tekst heenlezen.
Voor dr. Marie van der Zeyde. die reeds
vroeger, samen met dr Ida Oerhardt een
prachtige vertaling van de psalmen publi
ceerde, is nu een wens. waarmee ze al
dertig jaar rondliep, vervuld: dat het haar
nog eens gegeven zou worden, het evange
lie van Markus te vertalen. Als niet-
theologe. maar grondig kenster van het
Orieks. heeft ze volgens haar zeggen, niets
anders gedaan dan heel goed kijken naar
wat er staat in de tekst, om dan vervolgens
tussen de nieuw-ontdekte tekst en de lezer
van vandaag te bemiddelen.
Het resultaat van haar toewijding is rond
uit verrassend: een evangelie-tekst die
weer spréékt, die in een grote nieuwheid op
je af komt en waarvan een appèl uitgaat,
zonder dat die tekst eerst tot spreken moet
worden gebracht. Want dat was tegelijk
het gevolg van de vroegere nivellering en
isolering van de bijbelteksten, dat ze pas
tot spreken konden worden gebracht in
heel veel woorden eromheen: in geleerd
theologisch commentaar, waarin van aller
lei uit de omringende wereld werd aange
sleept. dat dan „tot beter begrip" van de
tekst moest dienen, of in een preek, waar
de tekst alleen maar het startpunt is voor
het eigen betoog van de prediker.
Met andere woorden: de beweging, het
sprekende karakter moest als het ware van
buitenaf in de tekst worden ingebracht.
Maar wie déze tijding van vreugde hoort,
die hoort niet een preek óver het evangelie,
maar het evangelie zelf als preek. De bewe
ging zit in de tekst zelf: naar mate er meer
vernls-van-de-eeuwen-van-bijbeltaal af
gaat én naar mate er ook typografisch!
weer ruimte geschapen wordt rondom
de aparte zinsdelen, gaat de tekst zelf
direct spreken en is er minder toelichting
voor nodig van buitenaf.
De evangelist Markus, uit de prentbijbel van Pieter H. Schut (1659).
Ontdekkingen
Op vrijwel elke bladzijde kan men ontdek
kingen doen van teksten die nu pas gaan
spreken: óf door de gevoelswaarde van een
enkel woord ook in het nederlands te tref
fen: schriftgeleerden heten nu „theolo
gen", tollenaars „mensen van de belas
ting", zondaars „mensen met wie het mis is
gegaan" (2 vers 17) öf door nuances in het
griekse werkwoord niet te verwaarlozen. Ik
geef maar twee uit de honderden voorbeel
den: Markus 8 vers 33 wordt nu (in plaats
van: ziende naar zijn discipelen - vert. Ned.
Bijb. Genootschap) „liet hij zijn ogen langs
de leerlingen gaan", waardoor het element
van het monsteren van Jezus' aanhang
veel beter wordt uitgedrukt; of hoofdstuk
14 vers 40. In Gethsemané, nadat de disci
pelen in slaap waren gevallen (waar de
vertaling N.B.G. leest: en zij wisten niet,
wat zij hem zouden antwoorden), wordt
nu: „en ze hadden toch ook niet geweten,
wat ze tegen hem moesten zeggen", waar
door het element van totale eenzaamheid
van Jezus In zijn lijden wordt versterkt.
De waarde van dit grote geschenk voor
iedereen wordt nog eens voor de theologen
(trouwens ook weer niet voor hen alleen)
extra vergroot door het uitvoerige com
mentaar dat mevrouw Van der Zeyde in
het tweede deel van het boek geeft, als
verantwoording van haar vertaling. Hier is
zij op een frisse en directe manier, die niet
in mindering komt op haar geleerdheid,
bezig ons allen deel te geven aan haar
overleggingen bij de vertaling van elke
perikoop.
Het verrassende is ook hier weer, dat, ook
zonder dat er maar iets van theologische
geleerdheid of inleidingswetenschap
wordt bijgesleept, er menige theologische
ontdekking wordt gedaan, waarvoor elke
prediker bij de voorbereiding van zijn
preek alleen maar dankbaar zal zijn.
Maar het eigenlijke, diepste verrassende
van deze vertaling is echter, dat naarmate
de tekst directer op ons af komt, er niet
een grotere gemeenzaamheid tussen ons
en dit evangelie ontstaat, maar veel eerder
een sterke indruk van het vreemde van het
evangelie in onze leefwereld wordt opge
roepen. En dat is precies de bedoeling:
daarin weerspiegelt de vorm van dit evan
gelie de gang van de Heer zelf tussen de
mensen, die hem zo vanuit hun religieuze
en dagelijks leefwereld wilden begrijpen
en die ten slotte toch geen ander antwoord
voor hem hadden dan de verloochening en
het kruis. Op enkele plaatsen in dit evan
gelie, die als het ware de scharnier zijn,
waarom het verhaal draait, komt dit in de
weergave van mevrouw Van der Zeyde
heel goed tot uiting: in Markus 8 vers 28 en
15 vers 39 wordt de daar resp. door Petrus
en de romeinse hoofdman uitgesproken
belijdenis heel terughoudend vertaald
met: „U bent de Messias" (nog niet onze
latere, vanuit kruis en opstanding gewon-
nene Christus-belijdenis) en „die man was
waarlijk een godszoon" (nog niet: de Zoon
van God). Men zie daarvoor ook de ver
antwoording, die de vertaalster daarvan
geeft. De bedoeling van deze tijding van
vreugde is niet, dat we de orthodoxe
antwoorden al van te voren als bekend
veronderstellen en dus uit het verhaal
niets nieuws meer kunnen horen, maar dat
we, al horende en gaande op de weg van
het verhaal, het geheim zelf gaan ont
dekken.
Ik kan me geen mooier advents- of
kerstgeschenk voorstellen dan dit boek:
het Evangelie van Markus, een evangelie
zonder advents- of kerstverhaal, maar wel
de oudste, kortste en meest directe tijding
van vreugde over de komst van onze Heer.
Prof. dr A. Geense is hoogleraar vanwege de
hervormde kerk aan de rijksuniversiteit te
Groningen (dogmatiek, kerkrecht en vader
landse kerkgeschiedenis). „Een tijding van
vreugde" is een uitgave van Uitgeverij B.
Gottmer, Nijmegen en uitgeverij Emmaus
in Brugge, in de serie „Spiritualiteit",
teksten van en over innerlijk leven, ver
zorgd door het benedictijns tijdschrift, on
der redactie van Frans Berkelmans. Deel 9.
Prijs: 29,50.
ADVERTENTIE
door A. J. Klei
Het maandblad DE OPEN POORT
wordt door da Geref. Kerken in
België gratis verspreid. De Open
Poort poogt bruggen te slaan naar
van de Kerk vervreemden.
Om het gesprek tussen Rooms
Katholieken, Protestanten en nieb
kerkelijken voort ta zetten, heeft
men Uw hulp nodig. Deze hulp kun
U geven door U te abonneren.
Voor f 12.50 per jaar ontvangt U
eenaktueelblad, waarin elke maand
een bepaald thema wordt behan
deld. Toekomstige thema's o.a.
Eenheid, De Toekomst, Moeilijke
begnppen rondom het lijdensver
haal.
Door Uw steunabonnement stimu
leert U de Protestanten in België in
hun geprek.
Schrijf een briefkaart met Uw naam
en adres naar de Administratie van
De Open Poort. Hooigracht 35,
ADVERTENTIE
in het leven?
In het dec.no. vin VOORLOPIG behalve het
hoofdthema „Zin In het leven":
Ubbo-Derk Hakholt: Aardmlddelpunt-
vaart.
Dr. C. Dekker: Er u tutten (kerk-jmenten
veel heilloos rationeel gekakel. Gevoelens
blijven onder tafel.
Dr. Buskes over de poëtie van Hein de
•ruin. Thuis een vreemde en onbegrepene.
Laf geweest in Gods Koninkrijk Een weg
werpen van genade, naar welke zijn hart
gehunkerd heeft, maar dan niet een goed
kope genade, maar zeer wezenlijk Gods ge
nade.
Dr». N. A. Schuman: Open brief aan Mr.
j. Carter, 4 bladzijden lang. Dear Jimmy,
zult u het ooit lezenI hope so.
Tot slot reacties van lezers en 2 blad
lijden kijk-karikaturen. Genoeg voor heel
december.
Nog veel meer over „zin" in dit nummer.
Maar ook over andere zaken. Zoals altijd
- U wilt het lezen 't Kost f 4.50. U ontvangt
het gratis als u zich abonneert, f 28.25 p.j.
(Mud. f1f,7S). - Zend mij het dec.no./
noteer mij als abonnee:
Adres
Opzenden aan Maandblad VOORLOPIG.
Antwoordno. 101, Delft. Geen postzegel.
Professor Mönnich verstaat
God het best, wanneer God
Amsterdams spreekt. HIJ zegt:
„Het gesprek van God en Zijn
helde versta lk niet, en de
schemering over het land is mij
het liefste uit de trein gezien."
Ook ls deze lutherse,
metterwoon te Amsterdam
gevestigde kerkhistoricus van
oordeel dat iemand die in
Bussum woont en nochtans
gelooft, wel een heilige moet
wezen.
Deze dingen openbaart professor
Mönnich ln het laatste hoofdstuk
van zijn „Pelgrimage", het boek met
„een aantal overwegingen van een
theoloog, voornamelijk naar
aanleiding van wat hij op een
studiereis door Frankrijk ln het
voorjaar van 1953 te ervaren kreeg".
Ik heb me door het slot van
„Pelgrimage" altijd bijzonder
aangesproken gevoeld, lk zal God
ook eerder tegenkomen ln zo n lieve,
verlepte straat ln het oude Zuid van
Amsterdam dan op de grote, stille
helde, en als lk met vakantie buiten
ben, mijd ik het villadorp en zal lk
voor mijn stichting niet naar de
ondergaande zon gaan staan kijken,
maar ln de oude straatjes van de
provinciestad zoeken naar wat voor
kerken er zijn.
Bij deze bezigheid hindert me dat de
plaatselijke VW wel enorm opgeeft
van de Grote Kerk. met een raam
zus en een doophek zo, maar
verzuimt te vertellen of er nog een
dapper lokaal van de
afgescheidenen uit de vorige eeuw is
overgebleven, of een parmantige
doleanUekerk, of zo'n pronkziek
bouwsel uit het rijke roomse leven.
Vandaar dat lk. toen lk aangeland
was op pagina negentien van „De
kerk ln het midden", besloot dit
fotoboek van de al genoemde
hoogleraar dr. C. W. Mönnich en zijn
zoon de fotograaf Con Mönnich.
warm aan te bevelen. Deze
aanbeveling wint aan kracht.
wanneer men ln aanmerking neemt
dat lk in het algemeen niet op
fotoboeken gesteld ben. Ze vormen
zo'n zorgelijk bezit, ze passen nooit
goed ln Je boekenkast en als je ze op
een bijzettafeltje te kijk legt. maak
de visite er kringen op.
„De kerk ln het midden" (ondertitel:
kerken, hoven, kapellen langs onze
velden en wegen) vormt eigenlijk het
relaas van een binnenlandse
pelgrimage van vader en zo'n
Mönnich. Maar nu wat professor
Mönnich op pagina negentien zegt.
Hij merkt op dat er mensen zijn. die
het de hoogste wijsheid vinden om
de kerk in het midden te laten; er
zijn er echter ook die willen kiezen.
.maar nooit voor het midden tussen
twee walletjes". En dan gaat
Mönnich sr. verder:
„De wandelaar vindt meer dan eens
in het landschap of langs de
straatwand de tekens van die
koppigheid: een gebouwtje uit de
vorige eeuw, dóódsimpel, met wat
kinderlijk-kerkelijk aandoende
boogramen aan de voorkant en met
de deur ln het midden van de gevel.
Het is neergezet door mensen, die de
waarheid van de kerk niet ln het
midden zagen liggen en hun eigen
weg langs de uitersten gingen. Zij
hebben er soms hun laatste geld
voor over gehad om niet te moeten
gaan naar die grote trotse kerk in het
midden.
advertenties
Onze adressen:
AMSTERDAM
Postbus 859.
Wlbautstraat 131
Tel. 020-913458
Telex 13006
ROTTEROAM/DORDRECHT
Postbus 948
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
Raymond 8rown
KERK. WAARHEEN NU7
Bijbelse kanttekeningen bij de huidige crisis In de Kerk
- de betekenis van Maria voor de oecumene
het pausambt
de vrouw in het ambt
- de moderne katechese
- de christologie van het evangelie
144 bU Y14.90
PETRUS IN HET GELOOF VAN DE JONGE KERK
Neerslag van gesprekken van bi|belgeleerden u«t de Lutherse en
Rooms Kathokeke Kerk over theorie en praiis van een mogelijk Pertrusambt
voor de éne Kerk van de toekomst
180 bU .#18.10
KATHOLIEKE BIJBELSTICHTING,
PocttH» 77. BOXTEL.
d^fl boekennieuws
Dr. S.J. Ridderbos e s.
PSYCHIATRIE EN THEOLOGIE IN
GESPREK
156 blz.. /18.95
Bndraoen van zowel theologische als
psychiatrische zijde om een beter zicht te
knigen op eikaars motieven en grenzen in de
Dr. S. J. Ridderbos
ETHIEK VAN HET LIEFDEGE80D
192 blz.. f25.50
Het N T l>efdegebod is in dit boek het
uitgangspunt van een beschouwing over het
probleem van de "onvermijdeliike schuld".
Prof. Dr. O.Th. Rothuizen
WAT IS ETHIEK?
216 blz f24 90
Wat s christelijke ethiek en wat zijn de gren
zen vtn de ethwk?
Or. C. Klapwijk
VREUGDE EN UJDEN
116 DU f13 95
Een boeiende bezinning op de verhouding
vreugde inden
Vvrtoinbmar n de bovkhtmUI.
0^50 KOK KAMPEN
Mooi is zo'n gebouwtje niet, als
mooi-zijn zou betekenen, dat er een
groot architect bij te pas is
gekomen, weelderig beeldhouwwerk
de gevel tooit, kostbare, van ver
aangesleepte natuursteen is
gebruikt en een majesteitelijke
toren de blik omhoog trekt. Maar de
wandelaar zal goed doen, even de
pas in te houden. Hij wiet wel, dat
het bouwseltje goedkoop ls geweest
in vergelijking met de grote kerk in
het midden. Maar ln die simpele
donkere baksteen of dat gelige
pleisterwerk is hartebloed
geïnvesteerd van mensen, die niet
de veilige weg van de
middelmatigheid kozen."
Dit citaat maakt, hoop lk,
genoegzaam duidelijk dat we hier
niet in de nabijheid zijn van
doordeweekse fotoboeken met de
verplichte opgetogenheid in woord
en beeld. „De kerk in het midden" ls
evenmin een soort gids, in de trant
van: met de beide Mönnichs langs
vaderlandse kerken en kapellen, het
ADVERTENTIE
blijkt uit het ontstaan van de noodgemeenten.
Steun daarom onze "Vereniging tot opbouw en bewaring van het
gereformeerde leven".
Abonneer u op ons weekblad "Waarheid en Eenheid", f 18. per
half jaar.
Adres: Boulevard 11, Velp G.
EN HET HIELD
Premier
met de
rader v
leenbarf
ren en
Westdu
Maar jij.
Bethlehem Efratha,
zo klein onder de stammen van Jiding v£
uit jou komt er één naar voren zei dat i
om Mij Israëls regeerder te zijijblikserr
zijn oorsprong ligt in een ver
leden,
in de dagen van de vroegste tijizelfde
(Micha 5,1.2)
jontwik
Het is een oude profetie die we «kader i
ger in deze donkere dagen kleine,
Kerst moesten leren. Buiten gl de bes
de wind, moeder zat aan tafel wordt i
„een werkje", nog was 't niet 1 nation
maal duisternis en daar zat je me
Premi<
bijbel van de schoorsteen, gehul dat hi;
een stoffen omslag met in schi
letters Bijbel. Micha 5 vers 1,
in een
vergad
moest geleerd worden. Hij stom die vs
een rijtje van teksten die over
beloofde Messias gingen. Dat wi
verteld. Het waren heilige wool
waarom niet gelachen mocht
den. Zelfs het leren mocht geen
raffelen zijn. Je vond 't een be
vreemd, die aanspraak van een di
maar je herkende het wel. Efra
dat was dat land van „herders op
velde". Het klopte. Je begreep
waarom mensen nog twijfelder
Jezus wel de Messias was. 't Ston
immers en de meester had ver
dat dit een oud boek was, gesel
ven lang voor de geboorte van
Heer. En zo, met kleine dingen ei
een context van vertrouwen en
geborgenheid en tegelijk tegen d
gend gevaar dat buiten loerde
gierde, werd het een stuk van
leven. Het werd een soort geesteli
ruggegraat die je meekreeg. En
hield. In de crisisjaren en in de i
log. En daarna toen we 't zo go
kregen en toen er geen einde d
onze welvaart leek te komen en v|
mensen Micha en Bethlehr
Efratha vergaten. Het bleef,
dank, tot op deze dag. Een niet
te nemen zekerheid. Hij is het.
lijkt er niet op en soms heb ik niet
eens in de gaten waar ze precies
uithangen. We hebben hier te
maken met een min of meer (lk
dacht: meer) stichtelijke zwerftocht,
en we zien wel waar we uitkomen.
De tekst van professor Mönnich
herbergt nogal wat lichtvoetige
ernst en dichterlijke wijsheden. Er
loopt hier en daar een kwaaie
opmerking tussendoor, doch die
wordt terstond verzacht door
afstandelijke spot (die overigens
minstens zo hard kan aankomen).
De foto's van Con Mönnich zijn niet
alle in de geijkte zin van het woord
móói, al gaat hij gelukkig nietopz'n
kop staan om maar oorspronkelijk
te zijn en komen we ook
ordentelijke kerkinterieurs in „De
kerk in het midden" tegen. Ik zou
zijn platen treffend en trefzeker
willen noemen. Ik denk bijvoorbeeld
aan de plaat van de dode pastorie ln
Slijk-Ewijk, Gelderland, op pagina
151: het is iets van verheven
triestheid. Op de pagina ernaast
vraagt Mönnich sr. zich (los van die
pastoerie overigens) af: „Waarom
geloven wij mensen niet ln
veranderingen, zodra wij ze zelf niet
aanbrengen?"
Op pagina 38 staat de bierton
afgebeeld, die ln eenzuidllmburgs
kerkje dienst doet als wijwatervat,
met een kruis bovenop en een
prachtig verchroomde
wastafelkraan ln het midden.
Professor Mönnich attendeert erop
dat je ook in protestantse
bedehuizen dergelijke praktische
oplossingen kunt tegenkomen,
bijvoorbeeld daar waar het lege
koor als fietsenstalling dient doet.
Dank zij jonge dominees met
liturgisch besef en
Monumentenzorg wordt dit minder,
overweegt professor Mönnich, en
dat is natuurlijk terecht, heel
terecht.Maar moet dan aJes zo
mooi zijn in de kerk?" Op bladzij 130
staat de foto van die aandoenlijke
gevel van een Gronings
catechisatielokaal. Altijd weer die H
te veel, staat er onder, en professor
Mönnich zegt: „Het ls te hopen dat
de leer er beter was dan de spelling".
En wie in de boekhandel „De kerk ln
het midden" oppakt, zou ook het
suggestieve begin van het
hoofdstuk „De huid" even moeten
lezen: hoe Je als kind met een stokje
in de vingers langs de spijlen van
een hek ging.
„De kerk in het midden" ls
verschenen bij uitgeverij Terra ln
Zutphen, die er 69,50 voor vraagt.
Dat ls niet een gering bedrag, maar
't is een bijzonder boek en we
hebben misschien onze van
Sinterklaas gekregen
boekenbonnen nog niet verbrast.
Beroepingswerk
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Beekbergen: R. Bo
gaard te Leiden, die bedankte vo<
Goudswaard; te Groningen: J. Mi
te Rijssen; te Nunspeet: A. Bergma
te Rijssen.
Bisschop Clasz
De voorzitter van de raad van d
evangelische kerk in de Bondsrepi
bliek, bisschop Helmut Clasz u
Stuttgart, heeft een uitnodiging va
de Zuidafrikaanse regering voor ee
bezoek afgewezen. Bisschop Cla:
wijst in zijn afwijzing onder meer c
de weigering van de Zuidafrikane
een visum te verstrekken aan zij
collega Kurt Scharf van Berlijn.
Hans Thimme
Hans Thimme, praeses van de evai
gelische kerk van Westfalen, is va
plan. eind juni 1977 met emeritaat
gaan. Hij is dan 68 jaar.
advertenties
In Gods Naam
helpen bij
gebrek aan eten
gebrek aan onderdak
gebrek aan vrijheid
gebrek aan recht
gebrek aan liefde
t.n.v. het Algemeen
Diakonaal Bureau van
de Geref. Kerken,
Burg. de Beaufortweg 18,
Leusden
Dr. Okke Jager
Schrale troost in
magere jaren
«SÏHPSil* k7%,UP "««riappelikt knaee
162 bladziKlen M8.50
Ds. G.F.W. Herngreen
Een Handjevol
Verkenners
ontstaan en geschiedenis van hel 'H.V da
Gereformeerde Kerken in Nederland in Her
steid Verband.
167blad«den.M7.50
