Beleggings-
bewiizen
lenten kocht joods bezit - en hij wist dat
)nbegrijpelijk dat
ij alles terug kreeg'
2 Zekere vormen van beleggen bij de RPS:
Rijkspostspaarbank gig,
IS
Sparen
bij de RPS? V
Prima!
n
DODENSPOORWEG DOOR HET
OERWOUD
HET PANNETJE VAN OLIEMANS
- 3AG 18 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 1?
ADVERTENTIE
sregisler van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Amsterdam
I n nooJnkthjk »lvorto» t« de invulling ovtf l( gaas. onderstaand* toelichting tt t—dpltgtn.
TOELICHTING.
npga.il moei in de NrdetlnndscSe »*»l duidtltik «n too mogelijk met de «chriJlmachlM geschreven ti|».
n 0p4.nl mogen geen afkorting** ol eidecnagea voorkomen. Veranderingen la een (te iatchnfvio|
tod en opgaat moeren door den aangcv» woeden gewaarmerkt.
li»Va U0U3 ca *xpl. l'LJ»
Aasierdta
grond ran par. 7 ran do Varordening ran den R\)kaeoaffllaaaria voor
ei beeette Nederlandache gebied van 12 Naart 1941, betreffende de
yderlng van Joden uit het bedryfeleven, la de Omnia Treuhand»
11 schaft m.fc H.Utreohtaoheetraat 1, Arnhea, tot beelndvoorater
in bovengenoeade aaa« benoead. met de opdracht de ondernealng volgent
icing van den RtykscoMiaearle voor het beaette Nederlandaohe
idled CoMiaaaria-Ceneraal van Flnanoldn en Boonoalache Zaken} te
hi4d.imgheid t* de aangever lot Atnbtahalve Ingevolge art. 8. ltd 2. van de
jurn van dc opgail gertclm-jJ" Verordening van den RUkacooalaaaris van
12 Maart «U-au
.>.rtHciJ opgvmu«i Aeaterdaa .dm 194
Voor den Alg.-SeoretarI a.
*4$ -Secretaris.
:e documenten blijkt de beroving van de Omnia Treu-
sellschaft. Nog voor de officiële liquidatie van de „Eem-
it II", eigendom van Abraham Pimentel, is het huizenbezit
ocht aan Pieter Menten
""8%
In coupures van f 1.000,- en f5.000,-.
3 jaar vast 7 '/2%4 jaar vast 73/-i%, 5 jaar vast 8%
Elke coupure kunt u tegen een andere looptijd vastzetten
U krijgt rente op rente. De rente komt samen mot het gestorte bedrag aan het
einde van dc looptijd vrij.Tussentijdse opneming voor aankoop eigen huis mogelijk.
Wilt u meer informatie
over deze RPS beleggingsvormen.
Vraag dan d.m.v. de coupon de gratis
folders aan of bel 020 - 5893137.
0017 bellen kan ook.
Minimum storting f 1.000,-
2 jaar vast 7%, 3 jaar vast73/j%,4 jaar vast 8%,
5 jaar vast 8'/-i%, 6 jaar vast 8' 2%
Elke deposito kunt u tegen een andere looptijd vastzetten.
Na dc looptijd komt uw deposito automatisch vrij.Rente jaarlijks bcschikhaa*
Tussentijdse opneming voor aankoop ctgcn huis mogelijk.
Zend mij de folders "Bcleggingsbcwijzen" en "Spaardcposito s"
Stuur deze coupon in een ongcfrankccrdc envelop naar
dc Rijkspostspaarbank, Aid. Marketing, Amsterdam.
uw nationale spaar- en hypotheekbank iTtTIVt
TERDAM. Verklaringen van Pieter Nicolaas Mentewn, dat hij van geen laakbare
agingen In de oorlog kan worden beschuldigd, dat hij Integendeel Juist Joden heelt
Ipen. kloppen niet met de leiten. Pieter Menten kocht tn de oorlog door Duitse Instanties van
1 geroofd bezit en Het zich daarbij bijstaan door een „foute" notaris. Na de oorlog slaagde
ten er in zijn van Joden afkomstige hulzen ongeschonden door de beheersperlode van het
irlandse Beheersinstituut te loodsen. Dat instituut was belast met het teruggeven van Joodse
idommen aan hun rechtmatige eigenaren.
r Henk Thomas
li
et"
«In)
uit het vereet, oud-
issen en makelaars, die de oor-
in nabij hebben meegemaakt,
er geen twijfel over bestaan:
1. die in de oorlog van de Omnia
tandgesellschaft (mlt be-
nkter Haftung met beperkte
jrakelijkheid) kochten, wisten
teker dat ze in werkelijkheid
kochten van gedeporteerde of
gedoken Joden, of van Neder-
rs die voor de bezetters waren
:ht. Menten kocht van Omnia
ind en kon dus weten, dat die
ties ..fout" waren.
Treuhand GmbH. gevestigd
ig, was de Duitse Instantie, die
:ig hlel.d met de „ariërise-
an het bedrijfsleven in bezet
In 1941 verzocht Seyes In
de organisatie een zetel in Ne-
d („das steinrelche Holland")
tigen. Dat gebeurde en vanuit
m werd een organisatie opge-
met een groot aantal lokale
en met aan het hoofd een
larbeiter'. In Amsterdam
Sachbearbeiter van Omnia
and Paul Thiele, Vondelstraat
e liet zich bijstaan door „Llqui-
istrcuhander H. Heumann.
fenbezit
twaalf notariële koopacten
leter Nicolaas Menten in het
•damse Kadaster, waar hij
ikelijk staat geregistreerd als
man in Aerdenhout" en later
root industrleël in Blaricum".
dat hij vlak na zijn terugkeer
>len, met wagonladingen aan
schatten, begint met d e op-
van een groot huizenbezit.
n 27 april en 28 juni 1943. koopt
chtereenvolgens een dubbel
bouw aan de Amsterdamse
Dlaan 187/189 (prijs: 205.000
n>. huizen in de Corellistraat 3
met 23 (prijs: 185.000 gulden),
nden aan de Stadionweg 53 tot
it 67. Holbeinstraat 1. 3 en 5.
instraat 2 en 4 en de Murillo-
2 tot en met 8 (prijs 636.000
i). Op deze transacties valt.
tover we hebben kunnen na-
niets aan te merken. Op de
ide wel.
oopt Menten op rij huizen van
bouwmaatschappijen die on-
sheer zijn gesteld van Omnia
GmbH. Als we de gege-
lit het kadaster aanvullen met
t dossiers van het Handelsre-
ontstaat een beeld dat vooral
fter wordt als gelet wordt op de
Juni 1943 koopt Pieter Menten
12.000 gulden een houten
uis met erf aan de Klei-Zuwe
irtenhoef. De verkoper is Frie-
Kar! Riedel. Liquldatlonstreu-
:r en buurman van Menten in
lout, die belast is met de
itie van de Exploitatlemaat-
ilj „Amterdam—'s-Graven-
Oprlchter en eigenaar van
naatschappij was Bernard Ro-
rg, een Duitse Jood die in 1930
Nederland vluchtte. Op het
int van de verkoop zat Ber-
Rosenbcrg in Theresiënstadt
n '"3
J Juli 1943 komen in het
f' erdamse veilinggebouw ..Fras-
de panden aan de Minervalaan
40 tot en met 52 onder de hamer.
Koper is Pieter Menten. Verkoper is
Omnia Treuhand. Prijs: 284.000 gul
den. Met de verkoop liquideert Om
nia de Bouwmaatschappij „Eem-
straat II", eigendom van Abraham
Pimentel. Uit het Illustratiemateri
aal bij dit verhaal blijkt, dat pas op
2 november 1943 op grond van de
verordening van Seyss Inquart (zie
de documentatie bij dit verhaal) de
maatschappij onder beheer van
Omnia Treuhand is gesteld, terwijl
(de data lijken volstrekt willekeurig)
„Eemstraat II" op 25 september
1943 „officieel" is geliquideerd.
Hieruit blijkt, dat Menten al voorde
datum waarop Omnia zijn vingers
naar de maatschappij uitstrekte
met die Duitse instantie onderhan
delde en kocht. Omnia Treuhand
„legaliseerde" de transactie pas ach
teraf. De hulzen worden geveild, om
dat Abraham Pimentel zijn hypo
theekschulden niet afloste. Hij was
echter niet in staat dat te doen.
Abraham Pimentel stierf namelijk
op 6 oktober 1942 in Mauthausen.
Op diezelfde veilingdag in Frascati,
28 Juli 1943, wordt het huizenbezit
van Bouwmaatschappij „Brandaris
III" aan de hoogste bieder verkocht.
Dat is Pieter Menten, die met
194.000 gulden de percelen aan de
Pamassusweg 12 tot en met 22
koopt. De man die voor Omnia
Treuhand de zaak liquideert (ook
weer achteraf gelegaliseerd) is H.
Heumann, Liquidationstreuhlnder.
„Brandaris III" werd in 1930 opge
richt door de heren Jan Roos
Isaacszoon en Gossen Roos. Zij los
ten eveneens hun schulden niet af.
Hoe het de heren Roos in de oorlog
is vergaan, is niet bekend.
Op 29 Januari 1944 wordt het huizen
bezit Van Bouwmaatschappij „Rey
nold XV" geveild. Menten koopt
voor 205.000 gulden de panden in de
Milletstraat 14 tot en met 36. Verko
per is Omnia Treuhand. De eigenaar
van „Reynold XV" is Joslas Reljn-
houdt, die als Joseph Reinhold in
1932 uit Duitsland naar Nederland
vlucht. In 1942 is hij op transport
naar Auschwlt2 gesteld.
Notaris
Alle koop- en hypotheekakten van
de transacties van Pieter Menten
zijn opgesteld door notaris W. H.
van Bllderbeek in Amsterdam. Prof.
L. de Jong merkt over de rol van
notarissen in de oorlog op: „Een
beetje fatsoenlijk notaris zal aan
transacties met Omnia Treuhand
niet hebben meegewerkt." Notaris
Van Bllderbeek is in 1946 voor ëén
Jaar uit de Broederschap van Nota
rissen geschorst.
Om de Amsterdamse hulzentran
sacties van Pieter Menten af te ron
den. volgt hieronder in het kort nog
de koop op 24 Juli 1968 van een
landhuis met erf en tuin en een
chauffeurswoning met garage in
Blaricum. De koopprijs is 579.000
gulden. Voor het overige is bekend,
dat Menten voor hij zich in Blari
cum vestigde een villa bezat in Aer
denhout. toen in Loenen aan de
Vecht en vervolgens in Hilversum.
Daarnaast is er nog een buiten in
Ierland.
Verkoop
Op 6 Juli 1976, twee weken na de
mislukte velling van Menten's
kunstverzameling bij Sotheby-Mak
van Waay (Menten moet toen de bui
hebben zien hangen), verkoopt hij
het grootste deel van zijn Amster
dams huizenbezit aan de handelaar
n.V. Boua- 80 Ixplottet tealj.
(Hand«tia«em>
Seeterdeo, ilnenrelnan 50
Hewtwrt II».
J. IV jj.il nel «in
(lid,«en «Kt va* inciviMng u
?5.9.
w'J 1
la. N.wm v..n Jtn Vtff'lwudf
-,'v I I
4 GvU»«tcpU.«»
Oaola TnuhJoS O.M.baB.
«rnheo, Otreobtaoh«»tr»at l
I )jimn rn j.tar van gelmnrlc
g II.Hidlcckcmng
Oaola TrouhBfid O.a.h.H» (Dx. H. Heul
toeterde», Vondeletraet 9
dc ..angever lot
reililiy"
tl'juldotlonatreuheeoder
AIJu. n.wr vaorl'fiil opgcv-akl »OBt«rdOa,
*lr billen Cle, die loeeihunga-
beataetlpuiig »u eenden an:
Peul Thlelp, saohbeerbelter der
Csnin Treoheridgeecllschafl a.h.H»,
tautrrJ»i, Vondeletxve» 9
A
in onroerende goederen Fagel en'
Van der Sluis (F 61 S-Propertles) te
Amsterdam. Het gaat daarbij om de
huizen aan de Apollolaan en de Co
rellistraat, die 2.5 miljoen gulden
opleveren, en om de panden aan de
8tadlonweg, Holbeinstraat, Murillo-
straat en Pamassusweg. die 6.5 mil
joen opbrengen. (F S Properties
verkoopt dit pakket diezelfde dag
door voor 7,25 miljoen gulden aan de
firma Robo in Roden-Drente). Eer
der, op 4 februari 1974. stootte Men
ten zijn huizenbezit In de Minerva
laan en de Milletstraat al. HIJ kreeg
er 2,9 miljoen gulden voor. In zijn
totaliteit verkocht Menten zijn
Amsterdamse huizen voor 11,9 mil
joen gulden. In 1943 en 1944 kocht
hij ze voor ruim 1,7 miljoen gulden.
Een andere aanwijzing, dat Menten
nattigheid voelde, is het feit, dat hij
in de zomer van dit Jaar wilde schel
den van zijn vrouw Meta. Vermoede
lijk lag hieraan ten grondslag de
poging zijn bezit, of tenminste een
deel daarvan, op haar naam te laten
schrijven. Het is een zeer bekende
truc. die werd bedacht door de NSB-
Jurist, mr. Carp, en die door veel
collaborateurs en zwarthandelaren
werd toegepast. Uitvoering van de
truc is verijdeld door een maatregel
van het Nederlands Beheersinsti
tuut, de naoorlogse zuiveringsin
stantie die het beheer voerde over
vijandelijk vermogen tot de
rechtmatige eigenaren of hun na
bestaanden het opeisten.
Ongeschonden
Slaagden veel collaborateurs en
zwarthandelaren er niet in hun door
foute transacties verworven bezit te
behouden, Menten echter wist zijn
bezit wel ongeschonden van het Ne
derlands Beheersinstituut terug te
krijgen. En dat roept enige vragen
op.
In alle koopakten, waarin Menten
onmiskenbaar voormalig Joods hui
zenbezit kocht (hierboven is aange
geven welke transacties dat waren),
staat letterlijk:
„Volgens mededeling van het Neder
lands Beheersinstituut, vertegen
woordiging Haarlem, d.d. 27 augus
tus 1946. is Pieter Nicolaas Menten
bij KBE 133 door haar onder beheer
gesteld. Amsterdam, 29 augustus
1946." Deze mededeling is onderte
kend door de bewaarder van het
Kadaster.
KBE 133 is een Koninklijk Besluit,
genomen door de regering in
Londen, met de bedoeling de door
Duitsers en landverraders geroofde
eigendommen weer af te nemen.
Heel merkwaardig wordt het als we
constateren, dat door bovenge
noemde mededeling een streep is
gehaald. De door haling is, zo staat
er letterlijk, geschied op grond van
document „No. 458, d.d. 22 Juni 1949.
Onderstaande aantekening doorge
haald."
Wat er in document no 458 staat,
zijn helaas niet te weten gekomen.
Een telefonische kruistocht langs
kadaster, alle mogelijke rijksarchie
ven en het ministerie van financiën
leverde slechts op. dat alle docu
menten van het Beheersinstituut bij
het ministerie van Justitie zijn. Daar
wenste men niets uit de archieven te
lichten, omdat alle archiefmateriaal
is bestemd voor het op handen zijn
de historische onderzoek naar de
affaire Menten in de Jaren 1945 tot
en met zomer 1976.
Topfunctionarissen van het toen
malige Beheersinstituut en notaris
sen. die voor het instituut werkten,
zeggen het op grond van onze inlich
tingen onbegrijpelijk te vinden, dat
het bezit van Menten zo laat (augus
tus 1946) onder beheer zijn gesteld.
Maar veel onbegrijpelijker vinden
zij het feit, dat Menten in 1949 alles
weer netjes terug kreeg. Een notaris:
„Iedereen, zelfs degenen die uit de
tweede of derde hand voormalig
joods bezit hadden gekocht, moes
ten die goederen weer afstaan."
„Het beheer was pas opgeheven als
het recht was hersteld, als de zaak
teruggedraaid was. dus als de oor
spronkelijke eigenaar zich meldde.
Bovendien werd het beheer opgehe
ven in die gevallen waarin de oor
spronkelijke eigenaar liet weten
geen prijs meer te stellen op zijn
eigendom, of wanneer achteraf
bleek dat het goed verworven was
uit „een goede transactie".
Een topfunctionaris van het Beheer
sinstituut ziet slechts één mogelijk
heid waarom Menten zijn huizenbe
zit terug kon krijgen. Zo zou volgens
hem Menten in document no 458
zijn „ont-vljand" op grond van be
paalde verdiensten in het verzet te
gen de Duitsers. Dit klinkt bij de
huidige wetenschap belachelijk. Het
is echter allerminst komisch, want
Menten was in die naoorlogse perio
de voortdurend op het juridische
oorlogspad en de rookgordijnen zijn
daarbij nog lang niet opgetrokken.
Daarbij kwam dat Menten zich ge
steund wist door invloedrijke
vrienden.
Het historisch onderzoek, dat nog
moet beginnen, kan veel licht wer
pen op deze duistere hulzen-affaire.
Daarbij zijn we vooral benieuwd
naar de Inhoud van het document,
dat bij het Kadaster geregistreerd is
onder nummer 458.
ADVERTENTIE
DE EERSTE DRUK WAS BIJ VERSCHIJNING UITVERKOCMT1
ZOJUIST VERSCHEEN DE TWEEDE DRUK VAN HET AANGRIJPENDE BOEK
Het drama van de Pakan Baroa-spoorweg op Sumatra
door HENK HOVINGA
Omvang 160 pagina's. Geïllustreerd met tientallen foto's en tekeningen. In fraaie
gebonden uitvoering met geplastificeerd stofomslag in vier kleurendruk
Voorintekenprije f 11.90 (geldig tot 1-1-77; daarna f 24,90).
In een tropisch moerasoerwoud vol slangen, tijgers, bloedzuigers en malariamuskieten
bouwden meest Nederlandse krijgsgevangenen en Javaanse dwangarbeiders in dc oor
logsjaren 1944 en 1945 op bevel van de Japanse bezetters een spoorweg dwars door het
groene hart van Sumatra.
Onvoorstelbaar waren de ontberingen die de spoorwegslaven moesten ondergaan. Ze
aten stijfsel, ratten, varentoppen. rubbernoten en maden met sambal. Ze leden aan
malaria, beri-beri. dysenterie en tropische zweren. En de doktoren, die vaak zonder
verdoving met zakmesjes en kromgebogen vorken moesten opereren, voerden een
vrijwel hopeloze strijd tegen dc dood. Zeker 11.500 gevangenen en geronselde Javanen
betaalden met hun leven voor de spoorbaan Pakan 8aroe-Moeara. die precies op de dag
van de Japanse capitulatie gereedkwam! Een dodenspoorweg door het oerwoud,
waarover na de bevrijding nooit weer een trein zou rijden
Ruim dertig jaar is dit gruwelijke oorlogsdrama een vergeten drama geweest, al leven er
in Nederland nog steeds ruim 600 cx-Knil-militairen die de hel van Pakan Baroe hebben
doorstaan. Op basis van hun ontroerende getuigenissen reconstrueerde HENK
HOVINGA de vergeten bladzijde uit de geschiedenis van de Pacificoorlog, ter
nagedachtenis van de duizenden die nooit van de dodenspoorweg zijn teruggekeerd.
Zo is een unieke reportage ontstaan, even sober als beklemmend, die in combinatie
met de tientallen authentieke illustraties het boek OODENSPOORWEG OOOR HET
OERWOUD tot een historisch, maar vooral menselijk document van betekenis maakt.
Veel medewerking kreeg de schrijver van de heer H. Neumann, die hem zijn
documentatie-archief ter beschikkmc stelde. 8and- en stofomslag zijn geïllustreerd met
een origenele aquarel van C. Ben Snijders, die evenals H. Neumann zelf bij het gebeurde
betrokken is geweest. CODENSPOORWEG DOOR HET OERWOUD is een gezamenlijke
uitgave van Buijten Schipperheijn/Repro Holland en Uitgeverij T. Wever B.V.
EERDER VERSCHEEN:
500 krijgsgevangen onder da Japanners (Zuld-Atjeh 1944)
door C. VAN HEEKEREN a.a.
Tweede, uitgebreide druk. Omvang Z24 tekstpagina's, geïllustreerd mat aan
aantal foto's en kamptekeningen. PAPERBACK 17.60
"Een voortreffelijko documentaire.... overtuigender, beter en boeiender dan menig
literair produktVan Heekeren is een man zonder bitterheid, met een afkoer van
retoriek en literaire verfraaiing. Zijn boek is een sober en evenwichtig geschrift geworden
en misschien juist daarom zo overtuigend. Het behoort tot het beste dat in het
Nederlands over de Japanse kampen geschreven is".
(Rob Niauwanhuysl
"Het zou te betreuren zijn als dit boek niet in wijdere kring dan alleen die vsn
Indië-kenrters werd gelezen, want het verdient brede belangstelling; als document
humain, als een stukje geschiedenis en als verslag over de belevenissen van een
onversaagd groepje mannen, worstelend om m leven te blijven",
I J.E. Koch In hat UTRECHTS NIEUWSBLAO)
"Wat er ook verder nog verschijnen mag over Indonesië onder Japanse bezetting -die
zo nuchtere en zakelijke en tevens zo aangrijpende relaas kan nauwelijks overtroffen
worden".
(Clara Egglnk In hat LEIDSCH DAGBLAD)
Deza boeken kunnen binnen enkele dagen in uw bezit zijn als u gebruik maakt
van onderstaande BON. Zend deze vandaag nog aan uw boekhandel of (in open
envelop, zonder postzegel) aan:
UITGEVERIJ T. WEVER B.V. ANTWOORDNUMMER 5 - FRANEKER
TELEF. 05170-3147.
lady Mountbatten. dia na da Japanse
capitulatie da kampen bezocht, in ge
sprek met een invalide gevangene,
wiens rechterbeen door de Hollandse
chirurg en medegevangene dr W. J
Kingma (in het midden) moest worden
geamputeerd.
„Oom" Karei Cornells, de verzorger
van de stervenden en de doden in
Kamp 2. bi| zi|n huisje op de Puntjak.
Java 1975.
Zend ml) de volgende boeken
rechtstreeks/vla boekhandel:
H. Hov.nga. DODENSPOORWEG DOOR HET OERWOUD
Voorintekenprijs geb. 19.90
ex. C. van Heekeren e a.. HET PANNETJE VAN OLIEMANS
Paperback J 17,50
BESTELBON
Naam:
Straat
Gironummer:
Datum:
Doorhalen wal u niet wenst
CP
