plossing Rhodesië
erder weg dan ooit
Spanje breekt oude orde netjes af
Palestijnen zouden
geen geweld meer
willen gebruiken
Weer 'zelfmoord' in
Zuidafrikaanse cel
Portugese
regering
handhaaft
positie
Libanese leiders
willen breuk lijmen
(ïith: in Genève geen enkele vooruitgang geboekt
>erRA lanceert
pi adventsoffensief
Verkiezing van
gemeenteraden
Pleidooi voor politieke oplossing
Olieboeren
in Quatar
Referendum is aanloop naar democratie
-«DAG 14 DECEMBER 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
HANNESBURG/GENÊVE (Reuter, UPI, PA) Een oplossing voor de kwestie-
gijiodesië is op het ogenblik verder weg dan ooit.
ïft
is de mening van de leider van
blanke minderheidsregering in
dejodesië, Ian Smith. Volgens hem is
ctyp het vredesoverleg tussen blank
e gfcwart in Genève geen enkele voor-
s jang geboekt. Maar, aldus Smith,
loi mg er aan een oplossing wordt
erkt blijft er hoop bestaan op*
ijct goede afloop.
Rhodesische premier sprak giste
re op het vliegveld van Johannes
es g met verslaggevers, op doorreis
ht i Genève naar Salisbury. Smith is
en r de tweede keer zelf enige tijd bij
in vredesgesprek geweest, maar op-
1 uw heeft dat, althans naar buiten,
'ti< nig opgeleverd,
bo
ith houdt nog steeds vast aan de
ts-Amerikaanse voorstellen voor
oplossing in Rhodesië, die zijn
•a gesteld door de Amerikaanse mi-
er ter van buitenlandse zaken Henry
J isinger. Deze behelzen een zwart
terderheidsbewind over twee jaar
een overgangsregering tot die
1. De zwarte nationalisten willen
deze regering in meerderheid
art is, met een zwarte premier en
arte ministers van justitie en de-
sie.
Smith wijst dat zonder meer van
hand. Hij vindt dat de Kissinger-
eefcrstellen bindend zijn terwijl de
anjtionalisten en ook de Britse confe-
itievoorzitter Ivor Richard van
»,ning zijn dat ze niet meer zijn dan
de i basis om te onderhandelen.
ïith zei in Johannesburg dat als
iet kader van de Kissingervoorstel-
i wordt veranderd", daarmee „te-
|u' ijkertijd het akkoord vervalt". Hij
k daarmee te zinspelen op de mo-
3l(^ijkheid dat hij alsnog zou terug-
pmen op zijn akkoordverklaring
;t een meerderheidsbewind over
ee jaar.
itstel conferentie
eerste ronde van de conferentie
er een oplossing in Rhodesië be
dt zijn laatste dagen. Vandaag
v' ndt waarschijnlijk de laatste vol-
'"c llige vergadering tussen de blanke
Pe de vier zwarte delegaties plaats,
lama het overleg zal worden uitJge-
'J' tld tot waarschijnlijk eind januari.
[P1] i kans is groot dat de conferentie
zal worden hervat in Genève,
ar ook worden Nairobi en de Sey-
no tilen genoemd.
5z
de
inËLFAST (UPI) Noordierse ter-
iristen, volgens de politie
leden van de „provi-
IRA, hebben in Belfast een
traditioneel adventsoffensief" in-
pluid met bomaanslagen op een
Dtel. een fabriek en diverse win-
ïtv ;ls. De acties eisten mininjaal éën
ïst ensenleven
vir
eh Jlgens de politie willen de terro-
.ten met deze nieuwe terreurgolf.
e ernstigste sinds het voorjaar, zor-
s i?n dat er geen kerstinkopen in het
omtrum worden gedaan.
sn og maar drie dagen geleden waren
one veiligheidsmaatregelen in Bel
le i ist verscherpt na een soortgelijke
blitz" in Londonderry, waar 13 win-
els werden verwoest. De bommen-
iggers in de hoofdstad zijn er ech-
er toch in geslaagd door de extra
t l^wakingscordons heen te glippen.
Volgens Britse zegslieden betekent
het uitstel niet dat de eerste ronde
van de conferentie op een misluk
king is uitgelopen. Eén hunner zei
dat als datum voor de onafhankelijk
heid van zwart Rhodesië nog steeds
wordt vastgehouden aan 1 -maart
1978, een tijdstip dat eerder na moei
zaam overleg is overeengekomen,
maar dat door verschillende partijen
nog steeds wordt aangevochten.
Eén van de nationalistische leiders
Joshua Nkomo, die in het „patrio-
tisch front" samenwerkt met de radi
cale Robert Moegabe, heeft aan zijn
terugkeer naar het overleg in het
nieuwe jaar eisen gesteld. Hij wil dat
Groot-Brittannië staatsrechtelijk
nog steeds „verantwoordelijk" voor
de gang van zaken in Rhodesië
een hoge commissaris aanstelt in de
'tijd tot de zwarte meerderheidsrege
ring. „Ik kom na het reces alleen
terug als Groot-Brittannië bereid is
zijn kqloniale verplichtingen weer te
vervullen", aldus Nkomo. „Als daar
geen hoop op is vóór we in Genève
schorsen, zullen we de ondergrondse
strijd hervatten."
Stadsguerrilla?
In Rhodesië groeit ondertussen de
angst voor een oplaaiende stads
guerrilla na een reeks incidenten in
de stad Boelawayo, in het oosten van
het land, bij de grens' met Mozambi
que. Zaterdagavond vielen in Boela
wayo drie doden en zeker zes gewon
den bij aanslagen met granaten en
automatische wapens op uitr
gaansgelegenheden voor Afrikanen.
De politie heeft de hoogste beloning
tot nu toe uitgeloofd op het hoofd
van een
guerrillastrijder voor inlichtingen.
Het was de derde keer dat guerrilla
strijders opdoken in Boelawayo, de
tweede stad van het land, terwijl ze
voor zover bekend één keer in Salis
bury actief waren.
Volgens berichten in Salisbury zou
den Mozambiquaansè troepen open
lijk aan de strijd in Rhodesië gaan
deelnemen. President Samora Ma-
chel zou, volgens de The Citizen
Newspaper, zijn troepen opdracht Li
hebben gegeven zich in de strijd te
mengen om een dreigende
staatsgreep tegen zijn eigen militai
re regering te voorkomen. Premier
Smith van Rhodesië zei in een reac
tie dat hij verbaasd zou zijn als Mo
zambiquaansè troepen aan de ge
vechtshandelingen zouden deelne
men, maar, zo zei hij, het kan ver
keren.
LISSABON (Reuter. UPI)
De regerende socialistische
partij van Portugal heeft haar
positie bij de afgelopen zon
dag gehouden gemeente
raadsverkiezingen weten te
behouden. Toen meer dan
driekwart van de stemmen
geteld waren, had de partij
van Mario Soares ruim 33 pro
cent van de stemmen.
De gemeenteraadsverkiezingen
werden beschouwd als een graad
meter voor de positie van premier
Soares Inmiddels heeft de Portu
gese premier de overwinning voor
zijn partij al opgeëist. De socialis
tische minderheidsregering stond
de afgelopen maanden onder zware
kritiek van links en rechts, in ver
band met de impopulaire maatre
gelen die ze moest nemen met het
oog op de slechte economische si
tuatie waarin het land verkeert.
Toen driekwart van de stemmen
geteld was. stonden de communis
ten op ruim 18 procent, de sociaal
democraten (PSD) op 24 procent en
de rechtse centrum-democraten
(CDS) op bijna 16 procent. De rest
van de stemmen ging naar kleinere
groeperingen
Het opkomstpercentage was bij
zonder laag: 64 procent. Door de
leider van de PSD Sa Carneiro
werd de lage opkomst geweten aan
een zekere teleurstelling over de
politiek als zodanig. Bij de landelij
ke verkiezingen van april van dit
jaar bedroeg de opkomst 92 pro
cent en bij de presidentsverkiezin
gen van juni nog 75 procent. Ter
wijl de socialisten bij deze verkie
zingen hun positie handhaafden,
kwamen de communisten ditmaal
veel beter uit de bus dan bij de
presidentsverkiezingen in juni.
toen de communistische kandidaat
slechts zeven procent van de stem
men haalde In april haalden ze nog
14 procent De communistische
overwinning is vooral danken aan
het stemgedrag in de streek ten
zuiden van Lissabon. Alentejo.
waar ernstige kritiek bestaat op de
teruggave van onteigend land dooi
de socialistische regering aan de
oorspronkelijke eigenaars. De com
munisten hebben ook stemmen ge
kregen die bij de vorige verkiezin
gen gingen naar de zeer radicale
majoor Otelo Saraiva de Carvalho.
DAMASCUS (UPI, Reuter) Palestijnse leiders hebben de
afgelopen dagen in de Syrische hoofdstad Damascus besprekin
gen gevoerd om te komen tot een gemeenschappelijk standpunt
tegenover de voorgestelde Arabisch-Israëlische vredesbespre
kingen. De Palestijnen schijnen er enigermate in geslaagd te zijn
de onderlinge verschillen van mening weg te werken
Volgens conferentiekringen zijn de
aanwezige leiders van verschillende
Palestijnse groeperingen overeenge
komen voortaan te vertrouwen op
een democratische dialoog in plaats
van op geweld bij het oplossen van
geschillen. Hoewel er tot nog toe
geen concrete resultaten uit het
overleg naar buiten zijn gekomen,
neemt men aan dat de in Damascus
vergaderende Palestijnen een ge
meenschappelijk standpunt zullen
bepalen ten aanzien van de voortdu
rende pogingen van de Arabische
regeringen om de vredesbesprekin
gen in Genève weer op gang te
krijgen
Aan het overleg werd niet deelgeno
men door de meer radicale Palestijn
se groeperingen, het zogenaamde
Verwerpingsfront. dat op het
JOHANNESBURG (AP, Reu
ter) De Zuidafrikaanse poli
tie heeft gisteren een inval ge
daan in het huis van Wel
lington Tshazibane, een dertig
jarige ingenieur die zichzelf in
het hoofdbureau van politie in
Johannesburg zou hebben op
gehangen.
Bij de huiszoeking, in Soweto, één
van de zwarte stadsdelen bij Johan
nesburg zijn zeker twee schoten ge
lost. Over slachtoffers is niets be
kend. evenmin als over het „resul
taat" van de huiszoeking, die meer
dan twee uur duurde. Nieuwsgieri
gen stonden op alle straathoeken,
maar bleven op veilige afstand. De
politie keek in vuilnisbakken en bo
men en speurde met detectors.
Tshazibane, die in het naburige Le
sotho voor een mijnbouwmaat-
schappij werkte, werd vijdag op het
vliegveld aangehouden. De politie
bracht de man naar zijn huis, ver
richtte daar een eerste huiszoeking
en nam documenten in beslag, waar
na Tshazibane werd meegenomen
naar het bureau.
Zaterdag k wam de politie zeggen dat
hij zich verhangen had, zo zei Tshazi-
banes moeder tegen het blad The
World, dat vooral door zwarten gele
zen wordt. „Ik weet niet wat ik ervan
moet zeggen, maar we laten onze
eigen arts bij de lijkschouwing aan
wezig zijn", zo verklaarde zij verder.
Tshazibane was aangehouden op
grond van de anti-terreurwet, die het
mogelijk maakt verdachten voor on
bepaalde tijd vast te houden. Vol
gens de politie is hij gearresteerd op
verdenking van het beramen van ter
reuracties in de steden. De Ingenieur
zou betrokken zijn geweest bij de
bomaanslag op een winkelcentrum
in Johannesburg, afgelopen week,
waarbij een Afrikaan. Isaac Seke,
een hand werd afgerukt.
Onder de zwarten in Zuid-Afrika
heerst sterke „twijfel" over de
zelfmoord van Tshazibane, de zeven
de Afrikaan dit jaar die na aanhou
ding krachtens de veiligheidswetten
in de cel om het leven komt.
Olieboeren beginnen het staatje
Quatar aan de Perzische Golf
binnen te stromen, waar deze
week het overleg over de verho
ging van de olieprijzen begint.
De voorstellen lopen uiteen van
een 'stijging met 10 procent (ot
een verhoging van méér dan 25
procent.
Hoeveel het wordt is niet alleen
belangrijk voor de westerse lan
den maar vooral ook voor de
ontwikkelingslanden die naar
verhouding veel meer voor hun
olie moeten uitgeven. De hoog
te van de prijsstijging kan tot
grote meningsverschillen leiden
tussen de olieboeren onderling
en tussen de oliestaten en ande
re derde wereldlanden.
Een van de Arabieren die in
Quatar aankwam nam het onze
kere voor het zekere en had
maar vast een blik olie meege
nomen, kennelijk om de
prijsstijging voor te zijn.
BEIROET (UPI, Reuter) - Christe
lijke leiders in Libanon deden giste
ren hun uiterste best om een scheu
ring in de rechtse gelederen te voor
komen. De spanning in het rechtse
kamp is sterk opgelopen sinds er
afgelopen zondag een botsing
plaatsvond tussen een auto die deel
uitmaakte van het escorte van de
leider van de nationale liberale par
tij, Camille Chamoen. en een motor
fiets waarop twee falangisten zaten
De lijfwachten van Chamoen en de
falangisten gaven elkaar de schuld
van de botsing en er volgde een
schietpartij. De spanning steeg nog
verder toen later bij het kantoor van
Chamoen bommen ontploften.
Camille Chamoen heeft gisteren in
middels opgeroepen tot een samen
werking tussen zijn partij en de fa
langisten, die onder leiding staan
van Pierre Gemayel. Chamoen mili
tie, die zich „de tijgers" noemt, heeft
inmiddels gedreigd zich aan het ge
meenschappelijk commando van de
rechtste krachten te onttrekken. Be-
sjir Gemayel, zoon van de leider van
de falangisten en aanvoerder van de
falangistische militie heeft inmid
dels laten weten dat het incident op
een misverstand berust
Vandaag komt een uit vier partijen
bestaande commissie van de Ara
bische Liga bijeen om zich te bera
den over het in beslag nemen van de
zware wapens die nog in handen zijn
van de verschillende partijen De
commissie die bestaat uit Egypte.
Libië. Saoedi-Arabië en Koeweit is
van plan de vredesmacht van de
Arabische Liga volledige bevoegd
heid te geven de zware wapens in
beslag te nemen Een dergelijke
maatregel zal van alle kanten op
tegenstand stuiten.
Spanning stijgt tussen
Irak en Koeweit
KOEWEIT (UPI) - De spanning
tussen Irak en Koeweit, die een
grensgeschil hebben, stijgt. Irakese
troepen zouden nieuwe vorderingen
hebben gemaakt in Koeweit, dat nu
officieel om terugtrekking heeft ge
vraagd
standpunt staat dat alleen gewapen
de strijd een oplossing kan brengen
De voornaamste groepering die tot
dit front behoort is het volksfront
voor de bevrijding van Palestina van
George Habasj. Deze verklaarde in
het weekblad Al Hadaf vorige week
..We moeten doorgaan met onze poli
tiek van gewapende strijd, ongeacht
de moeilijkheden die dit oplevert
Men vermoedt dat het verwerpings
front pogingen zal doen om de vre
desbesprekingen in het Midden-
Oosten te doorkruisen
Tijdens de bijeenkomst in Damas
cus is het tot een verzoening geko
men tussen twee belangrijke rivalen,
de leider van de PLO en Al Fatach.
Jasser Arafat en de leider van de
pro-Syrische Palestijnen. verenigd
in Al Saika. Zoeheir Mochsen
Het Palestijnse overleg in Damascus
is verder bedoeld om van gedachten
te wisselen over de vorige week don
derdag door de algemene vergade
ring van de Verenigde Naties aange
nomen resolutie, waarin op hervat
ting van de conferentie van Geneve
wordt aangedrongen. In een tweede
door de VN aangenomen resolutie
wordt namelijk aangedrongen op
deelname van de PLO aan het over
leg in Genève Waarnemers zien in
de uitspraken van de Verenigde Na
ties een versterking van de positie
van de PLO van Jasser Arafat
Arabische woordvoerders op de door
Israël bezette westelijke Jordaanoc-
ver hebben een beroep gedaan op de
in Damascus overleggende Palestij
nen om hen een directe stem te ge
ven in het bepalen van de toekomst
van de bewoners van dit gebied De
burgemeester van Hebron, Fahid
Kawasme. verklaarde dat de Pales
tijnse Bevrijdingsorganisatie "PLOi
de enige woordvoerder kan zijn voor
de Palestijnen op de westelijke Jor
daanoever. Anderzijds zijn er ook
Arabische woordvoerders die erop
wijzen dat er een toenemende nei
ging bestaat onder de bewoners van
de Westbank om de PLO niet meer
als enige vertegenwoordiger te be
schouwen. Bepaalde krachten op de
westelijke Jordaanoever zouden
pleitten voor een eigen zelfstandige
delegatie voor de besprekingen in
Genève.
oor Herman Amelink
ie Spanjaarden mogen morgen naar de stembus om zich uit te
over de hervormingsvoorstellen die de regering-Suarez
;eft ingediend en die op 18 november door.de Cortes, het
jezelschap dat door generaal Franco voor een parlement werd
"'rhouden. zijn goedgekeurd. Het referendum dat morgen plaats
^indt is een van de laatste fasen in de afbraak van het door
fjranco opgetrokken stelsel.
nS aar komen de plannen van de rege-
op neer? Er komt een parlement
twee kamers. Een tweede kamer
an 350 leden, gekozen op basis van
enredige vertegenwoordiging,
aarbij een garantie is ingebouwd
it dun bevolkte gebieden tocl} ver-
inwoordigd zullen zijn. Bovendien
1 er waarschijnlijk een kiesdrem-
e- )1 van vijf zetels komen Partijen
e minder dan vijf zetels halen zul-
n daardoor buiten de boot vallen,
o erder komt er een senaat van 204
ne den. waarvan maximaal een vijfde
drfel door de koning kan worden be-
loemd De rest van de leden van de
naat wordt gevormd door verte-
inwoordigers van de provincies Er
>mt een algemeen direct kiesrecht
de stemmingen zijn geheim Ver-
Vifr krijgt de regering het recht om
jw 'er belangrijke onderwerpen een
ferendum uit te schrijven
164
«■tap vooruit
opzichte van de periode Franco
J het door de regering Suarez inge-
ende voorstel een flinke stap voor-
it. Het aantal mensen dat princi-
ieel nee zegt tegen deze voorstellen
dan ook heel klein. Het zijn voor
namelijk de verstokte aanhangers
van de voormalige dictator, die vin
den dat de regering door deze her
vormingen de erfenis van generaal
Franco heeft verkwanseld. De voor
naamste woordvoerder van deze
stroming is Bias Pinar, voorman van
de Fuerza Nueva (Nieuwe Kracht).
Centrum
Het wat ruimer denkende deel van
degenen die het de laatste jaren on
der Franco redelijk goed hadden,
ziet wel in dat de bakens verzet moe
ten worden. Deze stroming, ge
steund door een belangrijk deel van
het Spaanse bedrijfsleven, heeft
haar politieke vertaling gevonden in
de Allianza Popular, de Volksallian-
tie De voornaamste woordvoerder
van deze stroming is Fraga Iribarne.
de voormalige minister van binnen
landse zaken in het kabinet van pre
mier Arias Navarro De in de Allian
za samenwerkende partijen staan
achter de door de regering Suarez
ingediende voorstellen en steunen
de regering in de campagne voor hel
„ja"
De officieel nog niet erkende, in het
politieke centrum opererende groe
pen, maken zich eigenlijk weinig
druk over het referendum. Ze be
schouwen het als het sluitstuk van
de formele ontmanteling van het
Franquistische systeem en richten
hun activiteit op de verkiezingen die
in het volgend voorjaar komen. „Ie
der moet voor zichzelf beslissen of
hij zijn mening kenbaar maakt", al
dus José Maria Gil Robles, een van
de vooraanstaande christen
democraten vorige week tijdens zijn
bezoek aan Nederland. Hij maakte
zich daarmee de tolk van het hele
politieke centrum dat zich weliswaar
gesteld heeft op het standpunt van
de onthouding, maar dat daarvan
geen zwaar punt maakt. Liberalen,
christen-democraten en sociaal
democraten hebben de kiezers welis
waar opgeroepen om óf blanco te
stemmen öf niet naar de stembus te
komen, maar ze hebben hun politie
ke heil niet aan die oproep verbon
den. Een actieve campagne voor
boycot van het referendum is er niet
van deze kant
De verschillende socialistische par
tijen en de communisten voeren
daarentegen een grootscheepse ac
tie voor een actieve onthouding bij
het referendum. Ze roepen de kie
zers op niet naar de stembus te
komen of, als ze wel willen komen,
blanco te stemmen, omdat de her
vormingen op niet-democratische
manier zijn doorgevoerd
Koerswijziging
Sedert de Cortes op 18 november de
hervormingsvoorstellen van de rege
ring, niet dan na zware druk. accep
teerde, is premier Suarez een heel
andere koers gaan varen. Na de aan
vaarding van de voorstellen had hij
de Franquisten niet meer nodig en
hoefde hij hen niet meer te vriend te
houden met behulp van een harde
houding tegenover de oppositie. Su
arez gaf dan ook toestemming voor
het congres van de Spaanse socialis
ten. verenigd in de PSOE. wat hij
een maand tevoren nog geweigerd
had. Hij ontving, na een lange on
derbreking van de gesprekken met
de democratische oppositie, een de
legatie van de Spaanse christen
democraten. Hij stond de oppositie
zendtijd toe op de televisie om een
campagne te voeren tegen het refe
rendum. Hij stelde de oppositie voor
een onderhandelingscommissie te
vormen om met de regering te spre
ken over de doorvoering van de her
vormingen. Hij begon een gesprek
met de Catalaanse oppositie en
voelde zich door al deze maatrege
len zo gesterkt dat hij nog korte tijd
voor het referendum een reis maak
te naar Portugal voor een gesprek
met collega Mario Soares.
Dit optreden van premier Suarez is
erop gericht de democratische oppo
sitie zoveel mogelijk de wind uit de
zeilen te nemen. Op het moment dat
deze zich sterk maakt tegen de rege
ring onderneemt Suarez steeds weer
een nieuwe stap waardoor de publie-
Jte aandacht weer volledig valt op de
nieuwe vrijheid Zeker nu de rege
ring heeft duidelijk gemaakt te wil
len praten met de commissie van de
oppositie, is het de gemiddelde
Spaanse burger niet meer duidelijk
waarom hij zich nu nog van stem
ming zou moeten onthouden bij het
morgen te houden referendum.
Angst
Het gematigde beleid van de rege
ring vormt niet alleen een krachtig
tegenspel tegen het optreden van de
oppositie maar sluit aan de andere
kant ook aan bij wat het Spaanse
volk wil. In heel Spanje leeft nog een
onderhuidse angst voor een revolu
tionaire situatie. Een tweede burger
oorlog wil niemand, want de herin
neringen aan de eerste zitten nog
heel diep. Vrijwel iedereen heeft wel
een oom of een neef die door een van
de partijen in de burgeroorlog om
het leven gebracht is. De matigheid
die Suarez betracht kan op de steun
van het merendeel van de Spaanse
bevolking rekenen. De verwachting
is dat de steun voor het referendum
en daarmee de steun voor de rege
ring Suarez zeker zeventig procent
zal bedragen.
Een alternatief voor de huidige
voorstellen is er ook niet. Verwer
ping van de voorstellen betekent
handhaving van de oude kaders en
dat is ondenkbaar. Het referendum
is dan ook meer een formele bevesti
ging van een veranderde situatie,
dan een werkelijk democratische
uitspraak over een bepaald
vraagstuk De volksraadpleging is
de bevestiging van een nieuwe wer
kelijkheid met het stempel van de
oude orde De democratie moet nog
beginnen in Spanje
Dit is het eerste van twee artikelen
over het referendum in Spanje.
Op vrijwel elke straathoek wordt de Spanjaard opgeroepen om
morgen toch vooral naar de stembus te komen en zich uit te
spreken voor de hervormingen
