Henten vroeg in 1937 Poolse nationaliteit aan
Ifi Siberië nog veel Hollandse namen
lach eens.»
Philips
batterijen
die gaan
lang mee.
Van Dam houdt
vast aan verhoging
huur van 7 procent
'enten
rief in handen van voormalige verzetsman Brink
7 - L - v 7
Memorie van antwoord
PHILIPS
Bij botsing gedood
Mosselexport is
sterk verminderd
Ballonvaarder
J. Boesman (62)
overleden
Politie vindt
dode schapen
J. Hosmar behoedzaam op spoor van sommige Vriezen veense Rusluie
£]jAG 14 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 3
»or Huib Goudriaan
liSTERDAM Heeft Pie-
r Nicolaas Menten niet al-
ce <n de Nederlandse, maar
,nr Ir de Poolse nationaliteit?
me t ons ter beschikking ge
feilde brieven van Pleter
iw' snten blijkt ln leder geval,
t hij ln 1937 de Poolse na-
inalltelt heelt aangevraagd
;om dat hij afstand had gedaan
a bei n de Nederlandse. De door
is'" mten geschreven brieven
°es irden ln 1952 gepubliceerd
J™ het weekblad Voormalig
n dl reet Nederland. Ze werden
ooi k afgedrukt ln de brochure
amklljoenendans van Menten"
u u n de ex-verzetsman Brink.
k* s heer Brink wil niet zeggen
:lcn e hij aan deze brieven
tail* brieven zijn niet alleen van be-
'bbytag voor het door minister Van
na ft aangekondigde historisch on-
g ol izoek. Ze geven reliëf aan de ver-
)mt|aring van Menten, dat hij op zon-
ech*g 14 november Jongstleden Ne-
lou- rland ontvluchtte uit angst voor
Tien tlevering aan Polen. Ook schreef
Ie- j in de brief aan minister Van
zij rijgt, dat prof. Pilichowsky (de voor-
pro jtter van de Poolse commissie
we nor nazi-misdaden; red.) bewijs-
van aterlaal zou aandragen, dat hij,
rea enten, ln 1939 in dienst is geweest
»ord|n het Poolse leger.
'oor
ner.
eer
Hij
Als dit laatste waar zou zijn, zou
Menten zijn Nederlanderschap heb
ben verloren wegens het treden in
vreemde krijgsdienst
Uit de weigering van mevrouw
Menten tegenover ons, om uitsluit
sel te geven over een mogelijke
Poolse zowel als Nederlandse na
tionaliteit, alsmede de suggestie
van Menten zelf in de richting van
Poolse nationaliteit, zou een dub
bele nationaliteit kunnen worden
afgeleid. Mocht Menten óók de
Poolse nationaliteit hebben, dan
moet rekening worden gehouden
met een uitleveringsverzoek door
Polen aan de Nederlandse regering;
althans in het geval dat Menten
door Zwitserland naar Nederland
wordt uitgewezen, wat nog een
open vraag is.
Nederland ontkende ln 1951, toen
Polen reeds om uitlevering van
Menten verzocht (zoals bekend
wordt de zakenman/miljonair er
van beschuldigd Poolse Joden te
hebben laten vermoorden ln voor
malige nu Russische Poolse
dorpen) dat Menten de Poolse na
tionaliteit zou hebben. Mede op
grond van zijn Nederlanderschap
werd namelijk niet Ingegaan op het
toenmalige Poolse verzoek om uit
levering. Op de griffie van de pro
vincie Noord-Holland ln Haarlem
werd ons gisteren desgevraagd
meegedeeld dat er geen twijfel kan
bestaan over het Nederlander
schap van Menten. „Sinds 1945
heeft hij steeds zijn paspoort laten
vernieuwen," aldus een
V,:.. r
~/clniiü
Vertaling van bovenstaande passages uit de brief: ,,De toekenning van de Poolse nationaliteit is mij reeds toegezegd.
Ik moet nu een certificaat van de Nederlandse regering hebben, waarbij deze kennis neemt, dat ik afstand heb
gedaan van de Nederlandse nationaliteit. Wie geeft mij deze verklaring, U heer consul, of het consulaat te Warschau, 0pVdll6nCl
of het ministerie, en welke stappen moet ik ondernemen, respectievelijk welk verzoek moet ik schrijven?" n
daar in 1938 als consul optrad. Het
ligt voor de hand dat de naam De
Bruyn is verhaspeld in „Broen". Bij
buitenlandse zaken wordt ervan
uitgegaan dat de in 1948 eervol
ontslag verleende De Bruyn niet
meer in leven is. Over de in de door
Voormalig Verzet Nederland ge
noemde Nederlandse consul in
Lemberg, de heer Witkowsky kon
het ministerie niet direct informa
tie verschaffen. Aangenomen
wordt dat hij een honorair consul
was. Een woordvoerder van buiten
landse zaken zei echter dat ze deze
naam „niet kunnen of willen na
trekken. omdat de archiefstukken
naar dr. H. R. van Gunsteren gaan
of zullen gaan", met het oog op het
historisch onderzoek waarvoor de
ze door het ministerie van Justitie
is gevraagd
woordvoerder.
Menten brengt in de brief zijn nati
onaliteit ln het geding, waar hij
beweert gechanteerd te zijn door
de toenmalige Nederlandse consul
ln Lemberg, Jacques Broen, die hij
in 1939 in Lemberg ontmoette. De
ze Broen zou Menten aldus de
brief voor goed geld en een schil
derij aan Nederlandse paspoorten
hebben geholpen. Eenmaal terug ln
Holland viel Broen hem, vanaf Ja
nuari 1943, steeds lastig met ver
zoeken om geld. „Een soort chanta
ge dus met als motivering dat hij
het toch maar geweest was die mij
en mijn vrouw aan Hollandse pas
poorten had geholpen. Hij dreigde
te zullen verklaren dat ik ln feite
geen Nederlands staatsburger
meer was."
In de brief aan Van Agt schrijft
Menten overigens niet met zoveel
woorden de Poolse nationaliteit te
hebben. Wel wijst hij erop dat prof.
Pilichowsky uit Warschau aan
„Knoop had verzekerd dat er be
wijzen waren dat ik vanaf begin
1939 militaire dienst had verricht ln
het Poolse leger als ritmeester bij
het veertiende regiment Ulanen en
Ik dientengevolge geen Nederlands
staatsburger meer was". Menten
noemt prof. Pilichowsky ln deze
passages een agent van de KGB. de
Russische geheime dienst.
Verhaspeld
Op het ministerie van buitenlandse
zaken is het bestaan van Jacques
Broen, Nederlands consul in Lem
berg in 1939, die door Menten wordt
genoemd, niet bekend. Uit het
archief blijkt wel dat de heer J. L.
de Bruyn, directeur van de Hol-;
landse Rijstpellerij te Krakau,
Opvallend is nog dat Menten in de
brief aan minister Van Agt aan
voert, dat hij jaarlijks „een hom
mage brengt aan de omgekomen
militairen, waaronder vele Polen,
op de erebegraafplaats in Ooster
beek." Op 10 november jongstle
den bracht Menten inderdaad, zo
als uit het gastenboek van de ere
begraafplaats blijkt, een bezoek
aan de graven. Hij schreef toen in
het gastenboek: „We will never for
get you all" (we zullen jullie nooit
vergeten.) Het heeft de schijn ervan
dat Menten met dit bezoek voor
zijn uitlating in de brief over de
„hommage", een alibi wilde
scheppen.
ROOD NORMAL DUTY. GOUO HEAVY OUTY, ZWART OOUBLE DUTY
H.Vervolg van pagina 1
die
ijs.endelmeier, die samen met dr.
iter Baechi uit Zürich de vcrdedl-
ïïa-|g van Menten op zich heeft geno-
n, voert in zijn verzoekschrift aan
he- Menten, alvorens uitgewezen te
den, gelegenheid dient te krijgen
age aan de Zwitserse regering ter
oorhd gestelde documenten in te
jk. i. De van oorlogsmisdaden ver-
:hte Nederlander moet zich, zo
It zijn advocaat, kunnen verdedi-
tegen "beschuldigingen waarvan
niet is komen vast te staan dat
uist zijn. In het adres van de
j ocaat wordt Furgler daarnaast
overweging gegeven een blik te
pen in de stukken die op vroege-
%rocessen van Menten betrekking
iben. Daarbij wordt erop gewe-
dat Menten na de oorlog is vrij-
proken van collaboratie met de
itsers en dat hij de processen om
adevergoeding tegen de Neder-
dse staat en het Duitse rijk heeft
vonnen.
te
betrokkene te vragen naar welk
land hij wil worden uitgewezen. De
uit te wijzen vreemdeling mag dan
kiezen uit een van de landen die aan
Zwitserland grenzen. Deze ge
dragslijn wordt gevolgd om bij voor
beeld niet een Oostenrijker, die in
zijn geboorteland wordt gezocht, bij
uitwijzing naar Oostenrijk in han
den van de politie te spelen.
Volgens Schultz bestaat er ln Zwit
serland met betrekking tot de uitle
vering en uitwijzing van oorlogsmis
dadigers nauwelijks enige Jurispru
dentie. Mede daarom is hij van oor
deel dat de Zwitserse regering voor
een uiterst moeilijke beslissing
staat. Hij acht het niet ondenkbaar
dat inzake Menten toch voor een
zogeheten verkapte uitlevering zal
worden gekozen. Hoe die uitlevering
ln zijn werk zou kunnen gaan, durft
hij overigens niet te voorspellen.
andhaving regels
vocaat Grendelmeier zei ons gis-
en niet het oogmerk te hebben
oorlogsmisdadiger vrij te plei-
maar zich wel te willen inspan-
voor handhaving van de regels,
in een rechtsstaat in acht geno-
n dienen te worden. Hij zei met
ne te willen voorkomen dat Men-
langs een achterdeurtje aan Ne
land wordt uitgeleverd, nu uitle-
ing via de voordeur niet mogelijk
omdat oorlogsmisdaden naar
itsers recht sinds 1965 zijn ver-
rd. Uitwijzing van Menten is wel
igelijk op grond van twee artike-
in de Zwitserse grondwet, maar
ar de mening van de advocaat
i Menten is legale uitwijzing aan
derland een heksentoer
,rir echts over de grens
Igens de Zwitserse hoogleraar dr.
ans Schultz, die als een autoriteit
het gebied van het Zwitserse
eemdelingenrecht geldt, is het vol-
ekt onmogelijk langs legale weg
inten naar Nederland uit te wlj-
i Schultz, die aan de universiteit
n Bern doceert, wijst erop dat bij
wijzing een ongewenste vreemde-
g slechts over de grens van een
burig land gezet kan worden. Op
and daarvan acht hij het on-
nkbaar dat Menten bijvoorbeeld
een vliegtuig naar Nederland
irdt gezet. Bij uitwijzing, zo zei
hultz ons, ls het gebruikelijk de
De Zwitserse regering meent de uit
wijzing van Menten te kunnen be
sluiten op grond van twee artikelen
ln de Zwitserse grondwet, die bepa
len dat vreemdelingen de binnen- of
buitenlandse veiligheid van de staat
niet in gevaar mogen brengen. In
1965, toen oorlogsmisdaden ver
jaard waren en dientengevolge geen
uitlevering meer kon volgen, heeft
de regering daarin een handvat ge
zien om zich toch van oorlogsmisda
digers te ontdoen. Met vele anderen
in Zwitserland wijst Menten's advo
caat Grendelmeier erop dat de rege
ring er nooit ruchtbaarheid aan
heeft gegeven van de grondwettelij
ke bepaling gebruik te kunnen ma
ken bij uitwijzing van oorlogsmisda
digers. Als uitwijzing op grond van
die bepaling volgt, ls daartegen geen
beroep mogelijk. In de rechtsstaat
Zwitserland is dat een unicum.
DRACHTEN De 33-Jarige me
vrouw A. J. Deelstra-De Jong uit
Surhuisterveen is gistermiddag bij
een verkeersongeluk in het Friese
Boelenslaan nabij Drachten om het
leven gekomen. Haar tweejarig
dochtertje, dat bij haar ln de auto
zat, werd daarbij ernstig gewond. De
vrouw botste frontaal tegen een
boom langs de weg.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Staatssecreta
ris Van Dam houdt vast aan
een huurverhoging van zeven
procent ingaande 1 april vol
gend jaar. Dat heeft hij ge
schreven in de memorie van
antwoord op zijn wetsontwerp,
dat volgende week woensdag
in de Kamer in behandeling
komt.
Een kleine meerderheid van de
Tweede Kamer bestaande uit de
CDA-fracties, WD en enkele kleine
fracties, staan op het standpunt dat
de huren net als vorig jaar met het
trendmatige percentage van acht
omhoog moeten.
Van Dam schrijft nu de Kamer dat
de meest recente vooruitzichten
voor de loon- en prijsstijgingen voor
het volgend jaar zijn argumentatie
BERGEN OP ZOOM De mossel
export is dit jaar zeer aanzienlijk
kleiner dan vorig jaar. Sinds juli zijn
21.000 h 22.000 tonnen (van honderd
kilo) verse mosselen de grens over
gegaan. Vorig jaar in dezelfde perio
de waren het 27.000 28.000 tonnen.
Vooral de export naar Frankrijk, is
drastisch omlaaggegaan: dit jaar tot
nu toe ongeveer 7.000 tonnen, tegen
11.500 een jaar geleden.
versterken dat een stijgingspercen
tage van zeven voldoende is. Vrees,
dat onverwachte stijgingen van lo
nen en prijzen de exploitatielasten
van woningen zo sterk zullen
beïnvloeden dat een zeven procents
huurverhoging daarvoor niet genoeg
ruimte geeft, acht de staatssecreta
ris ongegrond.
Op basis van de gegevens die hem nu
bekend zijn stelt de staatssecretaris
dat zelfs bij handhaving van de
hoogte van de aanvangssubsidie bij
nieuwbouwwoningen, de huurstij-
glng volgend Jaar 6,7 procent zou
kunnen bedragen. Verlaging van het
trendmatige percentage van acht
naar zeven vindt hij dan ook
geenszins te vroeg, en getuigen van
een realistische en voorzichtige kijk.
Tegenstanders van Van Dams voor
stel zeggen dat de jaarlijkse huurstij-
ging een trendmatig karakter heeft
het ene jaar houden woningexploi
tanten er wat aan over, het andere
jaar leggen ze er wat op toe. Vooral
uit CDA-hoek heeft men wel begrip
getoond voor de argumentatie van
Van Dam, maar acht men het nog te
vroeg om de conclusie te trekken dat
de huurstijging al volgend jaar ge
matigd kan worden.
Televisie. Omroepster Lous
Maasdijk is gisteren onderscheiden
met de ..Kijk-trojee": een trofee, in
gesteld door de Kijk-groep waarin
zeven belangrijke Importeurs en le
veranciers van optische artikelen
samenwerken. Mevrouw Maasdijk
kreeg de trofee, omdat zij bij haar
veelvuldige verschijning op het
beeldscherm metterdaad heeft bij
gedragen tot de promotie van de
eigentijdse bril.
ADVERTENTIE
<fio° o0ï'o°°.
1 'o
Juwelier bestolen
Van een verslaggever
AMSTERDAM Voor een waarde
van 150.000 gulden is hel afgelopen
weekeinde verdwenen bij een in
braak in een juwelierszaak in de de
Clercqstraat in Amsterdam. Gesto
len werd een aantal gouden siera
den, zilveren horloges en enige ruwe
briljanten.
DEN HAAG De ballonvaarder J
Boesman uit Den Haag is gistermor
gen op 62-jarige leeftijd overleden in
het academisch ziekenhuis te Lei
den. Hij moest daar plotseling heen
worden gebracht omdat hij een har
tinfarct had gekregen
De heer Boesman, geboren 7 okto
ber 1914 te Zierikzee. voelde zich als
kind reeds sterk tot de ballonvaart
aangetrokken. Hij was de oprichter
van dc Haagse Ballonclub. meer dan
veertig Jaar geleden Boesman
maakte enkele duizenden ballon
vaarten, is opgestegen ln nagenoeg
alle Europese landen en ln verschei
dene landen in Azië en Afrika.
Zijn internationale vermaardheid
bleek uit zijn benoeming tot voorzit
ter van de afdeling ballonvaart van
de internationale federatie van
luchtvaartorganisaties (FAI). deze
functie heeft hij enige tijd bekleed
Hij was ook directeur van „De
Luchtposthistorie". een blad dat
zich onder andere richt tot de lief
hebbers van luchtpostzegels en en
veloppen met stempels die verband
houden met opstijgingen van bal
lonnen.
De heer Boesman werd in de bal-
lonsport ter zijde gestaan door zijn
echtgenote Nini, die ook internatio
nale bekendheid als ballonvaarster
heeft.
Van een verslaggever
PUTTEN De algemene inspectie
dienst van de veeartsenljkundige
dienst te Arnhem en de rijkspolitie
in Putten gaan een onderzoek instel
len naar de doodsoorzaak van 18
schapen. Ze werden gevonden op de
dijk in de polder langs het Veluwe-
meer onder de gemeente Putten.
Van de dode schapen was van som
mige slechts een geraamte overgel-
beven. 82 schapen werden ln ernstig
verwaarloosde toestand aangetrof
fen. Sommige hadden schurft, ande
re konden niet meer op de benen
staan. Enkele overleden bij het on
derzoek.
Tegen de eigenaar, de heer C. van H
te Hazerswoude. is proces-verbaal
opgemaakt.
Rita
„Als ik de volgende twaalf jaar van
een verjaardagscadeau afzie, kunt u
me nu een pony geven
door Jac. Lelsz
VRIEZENVEEN De historicus-uit-liefhebberij Johan Hosmar probeert be
hoedzaam op het spoor te komen van sommige nazaten der Vriezen veense
Rusluie. die zich in Siberië moeten bevinden. Het lijkt erop dat hij vorderingen
maakt. Vooral na een reis, die in de zomer van 1976 per autobus naar Leningrad
is ondernomen, ongeveer langs de route van de oorspronkelijke Vriezenveense
Rusluie. komt er wat schot in de zaak. De heer Hosmar heeft een tijdje geleden
een lijst met honderd namen ontvangen van Nederlanders in Siberië
/li ll Inderdaad. Mot schrale, gesprongen lippen
(M^' kan lachen zéér doen.Ltbclln houdt uw lippen
xarhl cn soepel. l<ubello, -■
de stick die verzorgt, VqV (Jt1
verzacht en beschermt. I l; J [j
Zomer Winter. BB \-Z,fcï i ui W
(Met l^ihello als ondergrond, blijft lipstick langer mooi
Hij ontving die lijst, samen
met andere documenten, via
de Culturele Vereniging
USSR-Nederland, waarvan
schaakgrootmeester Michaël
Botwinnik voorzitter is. Op
de lijst staan ook enkele na
men, die in Vriezenveen voor
komen. Een van die namen is
Brouwer Bekend is dat des
tijds de Vriezenvener Lukas
Brouwer naar Rusland is ge
gaan in gezelschap van de
veertienjarige Jacob Zachari-
as Ursinus Kruys, die een
journaalverslag van de reis
maakte, dat afgelopen zomer
diende als uitgangspunt voor
de trip naar Leningrad.
Voordat hij de lijst met na
men ontving, had de heer
Hosmar al een brief gekregen
uit Krasnodar, namelijk van
de Nederlander Adrle Broere,
die met een Russin is ge
trouwd en ook veel in Siberië
heeft gereisd. Deze heeft hem
laten weten dat aan de rivièr
Amoer enkele Nederlandse
kolonies gevestigd zijn. In de
Russische paspoorten zou als
nationaliteit nog de Hol
landse staan. De mensen
spreken de Nederlandse taal
met een Fries accent. Enkele
familienamen van deze Ne
derlanders zijn Brouwer.
Reitsma. Douwe en Wiebe
Ook de voornamen van som
migen zijn nog erg Neder
lands. zoals Piet. Henk, Klaas
en Louw. Volgens de brief
hebben deze mensen „iets on
verzettelijks. iets hards".
Het zijn niet alléén Vriezen-
veners, die in voorbije eeu
wen naar Rusland trokken.
De Vriezenveners (van oor
sprong Friezen, die begin
veertiende eeuw op het veen
in dit Overijssels gebied neer
streken» gingen er veelal
heen met huifkarren, gevuld
met textiel en andere pro-
dukten. Sommige van die
Vriezeveners maakten carriè
re en stichtten zaken in Sint
Petersburg aan de Boulevard
Newski Prospekt Een enke
ling drong tot het hof door en
een van hen mocht zelfs met
de tsarina op jacht. Anderen
ging het minder goed; zij
moesten er monsteren voor
de walvisvaart. En ook waren
er. die erheen gingen en van
wie men nooit meer iets hoor
de. De heer Hosmar heeft
over dit alles in de loop van
dit jaar een boek gepubli
ceerd „Vriezenveense Rus-
luie in het rijk der tsaren",
dat we destijds in ons blad
hebben besproken. Ook de
voorname rol. die de Vriezen
vener Wicher Berkhoff speel
de bij de Russische marine, is
daarin beschreven.
Verbannen
„Bekend is", aldus de heer
Hosmar. „dat ook na de revo
lutie van 1917 diverse Vrie
zenveners verdwenen zijn
Verbannen naar Siberië. Men
heeft er nooit meer wat van
vernomen. Het kan zijn dat
op de lange lijst met Neder
landse namen, die ik nu in
mijn bezit heb. er ook voor
komen die in relatie staan
met de Vriezenveense Rus
luie; ik ben bezig dat na te
gaan."
In de nazomer van 1977 zal.
opnieuw in samenwerking
met de Gelderse Tramwegen,
nogmaals een busreis naar
Leningrad worden gemaakt.
Opnieuw in het voetspoor
van Jacob Zacharias Ursinus
Een van de Vriezenveense Rusluie mocht zelfs met de
tsarina op jacht. B. Jaspers Fayer, een Vriezenveense
schilder, die ook veel oud-Vriezenveensc taferelen
heeft geschilderd, maakte er later dit schilderij van.
Kruys. die het in 1826 per
huifkar (een „eigene kales"!
deed, behalve met de al ge
noemde L. Brouwer met E
Engberts en H Smelt In te
genstelling tot de vorige
tocht wil men nu meer tijd
beschikbaar houden voor Le
ningrad zelf. het voormalige
Sint Petersburg. waar dc
handel en het leven van de
Vriezenveense Rusluie zich
hebben geconcentreerd De
meeste handelshuizen van de
Vriezenveners zijn nog in
tact, ai hebben ze een andere
bestemming gekregen, eve
nals de Vriezenveense kerk.
waarin nu een openbare bi
bliotheek is gevestigd
