Voor beginners aan de dialoog
Het taaie ongerief van
„Woord en Dienst"
4
Vandaag
wereld
diakon
zin
voorlopig
giro 2211
Alle hens aan dek.
VOORBIJGANGER
ZATERDAG 11 DECEMBER 1976
KERK
TROUW/KWART
door prof. dr. J. de Graaf
Als vandaag onder christenen de term marxisme valt, dan kan
men er zeker van zijn, dat de emotionele temperatuur van het
gesprek gaat stijgen. De kennis van zaken is dan vaak omge
keerd evenredig aan de heftigheid waarmee het marxisme
door de één wordt verworpen en door de ander uit reactie
hiertegen vaak wordt verdedigd.
Verkuyl gaat bij het schrijven van
zijn boeken van een paar nuchtere
feiten uil.
Ten eerste kan geen christen er
onderuit, dat we in een wereld le
ven waarin de ideologie van het
marxisme-leninisme miljoenen
mensen aanspreekt en miljoenen
andere mensen tegen hun zin in
Zijn greep heeft Ten tweede blij
ken christenen in grote delen van
de wereld, b v in Latijns Amerika,
zonder de ideologie van het marxis
me leninisme aan te hangen, marx
isten te verwelkomen als bondge
noten in hun strijd om bevrijding
uit onrechtvaardige politieke en
economische verhoudingen
Hoe men het ook keert of wendt, of
men het marxisme afwijst of om-
helst of gedeeltelijk aanvaardt ais
christen, men zal moeten weten
waarover men het heeft. En men
zal dit niet aan specialisten kunnen
overlaten; In de huidige situatie
van het christendom in de wereld
mag van ieder chnsten gevraagd
worden dat hij een minimum aan
kennis van het marxisme heeft. En
ook dat hij over de confrontatie
van evangelie en marxistisch-
ieninistlsche Ideologie boven het
stadium van bah of hoera roepen
uitkomt in ordelijk en zakelijk
denken
„Beginners"
Het boek van Verkuyl is niet voor
specialisten geschreven, maar juist
voor deze ..beginners'* geeft het za
kelijkheid en ordelijkheid, zowel
wat de informatie als wat de
confrontatie betreft Tien van de
zestien hoofdstukken geven korte
informatie over de marxistisch-
leninlstlsche leer juist op die pun
ten waar een confrontatie met bij
belse visies zich opdringt, die dan
ook door Verkuyl wordt gegeven.
Het betreft hier onderwerpen als
klassenstrijd, godsdienstkritiek en
atheïsme. staatsleer,
mensbeschouwing, toekomstver
wachting en nog veel meer.
Zeer tot mijn vreugde voegt Ver
kuyl een laatste hoofdstuk toe over
praktische consequenties, waarin
de volgende vraag centraal staat:
hoe zullen christenen, die het
marxisme-leninnisme als ideologie
op grond van het evangelie gedeci
deerd afwijzen (zoals Verkuyl doet),
maar die bereid zijn tot zelfkritiek,
een overvloediger gerechtigheid re
aliseren? In zijn eigen woorden: „de
opmars van de communistische
wereldbeweging daagt christenen
in en buiten communistische lan
den uit tot betere, overvloediger
gerechtigheid.1' (blz. 201)
Zendingsman
De hele opzet van het boek is prin
cipieel en fundamenteel. De zen
dingsman Verkuyl is er volop in
aanwezig. Hij ziet het communisme
en het christendom wereldwijd en
niet beperkt tot het kerkelijke en
politieke Nederlandse madurodam.
Hij stoot telkens door tot de ge
loofsvragen die in het geding zijn
en distantieert zich dus van diege
nen. die van mening zijn. dat „de
diepere themata kunnen ontweken
worden en dat het marxisme
slechts een vorm van sociale en
economische analyse is of een
bruikbaar politiek program bevat
en dat fundamentele vragen niet
aan de orde behoeven te komen."
(blz. 14)
De beginhoofdstukken van het
boek (2 tot en met 5) over de per
soon. het levenswerk van Karl
Marx, over de eerste, tweede en
derde internationale, over hetpoly-
centrisme en het neomarxisme
vind ik het minst geslaagd. Ze ge
ven te veel en te weinig. Te veel
namen en begrippen voor een be
ginner. te weinig werkelijke infor
matie voor die beginner, bijvoor
beeld over het neomarxisme
Voor iemand die wat verder gevor
derd is, staan er beweringen in. die
men graag geargumenteerd zou
hebben gezien, zoals b.v. de zin. dat
de Frankfurter Schule ..de baker
mat van het neomarxisme is ge
weest in West-Europa en de Ver
enigde Staten" (blz 61). dat Lenin
en Stalin „verder gingen in de lijn
van Baboeuf" (blz. 65)
Graag zou men ook nadere infor
matie wensen bij een mededeling
als deze: „Er zijn niet alleen ln
Oost-Europa Machovecs en Gar-
davsky's en tot zwijgen gebrachte
christenen. Ze zijn er ook ln nieuw
China bij duizenden." (blz. 52) En
als men wel de namen en te kort,
maar toch enige informatie geeft
over Bloch, Garaudy. Gardavsky.
Kolakovski. waarom wordt dan het
Joegoslavische kritische marxisme
niet vermeld met de filosofen rond
het tijdschrift Ptaxis?
Zwaartepunt
Zoals gezegd, deze hoofdstukken
geven te veel en te weinig doordat
ze over té veel té kort (moesten)
zijn. Maar het zwaartepunt van het
boek en van mijn grote waardering
ervoor ligt in de elf volgende hoofd
stukken. Die geven echt een voor
bereiding op de dialoog over evan
gelie en de ideologie van het mar
xistisch leninisme. Dit is een dia
loog, die op twee wijzen uit de weg
wordt gegaan. Door degenen, die in
het marxisme alleen maar de dui
vel en de antichrist zien èn door
degenen, die het marxisme als
„bruikbaar" aan hun bagage arge
loos toevoegen.
Verkuyl ziet wel de uitdaging van
het marxisme, ook de schuld van
een vaak meer in rechtzinnigheid
dan in rechtvaardigheid geïnteres
seerd christendom, maar hij
schaamt zich desondanks het evan
gelie niet in de confrontatie met
het marxisme-leninisme.
Prof. dr J. de Graaf, emeritus hoog
leraar in de ethiek te Utrecht, be
spreekt: „Voorbereiding voor de dia
loog over het evangelie en de ideolo
gie van het marxistisch leninisme",
door prof. dr J. Verkuyl. Uitg. J. H.
Kok, Kampen, 208 pag.; prijs 19,90.
ADVERTENTIES
IfanZotncftorirtWiritWfnrt
<j»np*n<j 10-17 uur »n 19-72 uur
iiliNUgMtondtglO-llMir
toegang f»,-.lol I4|aarl4
voordelig* T r «n-Toegang-bii|*tt*n bij
NS-ti*0eni
rai Amsterdam
In Gods Naam
heipon bij
gebrek aan eten
gebrek aan onderdak
gebrek aan vrijheid
gebrek aan recht
gebrek aan liefde
t n v hei Algemeen
Dtakonaai Bureau van
de Geref Kerken.
Burg de Beaulortweg 18.
Leusden
Onze adressen:
AMSTERDAM
Postbus 859
Wibaut»lra*t '31
Tel 020-9)3456
Tde« 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT
PosfWÜ
WeslbidJk 9 Rolir-rdrffh
Tel 010 "S&flB
DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 10'
Parkstraat 22 Den Haag
Te» 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Posibus 3
Melkmarkt 56 ZwoHe
Tel 05200-17030
door A. J. Klei
„Woord en Dienst",
veertiendaags blad voor het
hervormde kerkewerk, bestaat
vijfentwintig jaar. Hartelijk als
ik ben. beloofde ik mevrouw J.
P. Schoenmaker-Dijkshoorn,
die de redactionele kolommen
van dat blad beheert, er in de
krant een stukje over te
schrijven, en daar begin ik nu
mee.
„Woord en Dienst" is ln de wieg
gelegd als een blad dat niet aan één
bepaalde richting vastgeprikt zou
zijn. maar waarin heel het leven van
heel de hervormde kerk
weerspiegeld zou worden. „Woord en
Dienst" is als zodanig ook vrij
behoorlijk opgegroeid Daar moeten
we natuurlijk dankbaar voor wezen
en dat ben ik ook wel. maar tegelijk
ligt in al die weerspiegelarij voor mij
het taaie ongerief van „Woord en
Dienst".
Ik zal uitleggen waarom Daartoe
betreden we eerst mijn ouderlijke,
vooroorlogse huiskamer. We treffen
daar een bestuurslid van de
christelijke school aan. die mijn
vader erop wijst, hoe zorgvuldig je in
advertenties om onderwijzend
personeel moet omschrijven, wat
voorpoort hervormde Je voor de klas
begeert Kijk. zegt hij. als ik een
sollicitatiebrief krijg van iemand die
zonder meer meedeelt dat-ie
hervormd is. weet ik nog niks Ik wil
weten hóe zo iemand hervormd is.
Bij gereformeerden geeft dat geen
last. dan weet Je direct waar je aan
toe bent
Dit laatste is helaas niet meer waar
De nieuwe juf is gereformeerd Jaja.
dat zal wel. maar 't kan net zo goed
iemand zijn die rietsuiker gebruikt
en PPR stemt als een vurig
aanhangster van de verontruste
dominee Massellnk Om echter op de
hervormden terug te komen, die
hebben alUjd al een onoverzichtelijk
volkje gevormd en „Woord en
Dienst" maakt het er niet beter op. 't
Is prima ais een kerkmens op het
jubilerend blad voor het hervormde
kerkewerk afvliegt, maar het vertelt
je niets overzijn houding jegens de
belijdenisgeschriften
AU ik bU een hervormd persoon
..ZwmgU" in de lectuurbak zie. heb
ik geen moment nodig om te kunnen
vaststellen, dat het minnetjes is
Negentiende-eeuws vrijzinnigendom
met meer aandacht voor Wiegel dan
voor Van den Heuval, het spijt me
Kom ik bij een abonnee van ..Kerk
en Wereld" over de vloer, dan denk
Dit is een illustratie, overgenomen uit een willekeurig nummer van „Woord en Dienst". De tekening stond bij een
artikel over de werkwijze van de kerkeraad. Een dergelijke bijdrage is typerend voorde inhoud van „Woord en Dienst."
Het blad mikt op ambtsdragers en op ieder die op een of andere manier actief in de kerk bezig is (of van plan is dat te
doen) en aldus kom je in Woord en Dienst" zowel tips voor het huisbezoek als een beschrijving van een actueel
theologisch onderwerp tegen. Dit alles gebeurt geenszins op een neutrale toon, maar de lezer loopt niet terstond tegen
vaststaande „opvattingen" aan.
ik: we zijn er nog niet. maar we gaan
de goeie kant uit. Ontwaar ik in een
vertrek een stukgelezen „Hervormd
Weekblad", dan bloei ik op: hier zijn
we bij de ware hervormden, die nog
weet hebben van Hoedemaker en de
nazaten van de dolerenden met
gepast wantrouwen bekijken. Houen
zo, broeders! Ligt „De
Waarheidsvriend" op tafel, en blijft
de lezer ervan niet aan de uiterlijke
tekenen van traag psalmengezang
en zwarte kolberts hangen, dan
verkeren we in het klimaat van de
oude vaderlandse kerk. waarde
Dordtse leerregels elke leuze op een
spandoek overleven. Loop je echter
tegen een afnemer van „Woord en
Dienst" aan. dan valt er niets ln
kaart te brengen, 't Kan vriezen en 't
kan dooien
Ik hoop inmiddels vurig dat
mevrouw Schoenmaker de*e krant
nog niet nijdig in een hoek gesmeten
heeft, want thans neem ik m'n draai.
Ik geef bij dit zilveren Jubileum als
mijn overtuiging dat je pas echt van
je hervormd-zijn kunt genieten, als
je ..Woord en Dienst" in huis haalt
Ook nu zal ik uitleggen waarom Het
was. meen ik. professor Berkhof die
eens heeft gezegd dat. naarmate je
meer oecumenisch doende bent. je
meer Je eigen kerk gaat waarderen
Op dezelfde manier krijg je.
naarmate je je met meer aandacht in
..Woord en Dienstverdiept, meer
plezier in het kerkblad van Je eigen
tint.
Ik ga dit aantonen met een paar
voorbeelden uit het
Jubileumnummer van „Woord en
Dienstdat de volgende week
verschijnt en waarin het mij
vergund was. al een blik te slaan. In
dit komend nummer geeft ds. S.
Gerssen, zelf gereformeerde bonder.
te kennen dat hij de gereformeerde
bond tegenwoordig net een
schaduwkabinet van de hervormde
kerk vindt, meteen eigen
secretaris-generaal Dit klinkt
onvriendelijk en dat bedoelt-ie ook
onvriendelijk. Het lijdt geen twijfel
dat ir J. van der Graaf hem hiervoor
in „De Waarheidsvriend" opz'n kop
zal geven Welnu, als de lezer van
..De Waarheidsvriend" ook een
abonnement op „Woord en Dienst"
heeft en aldus rechtstreeks de
woorden van ds Gerssen onder ogen
krijgt, heeft hij een week lang
voorpret van de wijze, waarop
straks de ingenieur de dominee te
grazen zal nemen In hetzelfde
jubileumnummer verzucht ds. L. H
Ruitenberg dat allerlei nieuw, na de
oorlog opgezet werk verwaaid is
door tegenwerkende politieke en
maatschappelijke krachten Dit zal
de confessionele lezer van het
..Hervormd Weekbladvoldoening
schenken, hij heeft het nooit op die
nieuwlichterij gehad, en hij
verkneutert zich bij de gedachte hoe
in zijn lijfblad professor Van
Itterzon stellig de puntjes op de i's
zal zetten. En neem de
jubileumbijdrage van ds A. A.
Spijkerboer Hij tekent de
hervormde kerk van nu als een
leger, dat verslagen en in volle
terugtocht Is (complete regimenten
zijn de bosjes ln verdwenen om hun
wapens weg te gooien, zegt hij
beeldend), en ziet toch kans om via
Karl Barth tot een opgeruimd slot te
komen. Me dunkt, hierbij houden de
mensen van „Kerk en Wereld" de
adem in!
Kortom, verrukkelijke
perspectieven openen zich voor
ieder, die in zijn hervormd bestaan
naast zijn richtingsblad tevens,
.Woord en Dienst" toelaat. Ik haa^
me hieraan toe te voegen dat je
„Woord en Dienst" ook heel goed
afzonderlijk kunt lezen, al was het
alleen maar om te ondergaan hoe
meeslepend daarin, naar het
getuigenis van synodevoorzitter ds.
G Spilt in het jubileumnummer,
geschreven wordt over ter synode
behandelde kerkordelijke zaken. Ik
besef dat tegenover dit soort
vreugden mijn klacht over een taai
ongerief dient te verstommen
ADVERTENTIES
boekennieuws
Bonken van Dr. C. Rijnadorp
WIJ ZIJNDE VADERS
164 bli.. 716.50
Trilogie over kerk. haar karakter, haar ge
schiedenis en loêkomsi
LITERAIR DAGBOEK
160blz.. 722.25
Een uniek en onthullend dagboek, waarmee
de auteur in 1940 begon
Varkmgbaar in de boekhandel
[J^KOK KAMPEN
in hot loven?
Vrjag VOORLOPIG in het dec.no. aan
mensen van uiteenlopende oriëntatie,
prof. dr. R. C. Kwant (R.U., Utrecht) 'l
Ligt voor de hand 't leven heeft zin en dan
heb ik er zin in. Edoch er zijn mensen
met zin in het leven zonder de zin van het
leven te kennen. Augustinus acht dit geen
wijsheid, maar verdwazing. En wij?
Eimert Pruim: Evalueert al de artikelen
over „zin" en zet een aantal antwoorden en
zinsduidingen op een rijtje. Zó. dat menige
gespreksavond er aan besteed kan worden
Nog veel meer over „zin" in dit nummer.
Maar ook over andere zaken. Zoals altijd
- U wilt het lezen 't Kost f 4,50. U ontvangt
het gratis als u zich abonneert, f26,25 p i
(stud, f 19,75). - Zend mij het dec no
noteer mij als abonnee
Naam
Adres
Opzenden aan Maandblad VOORLOPIG,
Antwoordno. 101, Delft. Geen postzegel.
want het schip van onze gereformeerde kerk dreigt te zinken.
Steun onze "Vereniging tot opbouw en bewaring van het
gereformeerde leven".
Abonneer u op ons weekblad "Waarheid en Eenheid", /18,—
per halfjaar.
Adres: Boulevard 11, Velp. G.
BEVRIJDING P"u
De derde adventszondag, d.i
morgen, is in de reeks van boetea
dagen een dag die eruit springt.* IU*"
vreugdedag. Gaudete. verheugte let
zo heette eeuwen lang deze zoni I®"*
Ook de nieuwe lezingen hebben '®e'
karakter van de zondag bewa
De Oud testamentische lezing is^iuis
Zefanja 3.14 tot 18a „Jubel, doch
Sion*. Israël, juich!, zo luidt de
roep. Waarom? Omdat de Heer det
oordelaars" verwijderd heeft 1 ens
die mensen zijn rijke machtsh wa
bers bedoeld. Het volk zal niet one
ger last van hen hebben, want ,.J cwa
we is koning". Er mag een tijd #ng.
ellende achter hen liggen, voor ipool
ligt Gods uitredding Hij is een h inn
en vernieuwt zijn verhouding wanf
genegenheid voor dit volk. Men m ten
het woord bevrijding een mo eer!
woord vinden, hier kan het niet «fnen
gaan worden. Het heil is bevrijd] tech
Bevrijding van druk en smaad D toni
gaat het om. Hoevelen snakken didat
niet naar Soms staan zij op en
nen niet langer te kunnen wactil ich'
ze gebruiken zelfs geweld, tegen Aer
weid tegen de verdrukking Het iinist
niet kwalijk te nemen Wie doetilKnc
graag? Wie heeft niet liever vr« le 1
Men doet wel eens alsof de opst «rijs
delingen in die gebieden in de «vei
reld waar mensen uitgebuit wori^va]
plezier hebben in geweld. Dat I
ervan komen, want zo zijn wij mi
sen. Wij kunnen wennen aan dot 1^
en leed aandoen en dan staan sot wj
boze machten in ons op. Maar jt
om dat te yoorkomen mogen m v
sen nooit zover gebracht worden 4—
ze geweld als enige uitweg zien b^er
eerste geweld is verantwoordelijk
Wat een vreugdeboodschap dan.^
God zegt: dat neem Ik voor i
rekening. Ik maak een einde i
wat u gevangen houdt Dat is wenj
lijk een adventsboodschap Mak
zingt ervan Om machtigen van},
tronen te stoten! En nederigenP
verhogen. Échte bevrijding. Inm
lijk en in verhouding tot de anderj-yoli
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Krimpen a d Lek, I
v.d. Velden te Woerden; te HatteJ
(toez.): W. Kalkman te AmeldJ
Tienhoven
GEREF. KERKEN
Beroepen te Temeuzen: G M.
Hendriksen Le Pretoria (Z. A.), i
dit beroep heeft aangenomen.
BAPT. GEMEENTEN
Beroepen te Zwolle. C van Wier:
Emmen,
Benoemd als legerpred. in lang v<
band A. A. Boeschoten te Api
doorn.
Kurt Scharf
Kurt Scharf. de evangelist
bisschop van West-Berlijn,
eind deze maand met emeritaat
de tien jaar, dat hij bisschop is
weest, voltrok zich de feitelj
scheiding van de Berlijnse k
doordat Oost-Berlijn een ei
bisschop kreeg. Verder werd Scl
vooral bekend door zijn bemic
ling bij de Berlijnse studentenon
ten en bij de hongerstaking var
Baader-Meinhof gevangenen
1974.
ADVERTENTIEI
OP SPEURTOCHT
DOOR DE BIJBEL
"'Of
TieÖl
Paulus en de oudste gemeenti
Een keuze uit hel nieuwe testama
Formaal 11x18 cm - 154 blz
Pnjs 7,50
Van God gesproken.
Een keuze uil hét oude teslam
chronologische volgorde
Formaat 11x18 cm - 512 blz
Pr.|S 17."
Minder uit Meer.
Bloemlezing uit de bi|bel £>0
Formaat 23.5x14 cm - 380 blz. jaa
Pnjs 19.90 |oo
Exclusief verzendkosten
Verkrijgbaar bij de boekhandel en Itel
Nederlands
Bijbelgenootschap ks
Postbus 620, Haarlem
Tel 023-259501
rus
