1
uziek en politiek met
toehmer en Andriessen
Nachtmerrie van Benoit
Onrustig Jamaica
naar de stembus
v.v.'.ujg'.t;
laxim Hamel redt
/ie redt de cowboy
ied uit de verte" en „De staat"
fi
oorder compagnie in Drachten
Anti-dans van Nederlands Danstheater
Gevarieerde
muziek in
VARA matinee
Spanningen door politieke stokerij en slechte economie
Tikt Sint alles op een Olympia?
iling aantal
irzoeken om
ortus
Explosie Mexico-stad: elf doden
ETHJnDAG 29 NOVEMBER 1976
KUNST/BUITENLAND
TROUW/KWARTET 9
ïWjgmz 'mu
♦V| VBa
'S2Ssu -
Jr.'—
R. N. Degens
STERDAM Zondagmiddag gingen in het Amsterdamse Concertgebouw twee Nederlandse
ken in première: ..Lied uit de verte" van Konrad Boehmer en „De staat" van Louis Andriessen.
raf werd „Chords" uitgevoerd van Geert van Keulen, klarinettist bij het Concertgebouworkest
Nederlands Blazers Ensemble.
ii Ai
ensemble was. aangevuld met
rse medewerkenden voor de uit-
eide bezettingen die de stukken
Boehmer en Andriessen vragen,
in de C-serie van het Concertge-
irorkest waarvan dit concert on-
eel uitmaakte. Van Keulen diri-
de zijn eigen compositie, waarin
5 boeiende ritmische en harmo-
le vondsten met het verschui-
en ontleden van een aantal basi-
;oorden gedaan zijn. Een stuk
niet meer dan een intelligent
kenspel beoogt te zijn en dat
ook als zodanig ervaren kan
len.
iel woorden
hmer en Andriessen hebben veel
rden nodig om uit te leggen waa-
zij hun nieuwste composities
even. Boehmer vermeldt daarbij
er meer „In 1975, op 17 april, de
van de bevrijding van Phnom
h, ging ik uiteindelijk aan de slag
en op 14 juli 1976, de dag van de
bestorming van de Bastille, was de
zaak beëindigd". Misschien ver
meldt hij later wel dat de première
op de eerste advent-zondag
plaatsvond: dat heeft namelijk ook
niets met muziek te maken. Het stuk
is geschreven op gedichten van Ho
Tsji Minh. „de grote vader van de
Indochinese revolutie" en „opgedra
gen aan de volkeren van Viet Nam.
Laos en Cambodja". Er zijn een so
praan, viool, altviool, violoncel,
contrabas, piano, slagwerk, gitaar en
twintig blaasinstrumenten bij nodig.
De sopraan (Lucia Kerstens in deze
uitvoering) onderbreekt het constan
te instrumentale geweld driemaal
met gedichten van Ho Tsji Minh,
waarvan alleen de zetting van het
laatste iets laat doorklinken van de
„lieflijkheid en tederheid" die Boeh
mer wil laten contrasteren met „de
achtergrond van een van de afschu
welijkste imperialistische agressies
van onze tijd".
ior P. Terpstra
JACHTEN Het grootste succes was op de peremière, die het
heelgezelschap de Noorder Compagnie in de schouwburg de
iwei de Drachten van Wie redt de cowboy? van Frank Gilroy
fweggelegd voor Maxim Hamel. Hij nam twee weken voor de
•voering de rol van Albert Cobb, die de cowboy wordt genoemd,
•er van de wegens overspanning uitgevallen Huib Rooymans.
eze had volgens regisseur Zdenek Kraus met aangaan van
idere verplichtingen te veel hooi op zijn vork genomen.
kir
:lm Hamel was ondanks de korte
■bereiding niet alleen vrijwel ge-
1 rolvast, hij gaf ook heel overtui-
d gestalte aan de man die er van
roomd heeft om in alle vrijheid
een farm te leven, maar die
jhts heeft bereikt dat hij in een
idkope flat in de stad woont en
baantje als gasmetercontroleur
(ft. Bovendien is zijn huwelijk
t Helen slecht. Ze hebben een
fcelukkig kind dat in een inrich-
g verblijft.
ered
compensatie voor hun mislukte hu
welijk te hebben gevonden.
Het feit dat het stuk in de laatste
dagen voor Kerstmis gesitueerd is
reikt het zo nu en dan op de rand van
de melodramatiek. De regie heeft
het vooral in de slotscène daar niet
helemaal vrij van kunnen houden.
Boehmers ongetwijfeld oprechte be
wogenheid om het lot der onder
drukte volkeren is moeilijk aan deze
muziek af te horen. Het niet aflaten
de klankgeweld is in dit verband
even weinig zeggend als dat waar
mee in het verleden de meeste bur
gerlijke componisten met andere
muzikale middelen uiteraard oor
log, storm of welke calamiteit pro
beerden te illustreren.
„Er bestaan geen fascistische sep
tiem-akkoorden", zegt Louis
Andriessen in dit programma bij zijn
stuk. Ook geen anti-imperialistische
muziek, denk je daarbij, zeker na het
luisteren naar Boehmer s „Lied uit
de verte".
Boeiend
„De staat" van Andriessen. gaat vol
gens diens toelichting tegen wat Pla
to in zijn bekende werk „De staat"
over de invloed van muziek beweert.
Andriessen koos een aantal teksten
uit dit werk die hij (in het Grieks)
door vier sopranen laat zingen. Inge
last in een muziek waarin hij het
herhalingsprincipe zoals Philip
Glass dat gebruikt,- bijzonder boei-
ei>d toepast. De spanning gaat er na
een kwartier wel af (het geheel duurt
bijna 35 minuten) maar met het zeer
uitgebreide instrumentarium en met
de volstrekt eigen timbres die hij
daarmee (onder andere door gebruik
van contactmicrofoons) bereikt, is
het als geheel een intrigerend stuk
dat heel goed, en naar mijn mening
zelfs beter, te waarderen valt als je
de buitenmuzikale pretenties ver
geet waarmee Andriessen zelf die
muziek opzadelt, zoals „De staat heb
ik geschreven om een bijdrage te
leveren aan de discussie over wat
muziek met politiek te maken
heeft". Zijn muziek laat in elk geval
niets aan m u z i k a le duidelijk
heid te wensen over, en dat is voor
een componist het belangrijkste.
Lucas Vis dirigeerde met veel gezag
de ensembles die voor beide premiè
res van deze middag bijeengebracht
waren.
Beeld uit „Clowns and clowns"
door Hans W. Ledeboer
DEN HAAG Met „Clowns and clowns" levert de danser en choreograaf Jon Benoit een lugubere
gruwei-bijdrage van het Nederlands Danstheater aan het HOT-festival. Zowel in het festival
boekje als in het programmablad een uitgebreide uiteenzetting van de choreograaf over zijn
bedoelingen. Beide teksten komen niet met elkaar overeen: in de ene wordt gesproken over
maskers en wat daarachter ligt, projectie van gevoelens op anderen, mensen die hun medemens
niet zien zoals die werkelijk is, maar zoals zij hem het liefste zien. De andere tekst gaat over de
situatie in een psychiatrische inrichting, over patiënten die op elkaar en op zichzelf reageren.
door Jac Kort
Amsterdam Het programma
van de VARA-matinee van za
terdag viel duidelijk in twee
delen uiteen. Voor de pauze
werken van Bach, nadien lich
tere muziek van Fauré, Fran-
caix en Milhaud.
Het Radio Kamerorkest onder lei
ding van Willem van Otterloo open
de het concert met Bach's Suite nr.
3. waarin de beroemde Air voor
komt. In een tijd waarin zo veel
aandacht wordt besteed aan het
spelen op oude instrumenten enzo
voort, valt het een beetje uit de
toon. een ensemble te horen, waar
van enerzijds drie moderne trompet
ten en anderzijds een (overigens
nauwelijks hoorbaar) clavecimbel
deel uitmaken. Het was een uitvoe
ring. die degelijk genoemd kan wor
den, maar niet meer dan dat.
Obligaat
De 'jonge alt Sylvia Schlüter zong
vervolgens Bach's solocantate
„Gott soil allein mein Hcrze haben".
waarbij het Klein Radiokoor het
slotkoraal voor zijn rekening nam
en Gerard Akkerhuis de obligate
orgelpartij speelde. Na het optreden
van deze zangeres was ik er niet van
overtuigd, dat deze Cantate haar
ligt. Alles klonk nogal moeizaam,
het tegendeel van spontaan of
geïnspireerd. Totaal anders dan bij
vorige optredens in opera of oratori
um, waarin zij mij sterk aansprak,
zowel door haar prachtige stem als
haar boeiende voordracht.
Dergelijke uitgebreide schrifturen
vertroebelen de sfeer rond een ballet
vaak eerder dan dat zij deze verdui
delijken: zij houden het publiek al
direct voor wat het heeft te beleven
en te voelen en laten de toeschouwer
weinig ruimte voor eigen ervaringen.
Bovendien wordt van een goed bal
letstuk gevraagd, dat het in zichzelf
reeds voldoende duidelijkheid op
het toneel brengt.
Benoit heeft zijn verklaringen gerust
achterwege kunnen laten. Misschien
had hij ze tegenover zichzelf nodig,
als een soort verontschuldiging te
genover de toeschouwers. Want zijn
stuk is duidelijk, zelfs gruwelijk dui
delijk. Er is een hoogst gecompli
ceerde decor-toestand van Tom
Schenk: gecapitonneerde wanden,
spiegels, plastic gordijnen.
bloedspatten, vuil, etter, schut-
tingkrabbels. Dansers besmeurd, ge
kleed in gore. grauwe hemden, ver
warde haarslierten. Heftige spas
tische bewegingen, stuiptrekkingen,
onbeholpen gebaren. Mensen, die
klanken uitstoten, grinniken en Jam
meren. Als begeleiding geluiden die
al deze gore gruwelijkheid nog ver
sterken. Jon Benoit heeft die gelul-
dencollage zelf gemaakt. Geen kop
en geen staart, geen inleiding, geen
slot, een soort momentopname of
een stuk dat uit een film is geknipt.
Vrijwel geen dans. zelfs volslagen
anti-dans.
Niets te lachen
Benoit schrijft er zelf over in zijn
programmablad: „Het beste kunnen
we onszelf eens flink uitlachen". Er
valt over deze nachtmerrie niets te
lachen. Met dat alles is d?e
nachtmerrie echter wel een boeiend
bewegingsstuk, maar beslist geen
balletwerk of dansstuk. De
toeschouwer heeft heel wat te ver
werken als hij na afloop naar huis
gaat. Iets dat ook maar lijkt op een
oplossing, op wat verlichting van de
spanning, op een heel klein beetje
uitzicht, geeft Benoit nergens.
Misschien geeft Benoits verklaring
in het programmablad een oplos
sing: „Door het werken met de dan
sers heb ik eerder verlichting gevon
den van frustraties en spanningen
dan dat ik samen met hen een con
structie heb gemaakt". Waarmee de
toeschouwer zich bekocht kan voe
len: in plaats van een kunstwerk
kreeg hij Benoits „sores" in z'n
schoot geworpen. Wat hij er mee
moet doen, kunnen wij hem niet
vertellen.
Luchtiger
Na de pauze luchtiger klanken.
Eerst de ..lieve", fondanterige Pava
ne van Fauré. die we tegenwoordig
te pas en te onpas op de radio horen.
Dan Serenade voor klein orkest van
Jean Francaix. leuke, maar preten
tieloze muziek, die op alles lijkt, dus
ook op Francaix. En tenslotte Le
Carnaval d'Aix van Darius Milhaud.
ook al lichte kost. maar waarin toch
altijd wel iets geniaals en iets eigen
zinnigs om de hoek komt Je zou er
alleen het ballet bij willen zien.
waarvoor Milhaud deze muziek
componeerde.
Het Radio Kamerorkest heeft zich
onder Otterloo's stipte directie
uitstekend geweerd en Janine Da-
costa speelde in het laatste werk
haar obligate planopartij eveneens
met veel vuur.
Maar de keuze ervan past wel in het
streven van de Noorder Compagnie
om duidelijk aansprekend toneel
van goed niveau te brengen en daar
mee een groot publiek naar de zalen
te trekken. Het stuk, dat in Amerika
veel succes had, is boeiend en men-
t risico liep en dan ook gewond selljk en zal het ook in de Neder-
:te. Als Larry na veertien jaar landse vertaling van Gerard Pieterse
ongetwijfeld doen.
berts leven is in de oorlog gered
br Larry Doyle, die daarbij zelf een
n vroegere strijdmakker opzoekt,
de wetenschap dat hij spoedig aan
oude wond zal sterven, hoopt hij
n gelukkig gezinnetje aan te tref-
b zodat hij zich kan troosten met
Naast de door Maxim Hamel voor
treffelijk gespeelde Albert Cobb wa
ren ook de rollen vanf Helen en Larry
i wetenschap dat zijn offer niet door Diny de Neef en Cor van den
irgeefs is geweest. Albert en Helen Brink heel goed bezet. Afgezien van
•en op onbeholpen wijze hun best een paar bijrollen wordt het stuk
door deze drie personen gedragen en
het was mede aan hun spel te dan-
door Herman Amelink
hem die overtuiging te geven,
ar het mislukt. En zo blijven aan
eind drie trieste mensen over. ken dat het de première van „Wie
een Albert en Helen lijken In ver- redt de cowboy" zo'n fijne toneela-
idingen met anderen nog wat vond is geworden.
-
Ondanks alle grote politieke spanningen heeft de regering van het Caralbische eiland Jamaica het
aangedurfd algemene verkiezingen uit te schrijven voor 15 december. Eind vorige maand nog leek
het erg onwaarschijnlijk dat op zo korte termijn verkiezingen zouden komen. De grote onrust dwong
de regering van premier Manley toen de noodtoestand, die sinds juni had geleden, nog maar eens
voor enkele maanden te verlengen.
Een Haags echtpaar heeft Sint zien lopen
met een portable schrijfmachine.
Merk Olympia. Naam: traveller. Zou hij al
zijn bestellingen daarop tikken? Sint is
perfektionist dus 't zal wel!
n OLYMPIA
KANTOORMACHINE IMPORT B.V.
,/j Den Haag-De Werf 15-tel.070-299020
De oorzaak van de spanning ls eco
nomisch en politiek van aard. Jamai
ca kampt met een stagnerende eco
nomie. een werkloosheid van meer
dan twintig procent en een tekort op
de betalingsbalans. De voornaamste
kurken waarop de economie drijft,
dreigen te verdrijven. De bauxiet-
produktie is teruggelopen, hetgeen
onder meer veroorzaakt is door ar
beidsonrust. De prijs van de suiker,
een van de belangrijkste exportpro-
dukten van Jamaica, wordt naar ver
houding steeds lager.
Toerisme
Bovendien heeft het politieke ge
weld op het eiland voor zo'n antl-
propaganda in de Amerikaanse pers
gezorgd, dat steeds minder Amerika
nen hun vakantie op Jamaica
doorbrengen. Voor het eiland ls dit
een zware klap, omdat het toerisme
in grootte de derde bron van In
komsten van het eiland ls. Dit Jaar ls
het toerisme nog eens met acht pro
cent teruggelopen, nadat het ook
vorig jaar al hard was teruggevallen.
In 1975 moesten 25 hotels aan de
Jamaicaanse noordkust sluiten. Al
leen dank zij de deelneming van de
regering ln de hotels van de hoofd
stad Kingston, zijn hier nog geen
ontslagen gevallen.
De landbouw heeft dit Jaar te lijden
gehad van een grote droogte waar
door er meer levensmiddelen geïm
porteerd moeten worden. Er zal nog
al wat rijst moeten komen, want dit
is een belangrijk bestanddeel van
het menu van de Jamaicanen. Voor
de handels- en betalingsbalans ls dit
weer een flinke tegenvaller. In Juni
moesten Trinidad en Tobago en
Guyana al met een lening bijsprin
gen om het gat te dichten. Het ziet er
voorlopig niet naar uit dat Jamaica
het zonder buitenlandse steun kan.
Maatregelen
RECHT De al in 1972 ge-
sta teerde daling van het aantal
toeken om abortus heeft zich ook
975 voortgezet (van 43 per 10.000
twen in 1971 tot 26 per 10.000 ln
Alleen in de plattelandsge
nten nam het aantal aanvragen
•oudingsgewijs toe. De daling
It overigens ook niet voor de
tijdsgroepen 10 tot 14 en 35 tot
aar.
blijkt uit het jaarverslag over
I van het Projekt Peilstations
raan 59 over het gehele land
ipreide huisartsen deelnemen,
t het aantal verzoeken om de pil
in vrijwel alle leeftijdsgroepen
daling zien. behalve in de groep
10 tot 14 Jaar.
p alcoholisme zegt het jaarver-
I. dat dit bij mannen bijna drie-
fcl zoveel voorkomt als bij vrou-
I De meeste gevallen van alcoho-
fee werden geregistreerd ln het
Jrden van het land.
Elf personen vonden ln Mexico-stad de dood. toen een graafmachine een hoofdgasbuis raakte,
waarna een explosie volgde en een dertig meter hoge steekvlam de lucht inschoot. Brandweerlie
den bestreden het vuur gedurende drie uur. In die tijd werden achttien huizen verwoest.
De regering van premier Manley
heeft al wel het een en ander onder
nomen om de situatie ln de hand te
krijgen. Ze heeft diverse maatrege
len genomen om de Import te beper
ken en de export te vergroten om op
die manier het tekort op de beta
lingsbalans weg te werkea
In de landbouw wordt hulp geboden
door Cubanen bij de aanleg van klei
ne dammen om het snel naar zee
stromende regenwater tegen tehou-
den, zodat het zoveel mogelijk voor
irrigatie kan worden gebruikt Er
vindt voorts nog regelmatig herver
deling van land plaats om een grote
re produktle te krijgen.
In de Verenigde Staten wordt een
uitgebreide campagne gevoerd om
de toeristenstroom en daarmee de
deviezenstroom weer op gang te krij
gen. Men wijst op het afnemen van
het politiek geweld, waardoor een
rustige vakantie op het eiland gega
randeerd ls. Overigens heeft het poli
tieke geweld nooit een rechtstreekse
bedreiging voor het toerisme bete
kent. De grote toeristencentra liggen
aan de noordkust, terwijl het geweld
zich voornamelijk in de aan de zuid
kust gelegen hoofdstad Kingston af
speelt
Politiek
Voor een belangrijk deel ls de onrust
op Jamaica echter ook te verklaren
uit politieke factoren. De toenade
ring die premier Manley heeft ge
zocht tot Fidel Castro's Cuba heeft
hem bij vele Amerikanen ln een
kwaad daglicht gezet. Manley heeft
het optreden van de Cubanen ln An
gola goedgekeurd en dat ls bij de
regeerders in de Verenigde Staten ln
het verkeerde keelgat geschoten.
Ook de ln de Amerikaanse pers pak
te deze houding verkeerd uit. Men
schreef dat Jamaica eén pro-
communistische koers voer en dat
schrikt zeker de rijke Amerikaanse
toeristen nogal af.
De leider van de oppositionele La
bour Party van Jamaica (JLP) Ed
ward 8eaga, hekelt de regering van
Manleys Nationale Volkspartij
(PNP) voor dit beleid. Hij reist het
land rond met de mededeling dat er
veel te veel Cubaanse adviseurs op
het eiland zijn. Hij zegt de kiezers
toe dat het economisch weer veel
beter met Jamaica zal gaan als de
JLP weer aan de regering komt.
Seaga's waarschuwing tegen het ro
de gevaar in de persoon van Michael
Manley zou hem daarin wel eens
gelijk kunnen doen krijgen. De JLP
geniet meer steun van de buiten
landse Investeerders. Zeker de Ame
rikaanse en Canadese bauxleton-
dememingen zouden een minder
strak regeringsbeleid wel op prijs
stellen. Blijft wel de vraag of qc
bevolking van Jamaica beter zal
worden van grotere winsten van de
ze multinationals.
CIA
Er gaan steeds meer geruchten dat
de Amerikaanse inlichtingendienst
CIA een hand heeft ln de politieke
onrust op Jamaica. De regering
heeft dit nog niet met ronde woor
den toegegeven, maar ze heeft al wel
eens zoiets laten doorschemeren
Daarbij wordt gewezen op de rol van
de CIA ln andere Latijns-
Amerikaanse landen. De regering
heeft de hand gelegd op documen
ten van twee ondergrondse groepe
ringen, een anti-communistische al
liantie en een organisatie „Weer
wolf', waarin melding wordt ge
maakt van de aanwezigheid van ge
trainde mannen en van wapens die
tegen de regering zouden kunnen
worden ingezet. De documenten
zouden gevonden zijn bij een voor
malig lid van de Jamaicaanse
strijdkrachten.
Er zijn de laatste tijd vrij veel wa
pens opgespoord van vrij zwaar kali
ber, die van Amerikaanse makelij
zijn. De regering acht het on
waarschijnlijk dat deze wapens zijn
aangeschaft door gewone misdadi
gers en vermoedt hier de activitei
ten achter van ln Amerika wonende
Jamaicanen, die op die manier hun
steentje bijdragen aan de val van de
regering Manley. Voorts denkt men
aan een nauwe verbinding tussen de
Illegale handelaars ln marihuana en
de internationale wapenhandel. De
ze wapenhandelaars zouden weer
verbindingen onderhouden met po
litieke opposanten.
Overdreven
Het ls bekend dat de afdeling Caral-
blsch gebied van het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken
niet erg enthousiast ls over de ont
wikkelingen op Jamaica. Toch moet
de gedachte dat Jamaica een twee
de Cuba is geworden zwaar overdre
ven worden genoemd. De democra
tische gezindheid van premier Mi
chael Manley staat als een paal bo
ven de Caraïbische Zee. De hulp die
Jamaica op militair terrein van Cu
ba zou ontvangen en waarover ln de
Verenigde Staten grote ophef ls ge
maakt. Is zeer gering van omvang en
schijnt alleen de opleiding van per
soonlijke bewakers te betreffen.
De aanwezigheid van de Cubanen
wordt bovendien om verkiezingsre
denen nogal opgeblazen door oppo
sitieleider Edward Seaga. Deze hou
ding wordt eerder ingegeven door
diens verlangen premier te worden
dan door werkelijke ongerustheid
over het optreden van de regering
Manley. Het ls Immers niet zonder
betekenis dat de regering bij het
verlengen van de noodtoestand
steeds de steun heeft gekregen van
de oppositie.
Verder wordt een belangrijk deel
van Maniey's PNP aevormd door de
Jamaicaanse middenklasse. Hier
van ls nu niet direct een groot com
munisme te verwachten.
