SI Fokker trekt geen extra personeel aan voor F-16 I Commentaar Al vijftig miljoen geïnvesteerd in project r^1 plant wees moordenaar aan weer Bonn bouwt niet direct kernfabriek RTET NDERDAG 25 NOVEMBER 1976 BINNENLAND TROUW/KWARTET 5 4'i V/* sa. er dus eshal- offici- i kent te de ;n be- maar ?n in- erkt!" k uit anbie- ik. Ik nante waar- taf de Weinig bemoedigend 1 Sedert gisteren zijn de tegenstellin- en tussen ondernemers en vakbe weging aanzienlijk scherper en har der geworden dan in vele jaren het geval is geweest. De vakbeweging (CNV en FNV) heeft een pakket verlangens op tafel gelegd dat op zichzelf genomen nog niet eens zo onredelijk kan worden genoemd. En met onredelijk be doelen we in vergelijking met wat er in voorgaande jaren werd gevraagd. In concreto komt het erop neer dat het vrij besteedbaar inkomen van de gemiddelde werknemer in 1977 weinig zal toenemen. Toch zien de ondernemers van hun kant bijlange geen mogelijkheid om de noodzakelijke prijscompensaties die de vakbeweging ook eist volle dig te honoreren. Blijkbaar is men in die kringen bovendien bevreesd dat de vakbe weging (en misschien meer dan de militante leden van 't deel van het FNV) hoopt dat er nog wel enige onderhandelingsruimte is, vandaar de ongebruikelijk harde taal waarin Van Veen en De Wit de werkge- versvoorstellen vlak voor Sint- Nicolaas hebben verpakt. De kans dat het overlegmodel tus sen de sociale partners in Neder land, ook in 1976 nog als voorbeeld voor vrijwel de gehele wereld kan worden ten toon gesteld lijkt wel ver achter ons te liggen. Juist in die jaren achter ons ligt de diepste oorzaak van de huidige, nauwelijks nog op te lossen, proble men. Al in de jaren zestig zijn werkgevers en vakbeweging, niet gehinderd dor kabinetten die al te waar tilden aan hun verantwoorde- ijkheid voor de samenleving, be gonnen met de noodzakelijke reser ves die een groot export-land met 'een dichte bevolking nodig heeft, volledig op te maken. Weinig bemoedigend 2 De eerlijkheid gebiedt op te mer ken dat een ongemotiveerd ..groei- "optimisme zich van vrijwel ons gehele volk had meester gemaakt. De koek kon niet op. Er zou nooit weer grote werkeloosheid komen enz. enz. enz. Maar nu ziet de ibalans er geheel anders uit. De 1 erhouding tussen het aantal wer- I lenden en niet-werkenden is slech ter dan in vrijwel alle andere rijke landen. De investeringen zijn sterker ge daald dan bij de meeste buren; en de orderportefeuilles van de onder nemingen tonen nauwelijks nog eni ge groei. Nederland heeft in veruit de meeste bedrijfstakken de hoogste loonkosten in de Europese Gemeenschap. Men kan de balans ook van de andere kant lezen. In West- Duitsland wordt heftig geklaagd over het dure leven. Bondskanselier Schmidt heeft nu enkele nuchtere cijfers tus sen de Bondsrepubliek en Ne derland laten vergelijken: pre mie sociale uitgaven West- Duitsland 13,2, in Nederland 19,6 procent; belastingen West-Duitsland 23,2 en Neder land 28,8 procent van het bru to sociaal produkt. Bewust koos Schmidt voor Ne derland, want in de grafieken uitkomst is Nederland koplo per wat belastingen en sociale premies betreft. Met weinig moeite kan deze balans met rode cijfers met nog andere sombere gegevens worden in gevuld. Weinig bemoedigend (3) Er is evenwel nog één cijfer dat met ere kan worden vermeld. Met West-Duitsland telt Nederland het laagste aantal stakingsdagen van alle geïndustrialiseerde landen. Wie nu evenwel let op de grote afstand die er gegroeid is tussen vakbewe ging en ondernemers, moet vrezen dat dit fraaie beeld van het geringe aantal stakingsdagen binnenkort uitsluitend historische betekenis zal hebben. De vraag komt aan de orde, of er nog mogelijkheden zijn, dat de soci ale partners elkaar alsnog vinden. Die kans lijkt uiterst gering, gezien ook de reeds gesignaleerde harde opstelling van partijen. Een weinig bemoedigende conclu sie, juist op een moment, dat èn overheid èn ondernemers èn vakbe weging elkaar dringend nodig heb ben om hun gezamenlijke vijanden, te weten; inflatie en werkloosheid, onder de knie te krijgen. door Dick Ringlever AMSTERDAM Fokker VFW zal voor het F-16-project niet of nauwelijks extra perso neel aannemen. Aan de huidi ge bezetting heeft het bedrijf genoeg om de opdracht, waar mee 525 miljoen gulden (8900 manjaren) is gemoeid, uit te voeren. Een en ander is het gevolg van de onvoorziene stagnatie in de verkoop van de Fellowship F-28. Vorig en begin dit jaar zag de toekomst voor dit toestel er nog zo veelbelovend uit, dat Fokker een kleine duizend man extra had aangenomen en het personeelsbestand daarmee op achtduizend bracht. Nu er veel min der F-28's worden verkocht dan was verwacht zal het grootste deel van die uitbreiding moeten worden inge zet voor de bouw van de F-16. Door die ontwikkeling is ook het door de vakbonden fel bestreden plan van Fokker een deel van het F-16-werk uit te besteden aan de Duitse tak van het bedrijf volledig van de baan. Een half jaar terug leek dit bedrijfseconomisch gezien nog een noodzaak. De Duitse tak liep niet best en had een overcompleet aan mensen, terwijl Fokker- JNederland het werk bijna niet aan kon. In korte tijd is die situatie ge heel veranderd. Ook de Nederlandse [vleugel van het concern ondervond Jde gevolgen van de wereldrecessie, •die bijna alle vliegtuigindustrieën trof en waarvan vooral de Fel- lowship-produktie de dupe werd. Bij Fokker zegt men er dan ook niet meer aan te denken delen van de F-16-produktie over te hevelen Enige uitzondering is het vervaardi gen van enkele huidplaten, waarvoor in Nederland niet en in Duitsland wél de benodigde (dure) pers be schikbaar is. Op het totaal van de opdracht betekent dit overigens, zegt Fokker, maar een paar procent. investeringen Intussen is de uitvoering van het project op dit ogenblik nog niet ver der dan het voorbereidingsstadium. Dat betekent, dat onder meer ge werkt wordt aan de planning, het vaststellen van de benodigde ge reedschappen en machines en het ontwerpen en bouwen van nieuwe werkplaatsen. Fokker denkt ongeveer vijftig mil joen gulden nodig te hebben voor nieuwe investeringen. Dat is niet ge ring. maar verwacht wordt dat een groot deel van machines en ge reedschappen ook na 1983, wanneer het project beëindigd zal zijn, nog gebruikt zal worden. In dat eerste stadium is inmiddels ook bepaald hoe het werk onder de Fokker-vestigingen in Nederland wordt verdeeld. Voorlopig gaat dat, als bekend, om het bouwen van het rompmiddenstuk, de bewegende vleugeldelen en de kleppen van het landingsgestel voor in totaal 564 vliegtuigen (voor 348 Noorse. Deen se. Belgische en Nederlandse toestel len en voor 216 van de 650 toestellen, die de Amerikaanse luchtmacht aan schaft. Daarnaast krijgt Fokker de eindmontage van de 174 toestellen voor de Nederlandse en Noorse luchtmacht. De andere onderdelen daarvoor worden geleverd door Ame rika. België. Noorwegen en Dene marken en door andere Nederlandse bedrijven (zou bouwt Philips het achterstuk van de motor plus een belangrijk deel van de radar. DAF het onderstel, terwijl De Oude Delft het vizier in de cockpit voor zijn rekening neemt). Voor de bouw van de rompmid denstukken zullen de Fokkerbedrij- ven in Dordrecht. Papendrecht en Woensdrecht worden ingeschakeld het bedrijf in Hoogeveen levert het frees- en draaiwerk. de vleugeldelen worden gebouwd op Schiphol en de eindmontage zal geschieden op Ypenburg en Schiphol. Toezicht Dat alles zal gebeuren onder het scherp toeziend oog van de Amerika nen. die getuige de vele bezoeken van technische commissies niet al bij voorbaat overtuigd lijken te zijn van het Europese kunnen op het gebied van de vliegtuigbouw Bij Fokker verwacht men evenwel geen al te grote problemen. Volgens de chef van de centrale produktie- voorbereiding. ir Th van Bijleveld. ..zit er niet zo erg veel in dit vliegtuig waarvan Fokker zegt: daar hebben we nog nooit van gehoord". ..Neem nu het lijmen van metalen. Dat doen wij al 25 jaar Het zijn veelal bekende principes die op een wat modernere manier worden uitge werkt. We gaan alleen een stapje hoger op de ladder van de techniek. Voor Fokker heeft dat als voordeel, dat we weer een stuk nieuwe know how opdoen, die we ook later goed kunnen gebtuiken" Eerste in 1979 Verwacht wordt dat komende zomer kan worden begonnen met de bouw van de onderdelen, waarvan de eerste dan voorjaar 1978 gereed zul len zijn Het eerste door Fokker afge- Tekening van de F-16. De donker aangegeven delen (rompmid denstuk, bewegende vleugeldelen en kleppen van het landingsge stel) worden door Fokker gebouwd. F-16 A SINGLE SEAT FIGHTER leverde complete vliegtuig zal waarschijnlijk midden 1979 de fa briek uitrollen. In die eersteling zullen overigens nog geen door Fokker gebouwde onder delen zijn verwerkt. Daarvoor wor den uitsluitend Amerikaanse pro- dukten van General Dynamics ge bruikt ..Met opzet", zegt ir Van Bij leveld, ..omdat de Amerikanen het best als eersten de fouten uit hun eigen tekeningen kunnen halen". Behalve voor Fokker betekent de opdracht ook voor andere industrie- en een belangrijke injectie. In Neder land is dat vooral ook Philips. In geld uitgedrukt krijgt dit bedrijf een nog groter aandeel in de totale opdracht Thpnrip dan Fokker mwiiw iten tot de aankoop van de F-16. Dat dit zal gebeuren, lijkt zeer waarschijnlijk nu juist dezer dagen Iran een ..koopintentie" heeft onder tekend voor voorlopig 160 F-16's (zo als bekend hebben ook Israël. Cana da. Korea en Spanje belangstelling voor het toestel). Bij verkoop aan die landen zullen de vier Europese bou wers samen een aandeel van vijftien procent van de waarde van het vlieg tuig krijgen toegeschoven Wat bete kent, dat bij 1500 verkochte vliegtui gen tachtig procent wordt gecom penseerd (van het bedrag, dat deze landen aan hun eigen vloot beste den) en bij tweeduizend toestellen honderd procent Compensatie Voor de vier Europese landen samen houdt de medewerking aan het pro ject in. dat 60 procent van de aan schafkosten van de vliegtuigen (voor Nederland 2.1 miljard gulden) wordt terugverdiend, uitgaande van een to taal van 998 verkochte vliegtuigen Nog meer wordt gecompenseerd wanneer ook andere landen beslui- Nu zijn die laatste cijfers nog maar min of meer theoretisch, omdat de Amerikanen een ferme slag om de arm hebben gehouden. Verwerkelij king van die compensatie beloven zij namelijk alleen wanneer Europa concurrerend kan werken En dat is in feite nu al niet meer het geval. Vooral doordat de arbeidskosten in Amerika lager liggen dan de Europe se is General Dynamics met zijn onderdelen al goedkoper dan de Eu ropese bouwers. Wordt dit verschil DE Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw, jury politieke prent. Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. VAN EEN LEZER groter, dan bestaat de kans. dat de Amerikanen in de toekomst een gro ter deel van de produktie zullen aan trekken. Theoretisch is ook de toezegging van een mogelijke honderd-procents compensatie voor de vier Europese landen samen Waar de bijdragen van de vier landen in omvang zeer verschillen (België heeft verreweg het grootste aandeel. Nederland is goede tweede, maar Noorwegen en Denemarken hangen er min of meer maar een beetje bijligt de veronder stelling voor de hand. dat België en Nederland meer dan die 100 procent (Nederland dus meer dan die 2.1 mil jard gulden) zullen krijgen en de beide andere landen aanzienlijk minder Weliswaar is in de contracten vastge legd. dat deze verschillen moeten worden gecompenseerd door onder linge handelstransacties in ,.een soortgelijke branche als de bouw van de F-16" (dat moeten dus compense rende transacties zijn met produk- ten op hetzelfde technologische hoge peil), maar de vraag is of die in de praktijk mogelijk zullen zijn Voor alsnog lijken de Belgische en Neder landse industrie de sterkste troeven in handen te hebben. onder redactie van loes smit zes een plant uit een pot rukken en die vertrappen. Alleen een tweede plant was getuige en die wees door een heftige reactie met de schrijfstift later feilloos de ..moordenaar" aan Een verslag gever van de Prawda was er in 1970 op een sowjet-academie voor landbouwwetenschappen oogge tuige van ...hoe een gerstplant het uitschreeuuxle. toen haar wortels in heet water gedompeld wer den": een hypergevoelig electron- isch apparaat onthulde ..het be staan van een bodemloos tranen dal op een brede strook papier. Als waanzinnig geworden be schreef de schrijfstift op die witte baan in grillige lijnen de doods strijd van de gerstplant Toen onze Dieffenbachia zo ver in het doorlooppad. richting zon licht. overhelde dat we moeite hadden hem bij het passeren niet te beschadigen, besloten we de hele plant een halve slag te draaien, zodat de tuinslang- dikke stam met zijn lange takken en enorme bladeren een prettig steuntje tegen de muur zou kun nen vinden Dachten we. Want toen we na drie kwartier weer binnen kwamen, bleek de hele operatie faliekant mislukt. De dikke stam had waf hij nog nooit gedaan had zichzelf een halve slag teruggedraaid hij hing nu met een grote boog op nieuw in het doorlooppad. slap en krachteloos, terwijl zijn tak ken en eerst zo stevige bladeren er verfomfaaid (rij hingen, alsof iemand ze stuk voor stuk had verfrommeld. Blijkbaar was zijn nieuwe houding hem niet beval len en had hij zo willen laten merken, dat het gangpad en de zon echt het beste waren Snel gaven we hem een ander steuntje, een stevige stok. waaraan hij goed overeind vastgebonden werd. en binnen een paar uur was hij weer helemaal de oude. Wie ondanks alle berichten over gewassen die beter groeien als de boer ze vriendelijk toespreekt, en over planten die beter gedijen in een goede dan in een ruzie achtige sfeer, nog steeds denkt dat zoiets niet mogelijk is en dat het onzin is dat planten zouden reageren op een slechte behande ling. moet zich maar eens verdie pen in ..Het verborgen leven van de plant". In dit boek 1/ 24.50. een uitgave van A.W. Sijthoff. Lei den: doen Peter Tompkins en Christopher Bird verslag van ivat geleerden in Amerika. Rusland en nog andere landen door proef nemingen met planten hebben ontdekt niet alleen dat een plant beter groeit en bloeit naarmate zijn verzorger liefdevoller met hem omspringt, maar ook dat planten hevig geëmotioneerd kunnen raken. Planten zijn tenslotte levende wezens, „be zield" worden ze ergens in dit boek zelfs genoemd De reeks ontdekkingen begon met een leugendetector De Hew Yor ker Cleve Backster. vooraan staand expert op het gebied van ondervragingen met deze appa ratuur. gaf in een opwelling toe aan een idee om de elektroden van de leugendetector aan een van de grote bladeren van zijn dracaena vast te maken Aan de detector was een schrijfstift ver bonden die op grafiekpapier de resultaten van een onderzoek pleegt weer te geven. Toen Backstcr een plens water op de wortels goot. gaf het papier een reactie te zien ..die leek op die van een mens die een korte emoti onele prikkeling ondergaat" Na die verrrassing in 1966. ging Backster cn na hem vele ande ren verder. Hij liet eens zonder er zelf bij te zijn een proefpersoon uit een groepje van Er zijn veel meer frappante waar nemingen te citeren, maar dan komt u misschien even ver als die kennis van ons. die na lezing van het boek zelfs geen verdorde bloe men meer in de vuilnisbak durft te gooien En of ze dat erg vinden, hebben bloemen en planten tot nu toe nog niet eens verteld. PAS OP MIST TIPS VOOR AUTOMOBILISTEN i nen maar ookgerien worden Daarcrrtover. dag groot licht ïn geen stadslichten Voer's avonds ge dimd groot licht Kontroleer lichting en remlichten voor u gaat rijden Meet men plotseling stilstaan schakel dan de linker richt ingaanwiirer in. dit werkt bijzonder alarmerend voor het achter opkomend verkeer roos met Maakte deze krant onlangs mel ding van een nieuwe vinding, de eetbare roos. een bloemist in Veendam heeft daar meteen zoiets als palal-mèt van gemaakt Het Nieuwsblad van het Noorden weet. dat de Veendammer Kloos terhuis. eigenaar van een bloe- menzaak, tussen zijn planten en bloemen een frituurbak heeft neergezet met een paar tafeltjes, waaraan je versgebakken roos met mayonaise kunt eten Als de belangstelling groot genoeg is. blijft hij eetbare rozen verkopen, ook rauw. omdat hij ze zeer ge schikt vindt als voorgerecht bij het kerstdiner. Overigens vindt de bloemist rauwe roos niet zo smakelijk als zijn gebakken exemplaren met peper, mayonai se en tomatenketchup Wal hij er dan precies aan jloet om ze zo lekker te krijgen zegt hij niet. want zijn recept is en blijft geheim. vouwmotor In een etalage In Dflsseldorf ont dekte het ..European Business Magazine" een opvouwbaar mo- torvoertulgje. dat het midden houdt tussen een klein model brommer en een echte motorfiets. De ..Mokick Paperino" kan zo klein opgevouwen worden, dat hij in de kofferruimte van een nor male 'kever' past Ondanks zijn beperkte omvang kun je er nog een topsnelheid van veertig kilo meter per uur mee bereiken en weegt de hele motor 'maar' éénen- dertig kilo Nog best te dragen, vindt het tijdschrift, vooral als je er het bijbehorende tasje voor ge- brui kf. waarmee je met motor en al in trein, bus of vliegtuig kunt stappen Wie twaalfhonderd gul den wil neertellen kan de gelukki ge eigenaar van zo'n vouwbrom- motor worden. gezond In Winschoten verdwijnen blij kens een berichtje in de Winscho- ter Courant 's nachts regelma tig de afgeleverde melkproduk- ten van de trottoirs vóór de krui denierszaken. die ze overdag aan hun klanten willen doorverko pen. De grootste klap kreeg dezer dagen een Winschoter super markt De dief pakte daar in één keer vijf flessen vla. drie flessen karnemelksepap. drie halve li ters chocolademelk, tien pakjes roomboter, vijf liter toetjes, vijf liter vanillepudding en vier be kertjes chocolade-vanillesaus weg Die ziet er voorlopig gezond uit door hans de jong Aanhoudend zacht Op het moment dat op de noord-Finse stations Muonio en Sodankyla respectievelijk 28 en 30 graden Celsius werd afgelezen, en in het ge bied ten zuidoosten van Le ningrad vijftien centimeter sneeuw werd gepeild, maak ten zachte atlantische stro mingen uit west tot noord west-zich in korte tijd mees ter van de lage landen en delen van West-Duitsland Gisteravond was het wel zeer zacht In Gorredijk werd om half acht een kwikstand van 8 8 graden afgelezen, de hoogste waarde op dat tijdstip sinds 25 oktober dus over de laatste circa dertig dagen. De aanjager in deze was een kleine depressie uit IJsland, die met zevenmijlslaarzen naar de Noordzee trok en vandaar Duitsland indook. Om één uur gistermiddag was het centrum ai bij Maag denburg aangekomen met 1011 mbar in de kern. Het betrof hier een snellopende golfstoring die weliswaar wat uitdiepte maar niet van het kaliber werd om de eerste en nog steeds niet opdoemende herfststorm in ons land uit te lokken. Het is niet te hopen dat de zojuist gedemonstreerde weersontwikkeling kenmer kend wordt voor het weer van de komende wintermaanden. In dat geval nl. lijkt het voor de schaatsliefhebbers en hunkeraars naar een elfste dentocht niet al te best. In de kortst mogelijke tijd kwam er een eind aan de activitei ten van een hogedrukgebied boven Groenland dat er tij dens het vorige weekend nog wel mocht wezen met 1045 mbar Daarna nam het maxi mum sterk in betekenis af en zagen we hoe een depressie bij IJsland de dienst ging uit maken Op de weerkaart van woensdagavond trok een diep minimum van 978 mbar vanaf de zuidpunt van Groenland in de richting van noordwest-IJsland op een on geveer oostelijke koers Tot voor kort was de luchtdruk daar nog 1030 mbar Boven Groenland is overigens nog wel een maximum van 1032 mbar voor handen, maar veel belangrijker voor ons en vér verwijderd van deze on- vrij 2acht rusthoek in het hoge Noor den is een hogedrukgebied voor de ingang van het Ka naal Het betreft hier het ou- i de maar nog niet afgeleefde maximum (1037 mbar) met uitlopers over Frankrijk Het trekt langzaam in zuidooaie- lijke richting en heeft meege holpen de zachtere atlan- 10 tische stromingen snel bin- nen onze grenzen te krijgen Door de werking van dit Bis- caje-hoog en wel speciaal door een uitloper ervan neemt de kans op opklarin gen de komende dagen toe. hoe zuidelijker, hoe meer, in België meer dan in ons land Aan de andere kant trekken depressie-uitlopers over Schotland naar de Noordzee. Op de Faröer zakte het weerglas woensdagmiddag met vier tot vijf millibar in drie uur. Weertyjje: regen en buien, wind: krachtig uit west. zuidwest bij een tempe ratuur van acht graden De daar aanwezige trog van lage druk breidde zich in zuidoos telijke richting uit en dat kan Jan Mayen. dat welbekende eilandje tussen Groenland en noord-Noorwegen. —acht gr c (pergisteren —9). op Spitsbergen —16 en op het eilandje Hopen ten zuiden van Spitsbergen —21 gr. In Denemarken varieerde de temperatuur van plus 5 in het westen tot —4 in het oosten. Ook dat land zal weldra ge heel door de zachte atlan tische lucht overspoeld wor den en datzelfde wordt ook verwacht in Duitsland meebrengen dat er de ko mende dagen vooral in noord-Nederland weer regen te verwachten Is en het weer daar over het algemeen onbe stendiger zal zijn dan in zuid en zuidwest-Nederland De temperatuur bedroeg op En zo zal dan. voorlopig bc keken, de herfst van 1976 wel als een somber zacht en dui delijk te zacht seizoen de his torie ingaan, tenzij er op de laatste novemberdagen nog regen van betekenis zou val len wat we nog niet direct zien Hoofwalrr vrudag ,2® november Vllv singen 4 52-17 20 Haringvllrtslul/*» 5 13 17 29. Rotterdam 6 57 19 29 Sche veningen 6 04 18 75. IJmuldcn 6 44 19 05 Den Helder 10 36 23 10 Harlln gen 045-1301 Delfzijl 243 1520 Van onze parlementsredactie DEN HAAG Minister Lubbers (Economische Zaken) heeft geen en kele aanleiding om te vrezen dat West-Duitsland zelf een ultra centrifuge-fabriek gaat bouwen, nu het Nederlandse kabinet de beslis sing over de uitbreiding van de Al melose fabriek met enige weken heeft uitgesteld. Dat schrijft minister Lubbers aan de Tweede Kamer. In antwoord op vra gen van het VVD-kamerlld Porthei- ne, die vreesde dat door het uitstel van de beslissing in de ministerraad West-Duitsland zich zal terugtrek ken uit het internationale project In Almelo, dut Nederland 2500 arbeids plaatsen kan opleveren. Gegeven het intensieve contact met de buitenlandse partners, en ons voornemen om op korte termijn de besluitvorming in het kabinet af te ronden, wordt deze vrees niet ge deeld. aldus minister Lubbers

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 5