Rekenschap
van
de hoop
Mokumer
in de middag"
zee
(V
Herdruk van een keurig boeksken
I
f
Onze adressen:
,5 lm
N(
de
in:
ZATERDAG 13 NOVEMBER 1976
KERK
Mevrouw dr E. Flesseman-Van Leer.
door dr. C. Rijnsdorp
De Wereldraad van Kerken heeft een Commissie voor Geloof en Kerkorde (Faith and Order).
Zij is de theologische afdeling van deze Raad. speciaal belast te arbeiden voor de zichtbare
eenheid van de kerken. Deze commissie zette in 1972 een wereldwijde studie op touw onder het
motto: „Rekenschap afleggen van de hoop die in ons is" (1 Petrus 3 vers 15).
Het tweeledige doel van die studie
is erachter te komen wat christe
nen over de hele wereld eigenlijk
geloven en hopen en hoe ze dat
zinnig en duidelijk onder eigen
woorden kunnen brengen. Daarbij
moet zoveel mogelijk naar de diep
te worden afgestoken, zonder even
wel in geijkte termen of in duister
taalgebruik te vervallen. Een vol
gend stadium is dan die verschil
lende ervaringen in een samenhan
gend geheel bijeen te brengen, om
zo een geloofwaardig getuigenis
aangaande Jezus Christus te kun
nen geven. De hier bedoelde studie
is nog lang niet voltooid, ook niet
na Nairobi. In haar commissiever
gadering van 1978 hoopt Geloof en
Kerkorde de studie tot een afslui
ting te brengen
Intussen had de Raad van Kerken
in Nederland, november 1974 te
Lunteren bijeen, het principiële be
sluit genomen zich bij het onder
zoek aan te sluiten, dus wat ons
land betreft. Aan achttien mensen,
mannen en vrouwen, theologen en
nieUtheologen uit verschillende
kerken en van onderscheiden rich
tingen, is gevraagd een korte re
kenschap van hun eigen hoop en
geloof te schrijven. De op dit ver
zoek binnengekomen stukken zijn,
puur naar de inhoud, gebundeld en
daarna toegezonden aan de deelne
mers van twlnUg verspreide groe
pen. die bovendien de verscheiden
heid binnen de kerken zo goed mo
gelijk weerspiegelden. Op welke
punten herkenden deze groepen
hun eigen geloof en hoop in wat ze
onder ogen kregen? In welke stuk
ken het meest en in welke het
minst? En wat konden de groepen
zelf. van hun situatie uit, getuigen?
In hoofdstuk IV van het cahier
zie lager heeft mevrouw dr Fles
seman-Van Leer deze groepen met
hun reacties in kaart gebracht,
waarna zij In hoofdstuk V het resul
taat van een jaar gemeenschappe
lijk werken samenvat In wat zij
noemt „criteria voor een re
kenschap". Een rekenschap is niet
het2elfde als een geloofsbelijdenis,
waarschuwt zij. Een credo wil zo
omvattend mogelijk zijn en spre
ken met een zo algemeen mogelijke
geldigheid. Tevens zit in elke belij
denis een onderrichtend element.
Een rekenschap daarentegen wil
wel uitleg geven, maar niet
uitdrukkelijk catechiseren en ook
niet streven naar volledigheid. Een
rekenschap mag minder definitief
zijn, wat subjectiever, sterker be
paald door de situatie en meer het
karakter vertonen van een gesprek.
Een belijdenis kun je aanvaarden
of verwerpen, maar een rekenschap
kun. Je eigenlijk niet ..afwijzen".
Daarbij komt dat ze bestemd is
met name voor aangevochten gelo
vigen en geseculariseerde christe
nen. Een zekere vaagheid is onver
mijdelijk. Wél moet een re
kenschap bijbels verantwoord we
zen en tevens betrokken zijn op de
maatschappij.
Ik sprak hierboven van een cahier,
maar verzuimde u te vertellen dat
daarmee bedoeld is de uitgave Re
kenschap van de hoop die in ons is,
zijnde no. 3 van de reeks Oecume
nische Informatie, samengesteld
door mevrouw dr. E. Flesseman-
Van Leer en voor 7.- te bestellen
bij de Protestantse Stichting Bibli
otheekwezen. Parkweg 20 te Voor
burg en bij De Hors tink, Koningin
Wllhelminalaan 17 te Amersfoort.
Prof. dr H. Berkhof, voorzitter van
de Raad van Kerken in Nederland,
heeft een Ten Geleide geschreven.
Rekenschap
Vatten wij de draad van ons ver
haal weer op. Mevrouw Flesseman,
die alle schriftstukken doorkropen
en de discussies heeft meege
maakt. stelt mede aan de hand
daarvan in hoofdstuk V een soort
eigen rekenschap op. een ..re
kenschap van de hoop in een dub
belzinnig bestaan", waarna J. Mon-
teban zich afvraagt hoe het nu ver
der moet.
Berkhof zegt in zijn Ten Geleide
dat dit verslag van een proces be
doelt een nieuw proces te openen.
„Hier wordt een sneeuwbal aan het
rollen gebrachtBijzondere
waardering verdient ook de
veelszins geslaagde poging om in
dit proces ook mensen en groepen
te betrekken die gewoonlijk niet
aan het oecumenisch gesprek deel
nemen." Hij legt het stuk waarin
het onderzoek resulteert, te weten
de „rekenschap" opgesteld door
mevrouw Flesseman. aan de lezers
voor „met het verzoek om na te
gaan of het daartoe de nodige evan
gelische diepgang met de nodige
moderne verstaanbaarheid combi
neert". Want in dat proces is het
erom te doen „dat mensen in een
geloofsarme wereld en in zwakke
en verdeelde kerken, met meer
kracht en eenstemmigheid gaan
geloven en hopen."
Zoals men weet. is mevrouw Fles
seman Nederlands lid van „Faith
and Order" en tevens gedelegeerde
voor geloofsvragen in de Raad van
Kerken in Nederland. Zij speelt in
deze hele procedure een belangrij
ke rol. Het stuk zal ongetwijfeld
druk worden gelezen en besproken.
Wat opvalt is, dat het „rekenschap
afleggen", in 1 Petrus 3 vers 15 een
werkwoord, hier tot een zelfstandig
naamwoord wordt. Ja tot de naam
voor een document. Men kan zich
afvragen of dit betrekkelijk nieuw
begrip, namelijk „rekenschap als
document" een eigen leven zal
gaan leiden naast het begrip „belij
denis". Dit zou passen in de, naar
het mij voorkomt, vrij algemene
tendens naar het fragmentarische in
de theologie. Men gelooft minder,
spreekt althans over minder, maar
niet in mindere mate. niet minder
intensief. Die tendens past dan
weer op zijn beurt in de algemene
verschuiving van het ontologische
naar het funotionele (vergelijk van
Peursen, Cultuur in stroomversnel
ling, strategie van de cultuur, 1975).
Van gisteren
Ik hoop dat men bij dit alles het
volgende niet vergeet. Veel oudere
christenen van meer beperkte ont
wikkeling wat hun schuld niet is
zijn vergroeid met de traditione
le kerk- en geloofstaal. Deze wordt
door hen geladen met hun eigen
geloofservaring, lief en leed. diepe
beproevingen, veel gebed. Dit is
voor hen de enig denkbare, de enig
mogelijke rekenschap. In het ge
meenschappelijk zingen verenigt
dit alles zich en streeft omhoog tot
God. In dit alles zit geen kopij voor
een onderzoek, als het onderhavige,
maar deze mensen van gisteren le
ven nog vandaag en vaak nog heel
lang. Ik hoop vurig op een kerk van
morgen, als daarin ook maar een
plaats blijft voor de mensen van
gisteren.
Omslagtekening van „Mokumer in de middag".
JJ
door W. F. Stafleu
De Mokumer in kwestie is dr J. van
der Werf, sinds 1960 hervormd predi-
■advertentiei
OP SPEURTOCHT
DOOR DE BIJBEL
Paulut en de oudste gemeenten
Een keuze uit het nieuwe testament.
Formaat 11*10 cm - 154 blz
Pri,s 7,50
Van God gesproken.
Een keuze uit het oude testament in
chronologische volgorde
Formaat 11*18 cm - 512 blz
Pn|S 1$,".
Minder uit Meer.
Bloemlezing uit de bi|bei
Formaat 23,5x14 cm - 380 blz
Pri|s 19,".
Eidusiei verzendkosten
Verkrijgbaar t»i de boekhandel en
Nederlands
Bijbelgenootschap
Postbus 620. Haarlem
Tel 023-259501
Am
AMSTERDAM:
Postbus 859.
Wibautstraat 131
Te! 020-913456
Telex 13006
ROTTE R DAM/DORDRECHT:
Postbus 948.
Westbiaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/tEIDEN:
Postbus 101.
Parkstraat 22. Den Haag
Te» 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
door A. J. Klei
Onze redactiechef is een stevig
gebouwd persoon en niet snel
van slag te brengen. Hij doet
me vaak denken aan Gallio.
van wie de apostel Paulus ons
meldt dat hij zich geen van
deze dingen aantrok.
Toch heeft deze collega zijn
gevoelige snaar. Toen ik hem
vertelde dat „Jessica's eerste gebed"
weer als kerstboekje van Callenbach
op de markt gebracht was, nam hij
terstond een weemoedige
uitdrukking aan. Hij staarde even
naar buiten en sprak op zachte toon:
„Wat heb ik als klein joggie om dat
verhaal gehuild ik kroop onder
de tafel omdat ik niet wilde dat ze
m'n tranen zouden zien." (Sinds ik
dit weet en hem zie bukken om een
propje papier op te rapen vermoed ik
dat hij dit doet om zijn waterlanders
te verbergen.)
Overigens kon ik hem zeggen dat
ook ik als kind, zonder nu direct in
snikken uit te barsten, menige
brok in de keel moest wegslikken bij
„Jessica's eerste gebed". Het was
natuurlijk wel een gerieflijk soort
verdriet. Je zat in de warme
huiskamer te lezen over de barre
ellende van de arme Jessica. Koud
en hongerig zwerft ze in lompen en
op blote voeten door de straten van
Londen, ze moet het hebben van wat
Daniël, de baas van het
koffiestalletje onder een
spoorwegbrug, haar toestopt. Dat is
niet veel, want Daniël is nogal op de
penning. Jessica wordt ernstig ziek
(hoe kan het anders?). Daniël (die
ook koster is van een sjieke kerk)
bekeert zich en neemt haar als
pleegkind op in zijn huis. Tenslotte
zit Jessica, fatsoenlijk aangekleed,
elke zondag in de kerk.
Verscheidene generatiesjiebben dit
gevoelige werkje van de Engelse
schrijfster Hesba Stretton gelezen
en herlezen. De eerste Nederlandse
vertaling verscheen in 1869. dat
maak ik tenminste op uit de
inleiding van de hervormde
emeritus-predikant dr. L. de Geer te
Velp (hij was de vader van jhr De
Geer. die In '40 minister-president
was) bij de tiende druk. die in 1888
uitkwam: „Levendig herinner ik me
nog. hoe voor ruim negentien jaar
Jessica's gebed, vertolkt in onze taal
voor 't eerst verscheen". Dominee Dc
Geer is erg blij met de herdruk van
„Mokumer in de middag" is een boekje hoe beknopt ook met
zijn 84 bladzijden - vol verrassingen. Ook wie op enige afstand
de ontwikkelingen van het citypastoraat volgt, en wel eens de
zondagmorgen in de Utrechtse Domkerk doorbrengt, staat nog
verbaasd hoe er ^oveel mooi, nodig en baanbrekend werk kan
groeien rondom een pastor.
kant in Utrecht, en het boekje plus
een grammofoonplaat verscheen als
vriendenboek bij zijn 50-ste verjaar
dag. Geen „persoonsverheerlij kende
monsterlijkheden" zoals redacteur
Wim Pendrecht opmerkt, maar een
verzameling kindertekeningen, me
lodieën. nieuwe liederen, catechese
verslagen. meditaties, korte be
schouwingen over orgelmuziek, een
restauratieplan voor de Domkerk, en
dan ook nog een en ander over de
jarige.
De arme Jessica bij Daniël, de baas van het koffiestalletje.
Tekening van Isings uit „Jessica's eerste gebed".
„dit keurige boeksken", datje „niet
ligt" vergeet. In 1905deed uitgever
Reits te Groningen de rechten over
aan Callenbach in Nljkerk en die
bood „Jessica's eerste gebed" voor
dertig cent als kerstboekje aan. Dat
was de elfde druk. Een Jaar later
maakte Callenbach van de twaalfde
druk een „prachtuitgave", met
gekleurde tekeningen van Isings.
Deze editie moest drie kwartjes
kosten. „Wie echter een ruime beurs
heeft en zijn kinderen iets fijns
gunnen wil. kan hier terecht."
schreef Onze Courant van 30 oktober
1906.
De recensies waren erg lovend. Het
Gereformeerd Jongelingsbiad had
het over „dit teeder-lieve verhaal'
De Nieuwe Sprokkelaar verzuchtte:
„Zoo n boekje moet wel ten zegen
geweest zijn" De Gooische Courant
noemde „het schoone verhaal" van
Hesba Stretton „kostelijk" en het
Doetinchems Weekblad was ook weg
van „dit teedere, aandoenlijke
verhaal". Alleen het Geldersch
Kerkblad van 15 december 1906 liet
Zich geen methodistische knollen
voor gereformeerde citroenen
verkopen en misprees de bekering
van Daniël als „vreemd
plotseling-methodlstisch" Ook
oordeelde dit wakkere blad dat de
tekenaar Jessica te tenger had
gemaakt: „Men vreest haast dat het
kind zoo weg zal waaien
De Gelderse bedenkingen tegen
..Jessica's eerste gebed" hebben
weinig vruchten afgeworpen. Het
boekje bleef een van de meest
gevraagde kerstboekjes en in zijn
catalogus van 1936 kondigt
Callenbach de 22ste druk aan (prijs
negentig cents). Dit gaat vergezeld
van een Juichende tekst, afkomstig
van de gereformeerde
zondagsschoolvereniging „Jachin":
„Zij (de schrijfster) brengt het beeld
liefelijk in tekening van Hem. die
gekomen is om het verlorene te
zoeken. Het gegeven is zo
ontroerend, de verhaaltrant zo
keurig-naïef, de uitvoering zo
onberispelijk, dat we met groot
genoegen de lezing van dit schone
boekje blijven aanbevelen."
En nu is dan de 23ste druk uit (prijs
4,50). De tekst is bewerkt door W
P. Balkenende. Op zichzelf ben ik er
niet dol op dat een klassiek
zondagsschoolboekje als dit een
bewerking ondergaat, maar het valt
mee: het blijft bij het in tweeën
knippen van lange zinnen en het
veranderen van erg verouderde
uitdrukkingen. Ik heb er vrede mee.
Bovendien is er voor de lezertjes
(het boekje mikt op acht- tot
tienjarigen) een inleiding onder de
kop: „Dit moetje weten". Helaas is
hierin het evenwicht tussen
vroomheid en informatie niet geheel
bewaard; zonder nu de schrijver te
willen opwekken, geheel op de
horizontalistische toer te gaan, zou
ik het toch wel dienstig hebben
gevonden Indien hij de kindertjes
ook gewezen had op de zegen van
een goeie sociale wetgeving.
Eerlijk gezegd was dit stukje in de
wieg gelegd als korte aankondiging
van de nieuwe kerstboekjes van
Callenbach. maar de
herverschijning van „Jessica's
eerste gebed" heeft me zo
mëegesleept, dat ik nu pas toe ben
aan het vermelden van wat
Callenbach aan nieuwe boekjes in
huis heeft. Hier zijn titels,
auteursnamen, leeftijden en prijzen:
„Feest voor gevangenen" door W. P.
Balkenende, jongens en meisjes van
7 tot 9 jaar 2,50; „De gebloemde
stoel" door Annemiek Röckling, j.
en m„ 8 tot 10 J., 3,15: „Maud en
Rik, Toy en Kik door Coby Bos, j. en
m„ 6 tot 8 j„ 3,50; „Het gezin aan
de overkant" door C. Blei-S tri j bos. j.
en m.. 8 tot 10 j., 3.80; „De hut"
door Annie van Sluijs. j. en m.. 8 tot
10 j„ 4.50; „Mark en Annet op de
plantage" door Corrie Blei-Strijbos.
j. en m.. 9 tot 11 j., 4.90; „Michels
zwerftocht" door Piet Meinema, j
en m„ 10 tot 12 j„ 5,25; „Het spook
van de Ravenhorst" door Jo
Andriessen, j., 9 tot 11 j., 5,50. Voor
verdere bijzonderheden verwijs ik
naar de catalogus van Callenbach.
mijn ruimte is op.
Twee onderdelen trekken apart de
aandacht. De cantor Maarten Kooy
schreef voor Hans van der Werf ze
ven orgelstukjes over koraalmelodi
eën van Frits Mehrtens (wat zijn
trouwens die melodieën dankzij het
liedboek voor de kerken in een paar
jaar vertrouwd geworden). De mu
ziek staat in het boekje afgedrukt en
het bijgevoegde grammofoonplaatje
laat een en ander horen.
En het tweede: Van der Werf Is
landelijk ook bekend als auteur van
de radiocursus „Met de bijbel het
jaar door", die door vele scholen nu
alweer een paar jaar gevolgd wordt
en al die tijd in feite een hoogtepunt
vormt in het pakket van de NCRV-
schoolradio. Ervaringen met'deze
programma's worden, o.a. door de
producer Margreet Blees, verteld.
Het boekje wordt u voor negentien
gulden toegezonden als u het bestelt
bij C. W. van der Neut, Akkerweg 14,
Huizen, N.-H. (giro 31452); het is niet
in de handel.
J. H. Kok te Kampen en de NCRV
geven de eerder in het schoolradio
blad „Over en Weer" verschenen
handleidingen bij de programma's
„Met de bijbel het jaar door" in
boekvorm uit. Op die manier wordt
de onderwijzer op pad gezet om met
het kind een verkenningstocht door
de bijbelse verhalen te maken, zoals
de samenstellers, dr v. d. Werf en H.
Stolk, uiteenzetten. Het tweede en
derde deel, resp. 291 en 412 bladzij
den dik, zijn nu voor 19,20 per stuk
te koop.
Deze aankondiging bedoelt niet
zozeer een aanbeveling te zijn voor
de individuele bijbellezer, want het
zijn echt werk-boeken voor het on
derwijs. Maar misschien zijn er nog
scholen wie het bestaan van deze
unieke cursus tot nu toe ontgaan
was. Expressie en lied zijn daarin net
zo goed als bijbellezingen en vertel
lingen onmisbare onderdelen. Zo
werken deze uitzendingen van de
schoolklas naar de kerkdienst toe.
Wie haat verbergt, op zijn lippi
leugen; een dwaas is wie het gekle
verbreidt. Bij veel gepraat blij
overtreding niet uit. maar Wie zj
lippen beteugelt, doet wijs. Loutt*
zilver Is de tong van de rechtvaart JTRE
ge; maar het hart van de goddel rweec
zen. niets waard! De lippen vant
rechtvaardige leiden er velen, ma
dwazen sterven door gebrek aan vt An he
stand. (Spreuken 10, 18-21)
Een bundeltje spreuken over spi ppR
ken en zwijgen, maar niet volg®
onze burgermanswijsheid: spreki
is zilver, zwijgen is goud. Je m
best spreken volgens deze wij
woorden, 't gaat er maar om wat
zegt. Allerlei voorbeelden dienen
te schrikken. Als Je haat verberi
liegen Je lippen; geklets verbreid»
veelpraterij, een goddeloos hart,
brek aan verstand. Als dergeH
zaken het spreken reguleren valti
niet veel goeds te verwachten I
hoor het ons nog zingen, vroeger I
zo'n warme avondkerk: „Houdt di
uw tong in toom!" De vermanli
hielp onmiddellijk, velen sliep
zelfs en toonden zo hoezeer zij
toom hadden aangelegd. Maar got
ledereen kan weten wat hier bedot
ls. 't Is maar waardoor Je Je la
leiden. Door wie je je laat lelde
Door de wijsheid? De opperste wij
held? De vleesgeworden wijshei
die hier geen woord te veel zei i
toch voor ieder woord moest „bel
len met zijn persoon". Want watE
zei beliefden wij niet. Het sta
haaks op wat wij gewend waren
praten en te kletsen. HIJ zei watD
stak ons en daarom vonden weé
Hij weg moest. Deze lippen voort
eeuwigheid gesloten in de dw
Maar nog leiden de lippen van d-
rechtvaardige er velen. Zeer vek
De
bijl:
het
ven.
een
mer
nog
nen
wel
drag
Beroepingswerk
NED. HEBV. KERK
Beroepen te Bovenhardlnxveld:
K. Exalto te Hasselt: te Meeuwen.
Schalk, kand. te Gorcum.
Bedankt voor Eethen: W. J. Got
sen, kapd. te Gouda.
GEREF. KERKEN (VB1JG.)
Beroepen te Amstelveen-Mljdrecl
L. W. de Graaff te Heerd
Wapenveld.
GEREF. KERKEN (VBLJG. B.V.
Bedankt voor Kampen: C. Bakken
Enschede-Zuld; voor Haarlemme
meer-OostzlJde: J. Scheltens te Za
en Vecaten.
Os. Th. Hettinga
Op 81-Jarige leeftijd ls ln Joure ovs
leden de hervormde emeriti
predikant Th. Hettinga. Van IS
tot 1961 stond hij achtereenvofcf
ln Hindeloopen, Dantumawrt
Streefkerk, Barendrecht en 0it
mirdum. Ds. Hettinga was béteA
om zijn Friese preken en pubUü-
ties.
ne v
Er z
ding
één
doei
valn
ren:
te ls
blad
teru
bijdi
ren.
gevs
afbe
gelij
Zo
and
nijd
tat
nenl
kans
Ster;
die i
weel
ADVERTENTIES
boekennieuw;
Jos van Manen Pieters
TUIN FLUITER-TRILOGIE
7e druk. 552 blz.. geb. 28,50.
De drie beroemde Tuinfluiter-romans: En de
Tuinlluiter zingt. Een nest vol tvinfluiters en
Als de Tuinfluiter zwijgt. Ongelooflijk
boeiend.
Jos van Manen Pieters
ZWERFTOCHT NAAR
HET GELUK
2e druk. 413 blz.. geb. 26.90.
Dneluik vanGods geheimschrift, Er gebeurt
geen wonder en Dit is mijn haven. Om m een
adem uit te lezen
Annie Oosterbroek-Dutschun
DORSTIG ALS HET LAND
3e druk. 407 blz.. geb. 25,90
Deze romance in drievoud Omnibus bevat de
dne indrukwekkende romans: Hart lege
hard. De Kruishoeve en Tante Johanna.
Annie Oosterbroek-Dutscbon
DAG ER A AD-TRILOGIE
4e druk. 404 blz geb 25.90
Deze prachtige roman-trilogie beval de boe
ken: Het leven begon opnieuw, Dageraad
Wie kent het eigen hart? Romans die hel had
van de lezer raken.
Verkrijgbaar in de boekhandel
KOK KAM PEK
B
Ai
Ti
Wolfhart Pannenborg
De geloofsbelijdenis
een uitleg van de apostolische peioofsbeü*
voor mensen van nu. met een inleiding van HJ
Kuiten. 176btadz.. f 17.50.
Prof. dr. Kr. Strijd
Theologie bij de tijd
Van ee
AMST1
Centra;
alcohol
GIRO 2914600
tnv
Steun aan vluchtelingen uit Vietnam, Laos
en Cambodja.
een keuze uit zijn werk, aangeboden bi «edrag:
afscheid van de Universiteit ven Amsterdam, InnHpr
bladz../19.50. K, uer
wouwe
de be
door
iven
fan zelf
teciame
^ffclame
k ove
bruik
drank
an in
wq
N laat
Jbepa;
foor dei
gebr
*Pen mi
nderja
l metek
Kebn
STICHTING
COMITÉ
HULPVERLENING
ZUID OOST AZIË
Postbus 1527 Groningen
