Oouwes Dekker tan zijn vrouw 'ine:'Lieve hart' lijn boek is af' E dichtbij rieven van schrijvers en dichters geëxposeerd Culturele prijs Drente gaat naar landschapseonsulent Wetenschappers verontrust over splijtstof fabriek Spuitende olieput richtte schade aan in tuinbouwcentrum Onderzoek naar Menten mogelijk snel afgerond allebei apart is echt niet gek lieve sint bureaustoel miss poes weer Zeeuwse (tropische) vlinders lIJJiiJA.Ll.UJJM Vrouw sterft aan cholera (WAR UQAG 12 NOVEMBER 1976 TROUW/KWARTET 5 J ■A~. illhc 't>-r t.W. <k* h*. cLh-^s XL, Aft., hh. CLt^ WLoy, ft*, Jbiuj X to^UJt'Jaj^.oJlï, Ltsf-oJL- k*{-ov4<. ty. ^iWc tuu fiitfuA. fafmbL riefkaartje van de dichter J.H. Leopold aan het zoontje van een )Hega-leraar. •éLeï^e— £?pï Ait- ^ic. CA— £*^1, ut, 'fotux. X(S i- X**isS ■2*X'iX s2t~a™*^. *Z±X./e. u- n -^u*<sL >h^C^ £2^ /<- or Jac. Lelsz Begin van een brief van Willem Kloos aan zijn a.s. vrouw Jeanne Reyneke van Stuwe. Het echtpaar heeft de liefdesbrieven in 1927 gepubliceerd. Ze werden dikwijls slordig afgedrukt en bevatten nogal wat coupures. „Enfin, ik voel mij •licht. Het ei is gelegd. Het >k heet KAAS. Doel van dit ven is in de eerste plaats te bedanken voor uwen jpslag Dat schreef Elsschot begin 1933 aan fr'Greshoff, die hem de im- had gegeven aan een iw boek te beginnen. Het as toen bijna tien jaar gele- n dat Elsschot's laatste boek Lijmen was verschenen, tl had hij een paar maal ge- Dbeerd weer een boek op te ;ten, maar het was hem niet lukt. Hij schreef het boek las, zoals hij Greshoff liet iten, „in den recordtijd van •rtien dagen." schrijven van Elsschot aan Gres- 1 is een van de vele brieven van irs en dichters, die iedereen ,ig, zonder zich een gluurder otiAdergelijks te voelen, mag lezen ophsteel Groot Hoenlo te Olst. In ■dit op enige afstand van de IJssel, 'ikelijk hoewel wat verwaar- liggende kasteel is sinds een Hetl^antal jaren een dependence geves- van het Nederlands Letterkun- Museum en Documentatie- in Den Haag. In het kasteel mot irdt, nog tot 21 november, de ten- onstelling „Brieven in beeld" ge lijk, i uden. ch nie Alle zoal ie afdelingen, eigenlijk een viertal. de de n of Vallei ikwaai n goll t verv expositie valt grofweg uiteen in is een afdeling vriendschap in even, waarbij de dames Betje ilff en Aagje Deken centraal Voorts een afdeling, waarbij en bei t thema draait om het conflict, en e oog r fungeert E. Douwes Dekker stfltatuli vooral als representant, verder een afdeling, die men kan n als een tijdsbeeld in brieven uit twintigste eeuw, met als een van hoekstenen E. du Perron. Een tot uieidend gedeelte geeft een idee van pogi functie en de verscheidenheid van te rui brief en bovendien van de verhou- te hal ig tussen brief en boek. rkzaa otters opend wordt met de briefschrij- ang vpar excellence, de humanist De- ijk he erius Erasmus, 1469-1536. Door remm uitgebreide correspondentie >ndon >nd de Rotterdammer in betrek ken di ig tot eigenlijk alle belangrijke id om igenoten in Europa. Er zijn drie- i ze w&zend brieven van hem bekend. issen 1906 en 1947 zijn ze in twintig ide bfen uitgegeven als Opus epistola- 'n op n Des. Erasmi Rot. Overigens had ndern ismus zelf er ook al vele van gepu- h dooéceerd, bij die gelegenheid zonder ïroom de tekst wijzigende als hem beter toescheen. r.k.-kerk gehouden show, die ver band hield met de aan GvhR ver leende P. C. Hooftprijs en nogal wat stof deed opwaaien. Van de persoonlijke brieven is onder meer die van E. Douwes Dekker aan zijn vrouw Tine erg interessant, een schrijven waarin deze opgetogen re gels voorkomen: „Lieve hart mijn boek is af, mijn boek is af. Hoe vind je dat? Ik moet nu kopiëren maar het boek is af. En ik sta u borg dat het opgang maakt. Het zal als een donderslag in het land vallen, dat beloof ik je". Uiteraard gaat het hier om Max Havelaar. Het was een lan ge brief van vele kantjes. Multatuli schreef de brief vanuit Brussel aan zijn vrouw Tine, die door hun kom mervolle omstandigheden bij zijn broer Jan in Brammen verbleef. Op de expositie kan men de brief in allerhande vormen zien: rijmbrieven van de „vijftigers" Simon Vinken oog, Gerrit Kouwenaar en Remco Campert, fictieve brieven, bijvoor beeld van Louis Couperus en Koos Speenhoff, geïllustreerde brieven, onder andere van Vincent van Gogh, enz. Rond de laatste eeuwwis seling raakten een tijdje correspon- dentiekaarten met het portret van de afzender in zwang. Zelfs de intro verte dichter J. H. Leopold is blijk baar voor die moderage bezweken. In december 1901 zond hij zo'n kaart, waarop we hem zien met gleufhoed en cape, aan het zoontje van een collega aan het Rotterdams Erasmusgymnasium, waar hij zelf les gaf in klassieke talen. „B. W. Zie hier de beloofde briefkaart die nu meteen dienen kan om een gelukkig Nieuwjaar te wenschen aan jou en zus. Ik hoop van harte dat je hoes ten er gauw in over zal gaan, als het al niet over is. Vele groeten van Mijnh. Leopold." Omgekeerd schre ven jongetjes ook wel eens aan au teurs. In de nalatenschap van Jan Hanlo zaten veel van die briefjes. Bijvoorbeeld dit, dat aldus begint: „Beste Mijnheer Hanlo. Allereerst Zalig Nieuwjaar. Dan nog even over Sinter Klaas. Ik wou u heel hartelijk bedanken voor die mooie Ford Mus tang. Het is een pracht van een auto". Een briefje, dat ook de aandacht trekt, is van Willem Bilderdijk. Deze schreef niet alleen een indrukwek kend poëtisch oeuvre, maar was ook een gepassioneerd tekenaar. Vaak vervaardigde hij de vignetten voor zijn bundels zelf. Ook in zijn brieven kon hij het tekenen niet laten. Toen zijn schoonzuster Maria bevallen was, stuurde hij een briefje met een tekening (een uitgeputte maar ver heugde moeder in het kraambed, een baby in de wieg, een baker en de hele verdere rataplan) die hem waarschijnlijk uren moet hebben gekost. De brief moest toen verder kort zijn: „Waarde zuster. Geen tijd hebbende hier meer bij te voegen, teeken ik, als altijd. Uw beminnende broeder. Bilderdijk". Naast de puur literaire zaken, al dan niet diep gaand, zijn het gewone, kleine, men selijke dingen in het geëxposeerde briefmateriaal, die een bezoek aan kasteel Groot Hoenlo te Olst tot een plezierige ervaring maken. Als men tenminste enigszins in het onder werp geïnteresseerd is. Foto's, pren ten. tekeningen en andere illustra ties zijn ook in ruime mate aanwe zig. Wie niet te best ziet en toch bepaalde teksten wil lezen, raden we aan een loep mee te nemen. DE- VAN EEN LEZER Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat, sturen aan: Trouw, jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boc- kenbon. Van een verslaggever ASSEN Commissaris der Konin gin in Drente, mevrouw Schilthuis. heeft de culturele prijs van die pro vincie uitgereikt aan de heer H. W. de Vroome, landschapsconsulent bij staatsbosbeheer in Drente. Hij heeft de prijs (een legpenning en 2000 gul den gekregen, omdat zijn werk van Drentse landschap. De groepsprijs (eveneens een leg penning, 2000 gulden plus een oor konde) ging naar het maandblad Oeze Volk, dat zich inzet voor het instandhouden van het Drentse dialect. Van een verslaggever DEN HAAG Het bestuur van het verbond van wetenschappelijke on derzoekers (VWO) is ernstig veront rust over een mogelijke uitbreiding van het ultracentrifugeproject voor de verrijking van uranium in Alme lo. In een brief aan de ministerraad vraagt het VWO vooral aandacht voor de problemen van vrede en veiligheid en voor een aantal econo mische aspecten, die aan dit project verbonden zijn. Volgens het VWO worden bij een uitbreiding tot 2000 ton scheidingsarbeid per jaar slechts twee- tot driehonderd ar beidsplaatsen in de uraniumverrij king opgeleverd. „De investering komt daarmee op twee tot drie mil joen gulden per arbeidsplaats. Vrij wel elke andere investering van dit bedrag van zevenhonderd miljoen gulden voor het scheppen van werkgelegenheid zal aanzienlijk meer arbeidsplaatsen opleveren", aldus de wetenschappelijke onder zoekers. „Men kan zelfs stellen dat met een dergelijke investering dui zenden potentiële arbeidsplaatsen verloren gaan". Het argument dat uraniumverrij king een voor Nederland veelbelo vende speerpuntindustrie zou zijn door zijn hoge technologische ni veau, noemt de bond „eveneens zeer zwak". Belangrijker nog dan economische en werkgelegenheidsaspecten acht het VWO de aspecten van vrede en veiligheid. Het verder in de commer ciële fase brengen van dit project is volgens het VWO een wezenlijke be vordering van de verspreiding van kernwapens en direct strijdig met het Nederlandse beleid in deze. Naar verwacht zal de ministerraad zich vandaag beraden over de uitbreiding van de uraniumverrij- kingsfabriek in Almelo. Van een verslaggever SCHOONEBEEK Bij de schoon- maakwerkzaamheden in Schoone- beek is gebleken dat ook schade is aangericht in het tuinbouwcentrum Erica. Met name de bloemenkwe- kers vrezen dat er minder licht in de kassen komt. waardoor moeilijkhe den ontstaan bij de knopvorming. AMSTERDAM Het in Juli begon nen onderzoek naar de beschuldi gingen tegen de Blaricumse miljo nair en kunstverzamelaar Pieter N. Menten zal volgens ingewijden hoogstwaarschijnlijk tegen het ein de van het jaar zijn afgerond. De rijksrecherche wil overigens geen enkele mededeling verstrekken over de tot nu toe bereikte resultaten. De Baarnse aannemer Hoogma en zeventien andere schuldeisers, die dreigden het faillissement van de heer Menten aan te vragen, hebben hiervan afgezien. De 77-jarige miljo nair is de schuldeisers tegemoetge komen door een borg te storten bij de advocaat van de schuldeisers. Er wordt onderhandeld over de afbeta ling van de schulden, aldus de heer Hoogma. De beschuldigingen van oorlogsmis daden tegen Menten werden in juli gepubliceerd in het weekblad Ac cent en in tv-uitzendingen van TROS-Aktua. Menten zou betrok ken zijn geweest bij de executie van joden in Polen in 'augustus 1941. Nadat de Amsterdamse procureur- generaal mr. J. F. Hartsuiker daarop de rijksrecherche had opgedragen een onderzoek in te stellen, verhoor den commissaris g. G. J. Peters van de rijksrecherche in Amsterdam en een van zijn rechercheurs enkele personen in Israël. Zij hadden in de jaren vijftig verklaringen afgelegd tegen de kunstverzamelaar. In juli liet de voorzitter van de centrale commissie voor onderzoek naar Na zi-misdaden in Polen, via het Poolse persbureau PAP. weten dat zijn commissie de dossiers over Menten beschikbaar houdt voor de Neder landse justitie. onder redactie van loes smit „Lits-jumeaux of losse beden tref je in ons land niet zo heel veel meer aan,"staat in het november nummer van het maandblad Mensen van Nu te lezen. „Als twee mensen bezig zijn hun huis in te richten, is de vraagsamen slapen, ja of nee? over het alge meen geen punt. Man en vrouw slapen nu eenmaal in één kamer, in één bed." Maar die manier van slapen kan wel een punt wórden, omdat niet iedereen daaraan blijkt te kun nen wennen. Mensen van Nu praatte met een aantal echtparen over die moeilijkheid, die natuur lijk niet voor iedereen een moei lijkheid is. Zo zegt een jong echtpaar zelfs niet apart te kun nen slapen. Alleen als het 's zo mers erg warm is of als een van ons ziek is. doen we het anders." Hillie en Jan. veertien jaar ge trouwd en twee kinderen, slapen daarentegen wel apart. Niet van de eerste dag van hun huwelijk af. „We zijn, zoals dat hoort, be gonnen in een heel gewoon twee persoons bed.f...) Dat we toen geen van tweën behoorlijk kon den slapen, vonden we helemaal niet vreemd: onwennigheid en zo. Bovendien vonden we dat Je het eigenlijk niet kon maken daaro ver te klagen. We hadden het ver der zo ontzettend goed samen." Maar toen het eenmaal zo ver was dat het iedere nacht „hom meles" was, werden ze er dood moe en kriebelig van en kregen ruzie om niks. De huisdokter ad viseerde om, al was het maar tijdelijk, ieder apart te gaan sla pen. Hillies reactie: „Daar schrok ik van hoor. Alleen heel oude mensen, of van die sjieke Engelse echtparen slapen in aparte kamers. Dat doe je als normaal mens toch niet!" De gro te stap bleek wiwl hun gezond heid als hun relatie ten goede te komen: „Het was voor ons alle twee een opluchting." De vrouwelijke helft van een al meer dan 26 jaar getrouwd echtpaar beweert juist dat ge scheiden slapen „de dood voor onze relatie"zou betekenen. „Wij praten altijd nog even voor we gaan slapen en dat zou ik voor geen goud willen missen." En als ik wakker word 's nachts en Kees naast me weet, zijn ademhaling hoor, dan weet ik dat alles goed is. Dan voel ik me zo lekker veilig en geborgen achter zijn brede rug, dan kan me niets meer gebeuren."Maar Ria kwam er na tien jaar huwelijk achter dat ze het gewoon heerlijk vond om alleen in bed te liggen. En als er ruzie is. dan hoef je je niet aan de bedderand vast te klem men om bij elkaar vandaan te blijven." Bovendien denkt ze dat een ruzie eerder over is. nu zij en haar man 's nachts letterlijk een beetje afstand van elkaar kunnen nemen. Kortom: het mag geen heilig moe ten zijn, dat samen in één bed slapen. Het is niet gek, vindt Men sen van Nu, om apart te (gaan) slapen, „want sommige mensen wennen er nooit aan. Die kunnen echt niet of niet goed slapen met iemand anders in bed. ook al is die „iemand anders" hem of haar nog zo liefHet heeft lang niet altijd met je gevoelens voor je partner te maken. Het kan zijn dat je gewoon een heel slechte slaper bent. moeilijk inslaapt of van het minste geringste wakker wordt en dan uren wakker ligt. Het kan ook zijn dat je bedgenoot enorm snurkt of een geweldige woelwater is." Sico Kroos is zes jaar en heeft Sinterklaas een brief geschreven, Alleen wist hij zijn adres niet en daarom stuurde hij de brief naar de krant. Dit schrift Sico: „Lieve St. Nicolaas. Ik ben Sico Kroos en ik ben 6 jaar. Op 27 november kom ik naar u kijken in Amster dam Ik zou heel graag playmobil hebben op 5 december. Ik zal een heel mooi versje voor u zingen als ik dat krijg. Ik hoop dat u een fijne verjaardag heeft. Daag St. Nicolaas. Sico Kroos, Margriet straat 52, Hendrik Ido Ambacht". Nou weten wij wel dat Sinterklaas in Spanje woont, maar niet pre cies waar, en we kunnen natuur lijk niet alle brieven van kinderen in de krant zetten die voor Sin terklaas bestemd zijn. Maar om dat Sico nog maar zes is, dus nog maar net heeft leren schrijven en vast heel erg zijn best op die brief gedaan heeft, hebben we voor één keertje een uitzondering ge maakt. Gelukkig leest Sin terklaas „Trouw" ook. zodat hij nu meteen weet dat de kinderen van alle Trouw-abonnees op hem zitten te wachten. Brieven schrij ven is dus niet meer ndog. Maar denk er aan, Sico en alle andere kinderen die in Amsterdam naar Sinterklaas willen komen kijken: hij komt niet op 27, maar al op 20 november, een weekje eerder dus. Het bureau van de toekomst? Een secretaresse ral er in elk geval aar dig mee uit de voeten kunnen. De „zit" is uitgebalanceerd en de stoel is uitgerust met schrijfmachine, dictafoon en verlichting, zodat ze nauwelijks meer hoeft op te staan. Een compleet bureau, waaraan al leen nog laden ontbreken om pa pieren op te bergen, maar die zul len er ook nog wel bij gefabriceerd worden. Een loopje af en toe is trouwens wel zo bevorderlijk voor de gezondheid. Het werkmeubel is ontworpen door de Italiaan Luigi Colani en is tentoongesteld op een beurs voor kantoorartikelen in München. De dertiende Kat-Expo van de Nederlandse Kattenfokkersver eniging, zaterdag en zondag in het P.O.C.-gebouw in Eindhoven, wordt eerder een miss-poes- verkiezing dan een gewone kat tententoonstelling. Achtereenvol gens worden daar (morgen) de sportkat van het jaar, de perskat, de favoriet van het publiek en de meest eigenzinnige kat verkozen. Zondag komt dan nog de best verzorgde huiskat, de beste korthaar, de beste langhaar en de allerbeste van de beste aan bod. Behalve elfhonderd raskatten uit vijf landen (waaronder de „heilige Indiase Koratkat". Turkse ango ra's, zwemmende Turkse Vankat- ten en de krulvacht Rexkat) hun 413 eigenaars en de huiskatten met hun vrouwtjes en baasjes, draven er vijftien keurmeesters uif vijf landen op met hun 43 assistenten, tien dierenartsen uit Eindhoven en omgeving plus een aantal bekende artiesten. door hans de Jong genwoordig gaan veel we- 'aardigheden, die van docu- intair belang zouden kunnen zijn, oor door de onstuitbare opmars m de telefoon. Dat is eigenlijk jam- r, want de brief maakte iedereen schrijver. Natuurlijk was ieder r niet even bedreven in. Voor iefde mensen kon dat wel eens •lemen opleveren. Maar geen od, in de behoefte aan voorlich- op dat punt werd in 1820 ien. Er kwam toen een boekje onder de titel De Wegwijzer, „ten ite van Vreiers, Vreisters. We ars, Weduwen en Allen die In dit geschrift werd on- it gegeven „voor het Schrijven ;antwoorden van allerlei soort tnbrieven. om zich te gedragen vele gevallen en gelegenheden der öerij". 8. loef Olst zijn tal van brieven te lezen 3 Adrer letterkundige kwesties. Brie- 20. r n van of aan Frank van der Goes. Ep "dewijk van Deyssel. A. Roland 3. ere »Ut. Jan ngelman. Aart van der «uw, p. n. van Eyck, Menno ter erk *ak. Roel Houwink, Lucebertenz. stel >t en met de redelijk van talent 16. ei torziene hansworst Gerard van het 24. t eve. die in 1969 aan Johan Fabrici- 31. schreef in verband met de in een - Deze rubriek is een weemi- briek. Dat neemt niet weg dat er ook weieens een zij sprongetje naar de levende natuur gemaakt wordt. Daar bij haalt het een het ander uit. Zo belde een in Zeeland zeer bekende natuurkenner publicist gisteren dermate aardige dingen door. dat ik niet de verleiding heb kun nen weerstaan iets daarvan door te geven. Zeer opvallend in Zeeland is geweest de inva sie van tropische vlinders. Tot 10 oktober zijn daar tien tallen windepijlstaarten waargenomen, honderden co- librivlinders, thuishorend in het Middellandsezeegebied. En nog op de 28ste werd onze zegsman in Middelburg een doodshoofdvlinder aangebo den, ter grootte van een bolknak-sigaar, een soort dat ook geluid produceert: een zeldzaamheid. Na de zo- merdroogte, die een rustperi ode voor de gewassen heeft betekend, is ook in zuidwest- Nederland de groeiactiviteit losgebarsten. Oktober was bijna net een meimaand: de grasvelden (mals) zien eruit als een biljartlaken. Lijster bessen, appelbomen, tover- hazelaar. meidoorn en pru nus bloeien voor de tweede keer. De prunus showt zelfs tegelijk bloesems en herfst bladeren. Voor nog sterke staaltjes kan men terecht bij eind 1953. Na een voor De Bilt en Vlissin- gen droogste oktober plus november sedert 1861 startte december met compleet.zo merweer". Sneeuwklokjes, madeliefjes en dotterbloe men bloeiden evenals de pru nus. Op 12 december waren boeren in hartje Friesland bezig versgemaaid gras op de wagen te laden. Een week daarna werden op de veiling in Loppersum een kilogram frambozen aangevoerd. Sportverslaggever ir. Van Emmenes. vader van de tv- omroepster Viola, nam een bad in zee... De winter die erop volgdê was aan de kou de kant dus niet streng, maar toch kon op 3 februari de tiende Elfstedentocht wor den gereden met winnaar Jeen van den Berg. De barometer is gisteren na aanvankelijk nog wat regen- gepriegel flink gestegen en daarvan profiteert Nederland vandaag. Het blijft bij vrij geringe windsnelheid over wegend droog. Voor het weer zich vriendelijk voor kan doen moeten eerst mistvel- den, in de afgelopen nacht gevormd, worden opgeruimd. In de loop van de dag wordt de wind iets sterker uit zuid oost tot oost op de nadering van een volgend storinglijn tje uit Portugal, maar veel nattigheid is daaruit niet te verwachten en tijdens het week-end zal het vermoede lijk overwegend droog en rus tig blijven. De middagtempe- ratuur zakt naar 7 9 graden Celsius en de nachten wor den iets kouder. Door de wer king van een 1025 millibar- sterk hogedrukgebied boven noord-Groenland werd IJs land woensdag overstroomd door koudere lucht uit het noorden waardoor de tempe ratuur er onder het vriespunt daalde. Gistermiddag vroor het in het noordoosten 1 tot 4 graden maar elders was het plus 1 tot plus 5 bij een al weer dalende barometer. Toch ontwikkelt zich nu ten noordwesten van Schotland een nieuwe hogedrukzone die de temperatuur in de komen de periode in west-Europa nog wat omlaag zal brengen. Bitter koud was het op het eiland Jan Mayen tussen IJs land en Noorwegen met een noordelijke wind die driftsneeuw veroorzaakte. Bij minus 14 graden. In winters met sterke domi nering van „Groenland" komt het tot op onze breedte vaak tot kouperioden met veel sneeuwbuien. In 1962-'63 lag het zwaartepunt van ho- gedruk veelal tussen IJsland, Noorwegen en Engeland met in de loop van de winter een verplaatsing van de koude pool van de Noordpool naar Scandinavië en midden- Europa. Die situatie werd persistent (hield voortdurend aan) en liep zoals u misschien wel weet uit op het strengste winterseizoen sedert 1850. Het vorstgetal volgens IJn- sen was 83 tegenover respec tievelijk '79 en '77 in de win ters van 1947 en 1942. Na reisje naar Tanger Van een verslaggever ARNHEM Een 69-jarige vrouw uit Arnhem Is in het gemeentezieken huis in Arnhem aan cholera overle den. Dit is het eerste sterfgeval aan cholera in ons land sinds 1909. Uit onderzoeken is gebleken dat de vrouw vorige maand de ziekte moet hebben opgelopen tijdens een uitstapje naar Tanger. Zij maakte dat uitstapje toen zij een vakantie doorbracht in de omgeving van het Spaanse Malaga. De geneeskundig instanties in Gel derland hebben direct na het be kend worden van het overlijden alle personen die met de vrouw na haar terugkeer in Nederland in contact geweest zijn onder toezicht gesteld. De woning van de overledene is ont smet. De ziekte openbaarde zich op 1 november, de vrouw overleed op 3 november. Het ziektegeval is ge meld aan de wereldgezondheidsor ganisatie en ook aan de Spaanse gezondheidsadministratie.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 5