Angst voor wéér een oorlog deed veel Hongaren vluchten BHH6 dichtbij Commentaar Morgen massale reünie in Utrechtse Jaarbeurshallen Eenvoudige - echtvaardigheid (D Eenvoudige rechtvaardigheid (2) Grote zorg over bejaardenbeleid TRANSKEI onöfhönkelijk.. de daf mocht niet meedoen S'\ stuur 'n brief niet blij geef terug het weer Goed wandelweer TOCHTWERIIMG r terdag 30 oktober 1976 binnenland TROUW/KWARTET 5 [inister Van Doom van CRM ;eft een onderzoek laten instellen os in de praktijk zijn plannen >uden uitwerken om het lidmaat- :hap van een omroepvereniging los c maken van het abonnement op c verenigingsorganen (die het tclusieve recht hebben de volledi- z radio- en televisieprogramma's te drukken). e resultaten mogen we als bekend eronderstellen. Ze hebben van de reek op onze voorpagina gestaan, folgens de door een Amsterdams istituut verrichte peilingen zullen e TROS, de NCRV en de VARA ngeveer gelijk blijven bij de door- Dering van een dergelijke ontkop- tling. de KRO en (vooral) de iVRO zullen er op achteruit gaan n de kleine omroepen: EO, VPRO /n de aspirant-omroep Veronica uilen er wel bij varen. )e cijfers van het ledental zijn voor Ie omroepvereniging van belang imdat naar rato van die cijfers de endtijd op radio- en televisie wordt erdeeld (alleen de NOS, de IKON o nog een paar kleine zendge- achtigden mogen zonder betalen de en geadministreerde aanhang ferken). )e minister heeft het onderzoek ite instellen op verzoek van een antal leden van de Tweede Kamer, Jie wel eens precies wilden weten oe de achter de schrijftafel be- lachte plannen van de minister in dc praktijk zouden uitwerken. Wel nu: hier zijn dan de cijfers (wat voor faarde men aan dit soort onderzoe ken en peilingen moet hechten, is een tweede maar la), doch de vraag blijft: hoe verder? Is het plan van Van Doorn nu beter, juister en rechtvaardiger geworden of niet? Het komt ons voor dat het oordeel hierover moet worden uit gesproken, los van de resultaten van dit onderzoek. Al eerder hebben wij in deze kolom de vervelende gevolgen gewraakt van het vastleggen in de omroepwet van wat er in de loop der jaren in Hilversum is gegroeid en aan de tpeningen, die er tegelijk in het lestel geschapen zijn. Die omroep wet is in principe goed omdat zij de [gegroeide rechten en het volstrekt natuurlijk ontwikkelde en unieke omroepsysteem van ons land een wettelijke basis gaf, maar tegelijk zijn er ook een paar vreemde kron kels gemaakt. Vreemd is bijvoorbeeld dat er in deze omroepwet onverwacht een uitzondering moest worden ge maakt op de beginselen van de persvrijheid door de feitelijke gege vens van de radio- en televisiepro gramma's een bijzondere bescher ming te geven als gold het „produc ten van letterkunde, wetenschap of kunst" die in een andere wet be schermd worden, terwijl anderzijds de omroepverenigingen werd ver boden hun bladen te gezellig en te „familieblad-"achtig te maken. En is het niet wat wonderlijk zo'n ver eniging bij de wet opdracht te geven een weekblad uit te geven? Maar bovenal is het vreemd dat de „inpsraak" van de kijkers en luiste raars voor de zendtijdverdeling in de praktijk alleen maar aan de ge zinshoofden is gegeven (omdat in zeker 99 procent van de gevallen de omroepvergunning op hun naam gesteld is). Daardoor zijn al weer: in de praktijk de overgrote meerderheid van de vrouwen en de in het gezin opgroeiende jonge vol wassenen in hun invloed op het Omroepbestel volstrekt buitenspel gezet. Vader kan, als hij dat wil lid zijn van wel drie of meer omroep verenigingen en meetellen bij de verdeling van de zendtijd: moeder en de kindern komen er niet verder aan te pas tenzij zij er een paar tientjes extra per jaar voor over hebben om een luisterbijdrage te betalen (een betaling waartoe zij wettelijk niet verplicht zijn). Hen absurde situatie, die niet meer in deze tijd past en dan ook beëin digd moet worden. In dat licht, en niet in dat van de deze week ge openbaarde resultaten van de pei ling naar eventuele veranderingen, moeten de plannen van minister Van Doorn in de eerste plaats wor den beoordeeld. Dat lijkt ons een zaak van eenvoudige rechtvaardig heid, om een zekere Kloos te citeren. DEN HAAG De Nederlandse fe deratie voor bejaardenbeleid heeft staatssecretaris Meijer van CRM nog eens herinnerd aan zijn uit spraak. dat ook in tijden van finan ciële problematiek de zwaks ten in de samenleving zoveel mogelijk ont zien zullen worden. door Willem Schrama UTRECHT Je kunt ze anno 1976 nauwelijks nog politieke vluchtelingen noemen, maar ze zijn er nog steeds, de ruim tweeëneenhalfduizend Honga ren, die in de sombere novem berdagen van 1956 hun toe vlucht tot Nederland zochten, nadat Sow jet-troepen met ge weld een einde hadden ge maakt aan de massale opstand, die half oktober was uitgebroken om te komen tot nationale onafhankelijkheid. Niet minder dan tweehonder dduizend Hongaren waagden een vlucht naar het westen, na dat radio-Moskou op de avond van 4 november had laten we ten dat de „reactionairen" wa ren „verpletterd". Velen maakten gebruik van de luchtbruggen naar de Verenigde Sta ten en Canada, anderen zochten hun heil in West-Europa. Met vijf grote treintransporten arriveerden drie duizend van hen in Nederland, waar ze voor het merendeel werden opge vangen in de Utrechtse Jaar beurshallen. Morgen, twintig jaar later, zullen ze daar weer zijn. Voor een massale reünie van degenen die gebleven zijn. Van de amnestieregeling, die in 1965 door de Hongaarse regering werd ingesteld, hebben maar zo'n vijfhonderd vluchtelingen gebruik gemaakt. De overigen zijn Nederlan der geworden en willen niet meer terug. Ds. I. L. Tüski. die van meet af aan de pastorale zorg voor de vluchtelin gen op zich heeft genomen, vindt dat niet opmerkelijk. „Dat heeft te ma ken met menselijk vermogen," zegt hij. „Op een gegeven moment verlies of verlaat je alles om elders een nieuw leven te beginnen. Daarna werk je je weer op tot een bepaald niveau, en wie kan het dan opbren gen om wéér alles achter te laten wat je hebt opgebouwd om opnieuw te beginnen?" Als Hongaar, die in 1948 met de laatste „kindertrein" naar Neder land kwam. kent hij zijn landgeno ten als weinig anderen. Dus ook de problemen, die zich nu twintig jaar na dato nog steeds voordoen. Al kan bij zeer velen het heimwee met een jaarlijkse vakantie naar het moederland wel worden gesmolten, enkelen hebben daar meer moeite mee. Zo heeft ds Tüski juist in deze weken vóór de reünie te maken ge had met twee zelfmoordgevallen, twee pogingen daartoe, en een har taanval. „Het is net als bij oorlogssyndromen, bij sommigen komen de problemen ineens na twintig jaar terug. De weerstand van de mensen wordt minder, en de ontheemding laat zich steeds sterker voelen. Hongaren zijn nu eenmaal veel emotioneler dan Nederlanders, en kunnen hun herin neringen hier niet altijd even goed verwerken. In 1956 was ik ai acht jaar in Nederland en kan zodoende de hele gebeurtenis toch wat afstan delijker bekijken, al maakt me dat niet altijd populair. De westelijke wereld heeft nu eenmaal gesanctio neerd dat in 1945 de invloedssferen zijn vastgesteld. De geschiedenis heeft toen door enkele mensen zijn beloop gekregen, lees de memoires van Churchill er maar op na. In feite is in Helsinki pas bevestigd wat men in 1945 niet hardop dorst te zeggen. Rationeel gesproken moet je die in vloedssferen dan maar accepteren, maar sommige mensen kunnen dat niet en dat is zeer tragisch. Je kunt het een beetje vergelijken met de kwestie van de Zuid-Molukkers: ide alen die niet te verwezenlijken zijn." Overhaast Heeft hij niet de indruk dat veel Hongaren hoewel ze redelijk In Nederland zijn geacclimatiseerd destijds te overhaast hebben beslo ten te vluchten, en als gevolg daar van wellicht enige spijt ondervin den? Ds. Tüski: „Natuurlijk is dat besluit toen te vlug genomen, alles gebeurde tenslotte in een tijdsbes tek van enkele dagen. Maar toch hebben maar weinigen van de am nestie gebruik gemaakt. Toen die regeling tot stand kwam waren velen al tot Nederlander gena tionaliseerd. En daarbij moeten we ook niet vergeten in wat voor een toestand dat besluit werd genomen. Er zijn hier veel Hongaren die in feite niets met de strijd in Boedapest te maken hebben gehad. Maar zij leef den in angst voor wéér een oorlog. De spanning in de wereldsituatie was te snijden. Israël vocht tegen Egypte, men vreesde Amerikaanse interven tie en dat zou een atoomoorlog bete kenen, enzovoorts. Vergeet ook niet dat men In de eerste tien jaar na de oorlog voortdurend in twijfel heeft geleefd over wat er met Hongarije zou gaan gebeuren. Tenslotte was ook Oostenrijk al die tijd onderverdeeld in vier zones. Toen dat zone-systeem verdween, was er weer hoop in Hongarije. Men heeft nog een tijd gedacht dat het hele westen voor ze zou vechten." Geen spijt Familie Lalcatos: „We gaan geen ren, en mede-organisator van de reü nie. Niet in de eerste plaats om poli tieke redenen gevlucht, maar daar om misschien des te meer illustratief voor de gemêleerde groep mensen, die elkaar morgen de hand zullen schudden. Sandor herinnert zich de woelige dagen van de opstand nog goed, al drong het nog niet zo tot hem als twintigjarige jongen door. „Ik was op 20 oktober getrouwd, en toen was de situatie nog volkomen normaal. Ik kwam net van de vakschool en had een baan als handvormer in een ijzergieterij. Twee dagen later kwa men mijn vrouw en ik terug van het centraal station, waar we brui loftsgasten van het platteland op de trein hadden gezet, en opeens liepen we tegen die massale demonstraties van studenten en arbeiders op. De volgende morgen bleek de fa briek gesloten te zijn. De arbeiders hadden een wacht opgetrokken om te voorkomen dat de directeur of partijmensen de toegang konden krijgen. Daarna ging het in een stroomversnelling. Overal doden in het centrum. Sluipschutters op de daken. Toen kwamen de eerste verhalen twintig jaar opstand herdenken.' over vluchten. In het begin wilde ik er niets van weten. Maar drie weken later kwam de klap. De Russen. Dui zenden jongens uit het verzet wer den afgevoerd. Ieeen dacht: wegwe zen, nu het nog kan." „Voor ons lag het anders. Wij hadden het besluit om te vluchten steeds uitgesteld, we zagen het ook meer als avontuur. Op het laatst hebben we het maar gedaan, als een soort huwe lijksreisje. Tenslotte hadden we op dat moment ook niets te verliezen. Ik was pro- noch anti-Russisch. Maar in de tijd van Rakosi (de beruchte stalinistische partijleider onder wiens regime de geheime staatspoli tie overal en ongedeerd opereerde - WS) was het broeierig. Hard werken, weinig verdienen en altijd het gevaar dat je iets verkeerds zei en opgepakt werd." Tegen een netto uurloon van 84 cent kon Sandor in Vlissingen zijn eigen vak blijven uitoefenen. Dat was 38 gulden per week. later aangedikt met 15 gulden steun, toen zijn vrouw hun eerste kind verwachtte. In een ziekenhuis ontmoette hij later een zeeman, die hem voor 73 gulden net- to een baan bezorgde als (foto Dirk Ketting) scheepskok. Via ds. Tüski belandde hij daarna weer in zijn oude vak dat van ijzergieter en werd voor het eerst in zijn leven volgens cao betaald. De laatste twaalf Jaar is hij buschauffeur, vader van drie donzige dochters en eigenaar van een huls. Wat Sandor er maar mee wil zeggen is dit: „Het was moeilijk hier aan te passen. Wij hebben het geluk gehad dat we met z'n tweeën waren. Nederlanders waren In het begin voor ons heel koel, maar later merkte je dat ze echte vrienden kon den zijn. Om die reden heb ik nooit een minderwaardigheidsgevoel ge had. Ik ben er nog steeds trots op Hongaar te zijn, maar waar je leeft moet je je aanpassen. Daarom ma ken we er morgen ook geen politieke demonstratie van. We zijn blij elkaar weer te zien en gaan geen twintig jaar opstand her denken, nee, we herdenken dat we twintig jaar geleden in Nederland aankwamen. Negentig procent heeft zich hier gevonden. Alleen omdat we niet de intentie hadden minister president te worden, maar om met twee handen aan het werk te gaan. Laten we hopen dat het zo zal blijven." DÈ< Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw, jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. VAN EEN LEZER- onder redoctie van loessmit Koning Carl Oustaf en koningin Silvia van Zweden zijn tijdens hun bezoek aan ons land niet alleen begeleid door leden van ons koninklijk huis en een heel Zweeds gevolg, maar ook door een groots aangepakte adverten tiecampagne voor Zweedse pro- dukten. De Zweedse koning heeft persoonlijk in een Amsterdams warenhuis een tentoonstelling van „typisch Zweedse attracties" geopend, maar wie daar de ko mende week niet heen zou kun nen. heeft in elk geval in een aantal Nederlandse kranten twee pagina's lang kunnen lezen wal Zweden allemaal in ons land ver koopt. Die twee pagina 's grote adverten tie gaat over onder meer lucifers, koelkasten. gereedschappen, grasmaaimachines, luiers, zuive ringsinstallaties, kantoorinrich tingen, posters, fotobehang. bui tenboordmotoren en computers. En over auto's. Maandags kon den we dit nog lezen: „Saab en Volvo zijn twee fabrikanten van klasse. Beide zijn Zweeds en in hun modellen weerspiegelt zich de traditionele hang naar kwali teit en degelijkheid. Nog niet zo lang geleden is de fusie tot stand gekomen tussen onze goed vader landse DAF en de Zweedse Volvo. Het eerste produkt van dit sa mengaan is de onlangs geïntro duceerde Volvo 343. Dezelfde advertentie in dezelfde kranten op woensdag. Alles staat er nog precies zo in. behalve dan dat de DAF geheel van het toneel is verdwenen. Was dat dan een fout? Zeker, zegt men bij DAF. want er was natuurlijk geen spra ke van een fusie tussen de twee bedrijven. Alleen de afdeling per sonenauto's is naar Volvo overge gaan, maar met onze trucks heb ben ze niets te maken. Heeft DAF de advertentie dan verbeterd? Ze ker niet. Dat is door Volvo ge beurd, die de fusiekwestie er me teen maar in z'n geheel uit schrapte. Woensdagochtend stond de herziene versie dus weer in dezelfde ochtendbladen, maar tot ieders verbazing stond 's a- vonds de foute fusie wèl weer in een dagblad. Te laat aan gedacht zeker dat de advertentie ook aan die krant verkocht was. De recla mecampagne is afgesloten en een probleem is het dus niet meer. Dit Zweedse staatsbezoek is nu voor goed achter de rug. net als het personen-Dafje trouwens. j - Ajwh i T V= -Y--J 3e^7izr-H Dit is een tekening voor en over een politieke gevangene, gemaakt door een lagere school-leerling uit Emmen. Op vijfentwintig lagere scholen in die stad zijn de kinderen aan de hand van een lesbrief geïnformeerd over wat Amnesty International doet voor politieke gevangenen cn daarna xijn ze aan het tekenen geslagen. De werkstukken van duizend kinderen niet alleen tekeningen, maar ook kaarten, collages, grocpswerkstukken. gedichten en brieven zijn nu tentoongesteld in het Brug ge bouw van het Emmer gemeentehuis, samen roet zo'n vijftig affiches, een speciale Boe roe-stand en een stand van Amnesty. De expositie wordt vanmiddag door voorzitter Van der Wal van Amnesty-Nederiand geopend en blijft dan open tot en met vrijdag. Na de tentoonstelling krijgen de kinderen hun werkstukken terug om ze door te sturen naar een gevangene, van wie ze de naam en adres van Amnesty krijgen. De uitgever (van onder andere het blad China Today) Hshieh Ts'ung-mln is ernstig ziek. Geen wonder, want hij zit al jaren in een gevangenis in Taiwan (natio nalistisch China), waar bij voorde derde keer in hongerstaking is gegaan om een betere medische behandeling te krijgen. Nadat hij al eerder (in 1964) tot vijf jaar celstraf was veroordeeld omdat hij zou hebben meegewerkt aan de uitgave van „verdachte" lec tuur. werd uitgever Hshieh begin 1971 opnieuw gearresteerd. Dit maal zou hij lectuur verspreid hebben van de Taiwanese onaf hankelijkheidsbeweging. die alle vormen van dictatuur verwerpt. Meer dan een jaar werd hij ter ondervraging vastgehouden. In een uit de gevangenis gesmokkel de brief maakte hij melding van twee martelverhoren, die beide een week duurden. Pas nadat hij zich had laten dwingen een ver klaring te ondertekenen (met val se beschuldigingen van anti- regeringsactiviteiten en het leg gen van een bom in een Ameri kaanse bank) hielden de marte lingen op. Na ruim een jaar werd hij door de rechtbank ter dood veroordeeld, maar dankzij de rui me aandacht die 2ijn zaak in het buitenland kreeg werd zijn straf opnieuw verminderd, maar zijn lichamelijke toestand is zo slecht, dat hij zelfs de resterende jaren moeilijk zal kunnen uitzitten. Wie hem wil helpen, kan in beleef de bewoordingen om zijn invrij heidstelling vragen of om ten minste een betere medische be handeling aan: Mr. Chiang Ching- kuo, premier executive Yuan 1 Chung Hsiao E. Road, sec. 1 Taipeh. Taiwan. Niet iedereen blijkt even „blij dat lk rij", zoals de reclamecampagne van de Nederlandse vereniging van wegenbouwers kan doen ver moeden. Niet alleen scharen de nietrautobezitters zich niet onder deze gelukkigen, of de actiegroep Stop de Kindermoord, of de ver eniging voor mille u-defens»^, maar ook mensen die zelf wèl dagelijks achter het stuur zitten willen die kreet niet allemaal vol mondig nazeggen. Althans, vol gens drs A Oostlndie, lid van de reclameraad, die volgens het re clameweekblad Adformatle bij de codecommissie een klacht tegen de blije advertenties heeft inge diend. Stellig niet alle Neder landse automobilisten en hun ge zinnen zijn het er mee eens, meent hij <„ik in elk geval niet", voegt hij er aan toe) en daarom heeft hij de campagne met bijbe horende montere geluiden als „onfatsoenlijk, misleidend en on waar" betiteld. J- De Nederlandse Spoorwegen heb ben de „bezetters" gevraagd hun fietsen terug te geven. Voor de opnamen van de film „Een brug te ver" hadden elf figuranten, die voor Duitsers speelden, elk een fiets geleend bij de stationsfietr senstalling. En zoals het ruim der tig jaar geleden in 't echt ging, is het ook nu weer gegaan: de fiet sen zijn niet teruggebracht, hoe wel de opnamen voor de film al achter de rug zijn. ..Naar ver luidt", schrijft De Koppeling, het personeelsblad van NS „gaat het hier om elf voor Duitse bezetters spelende figuranten, die zich te zeer in hun rol hebben ingeleefd". AOVEATENJIE. door hans de Jong HOOGWATER zondag 31 oktober VUaaingeo 16-21.05. HaringvlieUIiuzen 8 27-21 08. Rotter dam 10.14-23 15. Scheveningen 8 28-22.06. U- muiden 10.15-22 55. Den Helder 8 58-13 06. Har- lingcn 3 20-15.45. Delfzijl 5 30-18 29 Iemand die geen spijt heeft van zijn overkomst, is de veertigjarige San dor La ka tos, al twaalf jaar buschauf feur in Utrecht, vader van drie kinde- Wanneer het in het najaar niet stormt en regent heb je een weertype zoals de laatste dagen voorkomt. Het heeft als nadelen: de bewolking, nevel- en mistvlagen en een temperatuur waar je je niet direct erg gelukkig bij voelt. Op verschillende plaatsen worden de tien graden niet of nauwelijks gehaald. Toch zijn er gisteren gebieden ge weest waar de zon doorbrak. Net als een tijdje geleden vond deze gebeurtenis plaats in het uiterste oosten van ons land (plaatselijk in Gelder land. Overijssel). Dat lijkt zo op het eerste gezicht niet he lemaal toevallig. Misschien gaat er van de door de indus trie en de in het Roergebied geproduceerde warmte enig oplossend effect op de lage bewolking uit. Net als kort geleden waren er nu weersta tions als Keulen en Düssel- dorfdie in de loop van gister morgen bewolking (licht) meldden: wat cumuli of alto- ge gebieden is het 13 tot 15 cumuli. graden geworden. Als de wind dan zuidoostelijk is kunnen dergelijke zonnige plekken ook tot over ooste lijk Nederland doordringen en zelfs Drente en Zuidoosfc- Friesland kunnen ervan pro fiteren. (We hebben de zon gisteren overigens niet ge zien.) Nu wil ik niet beweren, dat bovengenoemd effect in derdaad werkzaam is ge weest: het is niet meer dan een gedachte die bewezen moet worden. Het is tenslotte ook zo. dat al in de vroege morgen stations als Stuttgart en Freiburg een bijna onbewolkte lucht meldden en dat die opklarin gen meer aan föhninvloeden moeten worden toegeschre ven. Dit laatste lijkt mij ach teraf ook nog het meest waarschijnlijk voor die opklaringen wat meer naar het noorden toe. In de zonrn- En dan nu het weekenu noc je het ook wendt of keert: er zit nog steeds heel weinig schot in het weertype. Wel iswaar is het Scandinavische maximum op hol geraakt en vinden we het nu al weer ten noorden van de Zwarte Zee ergens in Zuid-Rusland, maar vanuit het IJslandse is er versterking komen opzet ten Een nieuw nog minder krachtig hogedrukgebied breidt zich in betekenis toe nemend via Schotland naar Scandinavië uit. daarbij een koufront voor zich uitdu wend waarvan in Denemar ken later natte sneeuw wordt verwacht bij noordelijke wind. Deze show gaat onze neus vermoedelijk voorbij, evenals de regenuitspattin- gen van een stilliggende Ka- naaldepressie. „Ukkel" voor ziet dit weekend voor België ^Wordt het hondeweer buiten? wel regenachtig weer ervan, naar men zei „door activerin gen in het Alpengebied". De verplaatsing van deze nattig heid zal in hoofdzaak zuid west/noordoost zijn. Mogelijk merkt Zuid-Limburg er tijde lijk nog wat van. Voor het overige raden wij u aan dit weekeinde niet constant bij de warme kachel door te brengen maar een frisse neus in de natuur op te halen door middel van een wandeling. De herfsttinten in de bossen zijn ook zonder een opluiste rend zonnetje een lust voor het oog. Er zijn dit jaar ongekend veel beukenootjes en vrijwel geen eikels (in de droge zomer ble ven ze te klein en vielen ze ten prooi aan de vogels, waar onder eksters). Mocht u een aanhanger zijn van de theo rie: veel beukenootjes: een strenge winter, dan kunt u daarvan worden afgeholpen in NCRV's „Hier en Nu", dat vanavond om 22.20 uur op het tweede net begint. \AxxJon f125 per mtr. tsuw hms tochtdcht te maken met 5 faar onvoorwaardelijk gegarandeerd! Vraag ernaar tajdeiKOrwaren/dt».reken HOOGWATER maandag I november Vbaain- gen 9 34-22 11. HanngvüeUluuen 8 53-22 30. Rotterdam 11 36, Scheveningen 10 53 23 30. U muiden 11 38. Den Helder 2 14-14.27. Harüngco 437-17 08. Deltzul 6 44 18 51

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 5