Duur zandlichaam wordt
misschien nooit autoweg
mm
.yb/'/eié//-
"mef'/t
1 Soox>T*
'fAer/rwmeféf
ufef'
/i/euus
dichtbij
'NIEUWE'
VERKADE
ALBUMS
ommentaar Meerderheid Kamer tegen aantasting midden-Delfland
eyers Naudé
lendement
Minister komt
tuinbouw
iets tegemoet
CITROËN
MEMO
goed nieuws
BLONDE DUINEN
DE BONTE WEI
het bier was niet zo best
zalm
Krokodillenveld
poppaal
slapen
het weer
Droog, droger, droogst
(weerrapporten
ÜDAG 29 OKTOBER 1976
BINNENLAND
i TROUW/KWARTET 5
vorens wij ons bezorgd maken
er het lot van dr. Beyers Naudé,
gisteren aan een detentie van
i maand in de gevangenis in Pre-
ia begonnen is, dienen wij te
nken aan de honderden zwarten
r blanken in Zuid-Afrika, die lan-
tijd in de cellen van Vorster
-Iten, zonder dat de wereld zich
uk over hen maakt.
j zouden deze in niet neerge-
ireven hebben, wanneer wij niet
ten, dat dr. Naudé alvorens aan
dertig dagen te beginnen, dit
f had gezegd in een verklaring
n zijn instituut. Op deze manier
lt Naudé zijn straf in een juist
der en ontneemt hij het loodzwa-
karakter van het martelaarschap
n deze gebeurtenis.
vrijwillige gevangenisstraf is
i drama in het leven van dr.
udé, maar meer in het bestaan
n blank Zuid-Afrika. De blanke
woners van dat land hebben voor
Izelf voorrechten geschapen, die
niet kunnen vasthouden zonder
beste van hun landgenoten te
rvolgen.
is nog maar enkele weken ge-
den dat het Grhsitelijk Instituut,
(arvan dr. Naudé de leiding heeft,
poging deed blank Zuid-Afrika
de werkelijkheid terug te roepen
wr er aan te herinneren wat het
jn zwarte landgenoten aandoet,
eze publicatie waarin de vraag
steld werd ,,Is Zuid-Afrika een
ilitiestaat" werd onmiddellijk na
irschijning verboden.
)e houding van de Zuidafrikaanse
achthebbers in deze zaak doet een
eetje denken aan die van een le-
indarische keizer over wie ver-
sald wordt dat hij zich tegen hem
nwelgevallig nieuws beschermde
oor de brenger van dat nieuws
nmiddellijk het hoofd af te slaan.
voorzitter van de Algemene Ne-
irlandse Grafische Bond (ANGB)
ie heer H. J. van der Werff, voelt
piets voor het idee pensioengelden
van werknemers tegen een lage ren-
beschikbaar te stellen voor maat
schappelijke nuttige zaken zoals so-
dile woningbouw.
fensioengelden, aldus de
ondsvoorzitter, zijn centen van de
erknemers die worden opgebracht
m tot zo hoog mogelijke pensioen-
itkeringen te komen. Om dit te
ereiken moet een zo hoog moge-
ijk rendement op de voor de pen-
ioenen opzij gelegde gelden wor-
len bereikt.
)at lijkt een redelijk verlangen van
deze bond. Wel is het goed op te
merken dat dit gerechtvaardigd ver-
angcn, een zo hoog mogelijk ren-
lement, ook sterk leeft bij de kleine
paarder die zijn (spaar)centjes
echtstreeks naar de bank brengt,
lij de middenstander, de onderne
er, ja ook bij de huiseigenaar en
t aandeelhouder.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Minister Van der
8tee zal een beetje tegemoetkomen
aan de bezwaren, die de Tweede
Kamer heeft geuit tegen de sterke
stijging van de aardgasprijs voor
tuinbouwbedrijven. De minister is
weliswaar niet van plan die stijging
zelf in te perken, maar wil via verla
ging van het vastrecht de tuinders
wat financiële verlichting bieden.
Voor het lopende seizoen (zojuist
begonnen) wordt het vastrecht voor
hen verlaagd van 4400 naar 3500
gulden. Deze bescheiden tegemoet
koming was gevraagd door de CDA-
partijen in de Kamer. Andere partij
en, met name CPN en VVD, hadden
aangedrongen op verdergaande
maatregelen.
De liberaal Tuijnman diende gister
avond een motie in, waarmee hij wil
bereiken dat de jongste prijsstijging
van gas van bijna twee cent per
kubieke meter wordt terugge
schroefd naar 0,3 cent. Een verho
ging van twee cent betekent voor
een gemiddeld tuinbouwbedrijf een
verhoging van de stookkosten met
tienduizend gulden per seizoen.
Over de geleidelijke aanpassing van
de aardgasprijzen aan de gestegen
Prijzen van olie zal de minister weer
gaan praten met het
landbouwschap. In die besprekin
gen zal het vooral gaan om meerja-
rencontracten. waarin wordt vastge
legd dat de aanpassing bij sterk
gewijzigde omstandigheden zelf ook
veranderen zal. Overigens heeft de
geleidelijkheid van de prijsstijging
veel nijd en onmin veroorzaakt bij
oliestokende tuinders, zowel in bin
nen- als buitenland, aldus Van der
Stee.
Door Hans Schmit.
DEN HAAG Dwars door de
weilanden van Midden-
Delfland, de laatste groene buf
fer tussen de naar elkaar toe-
kruipende flats van Vlaardin-
gen, Schiedam, Rotterdam en
Delft, ligt een hoge, kale dijk
van zand. In de wegenbouw
heet dat een zandlichaam en
het is dan ook de bedoeling dat
er een brede strook asfalt op
komt te liggen, zodat rijksweg
19 ook tussen de Beneluxtun-
nel en Den Haag kan worden
opengesteld voor het autover
keer. Ondanks het feit echter
dat voor de uitvoering van dat
plan al 45 miljoen gulden is
uitgegeven, is het sinds een
week twijfelachtig of er ooit
auto's over het dure zandli
chaam zullen razen.
Want de Tweede Kamer, althans de
meerderheid daarvan, voelt er niets
voor de al begonnen aantasting van
dit landelijk gebied volgens plan te
voltooien. Stop de werkzaamheden,
zo zei vorige week de meerderheid
van de Tweede Kamer door het aan
nemen van een motie van de socia
list Voortman, en zoek andere oplos
singen voor de mogelijke verkeers
problemen. De Kamer zette hiermee
echter nog geen definitieve streep
door dit omstreden deel van
rijksweg 19, want het kabinet hoeft
aan dat verzoek geen gehoor te ge
ven. Minister Westerterp (verkeer en
waterstaat) voelt er niets voor, even
min als minister Gruijters, die ver
antwoordelijk is voor de inrichting
van Midden-Delfland.
De komende dagen zal duidelijkheid
komen over het standpunt van het
kabinet, terwijl voorts nog niet
vaststaat of de Kamer zich moet
uitspreken over de vraag of nu ook
het voor 1977 uitgetrokken geld voor
'het werk aan rijksweg 19 (vijf mil
joen gulden) van de begroting moet
worden geschrapt. Want als de Ka
mer het schrappen van deze post
afwijst, zou minister Westerterp dat
kunnen aangrijpen om de motie
naast zich neer te leggen.
Ondanks deze onzekerheden is het
veizet van de meerderheid van de
Tweede Kamer (die in dit geval be
stond uit de PvdA, minus de heer
Roels, PPR, D'66, PSP, DS'70, ARP
minus de heren Schakel en Van
Dam, de KVP'ers Groensmit-Van
der Kallen en Lückers-Bergmans en
de CHU'er Van Leijenhorst) in zover
re van belang, dat het aantoont dat
de traditionele opvattingen over de
noodzaak van grootscheepse ver-
keersvoorzieningen in steeds brede
re kring worden aangevochten en
dat het behoud van waardevolle ge
bieden steeds zwaarder gaat wegen.
Het afwijzen van rijksweg 19 door
Midden-Delfland duidt op verander
ende inzichten. n
Actiegroepen
Het zandlichaam voor Rijksweg 19 dat dwars door Midden-Delfland loopt, met rechts een oude weg met
knotwilgen.
rijksweg 19 deel uitmaakt van de
internationale verbinding tussen Pa
rijs en Amsterdam (via Antwerpen,
Bergen op Zoom, de Beneluxtunnel
en Rijswijk naar Amsterdam) houdt
nauwelijks stand omdat een ander
verbindingsdeel van die route, op
Oud-Beijerland, voorlopig niet zal
worden aangelegd. Daardoor zal ook
het zuidelijk deel van de ruit rond
Rotterdam belast blijven met ver
keer van rijksweg 19.
De bezwaren tegen de aanleg van
rijksweg 19 richten zich vooral op de
aantasting van Midden-Delfland;
een groen- en stiltegebied waarvan
reeds lang vaststaat dat het tegen
de uitbreidende steden moet wor
den beschermd. Bijna twintig jaar
geleden, in de in 1958 verschenen i
Nota ontwikkeling van het westen
van het land, werd de noodzaak er
kend de naar elkaar toekruipende
steden van elkaar te schelden door
middel van gebieden waarin het
groen in plaats van het beton de
hoofdtoon aangeeft. De Randstad
moest bufferzones krijgen en Mid
den-Delfland is er één van; zo'n zes
duizend hectare groot, waarvan on
geveer eenderde langs de rand zal
worden ingericht voor recreatie.
De natuurlijke waarde van het ge
bied is groot, zoals een werkgroep
van de afdeling bouwkunde van de
TH in Delft in een deze zomer ver
schenen overzichtsrapport nog eens
vaststelde. In het gebied liggen bij
voorbeeld de Maaslandse Vlietlan-
den. die worden beheerd door Na
tuurmonumenten. Verder zijn de
veenplasjes langs de spoorlijn Den
Haag-Rotterdam (die het gebied
doorsnijdt) bekend, zijn er enkele
eendekooien en huist er een reiger-
ADVERTENTIE
van de Citroen agent
■Jfe- géén prijsverhoging
2CV nog steeds vanaf 6.999,-
GS nog steeds vanaf 13.180,-
modellen 1977
maak een proefrit la Citroen
kolonie. Er staan veel oude boerde
rijen met erf beplantingen van elzen,
populieren en knotwilgen. Door de
aanleg van rijksweg 19 wordt het
gebied door een niet te passeren
barrière doorsneden, wordt een
broedgebied van weidevogels aan
getast en doet de geluidsoverlast
zijn intrede in het nu nog stille,
gebied.
De meerderheid van de Kamer die
deze argumenten met het aannemen
van de motie heeft onderstreept, wil
echter rijksweg 19 niet zonder meer
schrappen. Gezocht moet worden
naar een alternatief tracé. En daar
voor zijn reeds de nodige oplossin
gen aangedragen.
Zo heeft de Vereniging Milieudefen
sie Delft voorgesteld de weg na
Schiedam te laten afbuigen in ooste
lijke richting (door de Oost-
Abtspolder) en dan voorbij Over-
schie op rijksweg 13 aan te sluiten.
De weg behoudt zo grotendeels zijn
functie, terwijl het niet nodig is de
aanzienlijk gecompliceerder aan
sluiting bij Rijswijk aan te brengen.
Indien rijksweg 19 inderdaad in die
zin, naar de wens van de Kamer,
wordt omgebogen, is opnieuw een
gigantische verkeersvoorziening in
dat deel van de Randstad tot realis
tischer proporties teruggebracht.
DÈ
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw,
jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan
de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een
boekenbon.
Hiertoe is veel bijgedragen door een
tiental actie- en werkgroepen, die
zich al jaren inspannen om rijksweg
19 uit Midden-Delfland te weren en
die vorig jaar nog, toen zij een grote
demonstratieve fietstocht naar het
zandlichaam in aanbouw hielden,
voor een hopeloze strijd leken te
staan. De overwegingen rijksweg 19
aan te leggen, zijn vooral gebaseerd
op verwachtingen, op prognoses over
het toenemend autoverkeer. De be
staande verbinding tussen Den
Haag en Rotterdam, de zes rijstro
ken tellende rijksweg 13, zou in de
toekomst onvoldoende capaciteit
hebben om de toenemende stroom
auto's te kunnen verwerken.
De prognoses zijn echter opgesteld
aan de hand van een verouderde
trend, zodat achter de cijfers (120.000
auto's per dag tussen Den Haag en
Rotterdam in 1985, tegen 75.000 mo
menteel) vraagtekens kunnen wor
den gezet. Bovendien betekent
rijksweg 19 geen ontlasting voor
rijksweg 13, want rijksweg 19 moet in
1985, 40.000 auto's per dag voor zijn
rekening nemen. Rijksweg 13 is dan
met 80.000 auto's per dag nog druk
ker dan nu al het geval is. Ook ande
re argumenten vóór de aanleg van
rijksweg 19 zijn twijfelachtig. De ge
luidshinder in Overschie bijvoor
beeld. waar rijksweg 13 Rotterdam
binnenkomt, neemt ook bij de aan
leg van rijksweg 19 toe.
Maar zeifs in het geval dat door
rijksweg 19 de geluidshinder in Over
schie niet verder zou toenemen, is er
wat dat betreft niets opgelost want
de geluidshinder in Overschie is nu
al te groot. Ook het argument dat
(ADVERTENTIE)
VAN EEN LEZER-
onder redactie van loes smit
Het is ons nu duidelijk waarom
de slagzin „Het bier is weer best"
niet in de Gouden Eeuw werd
uitgevonden. Een door het Zuive
ringschap Veluwe op de „Kranig-
met-water"dag (30 oktoberte
lanceren boekje heeft ons weg
wijs gemaakt. Het gebruik van
vervuild afvalwater kwam ook in
de zeventiende eeuw al voor. In
Tilburg, lezen we. had men daar
voor een heel merkwaardige ma
nier: men maakte er een soort
bier van.
In die tijd werd daar veel wol tot
laken verwerkt. Men vermengde
de wol met terpentijn, het mengs
el van wol en terpentijn werd
vervolgens gewassen met zeep en
rottende urine en daarna spoelde
men de zaak in poelen. Het water
werd hiervan zo verontreinigd,
dat ook het grondwater er van te
lijden had. Dat bepaald niet
schone water uit de poelen deed
men in potten onder toevoeging
van zuurdeeg en roggemeel. Het
brouwsel werd gekookt, waarna
men het luchtdicht afgesloten,
enige tijd liet gisten. Het eind-
produkt dronk men onder de
naam scherp- of scharrebier.
Overigens kan niet zonder meer
gesteld worden dat de bierbrou
wers in het verleden over de gehe
le linie gespeend waren van ook
maar de geringste milieubewust-
hcid. Ook hier verschaft ons het
boekje enig inzicht. Einde zes
tiende eeuw gingen veel Vlaamse
blekers naar de duinen in Noord-
Holland. het gebied tussen Over-
veen en Santpoort. Het zachte
duinwater was bijzonder ge
schikt voor het bleken van hel
linnen. De Vlamingen loosden
het vuile water op de Rampe
vaart. Het water daaruit werd
echter ook gebruikt voor het ma
ken van bier. De brouwers uit
Haarlem namen op een gegeven
ogenblik de manier waarop de
blekers hun bedrijf uitoefenden
niet langer. Zij kregen de steun
van de autoriteiten, die de Vla
mingen een halt toe riepen.
Het op ..kringlooppapier" ge
drukte boekje blikt niet alleen
terug. In de leuk geïllustreerde
brochure, die uitgegeven werd om
te laten zien wat een zuivering
schap is. wordt ook verteld wat
men in de twintigste eeuw kan
doen om watervervuiling tegen te
gaan. De werkwijze van een ri
oolwaterzuiveringsinstallatie
wordt uiteen gezet en verder is
het Europees Handvest voor het
water afgedrukt.
Prof. L. de Jongs dikke boeken
over de tweede wereldoorlog
staan bol van de wetenswaardig
heden, die niets (of vrijwel niets)
te maken hebben met het
krijgsbedrijf. Zo bij voorbeeld
zijn mededeling, dat In 1940 per
jaar nog geen duizend stuks zalm
ln de Nederlandse rivieren werd
gevangen, welk aantal in 1944 was
gestegen tot 2.315. Die stijging
hangt natuurlijk samen met het
wegvallen van de zeevisserij en
het gebrek aan voedsel dat er
toen ln Nederland heerste.
Toch sta Je van zo'n getal nog wel
even te kijken. Ruim tweedui
zend zalmen. Dat betekent dat in
1944 de Rijn nog zo schoon was
dat en de zalm (én de mens) rustig
ln de rivier konden zwemmen. Zo
kort geleden nog, maar kom er nu
eens om.
Overigens is het niet zo vreemd
dat deze zalmen een plaatsje heb
ben gevonden in De Jongs ver
haal. Hij is namelijk zijn maat
schappelijke carrière begonnen
met een verhaal over zalmen.
Toen hij een paar jaar voor de
oorlog als historicus afgestudeerd
was, stortte de jonge doctorandus
zich in de journalistiek en wel bij
het weekblad „De Groene
Amsterdammer", waar de be
faamde Victor E. van Vriesland
zo'n beetje als hoofdredacteur
fungeerde.
„Maak maar eens een mooie re
portage over de zalmvisserij op de
rivieren," zo luidde de eerste
opdracht van Van Vriesland aan
De Jong. Een nogal ongewone en
niet eens zo eenvoudige opdracht.
Een bedrijfstak met een produc
tie van nog geen duizend vissen
per jaar, verspreid over een vrij
poot gebied dat uit te zoeken
is toch geen journalistieke appel-
lepap en zeker niet voor een debu
terend verslaggever. Maar De
Jong heeft het werk geklaard en
zie nu in deel zeven van zijn le
venswerk hoe de ervaringen van
toen nog ln het heden door
werken.
Je ziet toch al zo slecht waar je
loopt in zo'n drijfnat, bevloeid
rijstveld, maar de rijstboeren in
de provincie Nakhon Ratsjasima
aan de oostkant van Thailand
hebben het nu wel extra moeilijk;
tussen hun rijstplanten hebben
zich waarschijnlijk krokodillen
verstopt. De politie heeft de boe
ren al gewaarschuwd dat de die
ren ook op hun velden kunnen
zitten, want er zijn er een stuk of
honderd ontsnapt van een kroko-
dillenkwekerij in de buurt, waar
ze vanwege hun kostbare huid
gefokt worden. Weliswaar houden
krokodillen niet van rijst, maar
wel van boeren.
Zelfs zo'n doodgewoon paaltje
wordt met een beetje kunst- en
vliegwerk een straatmcubcl dat het
aanzien waard is. In New York
maakte iemand er een kleurig pop
petje met armpjes en een gezicht
van.
We gaan 's avonds zo laat slapen
als we zin hebben, maar staan 's
morgens vroeg op omdat we
moeten. Sinds de uitvinding van
het elektrische licht gaan we pas
lang na zonsondergang naar bed
en sinds de komst van de t.v. nog
veel later. Dat betekent dat er
maar een bepaald aantal uren
overblijft om te slapen en dat veel
mensen het met een gemiddeld
„slaapdieet" van zeven tot soms
acht uur doen. Vallen die grenzen
van naar bed gaan en er uit moe
ten weg, dan blijkt heeft een
onderzoek uitgewezen dat al
die mensen ineens veel langer sla
pen. Wat nog niet wil zeggen dat
ze nu düs dagelijks slaap tekort
komen. Teveel slapen als je de
kans daarvoor krijgt, kan net zo
goed als teveel eten, als je achter
bergen van je lievelingshapjes ge
zet wordt. „Onze geregelde portie
slaap weerhoudt ons er op een
voudige en doeltreffende wijze
van dat we ons ..dik slapen", al
dus het tijdschrift De Bejaarden,
dat ook „goed nieuws voor slape-
lozen" brengt: lijders aan slape
loosheid slapen twee keer zo vlug
in met behulp van een natuurlijk
bestanddeeld van ons voedsel,
een aminozuur dat onder meer
voorkomt in melk. kaas. vlees en
groenten. Twaalf vrouwen van 21
tot 45 jaar die aan deze kwaal
leden, kregen bij een test op een
Amerikaanse universiteit een gro
te. bittere pil van dat zuur te
slikken. Herhaaldelijk konden ze
er mee in slaap gebracht worden
en bovendien bleek dat ze op dit
natuurlijke middel veel rustiger
sliepen dan op een van de gebrui
kelijke slaapmiddelen.
Regenval is ook in deze okto
bermaand onder de maat. Er
blijkt uit, dat de blokkering
van oceaandepressies door
hogedrukgebieden (in Scan
dinavië bij IJsland en Rus
land) nog altijd niet tot het
verleden behoort.
Hoewel er in september een
groeizame regen is gevallen,
blijft de droogte van 1976 nog
wel min of meer gesprekson
derwerp. De vraag is: zal het
kalenderjaar 1976 zich blij
ven richten naar het kurkdro
ge jaar 1921 toen er landelijk
niet meer dan 434 millimeter
water viel? We bekijken de
stand van dit moment. Als
wij oktober op gemiddeld
dertig millimeter neerslag
stellen, bedraagt het totaal
tot nu toe dit jaar 383 milli
meter. Redelijkerwijs gespro
ken zal er in november en
december te zamen meer dan
51 millimeter regen vallen én
dus zal het jaar 1921 wel niet
van z'n hoge en droge
voetstuk worden gestoten.
Om in dezelfde droge stijl
door te gaan, wil ik u deelge
noot maken van enkele mo
menten uit het verleden
(vaak zeer ver) toen het soms
ook bar en boos was. In 1715
viel er van maart tot oktober
geen enkele maal regen. Het
graan verdroogde en de rivie
ren stonden droog. In streken
met water bloeiden de tuinen
twee keer. In 1615 verdroog
den in Frankrijk en Zwitser
land bronnen en vijvers. In
1538 droogden de Seine en
Loire uit. In 1303 kon men
(met droge voeten) door de
Rijn en de Donau lopen. In
1152 was het zo heet, dat de
mensen eieren in het zand
kookten. In oude kronieken
staat verder opgetekend, dat
de Rijn in het jaar 1132
uitdroogdeIn 1014 ver
dwenen in de Elzas en Lotha
ringen bronnen en rivieren.
Ook in het jaar 1000 ver
droogden de rivieren in
Frankrijk en stonken de vis
sen als de pest. In 993 werden
de gewassen te velde geroos
terd als in de oven.
Ook de vaak zo vochtige Brit
se eilanden kregen er soms
v#n langs door de droogte en
wat dat betreft staat de lang
durige regenloze periode van
dit jaar per se niet op
zichzelf. Zojuist las ik in een
Engels tijdschrift voor weera
mateurs dat tijdens de grote
droogte van 1252 de rivier de
Shannon kon worden overge
stoken zonder natte voeten
op te lopen. De lente en zo
mer van 1253 waren ook nog
droog (nadat oktober 1252
wel regen had geproduceerd
en soms zoveel dat paden en
wegen doorweekt en ondoor-
gaanbaar waren). De natte
ommekeer kwam pas in de
herfst 1253, feitelijk al in de
late zomer, met als gevolg
dat sommige rivieren buiten
hun oevers traden door het
teveel. De oktoberstormen
werden begeleid door over
stromingen in Lincolnshire.
Eelde
Eindhoven
Don Helder
Luchlh Rld.
Athene
Barcelona
Berlijn
Brussel
F rankfort
Geneve
Helsinki
Innsbruck
Ook dit jaar zagen we in En
geland plaatselijk zeer veel
regen na de grote zo-
merdroogte: in september
nabij Newcastle zelfs 209 mil
limeter: de grootste
maandhoeveelheid daar (in
welke maand ook) van de
laatste negentig jaar.
Nog eenmaal terug naar een
ver verleden en wel de droog
te van 1325 tot 1326 In die
tijd was het zo droog dat de
bekende grote rivieren ln En
geland nagenoeg droog vie
len. De Theems bleef gedu
rende bijna het hele Jaar
zout
HOOGWATER zaterdag 30 oktober: VIlBSlngen
7 03-19 48 Hartngvlletslulzen 7 14 19 «8. Rotter
dam 9 03 2155, Schevenlngcn 8 08 20 41. IJmui-
den 8.57-21.30, Den Helder 0 09-12 05. Hartlngcn
2 28-14 39. Delfzijl 4 32-17.20
Luxemburg
Madrid
Maine*
Mallorca
Nice
Osla
Parijs
Rome
Split
Stockholm
Zuneh
Casa Blanca
l-,lonbo«l
Las Palm as
New York
geheel bew.
r waar bew
onbewolkt
hou'bcwolkt
geheel bew.
half bew
geheel bew.
zibaar bew.
zwaar bew.
motregen
Half bew.
licht bew
