Mensen komisch
in de knoei
T7
iM
Teleurstellende
Verdi-herdenking
Praktische lederwarenmode:
jongeren zoeken kwaliteit
Vermoeiende kijk- en luisteravond
„Een doos vol kruimels"
/fifi 1
'mm
Kei Taki voert Nederlands
Dans Theater naar de
diepten van de holenmens
Eerste concert in keuzeserie van Residentie Orkest
„Liefde half om half": een
onbekommerd avondje uit
Zuidelijk Afrika Congres
richt zich tot Aantjes
over defensie-miljoenen
Zoekgeraakt kind
verdronken
blijkt
- MAANDAG 18 OKTOBER 1976
KUNST
TROUW/KWARTET 7
CT3
door André Rutten
AMSTERDAM Er is veel en
hartelijk gelachen, vrijdaga
vond bij de première van het
blijspel „Een doos vol krui
mels" (The gingerbread lady)
van de Amerikaanse schrijver
Neil Simon in het Nieuwe da la
Martheater. Een „vrije produk-
tie" met onder andere Josephi
ne van Gasteren, Willem Mij-
holt, Hetty Verhoogt, Mar Ja
Lieuwen, geregisseerd door de
Vlaming Jo Dua.
Toch gaat het niet over erg vrolijke
dingen. Een ex-nachtclub-zangeres
van 48 Jaar komt na een ontwen
ningskuur thuis, naar zijzelf en haar
paar vrienden hopen genezen van
haar alcoholisme. Nu zijn die vrien
den niet aan de drank, maar het zijn
toch bepaald geen evenwichtige fi
guren. De een, acteur, bovendien ho
mo, mislukt opnieuw in een grote rol,
waarmee hij eindelijk naam hoopte
te maken. De ander, een niet meer zo
Jonge vrouw, raakt haar man kwijt
ondanks al haar pogingen om er Jong
en aantrekkelijk uit te blijven zien.
Belden komen, bijna tegelijk, hun
leed uitstorten bij de ex-zangeres,
die dan weer troost zoekt bij de
champagne.
Hoe spelen een schrijver, een regis
seur en een groep spelers het klaar,
dat een volle zaal daar om lacht?
In het eerste bedrijf is iedereen nog
vol optimisme, zij het in het besef
hoe wankel zij staan. De zangeres
(Josephine van Gasteren) is vast be
sloten een verstandige vrouw te wor
den, de acteur (Willem Nijholt) moet
nog naar de auditie voor zijn grote
rol, de mooie vrouw (Hetty Verhoogt)
stelt nog alle vertrouwen in haar
schitterende kleren en haar beauty
case. Bovendien neemt de zeventien-
Jarige dochter (Marja Lieuwen) van
de ex-zangeres zeer kordaat haar in
trek bij haar moeder. Daar komt nog
bij, dat zij alle vier zeer ad rem zijn in
hun dikwijls sarcastische manier
van praten (een goede vertaling van
Josephine Soer), ook een middel om
zich in stand te houden. Dat iro-
nisch-pratend vechten handhaaft
zich en blijft komisch werken
als het toch weer berg af begint te
gaan en het houdt bij de kijker de
gespannen verwachting gaande, of
er toch niet nog een keerpunt zal
komen, zelfs als het langer hoe hope
lozer lijkt te worden.
De kracht van de voorstelling is het,
dat regisseur en spelers de figuren
als reële mensen behandelen, die
zichzelf en elkaar voortdurend iro
nisch relativeren en daardoor ko
misch werken.
j
AMSTERDAM In het begin
van dit jaar, op 27 Januari, was
het vijfenzeventig Jaar geleden,
dat de 88-Jarige operacompo
nist, Giuseppe Verdi, dit onder
maanse verliet. Men heeft des
tijds aan dit feit, althans voor
zover het het Concertgebouw
betreft, totaal geen aandacht
geschonken. In de gehele
maand Januari is er in de Grote
Zaal geen noot van deze com
ponist gespeeld.
Op zichzelf is dit niet zo erg. Verdi
was voor alles operacomponist en
zijn werk hoort vooral in het theater
thuis. Maar het is wat vreemd als
men opeens op 16 oktober een Verdi-
herdenklng gaat houden (een peper
dure gala-avond nog wel) en dan
suggereert, dat dit de eigenlijke
sterfdag zou zijn. Of heeft men deze
datum gekozen, omdat het dan pre
cies vijf Jaar geleden was, dat diri
gent Riccardo Muti, die ook thans de
i uitvoering leidde, zijn Nederlandse
debuut maakte met Verdi's Re-
door Jac. Kort
quiem? Ik moet erkennen, dat de
hooggespannen verwachtingen, die
men in 1971 van Muti's uitvoering
van te voren hoorde uitspreken wat
mij betreft niet in vervulling zijn
gegaan. Ik kan mij herinneren mij
naar aanleiding van de VARA-
matinée waarop hij optrad, nogal
kritisch te hebben uitgelaten.
Maar thans opnieuw geluisterd naar
Verdi's meesterwerk, waarvoor Ric
cardo Muti de medewerking had van
de Roemeense sopraan Ileana Cotru-
bas, de Hongaarse mezzo-sopraan
Julia Hamari, de Italiaanse tenor
Veriano Luchetti en zijn landgenoot,
de bas Ruggero Raimondi. Verder
het Groot Omroepkoor van de NOS
(dir. Meindert Boekei), het Neder
lands Vocaal Ensemble (dirigent Ma-
rinus Voorberg) en het Concertge
bouworkest.
En ook ditmaal had ik grote bezwa
ren tegen de wijze, waarop Muti Ver
di meende te moeten (mogen) dirige
ren, met veronachtzaming van een
groot deel van 's componisten zeer
minutieuze aanwijzingen voor tempi
en sterktegraden, met pretentieuze
versnellingen en vertragingen en in
het algemeen met een hang naar het
geweldige, die aan krachtpatserij
doet denken. Precies als toen.
De koren zongen prachtig, al hadden
zij soms (evenals het orkest) moeite
om de dirigent in zijn capriolen te
volgen, hetgeen in zang en spel soms
tot onvastheid leidde. Ileana Cotru-
bas is bepaald geen ideale Verdi sop
raan. Zij bezit noch de stralende
hoogte daartoe vereist, noch de tem
peramentvolle laagte. Onbegrijpe
lijk dat zij het Libera me een toon te
laag Inzette met alle nare gevolgen
van dien.
Julia Hamari, Veriano Luchetti en
Ruggero Raimondi waren beter voor
hun taak berekend, maar ook zij
hadden last van de veelal te zware
begeleiding en van de onvaste en
onberekenbare tempi van dirigent
Muti.
■Al met al een teleurstellende Verdi-
herdenking.
Hetty Verhoogt, Josephine
van Gasteren, Willem Nijholt
komisch in de knoei in Een
doos vol kruimels"
door Hans W. Ledeboer
DEN HAAG Een bezoek van de uit New York afkomstige Japanse
choreografe Kei Takei is op zichzelf al een gebeurtenis: nog nooit is haar
groep „Moving Earth" of zijzelf buiten de Verenigde Staten opgetreden, nog
nooit heeft iemand haar werk gedanst, behalve haar eigen ensemble. Zo
werd „Light Part XI" het eerste werk dat zij ooit voor een ander ensemble
dan haar eigen groep maakte en wel voor het Nederlands Dans-Theater.
Al haar werk heeft van het begin af de naam ..Light" gekregen Dat begon in
1969 met „Part I" en het is nu al gevorderd tot „Part XI". Het Nederlands
Dans-Theater bracht „Part XI" vrijdagavond in het HOT met als omlijsting
gedanst door Kei Takei zelf en de mede-leider van ..Moving Earth",
Maldwyn Pate „Part VIII" en „Part X". Op 21, 22 en 23 oktober zal het
Nederlands Dans-Theater „Light Part XI" in het HOT herhalen.
Meldwyn Pate leidde de voorstelling in met te zeggen dat alle werk van Kei
Takei en haar „Moving Earth" abstract is en dat men niet moet gaan vragen
naar enigerlei betekenis. Het gaat om sensitlviteiten en gevoelsspanningen,
zodat het antwoord op alle vragen ligt besloten in hetgeen de toeschouwer
zelf ondervindt.
Wel. via de eigen gevoelssensaties kregen we lang niet alle antwoorden.
Waarom heet Kei Takel s serie ..Light"? Wat wij te zien kregen was helemaal
niet licht. „Part XI" heeft zelfs niet alleen „aardse wortels", het bevindt zich
helemaal in de diepten van de holenmens. Een soort onderwereld, extra
verzwaard met keistenen spel met de voornaam van de choreografe?
waarvan de grootste zijn opgesteld als decorstukken, de wat kleinere
worden rondgezeuld in draagnetten, een aantal nog kleinere wordt gebruikt
om er ritisch mee te „klikken" als deel van de muziek en de kleinste doen
dienst om over de toneelvloer te rollen of om er „magische figuren" mee op
die vloer uit te zetten. Muzikaal en ritmisch worden gevoelens opgewekt van
de zuidelijke Philippijnen, Melanesië of het oosten van Indonesië. Boven
dien is de sfeer donker, grotachtig, zowel voor wat betreft het decor als voor
wat betreft de „ritualiteit".
Overigens is de beweging interessant, zij het soms wat lang met veel
herhalingen het op „klassieke" manier afronden van een thema en
monotoon zowel in muziek als in beweging. Het feit, dat Kei Takei zelf zegt
terug te willen keren tot de elemantariteit van het eigen lichaam en alle
techniek te vergeten, wil echter wel zeggen dat haar werk, hoe primitief het
op het eerste gezicht moge aandoen, niet een zeer hoge mate van virtuositeit
en danstechnische vaardigheid eist.
door Adr. Hager
Een deel van de unieke collectie
strijkbouten die zoals wij reeds eer
der berichtten, dinsdag 26 oktober
bij Sotheby Mak van Waay in
Amsterdam wordt geveild. Het Is de
collectie Bleeker. de grootste op dit
gebied in Europa. In totaal komen
ruim veertienhonderd stuks ter ta
fel In drie velling-zittingen, 's mor
gens. 's middags en 's avonds.
door André Rutten
HAARLEM „Liefde half om
half" is geschreven voor een
Engelse vakantie-schouwburg
en het wordt hier gespeeld voor
een gezellig avondje uit.
De spelers in deze Nederlandse voor
stelling (een vrije produktie van
Joop van den Ende) zijn Lies Fran
ken. Ko van Dijk, Pleuni Trouw,
Jeroen Krabbé, Edda Barends en
Arnold Gelderman (die moest inval
len voor Hugo Metsers, door een on
geval uitgeschakeld). Mensen van
klasse dus, die onder regie van Adri
an Brine nog meer technische effec
ten uit een blijspel halen dan er in
zitten. De schrijver ervan is Alan
Ayckborn. befaamd geworden door
zijn „Slippers" en o.m. door de trilo
gie „Zo zijn onze manieren", vorig
seizoen door Theater gespeeld.
Ayckbron kiest voor zijn blijspelen
wel mensentypes van nu. In dit geval
drie echtparen, waarvan de mannen
bij dezelfde onderneming werken, de
een wat hoger geplaatst dan de an
der, waarbij de een een slippertje
gemaakt heeft met de vrouw van een
ander met als gevolg voldoende
luchtige verwikkelingen voor een
avondvullend blijspel. Die doen zich
voor ten huize van de beide echtpa
ren het derde raakt er toevallig bij
betrokken en hun beider wonin
gen zijn niet naast elkaar op het
toneel gelegen, maar door elkaar
heen, wat op zichzelf nog weer ko
mische effecten toevoegt.
Bij de première, zaterdagavond in de
stadsschouwburg van Haarlem,
werd er veel en gul gelachen.
DEN HAAG Een langdurige en
vermoeiende kijk- en luisteravond.
Zo zou men het eerste concert in de
keuzeserie van het Residentieorkest
kunnen karakteriseren, een concert
overigens waarmee men vooral de in
meerderheid aanwezige jonge toe
hoorders een dienst bewees.
Dit althans kon men concluderen uit
de reakties bij „in C" van Terry
Riley. Dit popartwerk geschreven
voor „Any number of instruments"
heeft de bedoeling een soort trance
muziek te zijn zoals ook Steve Reich
in het laatste Holland Festival pre
senteerde. Riley is uitvoerder
componist. doch het uitvoeren werd
zaterdagavond overgelaten aan diri
gent Richard Dufallo. Uitvoeren wil
zeggen „eindeloos" in snelle
achtsten het C-dur-akkoord op de
piano aan
slaan. De om de vleugel gegroepeer
de musici omspelen die herhaling,
toenemend en afnemend, nauwelijks
iets toevoegend, minimale klankver
schillen. Het werd een korte uit
voering. namelijk ruim twintig mi
nuten. Bij een uitvoering in Polen
presteerde men het veertig minuten
de herhaling te herhalen. In het
Congresgebouw voelde men na zo'n
vijf minuten aan een deel van het
publiek: „Moet dat nog lang duren",
twee minuten later verliet de eerste
toehoorder de zaal maar hij vond
nauwelijks navolging. Er zullen er
zeker geweest zijn die de knop had
den willen omdraaien, maar de jeugd
was wildenthousiast. Zij zijn op dat
gebied dan ook meer gewend.
Geopend werd met Empreintes van
Xenakis. Deze componist-architect
bedient zich in dit vorig jaar geschre
ven werk van het van hem inmiddels
bekende procédé met lange uniso-
no's en talrijke glissandi. „Unhei
misch" klinken de strijkers waaro-
verheen de blazers klaroenstoten
uitstorten. De muziek van Xenakis
is weieens papieren muziek genoemd
en dat etiket zou men gevoegelijk
ook op Empreintes kunnen plakken.
Het Haags knapenkoor van Marius
Borstlap was uitgenodigd medewer
king te verlenen aan „Polla Ta Dhl-
na" van dezelfde componist. Op recl-
teertoon brachten zij enkele verzen
uit Antigone van Sofokles en die
tekst zal hen weinig of niets gezegd
hebben. Dirigent Dufallo beloonde
dit aandeel met het uitdelen van
enkele handdrukken. Verdiend! Ook
hier de glissanditechniek, al werd
het werk dan ook al in 1962 geschre
ven. Een blamage dat voor de aan
vang van de uitvoering de dirigent
moest wachten op twee orkestleden
die te laat opkwamen.
Japans
Dankzij de medewerking van de drie
leden van het Tokk-ensemble was
het mogelijk twee Japanse werken
uit te voeren. Onbetwist hoogtepunt
van deze avond was het onvergelijk
bare spel van Katsuya Iokoyama op
de shakuhachi, een soort bamboe
fluit die in de veertiende eeuw al
bekend was. De noodzakelijke
hoofdbewegingen geven het geheel
een bezwerend karakter. Uitgevoerd
werd „November Steps" dat Take-
mitsu schreef bij de 125ste verjaar
dag van het New York Philharmonic
Orchestra. De componist bedient
zich ook nog van de biwa, een
vijfsnarige korthalsluit, bespeeld en
met een driehoekige houten
plectrum geslagen door Kinshi Tsu-
ruta. Men kreeg de indruk dat beide
instrumenten op meesterlijke wijze
werden bespeeld. Zij brachten on
noemelijk meer spanning teweeg
dan in het even langdurige werk van
Riley.
Het Japanse duo werd aangevuld
met de harpiste Ayako Shlnozaki en
de fluitist Koos Verheul in „Polari
teiten" van Maki Ishii. De componist
plaatst de oosterse en de westerse
instrumenten tegenover elkaar (de
polarisatie) en hij tracht door middel
van een langdurige orkestinleiding
een spanningsveld op te roepen.
Daarin slaagt hij in zoverre, dat hij
de chaos bereikt die hij de instru
menten tegenover elkaar plaatst.
Meer interessant dan boeiend, doch
dat gold in feite voor dit gehele
concert.
„Hoe kunt u dat rijmen?
door Annemarie lilcker
Hoewel de verschillende
imitatie-leren materialen technisch
steeds beter worden is de vraag
naar echt leer. vooral bij jongeren,
sterk aan het groeien. De „hang"
naar natuurlijke materialen, zoals
jute. canvas en tuigleer, vrij simpel
verwerkt en vooral praktisch in het
gebruik, is ook in de leermode
terug te vinden. Een plunjezak of
een leren schoudertas worden
beiden met dezelfde nonchalance
gedragen, het verschil ligt meestal
in de kosten.
Mensen die de hele dag op pad zijn
Plegen nog wel eens wat mee te
piepen; zij hebben meestal
behoefte aan een grote tas. Ideale
werktassen zijn de grote naturel
tuigleren „postbode"-tassen met
twee of meer vakken en een flinke
schouderriem. Reizen, het zich
verplaatsen, speelt de laatste jaren
een steeds grotere rol. Dat blijkt
ook uit het uitgekiende aanbod van
lichte bagage. Winkel en reistassen
worden gemaakt van nylons en
contrasterende naturel biezen.
Soepele koffers in dezelfde
materialen, die tweemaal zoveel
ruimte bieden als ze tonen, het
soufflet-model, hebben
versteviging gekregen in de vorm
van een aluminium frame. Er zijn
zeer luxueuze relssets die variëren
van leren toilettassen,
beautycases,
documentenenveloppes.
polstassen, attaché-koffertjes (die
voldoende ruimte bieden aan nog
een overhemd en een
scheerapparaat) en degelijke
(doktersachtige) kantoortassen in
fraai bruin-grijzig runderleer. Een
leren koffer wordt meestal te duur
en te zwaar. Dat is weggelegd voor
miljonairs die geen
koffersjouwprobleem kennen.
Leren tassen met analine geverfd
waardoor de nerf blijft meedoen en
de kleur genuanceerd wordt,
hebben een persoonlijker en meer
„gedragen" effect dan de met
dekverf bewerkte tassen; zeker in
de kleuren van dit seizoen, naturel,
bruin en bruinrood.
Zilver en goud waren tot nog toe
uitsluitend voor de avond. Maar dit
seizoen mag u best overdag een
zilveren ceintuur met daaraan vast
een piepklein tasje omdoen.
Van zacht plooibaar leer worden
portemonnees, etuis, portefeuilles
en beursjes gemaakt. Sommige
portemonnees zijn zo zacht dat ze
achterlaten, zelfs niet op de
achterzak van de strakste
spijkerbroek. De moneybelt, zoals
de goudzoekers ze droegen, worden
tegenwoordig zeer vernuftig
gemaakt. Aan de binnenkant van
een ceintuur zit een haast
onzichtbare ritssluiting, waarin
geld en waardepapieren verborgen
kunnen worden.
Wie bang is voor zakkenrollers of
verlies, schaft zich een zacht leren
portefeuille aan, die om de
schouders wordt gedragen met een
koordje onder het jasje) net zoals
een revolver.
Van boven naar beneden:
Werktassen van naturel tuig
leer van Fred de la Bretonniè-
re (75 en 145 gulden)
Supcrlichte reiskoffer in don
kerbruin nylon, naturel afge
biesd, op alluminium frame.
Van der Miessen, Velp.
Papiergeld zit veilig opgebor
gen in deze geldriem. Fred de
la Bretonnière (prijs 39
gulden)
Van een medewerker
Tijdens het dit weekeinde ge
houden nationaal „Zuidelijk
Afrika Congres" stuurden de
450 deelnemers een telegram
naar de a.r.-fractieleider Aan
tjes over de door hem (namens
het CDA) in de Tweede Kamer
gestelde eis dat 150 miljoen
gulden méér aan defensie moet
worden besteed. Het telegram
zegt: „Met dat geld wordt de
NAVO ondersteund, die ook
Zuid-Afrika in westerse han
den moet houden. Blanken mo
gen blijkbaar wapens hebben,
zwarten niet. Hoe kunt u dat
rijmen?"
Het congres belichtte de investe
ringen in zuidelijk Afrika en de hou
ding van de bevrijdingsbewegingen
daartegen. Vertegenwoordigers van
de Swapo, Sactu en MPLA waren
naar Groningen gekomen om aan te
tonen waarom handhaving van in
vesteringen altijd tegen hun vrijheid
ingaat. Andrew Kellembo van het
internationaal vakverbond In Brus
sel meldde dat 57 Nederlandse con
cerns in Zuidelijk Afrika gevestigd
zijn. Daaronder is de Shell, die mede
de economie daar beheerst, welke
immers geheel afhankelijk is van de
invoer, verwerking en distributie van
olie. Shell is er de laatste drie Jaar
driemaal zo groot geworden en inves
teert nu opnieuw om de komende
Jaren even sterk te groeien. AKZO
betaalt niet eens het vereiste toch al
veel te lage loon, aldus Kellembo.
De KLM heeft vanaf 1938 enorm
verdiend aan de landingsrechten in
Johannesburg, mede door de emi
gratie-aanmoediging van onze rege
ringen, wat nu voor de geëmigreer-
den grote gevaren gaat opleveren.
Dit maakte Ben van Kaam duide
lijk. In Zuidelijk Afrika zijn verder
58 Zweedse bedrijven. 200 Duitse,
500 Amerikaanse en 630 Britse.
Ewald Katj avena van de Swapo
maakte duidelijk waarom Kissinger
bemiddelen wil: zoals hij in het Mid
den-Oosten afreisde tot de olieboy
cot opgeheven was en daarna de
problemen even groot of nog groter
achterliet, zo is het hem in Zuid-
Afrika nu alleen om de economische
en strategische belangen te doen. De
V.8. hebben 3,68 miljard geïnves
teerd in Afrika, waarvan 1,5 miljard
dollar in Zuidelijk Afrika. De Ameri
kaanse investeringen in Zuid-Afrika
nemen per jaar met 20 procent toe.
terwijl ze in de rest van Afrika mo
menteel Jaarlijks met zes procent
teruglopen.
Katjavena maakte veel indruk met
zijn woorden over de menselijke pro
blemen in de bevrijdingsbewegin
gen: „De zwarte heeft nooit zelf leren
beslissen, er werd altijd over hem
beslist." En verder: „Ik ben Juist vijf
weken in Zambia geweest op de Na-
mibië-farm van de Swapo; ik heb
daar de gewonden zien terugkomen
uit de guerilla in Namibië. De vrij
heid komt niet naar Je toe, Je moet
ervoor vechten."
HAARLEM De sinds zaterdag
middag vermiste vierjarige Richard
Zoontjes uit Haarlem is zondagmor
gen opgehaald uit het water van de
Jan Gijzenvaart in Haarlem. Het
jongetje is waarschijnlijk tijdens
het spelen verdronken. Zaterdaga
vond begonnen buurtbewoners en
politie met een uitgebreide speurac
tie maar zonder resultaat. Zondag
morgen vroeg ontdekte een agent
het lichaampje.
