Meer dan 40.000 vogels
door botulisme gestorven
Goede buitenlandse boeken
in Nederlandse uitgaven
Zwolle kampt met een flink
tekort aan arbeidsplaatsen
Vrijwel alle watervogels dragen bacterie bij zich
Ambtenarenbond verontwaardigd
Bejaardenhuizen mogen hun
personeel niet uitbreiden
Jongeman door het
hoofd geschoten
n
Britse mijnenveger gelicht
Brief van GS Overijssel aan minister Lubbers:
Jurgens biedt
NOS-bestuur
excuses aan
Tot leringh
en vermaak
DINSDAG 5 OKTOBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
door Barend Mensen
ROTTERDAM Hoeveel slachtoffers het botulisme in de afgelopen hete zomer in vrijwel heèl het
land heeft gemaakt is niet precies vast te stellen. De heer E. A. ter Laak, dierenarts bij het Centraal
diergeneeskundig instituut te Rotterdam, schat dat het er minstens veertigduizend zijn geweest.
De zwaarste klap hebben de wilde
eenden gehad. Het grootste rampge
bied was de Biesbosch. met name
het Dordtse deel. dat overduidelijk
de brandhaard van het botulisme
was. In de Biesbosch alleen al wer
den tienduizend kadavers verza
meld. waarvan een kleine achtdui
zend in het vaak moeilijk toeganke
lijke krekengebied aan de zuidkant
van het Eiland van Dordt.
Vorige week nog is men hier drie
dagen bezig geweest met het oprui
men van dode vogels. Maar dat was
dan voor het laatst. Aan de voor
waarden, waaronder de bacterie het
voor de vogels zo gevaarlijke gif in
dode lichamen ontwikkelt
(stilstaand, zuurstofarm en warm
water) wordt namelijk niet meer vol
daan. De temperatuur van het water
is de laatste tijd aanzienlijk gedaald.
Op sommige, zeer ernstig bedreigde
plaatsen waren al waterhuishoud-
kundige maatregelen genomen om
vervuilde kreken te kunnen
doorspoelen en bovendien heeft de
regenval van de laatste weken de
waterstanden verhoogd. Ook in de
Biesbosch kon mede daardoor heel
wat besmet water worden afgevoerd.
Daardoor gebeurt op het ogenblik
niet waar men aanvankelijk bang
voor was. namelijk dat ook onder de
duizenden trekvogels, die dit gebied
als rust- en als fourageplaats gebrui
ken. talloze slachtoffers zouden
vallen.
Ook volgend jaar
Het botulisme is dank zij de gewij
zigde omstandigheden krachteloos
geworden. Tijdelijk dan, want vrij
wel de gehele populatie aan watervo
gels in Nederland (voornamelijk een
den en meeuwen en wat zich in hun
sfeer beweegt) draagt de bacterie bij
zich. Dat wil zeggen dat ook volgend
jaar, als de resten van dode vogels
terechtkomen op plaatsen waar de
omstandigheden voor gifvorming
door de bacterie geschikt zijn, het
botulisme weer hoogtij gaat vieren.
De bacterie zelf doet de vogels niets.
Alleen als zij het gif binnenkrijgen
gaan ze dood. Een belangrijke rol in
de overdracht spelen de maden, die
de kadavers aanvreten en als lekker
maar in dit geval dodelijk hapje wor
den opgepikt. Eén besmette made is
al voldoende om een eend te doen
sterven. Ook vergiftigde weefsel
deeltjes, die naar de bodem gezon
ken zijn en b: het zoeken naar voed
sel door de vogels naar binnen wor
den gewerkt, zijn funest.
Het feit dat de bacterie onder de
watervogels alom is verbreid is het
grote probleem voor de bestrijding.
Of de vogelsterfte volgend jaar even
massaal zal zijn als deze zomer
hangt in de eerste plaats af van de
vraag of men tijdig min of meer
afdoende maatregelen kan nemen.
Vooralsnog is het verzamelen en ver
branden van dode vogels de enige
directe mogelijkheid om iets te
doen.
Elk vogelkadaver is onder de beken
de omstandigheden een gifbron. die
snel moet worden opgeruimd en ver
brand. Het is echter onmogelijk elk
kadaver te vinden en onschadelijk
te maken, dat heeft de praktijk wel
bewezen.
Voorkomen
De tweede stap is te trachten de
omstandigheden zo te wijzigen dat
vermeerdering van de bacterie en
gifvorming niet meer mogelijk zijn.
Voorkomen moet worden dat zich
bij lage waterstanden plassen en
poelen vormen met stilstaand wa
ter. dat door de zonnestraling ge
makkelijk boven de kritieke tempe
ratuur van 20 graden C. kan komen.
Het Recreatieschap Nationaal Park
de Biesbosch en het gemeente
bestuur van Dordrecht hebben bij
de regering gepleit voor een centrale
aanpak van het botulisme, zij willen
dat het rijk mogelijkheden opent
voor een betere doorspoeling en dus
afvoer van de besmetting.
Een derde maar wel beperkte moge
lijkheid is om op plaatsen waar
zeldzame vogels enige tild vertoe-
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Het personeelsbestand van bejaardenhuizen mag
per 1 januari aanstaande niet meer uitstijgen boven dat van 1
oktober. Het ministerie van CRM heeft hiertoe besloten omdat
de stijging van de pensionkosten voor bejaardenoorden, die uit
de bijstand betaald worden, niet verder meer mogen oplopen. De
laatste jaren is het aantal personeelsleden veel sneller toegeno
men. dan het aantal bejaarden, aldus CRM.
ven maatregelen te nemen om hen.
met wat voor afschrikkingsmetho
des dan ook. te verjagen.
Andere bestrijdingsmiddelen dan
deze passieve zijn er gewoon niet. Er
bestaat weliswaar een anti-
botulineserum, maar omdat dit met
de injectiespuit moet worden toege
diend, kan het alleen incidenteeel
worden gebruikt. In de IJsselmeer-
polders heeft men er met succes
zieke lepelaars mee behandeld. Van
een vrij lange immuniteit is dan
toch ook nog geen sprake. Amper
een maand later hadden de vogels
wederom een botuline-vergiftiging
kunnen oplopen. Het effect van het
..doorspoelen" van zieke vogels met
water op zichzelf al een marteling
wordt in deskundige kring zeer
twijfelachtig genoemd.
De ambtenarenbond*ABVA heeft op
het besluit van CRM nogal veront
waardigd gereageerd. Er is over de
maatregel geen vooroverleg met de
bonden geweest. Bovendien vindt de
ABVA een verhouding van drie per
soneelsleden op tien bejaarden, zoals
de norm officieel is. al aan de lage
kant.
Het ministerie stelt daartegenover,
dat deze verhouding in veel bejaar
denhuizen behoorlijk overschreden
wordt. De verschillende colleges van
gedeputeerde staten mogen de be
jaardenoorden namelijk toestaan de
verhouding drie op tien te boven te
gaan. En van dat recht schijnen ze
goed gebruik gemaakt te hebben.
Vandaar dat ze die bevoegdheid dan
ook per 1 januari verliezen. Alleen
staatssecretaris Meijer van CRM zelf
zal de bejaardenoorden dan nog
kunnen ontheffen van de verplich
ting niet boven de genoemde norm
uit te komen
Zoals bekend is er inmiddels een
adviesgroep aan het werk om voor
CRM te onderzoeken of er niet een
andere regeling mogelijk is om de
pensionkosten voor bejaardentehui
zen te financieren. De bijstandswet
is hier in principe eigenlijk niet voor
bedoeld, en kan de lasten ook nau
welijks dragen
Van een verslaggever
NUENEN De achttienjarige G W
uit Nuenen heeft gisteren bekend
dat hij zondagavond de zeventienja
rige P. F. uit Nuenen door het hoofd
geschoten heeft. Dat gebeurde bij
een frietkraam. Het slachtoffer werd
opgenomen in een ziekenhuis in
Eindhoven en verkeerde na een ope
ratie gisteren buiten levensgevaar
Het was gisteren nog steeds niet
duidelijk waarom geschoten werd:
er was geen sprake van ruzie of zo
I door C. G. van Zweden
AMSTERDAM De uitgeverij
Lemniscaat heeft een aantal
redelijk goede buitenlandse
jeugdboeken voor het Neder-
i landse publiek toegankelijk ge
maakt. Vooral een roman over
het Westduitse gevangeniswe
zen. moet vanwege de kwali
teit met nadruk worden
genoemd.
IDat boek is ..De vier vrijheden van
Hanna B.' van Ingeborg Bayer. Dit is
méér dan een boek voor de oudere
jeugd. Het is een volwaardige roman,
en een goede ook. Het boek bevat
het verslag van een intelligent meis
je. dat thuis geen enkele vorm van
begrip ontmoet, en mede daardoor
op „het verkeerde pad" terecht
komt. Hanna Bogner (zo heet ze)
belandt in de gevangenis. Met haar
relaas schopt ze keihard aan tegen
een schijn-heilstaat. die genormeerd
is naar een volgzame, middelmatige
meerderheid. Met die „fatsoenlijke"
meerderheid wordt in dit boek
onvermijdelijk ook Jezus geïden
tificeerd. Dat ligt uiteraard niet aan
Jezus.
Het boek rekent af met de ingebak
ken gemeenheid van een strafsys-
teem dat gericht is op het kleine
(bereikbare) kwaad, op het naamloze
leger ratten dat aan de rand van de
welvaart knaagt, maar dat-de echte
rovers systematisch onverlet laat. In
dit systeem komt de bijbel mee. zelfs
door de muren van gewapend beton
heen. maar vraag niet hoe: In de
strafbunker van de gevangenis heb
ben de delinquenten „overdag niets
anders dan een stoel en een bijbel, en
's nachts een matras en een deken".
Geen wonder dat de dundrukblaad-
jes uit het evangelie worden ge
scheurd om er sigaretten van te
rollen.
Dit boekje laat zien hoe gevangenis
sen broedplaatsen van verbittering
zijn en uitstekende leerscholen voor
een verdere loopbaan in de misdaad.
Hanna B. komt overigens tot een
analyse van eigen en andermans fa
len. en slaat na haar vrijlating een
andere weg in. Of ze op die weg
slaagt is een open vraag, waarmee de
lezer achterblijft. Deze roman is
slechts 120 pagina's lang. en verloopt
in één vloeiend betoog, zonder inde
ling in hoofdstukken Dat geeft het
verhaal iets snels, iets gejaagds, als
of het onder pressie in één nacht op
papier werd geslingerd Het boek
geeft een helle belichting van de
psychische microkosmos van een le
ven dat op enkele vlerkante meters
samengeperst moet worden uitge
vochten. En wat valt in dat bestek te
beleven? De schrijfster heeft de klei
ne dingen van de dagelijkse sleur als
met een telescoop uitvergroot om er
iets leefbaars en iets leesbaars uit te
halen. Dat is knap en authentiek
gedaan
„Tegen de draad in"
Een tweede boek is „Tegen de draad
in", van de Noorse schrijfster Else
Breen Dat is veel duidelijker een
meisjesboek. Het gaat over een kind
van vijftien jaar. dat thuis enkele
moeilijkheden ondervindt en ver
oorzaakt. Ze komt uit een gezin
waarvan ook de moeder een volledi-
mi
ag
W
aa
er.
i
Maurice Trocard. alias Maurice Bonjour, alias Mories Besjoer.
ge dagtaak buitenshuis heeft Dat
brengt mee dat er „huisregels" be
staan. alle gezinsleden moeten nun
steentje bijdragen Het meisje Berit
heeft daar moeilijkheden mee. Bo
vendien heeft ze haar eerste verwik
kelingen met jongens
Een leuk boek. hier en daar geestig,
met soms pittige dialogen. De moe
der komt overigens veel reëler over
dan de vader, die psycholoog is. en
in de gesprekken met zijn kinderen
onbevangenheid mist. Het is alsof
hij elke situatie volgens het boekje
probeert op te lossen. Afgezien van
deze oneffenheid een goed boek.
Voor meisjes van dertien tot zestien
jaar.
Stille Sijmen
Het derde boek is „De belegering
van Stille Sijmen". van de Ameri
kaan Lynn Hall. Hoofdpersoon is de
scholier Robert Short, die een bere
kenend karakter heeft en de verper
soonlijking is van de Amerikaanse
dollarverheerlijking. De eenzelvige
Robert krijgt van zijn ouders geen
enkele correctie: zij bewonderen
hem alleen. Robert gaat op een ach
terbakse manier met zijn leraren
om. Hij zoekt hun zwakke plekken
op en ricnt zijn diplomatie op die
zwakke plaatsen. Zo weet hij door
het opvoeren van een steeds wisse
lende rol de meeste leraren voor zich
in te nemen, niet in de laatste plaats
door zijn intelligentie. Slechts een
enkele heeft de komediant door
Zijn grote tegenspeler is Stille Sij
men, een bejaarde zonderling, die in
feite ook al jaren een rol speelt. Deze
Sijmen. die net als Robert in een
gehucht langs de Mississippi woont,
heeft diep in de ontoegankelijk be
boste bergen een p5»lek gevonden
waar nog de ginsengwortel groeit.
Een plek die nog niet door de steeds
wassende stroom dagjesmensen is
gevonden. De ginsengwortel brengt
veel geld op. omdat de Chinezen
geloven in de geneeskrachtige wer
king van het wortelsap.
Robert brengt al zijn slimheid in
stelling om de oude en weerloos lij
kende man zijn geheim te ontfutse
len. maar Sijmen. die zelf zijn
door niemand bevroede achter
baksheden heeft, geeft dat geheim
niet prijs. De ginsengwortel is naast
de karige sociale uitkering, zijn eni
ge bron van inkomsten. Thema van
dit boek is dat de jonge, altijd op
dollars jagende Robert, en de oude.
eveneens slimme Sijmen. zich aan
elkaar ontdekken en tot zelfonder
zoek komen. Een goed boek voor
jongelui omstreeks vijftien iaar.
Het vierde boek is eveneens van
Lynn Hall. „Maak me niet kapot."
Een bewonderenswaardige roman,
die door alle leeftijdsgrenzen
heenbreekt. Het verhaal speelt weer
in Buck Creek (Ioa). hetzelfde ge
hucht waar Stille Sijmen woont. De
ze roman brengt de zelfingenomen
heid van een kletsende, konkelende,
roddelende dorpsgemeenschap in
beeld. Net als in de roman van Inge
borg Bayer is 00n van de grondmo
tieven de bekrompen meerderheid,
die het leven normeert, en die min
derheden uitstoot en doodverklaart.
Tom Naylor. een goede leerling,
raakt bevriend met een wat oudere
jongeman, die uit de militaire dienst
is ontslagen mdat hij homofiel is.
Tom Naylor. die dat zelfs niet be
vroedt. kot onder de verdenking
eveneens homofiel te zijn en wordt
door de dorps- en schoolge
meenschap als een metaatse geme
den. Als de rector van de school
later de verdenking hardop uit
spreekt. stort voor Tom (die er tot
dan toe niets van heeft begrepen)
een wereld in. Hij ontdekt dan dat
zijn vriend inderdaad homofiel is.
Deze roman volgt Tom in zijn steeds
killer wordende eenzaamheid, die
praktisch tot zelfvernietiging leidt.
Er is slechts 00n die hem begrijpt
en hem trouw blijft: zijn vriend.
Een knap en lezenswaardig boek.
dat model staat voor de geestelijke
terreur waaronder minderheidsgroe
pen soms moeten leven Een boek
voor de oudere jeugd, en naar ik
vermoed ook voor mensen die aan
de andere kant van het leven staan,
laten we zeggen de zestig-plussers.
Het vijfde boek is van eigen bodem.
..Het geheim van Mories Besjoer"
van Anke de VMRIES Een kinder
boek (10 tot 14 jaar) Het verhaal
gaat over een Franse timmerman,
die bij een aangestoken bosbrand
zijn vrouw, zijn kind en zijn huis
verliest. Hij trekt vanuit Frankrijk
naar Nederland om een nieuw be
staan op te bouwen. Hij wordt gla
zenwasser. Mories Besjoer (Maurice
Trocard. die „Besjoer" ging heten,
omdat hij bij begroetingen „bon
jour" placht te zeggen) maakt veel
vrienden onder de jeugd van de Ba-
listraat. Samen met die jeugd be
leeft hij spannende avonturen. Een
sprakenend en geestig geschreven
werkje, waarin platte vooroordelen
orden opgeruimd, en waarin aangrij
pende verhalen voorkomen. Bij
voorbeeld het verhaal van de zeven
pijnbomen, waarin Mories mild. en
met begrip, het verhaal vertelt van
de mensen die zijn ondergang be
werkten.
Een boekje dat de jeugd met rode
oortjes zal lezen en dat zoveel kali-
teit heeft (het Is bekroond met de
zilveren griffel) dat ook oudere le
zers het met smaak zullen genieten.
Een bokje dat ook prachtige voor-
leesstof voor onderwijzers bevat.
Ingeborg Bayer: ..Dc vier vrij
heden van Hanna R." 120 pag.
Prijs II.tO.
Else Breen: ..Tegen de draad
in". 110 pag. Prijs 11.t0.
Lynn Hall: ..De belegering san
Stille Sijmen". 103 pag. Prijs
11.90.
Lynn Hall: ..Maak me niet ka
pot". 140 pag. Prijs 11.90.
Anke de Vries: ..Het geheim
van Mories Besjoer". 111 pag.
Prijs 13.50.
Al deze uitgaven zijn van Lem
niscaat. Rotterdam.
Gisteren is met de drijvende bok Magnus 1 de gelichte Britse mijnenveger Fittleton in Den Helder
aangekomen. De mijnenveger zonk vorige week. O.P DE FOTO WORDT HET WRAK GELEIDE
LIJK UIT HET WATER GETILD
ZWOLLE De werkgelegenheid in Zwolle, een van de twee groeikernen in het noorden des lands,
moet aanzienlijk verbeterd worden, zowel in kwantitatieve als in kwalitatieve zin. Gedeputeerde
Staten van Overijssel hebben dat minister Lubbers van economische zaken laten weten
In een andere brief aan de be
windsman spreken GS hun bezorgd
heid uit over de werkgelegenheid in
Noordoost Overijssel, Twente en
Urk
GS staat de ontwikkeling van Zwolle
naar een hoog niveau van verzorging
voor ogen De provincie-hoofdstad
moet voorzien in de behoefte aan
werk voor een zeer ruime regio. Al
leen al voor West-Overijssel, slechts
een deel van de Zwolse ar
beidsmarkt. bestaat volgens recente
cijfers van het Economisch Techno
logisch Instituut Overijssel tot 1980
behoefte aan bijna 7000 arbeids
plaatsen. Zal echter het nationale
beleid ten aanzien van Zwolle gestal
te krijgen dan dient de werkgelegen
heid er zich op zodanige wijze uit te
breiden, dat de berekeningen van de
ETIO nog belangrijk worden over
troffen.
Onderwijs
Zwolle zit. aldus het provinciaal be
stuur niet alleen verlegen om meer
werk maar ook om hoger gekwalifi
ceerd werk. De lagere functies zijn
relatief te sterk vertegenwoordigd.
Het onderwijs, dat in Zwolle krach
tig is geconcentreerd, zorgt voor een
veelzijdig aanbod op de ar
beidsmarkt. Tot het verzorgingsge
bied van het onderwijs behoren een
half miljoen mensen. De huidige
werkgelegenheid is echter onvol
doende. zodat velen wegtrekken of
een baan aanvaarden die niet in
overeenstemming is met hun oplei
ding. Omdat deze bevolkingsgroep
cultureel-maatschappelijk dringend
nodig is voor een juist leefklimaat,
zou het wervingsbeleid gericht moe
ten worden op vestigingen meteven-
wichtige opbouw en op het aantrek
ken van specifieke werkgelegenheid
voor middelbaar en hoger opgelei
den. zoals in research-laboratoria, op
tekenkamers, accountantsbureaus
enzovoort. Ook voor een belangrijk
deel van de noord-Veluwse gemeen
ten. 85.000 inwoners omvattend, zal
Zwolle In de toekomst dienen tc
voorzien in de vraag naar werkgele
genheid
Rijksdiensten
Wat de sociaal-economische situatie
in Overijssel in zijn algemeenheid
betreft, hebben GS er de minister
van economische zaken op gewezen
dat er sinds drie jaar fundamentele
veranderingen optreden, die hen gro
te zorgen baren uit een oogpunt van
welvaart en welzijn. Dit geldt vooral
de naar hun gevoel „ronduit onaan
vaardbare werkloosheid onder jeug
digen". Wat Twente betreft, waar
een flink stuk industriële werkgele
genheid verloren is gegaan, wordt
toepassing nodig geacht van de in-
vesteringspremieregeling regionale
vestiging en uitbreiding industriële
en dienstverlenende bedrijven. In de
spreiding van rijksdiensten zou dit
landsdeel moeten worden be
trokken.
Verder zou Twente financieel gelijk
gesteld dienen te worden aan andere
pré-gewesten, zoals Eindhoven en
Rijnmond Noodzakelijk zou voorts
zijn een snelle beslissing omtrent de
verbinding vla Twente met Duits
land en een positieve beslissing inza
ke de doortrekking van Rijksweg 36
(„Een eindeloze lijdensweg"), die
Twente met noord-Nederland moet
verbinden. Volstrekt onaan
vaardbaar is volgens OS. dat minis
ter Westerterp van verkeer en wa
terstaat met zijn bezuinigingsmaat
regelen in Harderberg 70 procent
van het avond- en weekendvervoer
per bus zou willen laten vervallen.
Gelet op de stadsgewestelijke ont
wikkeling acht het provinciaal be
stuur van Overijssel het gewenst dat
ook Kampen niet uit het oog wordt
verloren. Hoewel het zich uitdrukke
lijk schaart achter de consequenties
van het „Zwolle-groetstad-beleid"
voor de regio ls het van oordeel dat
er een zeker evenwicht moet zijn op
het punt van de voor deze twee ge
meenten toe te passen stimulerings
maatregelen.
Zorgen maken GS zich over Urk, zo
laten zij minister Lubbers weten. De
ontwikkeling van de werkgelegen
heid ls erg onzeker geworden als
gevolg van de vangstquotering. Dat
betekent dat er ook grote moeilijk
heden bestaan of dreigen voor de
met de visserij samenhangende be
drijvigheid En dat terwijl de be
roepsbevolking snel toeneemt, om
dat 50 procent van de bevolking Jon
ger is dan 20 jaar. Versterkte toene
ming van de uitgaande pendel ls niet
te verwachten. De provincie zal het
Initiatief nemen om samen met de
departementen van landbouw en
visserij en van sociale zaken tot een
planmatige aanpak voor de proble
men op Urk te komen.
Van een verslaggever
HILVERSUM - In de vergadering
van het NOS-bestuur vrijdag zal
voorzitter mr. E. M. C. Jurgens zijn
excuses aanbieden voor het uitgaan
van een brief aan de minister van
CRM over bestuursadviezen voor
wijzigingen ln de omroepwet. De
bnef werd pas vier weken later aan
het bestuur ter goedkeuring voorge
legd. Het bestuur heeft dit ln zijn
vergadering van 24 september „ver
bijsterend" genoemd en de brief
schriftelijk ingetrokken.
Mr. Jurgens verklaarde gisteren in
zijn maandelijkse persgesprek dat
hij het bestuur zal meedelen, dat de
brief door een administratieve fout
is verzonden. De voorzitter van dc
commissie die een advies aan de
minister heeft voorbereid, ontkende
in de vergadering van 24 september
waarbij mr Jurgens wegens zijn ver
blijf in Italië niet aanwezig was, dat
de commissie een conceptbrief had
opgesteld. Mr Jurgens verklaarde
dat er wel degelijk een concept-brief
was. Deze had echter aan het be
stuur moeten worden geadresseerd
en niet aan de minister
AMSTERDAM „Tot lering en ver
maak" van onze lezers zij hier alsnog
vermeld dat de tentoonstelling van
deze naam tot en met 5 december m
het Rijksmuseum te Amsterdam
wordt gehouden Onze redacteur
beeldende kunst was dat in zijn en
thousiasme vergeten te vermelden
bij de bespreking die wij j 1 zaterdag
ln onze krant plaatsten
