Eerlijk, open overleg met
Van Kemenade voortzetten
dichtbij
IO 3
"k
■het grote moment!
unmentaar De minister en het bijzonder onderwijs
Leuze (1)
Keuze (2)
Benzine wordt,
niet duurder
autogas wel
Genuanceerde
benadering
is gewenst
het blijven (leuke) lapmiddelen
huilen
stukje brug
0
JNDI
ERDAG 30 SEPTEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 5
Federatie Nederlandse Vakbe
weging heeft met enige grimmig-
d opnieuw de voorkeur uitge-
oken voor de handhaving van
hoge peil van de collectieve
7ieningen. In het belang van de
liinstbedeelden, „die de collectieve
s roorzieningen het hardst nodig heb-
«n", is de FNV-top bereid naar de
te gaan met de boodschap,
lat er ook in 1977 op het loonfront
ai iet veel valt te halen.
ondanks de bereidheid de
eden te confronteren met de harde
;eus tussen de collectieve voorzie-
eiiingen en de netto-inhoud van het
rs xmzakje, ondanks de poging de
eden uit te tillen boven het najagen
an eng groepsbelang, is er geen
)0 prake van dat daarmee de proble-
nen zijn opgelost.
Voortwoekerende inflatie, hoge
werkloosheid en terugvallende eco-
lomische groei zijn er de oorzaak
""ian dat de financiering van de col
lectieve uitgaven niet meer rond is
e krijgen. Bijna 55 procent van het
eld dat we met zijn allen verdie-
len, gaat naar de collectieve sector
zelfs de pogingen van de regering
Dm de groei van de uitgaven tot één
irocent per jaar te beperken zal het
I inancieringsprobleem waarschijn-
ijk niet oplossen. Minister Duisen-
»rg kan er van mee praten.
Het benodigde geld krijgt de over
alleen binnen wanneer
werknemers, ondernemers en vrije
iberoepsoefenaren bereid zijn tot
-41980 de broekriem aan te halen en
dan nog zal er op onderdelen van de
emeenschapsvoorzieningen moe
ten worden bezuinigd.
Die bezuinigingen zijn ook nodig,
omdat het weinig realistisch is te
verwachten dat de Nederlandse
werknemer bereid is genoegen te
nemen met een „minlijn" in de
lonen. Wil er voor hem aan
koopkracht iets overblijven dan is
een zekere beperking van de stij
ging van de belastingen en de socia-
e premies onvermijdelijk.
,vlOpmerkeIijk in het voorzichtige
manoeuvreren van de FNV-top tus-
ar sen de gemeenschapsvoorzieningen
en de particuliere bestedingen is de
loyale houding van de Industrie
bond NW. Deze bond immers tor
pedeerde dit voorjaar de eerste po
ging van FNV-voorzitter Wim Kok
Uil om de leden te bewegen terwille
van de werkgelegenheid enkele pro
centen van de prijscompensatie te
laten zitten.
Nu is het de industriebond zelf die
met de leden wil nagaan of er met
een deel van de prijscompensatie
arbeidstijdverkorting kan worden
betaald. Door het beschikbare werk
over meer mensen te verdelen zou-
f den misschien veel werklozen weer
aan een baan kunnen worden ge-
holpen.
Hoewel de berichten uit de eerste
ledenvergaderingen niet bemoedi
gend zijn de schrik voor verlies
van koopkracht zit er na een jaar
loonmatiging al diep in zijn enke
le tientallen bondsbestuurders toch
druk bezig hun leden te bewegen
ook dit keer niet het onderste uit de
kan te halen.
De kar van de economie moet weer
in het spoor. De harde, dreigende
taal van Arie Groenevelt aan het
adres van werkgevers en kabinet
doet aan deze principiële bereid
heid niets af, ook al moet daar
onmiddellijk aan worden toege
voegd dat veel bonden, met name
van het CNV, al maanden eerder
tot de conclusie zijn gekomen dat
de bomen ook in de economie -
niet tot in de hemel groeien.
Premier Den Uyl zal het een en
ander met welgevallen aanzien.
Voor hem moet het een geruststel
lende gedachte zijn dat de vak
bondsgelederen zich in het vooruit
zicht van de verkiezingen sluiten
Van een verslaggever
DEN HAAG Ondanks de BTW
verhoging van 1,8 cent per liter met
Ingang van 1 oktober zullen de maxi
mumprijzen van superbenzine en
normale benzine gelijk blijven. Dit Is
het gevolg van de ontwikkeling van
de marktnote ringen en de dollar
koers. De prijs van autogas (LPG)
gaat als gevolg van de doorbereke
ning van de BTW-verhoging onge
veer 0,7 cent per liter omhoog tot
44,1 cent per liter. De prijs van stook
olie met het maximum zwavelgehal-
te van 2.5 procent zal door de ont
wikkeling van de marktnote ringen
met 3,90 per ton omhoog gaan.
door T. M. Gilhuis
Het commentaar dat Trouw
van 18 september j.l. gaf op de
verschijning van het Cahier
voor het christelijk onderwijs:
„Centrum en omtrek" verwijt
de Unie „School en Evangelie"
een te éénzijdige selectie als
het er om gaat stemmen uit de
wereld van het christelijk on
derwijs over deze Contouren
nota te laten horen. En het
sluit zijn bespreking van dit
Cahier af met de vraag: Of is de
tegenstelling tussen de minis
ter en het christelijk onderwijs
al zó verhard, dat ook binnen
het christelijk onderwijs
opklinkende positievere gelui
den niet meer gehoord mogen
worden? Met andere woorden
scoort Van Kemenade bij
het bijzonder onderwijs alleen
maar minpunten? En mag daar
niemand op pluspunten
wijzen?
Om met Aantjes te spreken zo
min als alles geoorloofd is om Van
Kemenade te steunen, zo min is alles
geoorloofd om hem te bestrijden. Ik
deel die mening. Wie dan de balans
opmaakt inzake de verlies- en
winstpunten die de minister in de
kringen van het bijzonder onderwijs
maakt, moet om te beginnen
- inderdaad met Trouw opmerken,
dat daar de schaal veelszins naar de
negatieve richting dóórslaat. Om te
gelijkertijd te constateren dat de be
strijding dóór lang niet altijd met
geoorloofde middelen plaats vindt.
Een kleine bloemlezing aan doornen
en distels geplukt op mijn tochten
door het land en gelezen uit onder
scheiden periodieken van het protes
tants christelijk onderwijsveld:
de minister doet aan hersenspoe
ling bij de mensen van het bijzonder
onderwijs; hij wil ze omturnen.
hij dringt ons zijn socialistische
visie op; hij infiltreert.
Van Kemenade is kundig, maar
hij is ook de gevaarlijkste man die
we ooit voor het christelijk onderwijs
gehad hebben.
aanvaarding van de school van de
Contourennota zou de nationalisatie
van ons vrije onderwijs met zich
meebrengen.
Wandelend door dit doornige veld
krijg je steeds meer de indruk dat de
van brandstichting verdachte al
lang tot brandstichter is veroor
deeld. Er zijn er die de werkzaamhe
den van de minister zouden willen
reduceren tot die van een tuinman
op een kerkhof. Hoogstens als
kassier van een boerenleenbank
zou hem een distributief onder-
ynjsbeleidzijn toegestaan. Van elke
constructie inzake ordening en op
bouw van het onderwijs zou hij zich
ver moeten houden. De indruk wordt
soms gevestigd dat hij al geheel afge
schreven is. Althans denk ik dat
wanneer op een onderwijsavond van
christenen, zoals ik onlangs mee
maakte, bepaald en heel nadrukke
lijk gebeden wordt voor Van Agt.
maar Van Kemenade in dat gebed
(vanzelfsprekend?) géén plaats
krijgt. Zo krijg je de indruk dat een
zekere vergroving van het raster van
v het christelijk onderwijs heeft
plaatsgevonden wanneer „goede" zo
wel als „kwade" initiatieven en plan
nen van de minister zonder meer alle
ten vure gedoemd worden.
Dichterbij
In april j.l diende de VVD met
steun van twee CDA-fracties (waar
onder de KVP) in de Eerste Kamei
een motie in met de bedoeling de
minister te verwijten ongrondwette
lijk in strijd met de vrijheid van
onderwijs te handelen wanneer
hij een nieuw schooltype, namelijk
de middenschool, zou willen invoe
ren. De wetgever zou zonder wijzi
ging van de grondwet niet mogen
overgaan tot het instellen van één
verplicht schooltype voor één en de
zelfde leerplichtige leeftijdsgroep.
Op 2 september daaraanvolgende
verklaarde echter in de Tweede Ka
mer de KVP-afgevaardigde Hermes
dat „onderwijsstelsel en het onder-
wijstype inderdaad door de over
heid kunnen worden vastgesteld en
dat men dan niet in strijd met de
vrijheid van onderwijs kan komen".
In de grondwet aldus Hermes
toen „staat namelijk dat de open
bare school bij de wet wordt gere
geld. De openbare school is duide
lijk dus een zaak van de overheid.
Wil het bijzonder onderwijs inder
daad naar gelijke maatstaf bekos
tigd kunnen worden, dan zal het
bijzonder onderwijs niet anders ge
structureerd kunnen worden dan
het openbaar onderwijs omdat an
ders de bekostiging naar gelijke
maatstaf niet uitvoerbaar is". Dege
nen aldus nog steeds Hermes
„die zeggen dat bij het invoeren van
welk onderwijstype dan ook ik
denk hierbij aan de middenschool
gehandeld zou worden in strijd met
de vrijheid van onderwijs, hebben
dus geen gelijk". Even later conclu
deerde Hermes zelfs met het oog op
de minister: „Ik meen dat wij zelfs
wat de vrijheid van richting betreft
elkaar heel dicht genaderd zijn".
Verderweg
Daarom dient het pleit gevoerd te
worden voor een meer genuanceerde
benadering van de plannen van de
minister. Zó, dat eerlijk en objectief
alle facetten van de in het geding
zijnde problematiek gezien worden.
Dan zullen beurtelings aanvaarding
èn afwijzing nodig blijken.
Allereerst de vrijheid van onderwijs.
In de toelichting op de rijksbegro
ting voor het dienstjaar 1977,
(hoofdstuk VIII) Onderwijs en We
tenschappen lees je: „Essentieel
voor een dergelijk onderwijsbestel
(opvoeding tot mondigheid) is de
pluriformiteit van het schoolwezen^
de vrijheid van betrokkenen om.
binnen grenzen van doelmatigheid
en rechtszekerheid, met name hun
eigen mens- en maatschappijbeeld
in de school tot uitdrukking te bren
gen". Opnieuw met Aantjes zeg ik
dan: „Dit acht ik van wezenlijk be
lang. We zullen de minister bij de
beoordeling van zijn beleid daaraan
houden en toetsen".
In de Troonrede echter stelt de pas
sage over het onderwijs teleur; ze is
zwakker geformuleerd dan wat er in
de bovengenoemde toelichting
staat: „Met erkenning van eigen ver
antwoordelijkheid van met name
het bijzonder onderwijs spant de
regering zich in voor verbetering en
vernieuwing van de onderwijsvoor
zieningen. Dit lezend zeg ik met
Algra: „Die zin had moeten luiden:
met name met erkenning van de
vrijheid en verantwoordelijkheid
van het bijzonder onderwijs" Dat
lijkt meer dan alleen een verschil in
formulering
Anderzijds kan ook geconstateerd
worden dat - in beperkte mate
het bijzonder onderwijs en de mi
nister elkaar sprekend over de vrij
heid van onderwijs dichter gena
derd zijn
uit dit commentaar te noemen
„de middenschoolleuzen maken.de
indruk dat na het verlaten van de
middenschool nog elk beroep studie
kan worden gekozen, dit is een vorm
van volksverlakkerij". Tot zover So
cialisme en Democratie.
Herkenning
Uiteraard betekent dit allerminst
dat de minister nu in elk opzicht
wanneer het gaat om de vrijheid van
het onderwijs van het bijzonder on
derwijs 't groene licht zou moeten
krijgen. Men denke aan de veelheid
van bezwaren die van deze zijde
veelszins terecht worden inge
bracht tegen de Contourennota.
Men acht daar telkens toch weer de
vrijhed van onderwijs bedreigd; de
overheid aldus het verweer
heeft zich hier uitsluitend te bepa
len tot het stellen van eisen van
deugdelijkheid en voorwaarden van
bekostiging; te zeer wordt de Nota
gepresenteerd als een visie op het
Nederlands onderwijsbestel en niet
als een perspectief op het onderwijs
beleid in Nederland; met andere
woorden de onderscheiding open
baar en bijzonder onderwijs dient
veel duidelijker om niet te zeggen
voor het eerst gemarkeerd te wor
den en in een tweede visie van de
Nota zal ruimte moeten worden ge
schapen voor indiening van alterna
tieve mogelijkheden van de zijde
van het bijzonder onderwijs. Enz.
Maar dat neemt niet weg mits de
vrijheid van onderwijs gehandhaafd
wordt dat het C D A in zijn com
mentaar op de Nota toch kon ver
klaren in te stemmen met de uit
gangspunten van het hierin vastge
legde onderwijsbeleid voor de toe
komst. En het is verrassend in het
christelijk historisch contactblad
„De Nederlander" (24 sept. jl.) te
lezen dat in dit commentaar van het
CDA het nu ook weer niet direct
nodig was de formulering van de
gestelde voorwaarde vrijheid van
onderwijs veertig tot vijftig maal
te herhalen! Je moet aldus dit
blad „dan wel het gevoel krijgen
dat hier een stokpaard wordt bere
den. waardoor het tegendeel wordt
bereikt van wat het commentaar
bedoelt"
Trouw van 18 september heeft gelijk
wanneer het constateert dat in het
protestants christelijke kamp veelal
éénzijdig tégen de middenschool
wordt geageerd. Terzijde deze op
positie vindt men ook in het PvdA-
kamp Men zie het artikel van Dick
Mantel in „Socialisme en Democra
tie" 'juli aug. "76) Daarin leest men
dat de minister de gunstige effecten
van de middenschool overschat en
in sterke mate de risico's er van
onderschat De minister probeert
van twee walletjes te eten als hij
zich voorstelt aldus dit verhaal
dat de middenschool zowel de ge
lijkheid van onderwijsresultaten als
de gelijkheid van ontplooiingskan
sen zal bevorderen. En om niet meer
Maar nu het PvdA-veld weer ver
latend om terug te keren "tot het
protestants christelijke erf ook
positieve geluiden ten aanzien van
het beleid van de minister ontbre
ken hier geenszins. En waarom zou
den die niet gehoord mogen
worden?
Ik noem drie voorbeelden. In een
betoog over de „Contourennota en
de eigen plannen van het christelijk
onderwijs" (Bulletin Unie „School
en Evangelie", juni 1976) betoogt M.
Baayens (voorzitter Commissie In
tegratie Basisonderwijs) dat het
C D A. zich reeds vanaf 1973 tot aan
zijn concept programma voor 1977-
1980 achter de plannen van de mi
nister inzake de basisschool heeft
geplaatst. In dat concept voor de
toekomst zegt het C D A onder
meer dat experimenten met een
driejarige middenschool nodig zijn
naast de in de gang zijnde experi
menten om een gegronde mening te
vormen over een toekomstige mid
denschool. Dit overwegende al
dus deze christelijke historische
spreker „doet het zeer vreemd
aan als plotseling de huidige minis
ter als uitvinder van kwalijke uit
gangspunten en dito doelstellingen
voor het onderwijs wordt afgeschil
derd". In uitgangspunten en
doelstellingen ten aanzien van het
funderend onderwijs herkennen we
in de Contourennota onze eigen
doelstellingen aldus Baayens.
Ook mag niet vergeten worden dat
reeds bijna twee jaar geleden de
emeritus hoogleraar in de didactiek
aan de V.U., prof. dr. G. Wielenga,
een klemmend pleidooi voerde voor
invoering van de middenschool juist
op grond van bijbelse doelstellingen
omdat deze school bedoelt op te
leiden voor een alternatieve presta
tiemaatschappij. namelijk een waa
rin iedereen zich inzet (dat wil zeg
gen prestaties levert) ten bate van
anderen. (Inkom jan. '75). Betekent
dit niet dat Wielenga in de Nota
herkent datgene wat de bijbel be
doelt met het zich inzetten voor
anderen?
Ik denk ook aan wat dr J. H. Mees
ters in november 1975 in het blad
van het Christelijk -Pedagogisch
Studiecentrum schreef, toen deze in
de conceptie voor een middenschool
de volgende bjbelse grondlijnen ont
waarde: de onderstreping van de
gelijkwaardigheid van alle mensen;
de verantwoordelijkheid voor de
medemens en voor de schepping;
het ontplooien van de totale per
soonlijkheid; het opkomen voor wie
onder ligt.
Kortom ook déze stemmen wor
den gehoord en betekenen derhalve
allerminst dat het protestants chris
telijk onderwijs het gesprek met de
minister zou willen afbreken
Tenslotte Indoctrineert de minister
werkelijk niet? De visie in de Con
tourennota neergelegd is toch een
duidelijk socialistische? Ongetwij
feld. De minister heeft zélf gezegd:
„Het zou betreurensaardig zijn als
dat niet zo was" (Haagse Post. 11,
oktober 1975) Maar daarmee zegt
hij allerminst te bedoelen een keuze
te willen blokkeren om de zijne door
te drukken. Hoe zou je anders ooit
mensen meer mondig kunnen
maken?
In zijn debat met Nelie Smit-Kroes
dit jaar op de V U gehouden zei de
minister letterlijk „Grote ruimte
moet worden gelaten ten aanzien
van de mogelijkheid van mensen om
in geestelijke vrijheid hun eigen
koers te kunnen uitzetten; de moge
lijkheid van mensen om onderwijs
in te richten en op te richten naar
eigen visie op mens en samenleving,
binnen grenzen van deugdelijkheid
en doelmatigheid die de overheid
Minister Van Kemenade
(links) en de schrijver van dit
artikel drs. T. M. Gilhuis, op
een congres van de Unie
School en Evangelie.
stelt vanuit maatschappelijk be
lang. Géén staatspedagogiek. géén
indoctrinatie Ik meen dus dat de
overheid op de inhoud van het on
derwijs grote heel grote terughou
dendheid moet betrachten" (VU.
Magazine juni 1976).
Een voorbeeld dat het de minister
hier ernst is? We citeren uit onver
dachte schriftuur, het Nederlands
Dagblad. Het gaat daar over een
experiment middenschool uit te
voeren door het vrijgemaakt gere
formeerde onderwijs in Drachten
Genoemd blad (21 juni '76) schrijft
dan: „Drachten heeft zeer nadruk
kelijk elke onbijbelse inhoud en in
terpretatie van de uitgangspunten
(die de minister stelde ten aanzien
van de middenschool) van de hand
gewezen en daaraan een bijbelse in
houd gegeven En deze interpretatie
van Drachten is door de minister
geaccepteerd, zó volkomen, dat bij
de toekenning van deelname aan
het middenschoolexperiment aan
Drachten het besluit van de minis
ter aldus geformuleerd werd: „dat
deze school vanuit haar doelstellin
gen voor Gereformeerd onderwijs
(art. 31) een eigen bijdrage kan leve
ren aan de pluriforme ontwikkeling
van een Nederlandse mid
denschool"
Plus én min.
Nog eenmaal Van Kemenade voor
het bijzonder onderwijs plus óf
min0 Plus: men heeft de minister op
zijn woord te geloven en te vertrou
wen wanneer hij zegt de vrijheid van
onderwijs te willen blijven garande
ren en dat hij niet wil en van zijn
visie uit ook niet kón indoctrineren.
Min: toch heeft het bijzonder onder
wijs als vrije vogel boven het veld
zwevend telkens weer het gevoel
aan te botsen tjegen een netwerk van
centralistische overheidsbedra-
dingen.
Plus en min samen genomen en
mijns inziens het christelijk onder
wijs de balans laten zien van een
méérwaarde die hierin resulteert dat
het „gemeen overleg" tussen deze
minister en het christelijk onderwijs
van beide zijden in alle eerlijkheid,
openheid en beslistheid gevoerd,
nog niet moet worden afgebroken.
Drs. T. M. Gilhuis is voorzitter van
de Unie School en Evangelie".
onder redactie van loes smit
Een lelijke, kale muur geef je
allicht een verfje. Of je doet er
iets anders mee. waardoor zo'n
muur een beetje vrolijker wordt
om tegenaan te kijken. Zo gaat
dat tenminste in woonhuizen en
andere gebouwen, maar het heeft
nogal even geduurd voor ze er
achter kwamen dat je kale muren
in een straat best op dezelfde ma
nier kunt opfleuren. Uit Enge
land bereikte ons eens een in
deze hoek toen afgedrukte
plaatje van een straathoek, ivaar
de ene boodschappen sjouwende
heer bijna tegen een andere op
botste. Eén van beiden ivas echt.
de ander was op de blinde muur
om de hoek geschilderd. Zo herin
neren we ons ook een muur. ivaar-
op levensechte gevels waren aan
gebracht. alsof dat ook woonhui
zen waren, en uit eigen land
joas dat niet in Purmerend? - de
kale zijmuur van een hoog flatge
bouw. ondanks protesten van be
woners beschilderd met balkons
vol wasgoed.
Al deze verfraaiingen vallen on
der de intussen ingeburgerde
term „townpainting" (waarom ei
genlijk niet gewoon stadsbeschil-
deringhoewel dat begrip veel
meer omvat dan alleen maar het
beschilderen van kale muren
volgens Gosse Oosterhof van de
Rotterdamse Kunststichting. Die
stichting houdt zich onder meer
bezig met de verlevendiging van
Rotterdam en Oosterhof vertelt
in het tiidschrift ..Rotterdam"
I wat townpainting dan wel in
houdt: ook beschilderde lan
taarnpalen vallen er onder, be
schilderde trams en bijvoor
beeld een groot, ingelijst
portret van Multatuli. dat tegen
een saaie muur is gehangen. In
Rotterdam voeren kunstenaars
alleen opdrachten uit. of maken
ze in de wijken met bewoners sa
men iets leuks. Zo hebben
buurtbewoners zelf schetsen en
ideeén aangedragen vooreen on
ooglijk spoorwegviaduct, aan de
hand waarvan de kunstenaar
Joop van Meel definitieve ont
werpen voor de bogen maakte.
Tijdens een wijkfeest zetten toen
zestig volwassenen en kinderen
samen met Van Meel de ontwer
pen op de bogen.
„Eigenlijk.zegt Oosterhof, „zijn
muurschilderingen lapmiddelen.
Je zou ze niet moeten hebben, de
stad zou zonder de schilderingen
aantrekkelijk moeten zijn. Je ziet
ze vooral op plaatsen waar af
braak is gepleegd en lelijke mu
ren vrij komen. Maar de stad is
nu eenmaal saai, dat is duidelijk.
Je moet trouwens niet op elke
vrijstaande muur die zich er
enigszins voor leent. een
muurschildering gaan aanbren
gen. want dan wordt het precies
even saai. Je moet de muren met
zorg kiezen Juist het on
verwachte detail maakt de stad
aantrekkelijk. Je loopt een hoek
om en je ziet ineens iets
iiWitUf,
De minst ingewikkelde en toch leuke manier van ..townpainting":
geef kinderen verf en kwasten in handen en laat /e gewoon hun gang
gaan. Dit resultaat werd deze week bereikt in Nieuwegein. waar 336
scholieren een 75 meter lange schutting bij het net geopende gemeente
huis mochten beschilderen.
In Ouwehands dierenpark heb
ben ze alle reden tot huilen. Met
de wolven, want daar zitten de
moeilijkheden. De wolvenfamilie
bestaat uit drie exemplaren, en
uitbreiding van binnenuit ziet er
niet in. Veertig jaar lang, zo lang
het dierenpark bestaat, komen er
wel elk jaar lang nieuwe wolfjes
bij. maar even zo gauw zijn ze
weer verdwenen. Voordat ook
maar iemand in de buurt kan
komen, blijken de moeders hun
nakomelingen al geconsumeerd
te hebben. Er wordt daar jaarlijks
wat met de wolven afgetobd. Een
enkele keer is het gelukt een wol-
vejong in ijltempo bij de moeder
weg te grissen en met de fles groot
te brengen. Maar die flessewolfjes
moesten, eenmaal groot genoeg,
mooi de deur uit. want de troep
accepteert zo'n buitenshuis opge
voed jong niet. Van alles hebben
ze al geprobeerd in het park. Ze
hebben wel eens niet meer dan
twee wolven gehouden, ook wel
eens vier, ze hebben gefokt met
grijze, bruine en zwarte wolven, ze
hebben zwangere vrouwtjes apart
gezet en ook wel eens niet apart,
het heeft allemaal niet mogen ba
ten. De wolvenverblijven zijn
ruim genoeg, dus daar kan het
zeker niet aan liggen Waar het
dan wèl aan ligt, daar zijn ze in al
die jaren nog niet achter, en daar
om zal er nu een echte wolvenken-
ner te hulp worden geroepen.
Wie een onvervalst stukje van de
wereldbekende Tower bridge
thuis wil hebben, moet nu zijn
slag slaan. Het stukje vraagt wel
enige ruimte, want in Londen
werden te koop aangeboden twee
negentiende-eeuwse machines
één met een vliegwiel van 37> me
ter doorsnee en samen ruim zestig
ton wegend plus een echt wer
kend. op schaal gebouwd model
van de Towerbrug. De beide ma
chines hebben de brug sinds de
opening in 1894 zonder haperen
geopend en gesloten, zodat ze dui
delijk niet van de hand worden
gedaan omdat ze niet goed meer
zouden werken. De kwestie is. dat
kort geleden de op stoom werken
de hydraulische apparatuur ver
vangen is door een moderne
elektro-hydraulisch systeem.
Kenners noemen de negentiende-
eeuwse machinerieën 'mecha
nische meesterstukken, die tonen
over welke grote talenten de inge
nieurs uit het Victoriaanse tijd
perk beschikten'. Opdat iedereen
dat met eigen ogen zal kunnen
blijven bewonderen, is een van de
oude pompmachines als toeris
tische attractie in de T owerbrug
gehandhaafd.
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw,
jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan
de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een
boekenbon.
VAN EEN LEZER-
