ïthodesië
laakt VS
Carter nog ver van Witte Huis
Ian Smith: een
koppige rebel
Carter noemt Ford
,,niet eerlijk"
AMERIKA
KIESTZUN
PRESIDENT
Onrust na dood Spaanse student
Strauss nam
dossiers over
Lockheed
mee
3h\laar: verder overleg niet uitgesloten
fl Malaria komt
weer krachtig
opzetten
sraëlische Arabieren: ontsla ambtenaar
Britse premier
contra rebellen
in Labourpartij
Soepel draaiende campagne ondervindt tegenwind
i- v'".a
ti igtriwrii iMiiiim jnrirnTrTirirT~
rwm'I mwiim u—W»
9ENSDAG 29 SEPTEMBER 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
jONN (AFP, UPI) De
Vestduitse bondskanselier Helmut
Ichmidt heeft gisteren gezegd dat
let ministerie van defensie nauw-
ieurig zal onderzoeken of de ver-
Iwijning van Lockheed—dossiers
Ijdcns FransJosef Strauss minis
terschap op defensie.
Westduitse kwaliteitskranten,
Frankfurter AUgemeinc Zeitung
Hp de Süddeutsche Zeitung, be-
ihtten gisteren dat de documenten
over de aankoop mogelijk met
omkoping van Starfighter—straal
jagers van Lockheed door CSU-
voorman Strauss zijn meegeno
men toen hij van het ministerie van
defensie in 1962 overstapte naar dat
van financiën.
Beide dagbladen zeiden dit te heb
ben vernomen van regerings
woordvoerders, Het Westduitse mi
nisterie van defensie heeft bevestigd
dat dat er getuigen zouden zijn van
99
de verhuizing van de Lockheed-
dossiers.
Strauss zou de dossiers hebben mee
genomen toen hij in 1969 wegging als
minister van financiën. Wat er daar
na mee is gebeurd is uit het onder
zoek nog niet duidelijk geworden.
Het Beierse hoofdkwartier van de
CSU heeft de berichten gisteren te
gengesproken. ,Het is verkiezings
propaganda "om de magere kansen
van de regeringscoalitie (van socia
listen en liberalen) te verbeteren,
aldus de CSUwoordvoerder.
Strauss heeft in een vraaggesprek
met het zondagsblad Welt am
'Sonntag de suggestie gewekt dat
Schmidt, tijdens diens minis
terschap op defensie van 1969 tot
1972 contacten heeft onderhouden
met de Amerikaanse vliegtuigfa
briek Northrop. Zo zou hij een on
derhoud hebben gehad met de alge
meen directeur van Northrop en her
haaldelijk brieven hebben geschre
ven aan prins Bernhard om het de
fensiesysteem van Northrop aan te
bevelen.
Londen (Reuter, upi, ap) De leider van de blanke minder-
cibeidsregering in Rhodesië, Ian Smith, bestrijdt dat over de
eBrits-Amerikaanse bemiddeling voorstellen te onderhandelen
iwalt.
volgens hem zouden de voorstellen
Voor een zwart meerderheidsbewind
binnen twee jaar zijn aanvaard door
We presidenten van de buurlanden
van Rhodesië. Aanvankelijk aldus
Bmith. moest over de opzet van de
overgangsregering nog worden ver
per gepraat, maar later gingen Zam
bia en Tanzania met de voorstellen
akkoord. Hij beschuldigde de Afri
kaanse onderminister van buiten
landse zaken William Rogers van
jkwade trouw. Deze heeft gezegd dat
laover de Brits-Amerikaanse voorstel
verder kan worden gepraat.
Smith toonde zich daarover zeer ver-
maar sloot verder overleg niet
Dl uit. De frontlijnpresidenten hebben
na een vergadering in de Zambiaan-
se hoofdstad Loesaka dit weekeinde
n| tot Groot-Brittannië het verzoek ge-
A richt een grondwetgevende confe-
e| rentie bijeen te roepen om over een
nieuwe constitutie voor Rhodesië te
praten. Zij vrezen dat in de voorstel-
len zoals die nu op tafel liggen toch
nog te veel invloed zal blijven bij de
blanke minderheidsregering van
e| Rhodesië.
iij De Britse onderminister voor buiten
af landse zaken Ted Rowlands is op het
ogenblik in Botswana om met de
frontlijnpresidenten of hun verte-
)i genwoordigers te praten over hun
verlangens en over eventuele aan-
e passingen van de Brits-Amerikaanse
voorstellen.
Uit de reactie van Ian Smith op de
LONDON (UPI). De malaria rukt
internationaal weer op. zelfs in ge
bieden waarvan gemeld was dat de
ziekte er bijna was uitgeroeid, nadat
de Wereldgezondheidsorganisatie in
1955 tot een gezamenlijke bestrij
ding had opgeroepen. Maar de
doelstellingen waren hopeloos opti
mistisch. aldus dr. I. A. McGregor
van het Nationaal instituut voor me
disch onderzoek in Londen op een
symposium over malaria.
„Op het ogenblik gelooft niemand
dat uitroeiing over de hele wereld
praktisch of haalbaar is in de nabije
toekomst. In tropisch Afrika komt
malaria bijna net zo dikwijls voor
als ooit. Er zijn jaarlijks bijna hon
derd miljoen patiënten, van wie er
een miljoen overlijden.
gang van zaken blijkt niet dat hij
eventuele wijzigingen bij voorbaat
van de hand wijst. Wel heeft zijn
minister van Buitenlandse zaken
Pieter van der Bijl laten weten dat er
niet verder over te praten valt.
Smith heeft Rowlands uitgenodigd
ook naar Rhodesië te komen .om zo
snel mogelijk verder te kunnen gaan'
met het overleg met Afrikaanse lei
ders over een zwart meerderheidsbe
wind.
Joshua Nkomo
Rowlands zal tijdens zijn verblijf in
de hoofdstad van Botswana, Gabo-
rono. ook zeker een gesprek hebben
met de zwarte nationalistische lei
der Joshua Nkomo. Nkomo, die
wordt gezien als mogelijk de eerste
zwarte premier van Rhodesië,
bestrijdt dat de frontlijnstaten de
Brits-Amerikaanse voorstellen heb
ben verworpen. Volgens hem heb
ben zij alleen benadrukt dat Groot-
Brittannië het enige land is dat een
grondwetgevende conferentie bij
een kan roepen.
Nkomo leidt de binnenlandse vleu
gel van de Afrikaanse nationale
raad die op het ogenblik overlegt
met de buitenlandse fractie die
thans onmiskenbaar onder leiding
lijkt te staan van Robert Moegabe.
Woordvoerders van de twee bewe
gingen zeiden dat zij wilden probe
ren eensgezind deel te nemen aan
een eventuele grondwetgevende
conferentie. Moegabe hecht echter
vooral aan een militaire samenwer
king die voor Nkomo op de tweede
plaats komt. Moegabe staat aan het
hoofd van naar schatting 12 duizend
guerrilla's, die voor het merendeel
voorkomen uit de ZANU (de Afri
kaanse nationale unie van Zimbab
we), terwijl Nkomo vanuit zijn ZA-
PU (de Afrikaanse volksunie van
Zimbabwe) over een sterke politieke
organisatie kan beschikken. Een sa
mengaan van de twee groeperingen
kan volgens waarnemers een factor
van groot belang worden in de ver
dere ontwikkelingen in Rhodesië.
De besprekingen die tot nu toe wer
den gehouden in Zambia zijn inmid
dels verplaatst naar Mozambique.
Reden daarvoor zou zijn dat overleg
in Zambia minder met publiciteit
wordt omgeven en dat het overleg
dichter bij de guerrillakampen zou
plaatsvinden. Volgens Moegabe zou
ook bisschop Abel Moezorewa, aarts
rivaal van Nkomo en op papier nog
steeds leider van de Afrikaanse nati
onale raad, bij het overleg moeten
worden betrokken.
Duizenden Arabische ambtenaren in
Israël hebben gisteren twee uren ge
staakt en gewaarschuwd voor krachti
ger acties als de regering niet overgaat
tot het ontslaan van Jisraël König, de
hoofdadministrateur in Galilea. Deze
heeft in een door Jeruzalem als „niet
officieel" betiteld rapport voorgesteld
de groei van de Arabische bevolking
in Galilea te beperken. Ook de inwo
ners van steden op de westelijké" Jor-
daanoever en in de strook van Gaza
hebben betogingen gehouden. König
stelt in zijn omstreden rapport onder
meer voor meer joodse nederzettingen
te stichten in het noorden van Israël,
de toeslagen voor grote Arabische ge
zinnen te verlagen en Arabische stu
denten via aanmoedigingspremies
naar het buitenland te lokken, waar ze
dan moeten blijven.
Op de foto: Israëlische soldaten pa
trouilleren over een markt in het Ara
bische deel van Jeruzalem om moge
lijke ongeregeldheden tijdens de beto
gingen te voorkomen.
BLACKPOOL (Reuter, UPI) De
Britse premier James Callaghan
heeft zijn LabourpartiJ bezworen
dat de overheidsuitgaven moeten
worden verminderd en dat het be
drijfsleven in de gelegenheid moet
worden gestold winst te maken. Cal
laghan zei dit tegen een opstandig
congres van zijn partij in Blackpool
Volgens de premier is het dwaas
door te gaan met het tegen de huidi
ge rente lenen van 50 miljard gulden
per jaar In het buitenland, zelfs als
de buitenlandse geldschieters ge
vonden zouden worden. Callaghan
zei te geloven in een hoog peil van
overheidsuitgaven, maar kon het
niet eens zijn met degenen, die be
weren dat van het buitenland kan
worden geleend om de sociale voor-
zieningen te verstrekken.
Hij bood geen geneesmiddelen aan
voor de zieke Britse economie maar
zei dat de lange weg naar het herstel
was begonnen met de sociale rust
onder de Labourregering. In het bui
tenland mag men dan denken dat
het bij ons steeds slechter gaat maar
ik wijs slechts op d,e mechanismen
ter voorkoming van stakingen, die
uniek zijn, aldus Callaghan
Inhakend op het besluit van het
partijcongres dat de overheidsuitga
ven niet mogen verminderen en dat
Groot-Brittannië meer socialistisch
moet worden zei de premier dat de
regering niet gebonden is aan partij
resoluties en dat er in het beleid
niets zal veranderen. Callaghan
kreeg voor zijn rede een applaus,
echter minder dan zijn voorganger
sir Harold Wilson in het verleden
kreeg, en in de linkervleugel van
Labour werd de toespraak fel gekri
tiseerd.
De premier deed een scherpe aanval
op de linkse activisten binnen de
partij die volgens hem steeds zijn te
herkennen aan hun taalgebruik en
hun intolerantie. Op het gebied van
de buitenlandse politiek bepleitte
hij uitbreiding van de handel tussen
Oost en West
MADRID (Reuter. UPI, AP) De
dood van een 21-jarige Madrileense
student ten gevolge van de schot
wonden. die hij eergisteren tijdens
een demonstratie opliep, hebben ook
na de massale eendaagse staking in
Baskenland de spanning in delen
van Spanje laten voortduren.
De politie van Madrid heeft ver
klaard onschuldig te zijn aan de
dood van de student omdat zij de
betoging, waaraan hij deelnam zon
der gebruik te maken van vuurwa
pens uit elkaar heeft gejaagd. Vol
gens de politie zou de student zijn
neergeschoten door een rechtse
groep tegenstanders van de beto
gers.
In Spaans Baskenland zijn de arbei
ders gisteren weer aan het werk ge
gaan. De Baskische oppositie toonde
zich tevreden over de deelname aan
de staking van maandag, waarbij
een geduchte politieke macht werd
gedemonstreerd. Volgens de sta
kingsleiders hebben meer dan een
half miljoen Basken het werk neer
gelegd om de betogen voor algemene
amnestie voor politieke gevangenen.
De Spaanse koning Juan Carlos
heeft aangeboden persoonlijk te be
middelen in de staking van Spaanse
postbeambten. De koning heeft
daarover een gesprek gehad met de
Spaanse posterijendirecteur. Het
dagblad Informaciónes heeft giste
ren gemeld dat de afgelopen dagen
'diverse ministers door rechtse groe
pen zijn bedreigd met de dood. Eén
van de ministers zou al kogelvrije
ruiten in zijn auto hebben laten aan
brengen.
Van een onzer redacteuren
Wie is Ian Smith, de leider van de
blanke minderheidsregering in
Rhodesië. die afgelopen vrijdag na
elf jaar eenzijdige onafhankelijk
heid een knieval maakte voor de
zwarte meerderheid in zijn land?
Tot dan toe had de rebellenleider
zich steeds onvermurwbaar be
toond tegenover de verlangens van
de zwarte nationalisten. „Een
zwart meerderheidsbewind? Over
mijn lijkis een bekende
uitdrukking van hem. In algemeen
kiesrecht gelooft Smith niet omdat
dat volgens hem gelijk staat aan
het tellen van hoofden zoals je
schapen telt. Eerdere Brits-
Amerikaanse voorstellen voor
schadeloosstelling van Rhodesiërs
noemde hij smalend het plan van
de „dertig zilverlingen".
Smith beschouwde het beschaafd
dus blank houden van zijn land en
het veilig stellen van dc belangen
van de blanke minderheid als zijn
levensdoel. Lange tijd heeft het
ernaar uit gezien dat hij daarin zou
slagen. Pas bij dc onafhankelijk
heid van de Portugese koloniën
Angola en Mozambique en het
wegvallen van de Zuidafrikaanse
steun begon de rebellenregering
het moeilijk te krijgen. Internatio
nale druk en boycotacties tot dan
toe hadden zijn regime niet écht in
de problemen gebracht.
In eigen land probeert Smith met
harde hand zwart verzet en blanke
ongehoorzaamheid dc kop in te
drukken. Zwarte leiders als Nkomo
en Sithole zette hij tien jaar achter
de tralies, maar ook dc uiterst be
houdende minister De Cock werd
terzijde geschoven toon hij een be
dreiging voor Smith begon tc vor
men. Smith bleef ervan overtuigd
dat Groot-Brittannië eens de onaf
hankelijkheid van Rhodesië zou
moeten erkennen, maar daarin Is
hij nu bedrogen uitgekomen.
Smith was één van de stichters van
dc Rhodesische frontpartij die dé
overheersing van de blanke min
derheid in Rhodesië veilig wilde
stellen. Daarvoor studeerde de op~8
april 1919 in Seloekwe (Zuid-
Rhodcsië) geboren zoon van een
Schotse slager handelswe
tenschappen in Zuid-Afrika. In de
buurt van zijn geboorteplaats ves
tigde hij zich na de oorlog.als boer
waar hij in 1948 werd gekozen als
parlementslid.
Dc breuk met de regerende Ver
enigde Nationale Partij in 1961 en
de oprichting van het Rhodesische
front werd een succes: de partij
won de verkiezingen in december
1962. Tweo jaar later werd de oud
student handelswetenschappen
minister van financiën en wee*
twee jaar later premier. Op 11 no
vember 1965 riep Smith eenzijdig
de onafhankelijkheid uit die hij nu
lijkt te moeten prijsgeven.
President zou onwettig geld hebben aangenomen
WASHINGTON De democratische presidentskandidaat Jim
my Carter vindt de regering van zijn rivaal, president Gerald
Ford, „niet eerlijk".
Op een verkiezingsbijeenkomst in
Portland (Oregon) beschuldigde Car
ter de huidige regering ervan dat zij
geld aanneemt van vertegenwoordi
gers van de Industrie en van speciale
belangengroepen. „Onze regering is
niet eerlijk. En u kunt niets beter
verwachten van mensen die al 25 of
30 jaar in Washington werken. Zij
krijgen raad en financiële steun van
lobbyisten en belangengroepn. Zij
spelen samen golf, eten ln dezelfde
restaurants en zijn lid van dezelfde
clubs.
Armoedegrens
Carter verweet de regering verder
dat zij niet had weten te voorkomen
dt nog eens 2.5 miljoen mensen on
der de armoedegrens zijn geraakt
Bijna 26 miljoen Amerikanen (of
meer dan één van de acht) leven nu
onder de armoedegrens, ongelijk
verdeeld over blank en zwart. Van de
zwarte bevolking verdient bijna 30
procent minder dan 5500 dollar per
jaar, tegen van de blanken ruim 12
procent.
De toespraak van Carter spéelde
duidelijk in op berichten dat presi
dent Ford misbruikt heeft gemaakt
van verkiezingsfondsen. Tijdens Zijn
campagne om in het congres te ko
men zou Ford onwettig geld hebben
aangenomen van de vakbond van
zeelleden De beschuldiging geuit
door Charles Ruff. de bijzondere Wa
tergate aanklager, worden door het
Witte Huis in alle toonaarden
ontkend.
Achter in het vliegtuig waarmee Jimmy Carter momenteel de Verenigde Staten doorkruist (de
„Pinda 1") staat een computer. De machine is rechtstreeks verbonden met het grote elektronische
geheugen in Carters hoofdkwartier in Atlanta. Ze kan daardoor ieder moment onder meer alle
gegevens leveren over de talloze opiniepeilingen die er in zo'n verkiezingsjaar constant worden
gehouden. Voor Carter en zijn staf is dit brein een zeer belangrijk hulpmiddel. Ze willen in de
campagne zo weinig mogelijk aan het toeval overlaten en proberen het effect van iedere stap zo
nauwkeurig mogelijk van tevoren te berekenen. De laatste tijd produceert vriend Computer
cijfers, die Carter en zijn mannen maar slecht bevallen.
De onaangename boodschap uit de
computer is dat Carter bezig is ter
rein te verliezen aan zijn Republi
keinse tegenstander Gerald Ford.
De Democraat Carter, die deze zo
mer nog volstrekt onverslaanbaar
leek voor welke Republikein ook,
komt nu langzamerhand in de geva
renzone. In juni. kort na de Demo
cratische conventie waar hij tot pre
sidentskandidaat werd gekroond,
had Carter een voorsprong op Ford
van 62 tegen 29 procent (volgens de
Gallup-peilingen). Halverwege deze
maand was die verhouding 51 tegen
40 procent. Dat is nog altijd een zeer
veilige marge. Maar. zo als president
Ford vorige week na het tv-debat
met Carter zelf zei. „de hele bewe
ging in de campagne is op dit mo
ment duidelijk in ons voordeel."
Andere taktiek
Deze opkomst heeft Ford voor een
groot deel aan zichzelf te danken. Na
zijn historisch gevecht met Ronald
Reagan om de presidentskandida
tuur binnen de Republikeinse partij
is hij van taktiek veranderd. Hij ge
draagt zich nu wat meer als een
president en wat minder als zo maar
een kandidaat. Hij vliegt niet meer
van hot naar her om te vertellen hoe
druk de president het wel heeft,
maar opereert vooral vanuit het Wit
te Huis. Daar krijgt hij, door zich
gewoon te gedragen als de regerings
leider die iedere dag wel wat be
langrijks om handen heeft, vanzelf
alle publiciteit die hij nodig heeft.
Zijn tv-optreden van vorige week
paste precies in die nieuwe taktiek.
Voor. de camera stond geen weifelen
de politicus, die bezig is aan een
hopeloos lijkende verkiezingsstrijd,
maar een ervaren leider, die weet
wat hij doet.
President Ford maakt ook goed ge
bruik van de zwakheden van zijn
tegenstander. Zo speelt hij handig in
op het alom gehoorde verwijt dat
Carter zo vaag is in zijn uitlatingen.
„We weten niet wat we aan Carter
hebben", zegt Ford in feite, zonder
zelf erg veel duidelijker te Zijn.
Onbekendheid
Carter slaagt er ondertussen niet in
zich te ontdoen van dit beeld. Het
lijkt er op dat hij nu meer gaat lijden
onder de handicap dat hij zo gloed
nieuw is in de nationale politiek.
Voor de meeste Amerikanen is hij
nog steeds een Grote Onbekende.
Daarom wordt van hem niet geac
cepteerd dat hij zich wat op de vlak
te houdt, terwijl dat toch heel nor
maal is bij verkiezingen.
Zo is Carter bijvoorbeeld over de
abortuskwestie, waarvan de rooms-
katholieke geestelijkheid dit jaar
een hoofdpunt heeft gemaakt, hele
maal niet vager dan Ford. De
standpunten van beide kandidaten
komen practisch op hetzelfde neer.
Carter is persoonlijk volkomen te
gen abortus, maar hij vindt het niet
nodig dat er in de Amerikaanse
grondwet een artikel wordt opgeno
men waarbij abortus geheel wordt
verboden. De abortus-wetgeving
kan het best per staat worden gere
geld. Tot voor kort dacht Gerald
Ford daar precies zo over. Maar het
programma van de Republikeinse
Partij, waarmee hij nu de verkiezin
gen is ingegaan, gaat wat verder.
Daar staat dat de Republikeinen
voorstander zijn van de invoering
van een grondwetsartikel ..om de
bescherming van het recht op leven
voor ongeboren kinderen te herstel
len". Betekent dat nu. dat Ford nu
wel voorstander is van een
grondwettig verbod op abortus?
„Nou nee", zegt zijn woordvoerder
Ron Nessen. „De regel uit het Repu
blikeinse partijprogramma ls na
tuurlijk op verschillende manieren
uit te leggen". Ford is wat de abor
tus -kwestie betreft dus eigenlijk
wat minder recht door zee dan Car
ter. Toch wordt Carter, en niet Ford.
door de luidruchtige anti
abortusbeweging uitgescholden
voor „morele lafaard"
Katholieken
Ernstiger is dat de abortuskwestie
wrijvingen heeft veroorzaakt tussen
Carter en de leiders van de rooms-
katholieke kerk. Voor de Democra
ten zijn de rooms-katholieke kiezers
vaq groot belang. Om tc beginnen
zijn ze erg talrijk: ruim 23 procent
van de Amerikanen is rooms-
katholiek. Verder zijn zij nogal trou
we stembusgangers. Bij nationale
verkiezingen is de opkomst onder de
katholieken altijd beduidend hoger
dan het landelijk gemiddelde De
meerderheid van dit grote aantal
stemmen gaat doorgaans naar de
Democraten. John Kennedy, zelf lid
van de „moederkerk", kreeg in 1960
zelfs 82 procent van dc katholieke
stemmen. Gemiddeld scoorden de
democratische presdeitnskandida-
ten sinds 1952 bij het rooms-
katholieke bevolkingsdeel ruim vijf
tien procent hoger dan bij de Ameri
kaanse bevolking als geheel.
Enige paniek
Begrijpelijk dat er in de Democra
tische gelederen enige paniek ont
stond toen de bisschoppen zeiden
dat zij „niet geheel tevreden" waren
over het abortus-standpunt van
Carter. Zou de Democratiche kandi
daat zijn voorsprong bij de katholie
ke kiezers nu gaan verliezen? Als
zuidelijke baptist had Carter toch al
niet veel crediet bij deze groep, die
in meerderheid in het verstedelijkte
noord-oosten woont Carter zeil
toonde zich duidelijk geïrriteerd
over de uitspraak van de bisschop
pen. maar hij liet zich niet verleiden
tot een herziening van zijn
standpunt Daarmee voorkwam hij
nieuwe verwijten dat hij gemakke
lijk van standpunt kan veranderen
als het er om gaat stemmen binnen
te halen.
Carter hijst zich in een truitje tijdens een bezoek aan een
buurtfeestje in Pittsburgh.
Inmiddels is ook wel duidelijk dat
de rooms-katholieken hun keuze
niet uitsluitend door de abortus
kwestie zullen laten bepalen.
Toch heeft de botsing met de
bisschoppen Carter wel kwaad ge
daan. Het was zijn eerste grote te
genslag in zijn aanvankelijk zo soe
pel lopende campagne tegen Ford
Het was een aantasting van het
beeld van Carter als de kandidaat
die soepeitjes het Witte Huis zou
binnenwandelen De resultaten
daarvan zijn nu terug te vinden in
de cijfers van de opiniepeilers, die
steeds duidelijker vertellen dat Car
ter er nog lang niet is.
