i\
ieloven in Ariadne
n moeilijke zaak
leldere voorstelling
ijan Ibsens Brand
„Geen garantie voor democratie in Spanje"
Schubert-avond van
Ned. Kamerorkest
PPR wil Ria Beckers
als lijsttrekker en
niet Van Huiten
Rhodesië
cm
Luns: eerst met
NAVO praten
over defensie
VARA-matinees met een
Frans programma begonnen
Staatssecretaris- lijdt nederlaag
Socialistenleider Felipe Gonzales over regering-Suarez:
n»
AG 27 SEPTEMBER 1976
KUNST/BINNENLAND
TROUW/KWARTET 7
mui
Adr. Hager
ENINGEN In een
bezet en voor het doel
nstlte groot theater als het
kreningse Circus komt de
eropera Ariadne auf
kois" van Richard Strauss
r etot zijn recht. Alle enthou-
g verhalen in muziekency-
:lij dieën ten spijt is het een
eiq dat nog enigszins accep-
z is bij een glanzende en
,uele opvoering.
daarvan was in deze reprise
aj pvoeringen in 1972 en 1974 wei-
Drake. Op één uitzondering na:
indeel van de Amerikaanse col-
nofursopraan Janet Perry in de
ast onuitvoerbare partij van
netta, een schitterende bezet-
een groot talent.
•gjomponist van opera's met een
Ine bezetting als Elektra, Der
en Salome brengt in
auf Naxos het instumentale
ld nble terug tot 36 stemmen. Met
sd dichter Hugo von Hof-
schrijft Richard Strauss
een opera met tegenstellingen.
Een vermenging van tragisch pathos
en komische „commedia dell'arte".
het verhaal van de trouw van Ariad
ne en de luchthartige levenshouding
van Zerbinetta. tragedie en klucht.
In het voorspel maakt men kennis
met de componist die genoegen
moest nemen met de idee van de
rijke gastheer: de première van de
tragische opera zal gevolgd worden
door een komisch naspel.
Het wordt nog erger als blijkt, dat
het noodzakelijk is beide stukken
tegelijkertijd op te voeren. En dan
begint de voorstelling. Men moet wel
onvoorwaardelijk in Strauss geloven
om na deze voorstelling vol te hou
den dat hij met Ariadne auf Naxos
een meesterwerk schiep. Tussen de
première in 1912 en de opvoering van
een geheel nieuwe versie in 1916 be
reikte Strauss de 50-jarige leeftijd en
hij bezat wel zoveel theaterervaring,
dat hij met flair een dergelijk gege
ven kon verwerken. In hoeverre
daarbij werkelijke inspiratie een
aandeel had. blijft een open vraag.
Zoals gezegd, een topuitvoering kan
veel zwakheden verbloemen, maar
de Nederlandse opera biedt in dit
werk geen topopvoering. Wel goede
individuele prestaties als van de
reeds genoemde Janet Perry, verder
Stella Axarlis, Cora Canne Meyer.
Anton de Ridder en Johan Schmitz
(spreekrol). Doch de regie van Lofti
Mansouri doet er weinig aan om te
doen geloven, dat „de componist"
werkelijk paniek voorziet als zijn
dramatisch werk doorkruist gaat
wprden door een klucht.
Kenneth Montgomery kon ons er al
evenmin van overtuigen dat hij
geïnspireerd werd door een geniale
partituur. Het bleef een wat matte
en vlakke bedoening, ondanks het
acceptabele werk van het Omroepor
kest.
In Scheveningen komt Ariadne op 10
oktober, op 27 en 29 september, 3 en
4 oktober gaat de opera in Amster
dam, op 1 oktober in Breda en op 6
oktober in Rotterdam, met daar bij
de aantekening, dat de voorstellin
gen van 29 en 6 oktober geleid zullen
worden door Kees Bakels.
Stella Axarlis als Ariadne
Vervolg van pagina 1
Slthole heeft de voorstellen vastbe
sloten van de hand gewezen en
meent dat de gewapende strijd In
Rhodesië moet doorgaan.
Uitgesloten
Het beroep op GrootrBrittannië de
„wettige vertegenwoordigers" van
Rhodesië uit te nodigen voor een
grondwetgevende conferentie bete
kent dat Smith zou worden uitgeslo
ten van de beraadslagingen. In Rho-
deslsche regeringskringen verluidde
echter dat de gedeeltelijke verwer
ping niet betekent dat er geen enkele
ruimte meer is voor verder overleg.
Het Amerikaanse ministerie van
Buitenlandse Zaken beschouwt de
verklaring van de vijf Afrikaanse
staatshoofden evenmin als een defi
nitieve verwerping. In Londen zei de
Britse minister van Buitenlandse
Zaken Anthony Crosland dat het
bijeenroepen van een grondwetge
vende conferentie inzake Rhodesie
een regeling van het conflict zou
vertra een.
In Zuid-Afrika, waar overigens de
verklaring van Smith vrijdagavond
vanwege een stroomstoring met ver
traging door radio en tv werd uitge
zonden, leek de regering overrom
peld. Er was geen officieel commen
taar te krijgen, maar de radio noem
de de verwerping „de tweede diplo
matieke bom" binnen een week tijd.
De eerste was de aanvaarding van
Smith van een meerderheidsrege
ring binnen twee Jaar. Meer in het
algemeen waarschuwden blanke
Zuldafrikaanse parlementsleden
dat de druk die op Smith is uitgeoe
fend en die hem de knieval deden
maken nu ook op hun land zal wor
den toegepast.
Radio Moskou was fel over Kissin
gers safari en over zijn bemiddeling.
Zij sprak van een kongsie tussen
Washington en de racistische régi
mes van Pretoria en Salisbury met
het doel de economische en politie
ke belangen van de Verenigde Sta
ten veilig te stellen.
Belangen
door W. H. Wolvekamp
or André Rutten
IMEGEN Een verrassend-
dere voorstelling bij de to
ngroep Theater, zaterdaga
nd in première gegaan;
—rand" van Henrik Ibsen, ge-
isseerd door Jochen Neu-
ïs, die ook samen met Karei
lier de prozabewerking van
k in verzen geschreven stuk
fit gemaakt,
esf
en stelt in zijn stuk uit 1866 de
:ers een reeks vragen door middel
de lotgevallen van dominee
ft nd. een man die van geen
ipromissen wil weten en onder de
te „alles of niets" alles eist. aller-
n 1st van zichzelf. Hij gaat daarin
1 er dat zijn gemeente hem uit-
eijrpt. Dit wordt bewerkstelligd door
ls notabelen van het dorp, de man-
van de compromissen, waarmee
hun aangename posities in stand
uden.
r
nlfrch is deze Brand geen fanatieke-
ës g. De manier waarop Eric van der
ink hem speelt laat hem zien als
n n levend, vurig man. die zich spon-
an stort in wat hij vindt dat hij
a|ben moet, open en eerlijk. Het stuk
eft daar een reeks voorbeelden
at n. Eén van die voorbeelden: de
ikter heeft geconstateerd, dat
n ands zoontje, een babytje nog. zal
d erven als zij niet naar een beter
imaat verhuizen.
o
a een korte maar hevige tweestrijd
II fesluit hij dat het zijn plicht is bij
n gemeente te blijven. Als kijker
je meteen met de vraag: is dat
1st? Elk voorbeeld stelt zo'n vraag.
!t antwoord ligt telkens bij de kij-
die zifch die vragen ook nog
'rsoonlijk kan aantrekken aan-
lande de eigen integriteit en die in
samenleving om hem heen.
cichen Neuhaus maakt in zijn voor-
elling ook duidelijk, dat het om
?n reeks voorbeelden gaat, die Ib-
;n aan zijn negentiende-eeuwse.
mond Classen. In zijn decors (van
Christian Steiof) mijdt hij het realis
me: op simpele manier worden al
leen grotere en kleinere ruimtes aan
gegeven.
Wel is de achterwand een hoge muur,
als van een hedendaags flatgebouw,
met alleen aan de onderkant een
reeks ramen, die aan het begin
openstaan, maar geleidelijk gesloten
worden, het middelste het laatst,
door Margreet Blanken, die heel zui
ver de vrouw van Brand gespeeld
heeft, die bij Ibsen na haar dood als
een geestesverschijning terugkeert.
In deze voorstelling „verschijnt" zij
in truitje en spijkerbroek achter dat
raam. en spreekt eigenlijk uit het
heden haar man toe.
Tussen die muur en de speelruimte
staat trouwens een rij paaltjes met
sierkoorden verbonden, de accentue
ring van de afstand tussen het ver
toonde toen en het nu. Het is wel een
voorstelling die eisen stelt aan de
toeschouwer. Je moet meedenken,
maar daardoor wordt het boeiend.
ROTTERDAM - In de serie „Jonge
romantiek" bracht het Nederlands
Kamerorkest vrijdagavond onder
leiding van Szymon Goldberg een
Schubertprogramma ten gehore, be
staande uit de Symfonieën no. 3 en
no. 5 en de op 18-jarige leeftijd ge
schreven mis in g. Medewerkenden
waren het Nederlands Kamerkoor
(instudering Bruno de Greeve) en
een drietal vocale solisten: De so
praan Nelly van der Spek, de tenor
Mlchiel ten Houte de Lange en de
bariton Phillip Langshaw. Dit eerste
concert van het N.K.O. genoot een
grote belangstelling. De kleine Doe
lenzaal was nagenoeg geheel bezet.
De ter opening gespeelde symfonie
in bes staat geheel in het teken van
Schuberts grote voorgangers Haydn
en Mozart. Een zuiver klassiek werk,
ook wat vormgeving en instrumenta
tie betreft. Er doen zich in deze be
koorlijke muziek nog betrekkelijk
weinig typische Schubertiaanse ken
merken voor. In dit opzicht laat de
Symfonie no. 3 in d (na de pauze
Franse muziek was gewijd, werd
voortgezet met Introduction et Ron
do capriccioso van Saint-Saëns voor
de pauze en Tzigane van Ravel daar
na. Twee stukken voor viool en or
kest. die gerekend worden tot de
„hoge school".
door Jac Kort
V.
0 Brand (Eric van der Donk) en zijn
vrouw Qgnes (Margreet Blanken) in
Ibsens Brand bij Theater.
Noorse samenleving ontleend heeft.
Hij typeert de figuren zeer precies in
hun tijd door hun kostuums (van
Barbara Buri) en hun gedrag dat
wordt ook fraai gespeeld door b.v.
Bernhard Droog. Jan Gorissen,
Henk Voges. Wim Hoddes en Ed-
AMSTERDAM De serie VARA-
matinees op de vrije zaterdag had
nauwelijks daverender kunnen wor
den geopend dan met Hector Berli
oz" ouverture „Le carnaval romain"
in de uitvoering door het Radio Fil-
harmonisch-Orkest onder leiding
van Roberto Benzi.
Het werd een feest van klank met
een prachtig gespeelde alt-hobo
solo. „Chasse royal et orage" uit de
opera „Les Troyens", van dezelfde
componist, dat op het openingsstuk
volgde, was voor mij een aangename
kennismaking, mede door de fraaie
vertolking van deze compositie.
Het programma, dat geheel aan
De jonge Roemeense violist Eugene
Sarbu. die in deze werken optrad als
solist, heeft stellig de mechanische
mogelijkheden in zich en ook het
temperament om dit soort virtuoze
werken te spelen. Zoals hij het er
deze middag afbracht was zonder
twijfel zeer verdienstelijk en ook
veelbelovend. Maar vergeleken met
de topprestaties, waaraan vaste con
certbezoekers nu eenmaal een
soort van maatstaf ontlenen, ont
brak er niettemin zowel technisch
als artistiek nog teveel aan om in
enthousisasme voor het spel en de
vertolking door Eugene Garbu uit te
uitgevoerd) eigenlijk een meer per
soonlijk geluid horen, al is de affini
teit met Van Beethoven in het pres
to-vivace d en die met Haydn in het
allegretto evident. De Lëndler is
eoht Weens en honderd procent
Schubert. Hoewel het orkestspel de
ze avond veel schoons te genieten
gaf, kwam het ons voor dat het en
semble in de d-dur Symfonie welzijn
beste prestatie leverde.
De achttien leden van het Neder
lands Kamerkoor produceerden in
de verschillende delen van de mis
een fraaie en homogene klank. Deze
overwegend homofone muziek wordt
slechts een enkele maal afgewisseld
door een klein fugatlsch deel (het
Hosanna). De instrumentale begelei
ding is over het algemeen weinig
zelfstandig en volgt de stemmen, zij
het -vaak omspelend. De keuze der
vocale solisten was voor deze avond
bepaald gelukkig. Nelly van der
Spek en Michiel ten Houte de Lange
zongen hun partijen geheel in over
eenstemming met het hoge peil dat
wij van hen gewend zijn. De bariton
Phillip Langshaw die wij voor het
eerst hoorden, verraste met zijn so
nore en volumineuze stem. De sa
menzang van de drie solisten in het
Benedlctus (een van de hoogtepun
ten van de mis) voldeed bijzonder
goed.
Het volgend concert van het
N.K.O. wordt op 8 oktober gegeven
onder het motto „Mozart - concer
tant". In het geheel aan Mozart ge
wijde programma treedt dan als so
list op de pianist Daniël Wayenberg
met het klavierconcert in a
(K V. 488)
(Van een verslaggever)
LEEUWARDEN - De secretaris
generaal van de Noord-Atlantische
Verdragsorganisatie. mr. Luns,
houdt Nederland aan zijn plechtige
belofte dat eerst de NAVO-
autoritelten zullen worden gecon
sulteerd alvorens men overgaat tot
een vermindering van de militaire
inspanningen.
Dit zei de heer Luns in Leeu
warden. waar hij sprak op een bij
eenkomst van de WD-afdeling
Leeuwarden. „Ik heb in de krant
gelezen dat Nederland volgend jaar
een paar honderd miljoen minder
wil besteden aan defensie, maar ik
yertrouw erop dat men eerst zal
overleggen alvorens er definitieve
besluiten worden genomen", aldus
de heer Luns.
De secretaris-generaal wees erop
dat het van vitaal belang is orn de
Sowjet-Unie geen militair overwicht
in de wereld te laten verkrijgen.
Inmiddels komen Amerikaanse.
Britse en Zuldafrikaanse deskundi
gen dinsdag in Washington bijeen
om de aanbevelingen te bespreken
die de Rhodeslsche economie moe
ten steunen en de blanke belangen
beschermen tijdens de overgangspe
riode naar een zwart meerder
heidsbewind in Rhodesië.
Het gesprek zal zich concentreren
op de internationale garanties (via
een beheerschapsfonds) voor het
handhaven van blanke boerderijen,
zaken en investeringen en het voor
komen van willekeurige onteigening
door toekomstige zwarte regerin
gen. Verder moeten blanke pensioe
nen worden gewaarborgd, moeten
prikkels worden geschapen om de
blanken aan te moedigen te blijven
en Rhodesië economisch stabiel te
houden, en zal een versneld pro
gramma moeten worden opgesteld
voor het opleiden van zwarten voor
bestuurlijke en andere functies. Wat
dit allemaal gaat kosten is niet te
becijferen. Onofficiële schattingen
variëren van 1,5 tot 3 miljard dollar.
breken. Mogelijk had een minder
zwaar programma een gunstiger
oordeel omtrent het spel van deze
begaafde jongeman opgeleverd.
Het concert werd besloten met de
enige symfonie (een jeugdwerk) van
Georges Bizet, een compositie in de
Mozart-Schubert-stijl. die eerst zes
tig jaar na de dood van de compo
nist bekend werd Aangenaam om te
horen, maar niet karakteristiek voor
de latere Blzet.
Van onze parlementsredactie
UTRECHT. De kerngroep
van de PPR heeft zaterdag par
tij voorzitster Ria Beckers
voorgedragen als lijsttrekker
voor de PPR bij de komende
verkiezingen. De tweede be
langrijke kandidaat voor het
lijsttrekkerschap, staatssecre
taris Van Huiten, leed bij de
definitieve stemming een ge
voelige nederlaag, ondanks het
feit dat hij vlak voor de stem
ming probeerde een aantal ar
gumenten die op voorafgaande
regionale partiiconeressen te-
öc loor Herman Amelink
>e regering van de Spaanse premier
J? luarez verdient niet het intematio-
'"baal vertrouwen zolang ze de indivi
duele en politieke vrijheden niet
"Waarborgt. Dit zei de leider van de
ie»paanse socialistische partij PSOE
^"Felipe Gonzales die zaterdag de gast
a' kas van de Partij van de Arbeid, in
eJJtijn rede tot de partijraad van de
ëJPvdA
«Voor Gonzales* rede tot de partlj-
Wraad spraken we een uur met de
giocialistische leider over de politieke
3'«tuatie in Spanje. Gonzales noemt
11 de situatie In Spanje heel bijzonder,
|S" omdat het voor het eerst is dat een
geleidelijk einde komt aan een dicta-
w tuur. Meestal gaat zoiets heel plotse-
"jling. Het beroerde van de situatie is
dat de regering-Suarez hervormin
gen doorvoert met behoud van de
wetten en regels van Franco. Er is
'r dus geen enkele garantie dat er een
J' echte democratie komt.
J Hoezeer de oude garde haar positie
i veilig stelt, blijkt wel weer uit de
recente voorstellen van premier Sua-
rez. Zijn parlementaire stelsel voor
ziet in een twee-kamersysteem. De
senaat zal samengesteld worden uit
vier afgevaardigden uit elk van de
vijftig districten, ongeacht hun
grootte. Dat betékent dat grote ste
den als Madrid en Barcelona even
veel afgevaardigden in de senaat zul
len hebben als dunbevolkte
landbouwdistricten. Bedenkt men
dat de oppositie haar aanhang voor
al in de steden heeft, dan zie je dat
de regering zich op deze wijze van
een conservatieve meerderheid ver
zekert. Op deze wijze krijgt de demo
cratische oppositie hoogstens 32 ze
tels in de senaat.
Verder benoemt de koning nog eens
41 senatoren en behoudt hij het
recht van veto over bepaalde
wetsvoorstellen en kan hij deze voor
stellen in een referendum aan het
volk voorleggen.
Gonzales bevestigde desgevraagd
dat de regering-Suarez erop uit is de
Coördinación Democratica, het sa
menwerkingsverband van de demo
cratische oppositie, te splijten. En
kele groeperingen kunnen zich na
melijk vinden in de voorstellen van
Suarez. De socialisten beschouwen
de regeringsvoorstellen echter als
een poging de macht in de handen
van de huidige politici te houden.
Gesprekspartner
De Coördinación Democratica is
een tijdelijk samenwerkingsver
band, aldus de socialistische leider.
Hierin werken vier communistische,
twee socialistische, één christen
democratische en één liberale groe
pering samen om druk op de rege
ring uit te oefenen en om tegelijker
tijd een gesprekspartner te zijn voor
de regering. Het samenwerkingsver
band verliest zijn betekenis zodra er
een echte democratie is doorge
voerd.
Gonzales verwacht geen scheiding
van de geesten tussen socialisten en
communisten, zoals die in Portugal
heeft plaatsgevonden. De samen
werking tussen de partijen heeft in
Spanje een heel ander karakter. Een
ontwikkeling als in Portugal zou
zich alleen voordoen als de verhou
dingen zich totaal zouden wijzigen
en dat voorziet de socialistische lei
der vooralsnog niet.
Dat de door de regering genomen
maatregelen voor de diverse regio's
een bedreiging voor de oppositie
zouden betekenen, gelooft Gonzales
niet. De huidige regering zal bij lan
ge na niet kunnen tegemoetkomen
aan de aspiraties van Baskenland,
Catalonië en Galicië. Wel erkent
Gonzales dat er spanningen bestaan
tussen de regiovertegenwoordigers
en de Coordinacion Democratica.
Deze zullen worden bijgelegd. Afge
lopen zaterdag is hierover een confe
rentie gehouden in Valencia. De de
mocratische oppositie hoeft echter
niet bang te zijn de regio's te verlie
zen omdat er een „organische" soli
dariteit bestaat met de regio's: socia
listen en communisten In de Demo
cratische Coördinatie hebben hun
wortels in de regio's.
De PSOE. de Spaanse socialistische
partij waarvan Fell be Gonzales
voorzitter is. is voorstander van een
federale staat. Er zal nooit een echte
democratie zijn, als de macht niet
gedeeld is, aldus Gonzales. De mili
tairen spelen een belangrijke rol in
de Spaanse politiek en hebben een
nauwe band met de huidige regering.
Het grootste deel van hen heeft geen
rechtstreekse interesse voor het poli
tieke leven. Ze blijven echter altijd
achter de hand als de „grote red
ders", voor Gonzales een griezelige
gedachte.
Gonzales gaf ons een korte uiteen
zetting van het partijprogram van de
Spaanse socialisten, zoals dat zal
worden voorgesteld op het partij
congres dat in november wordt ge
houden. De eerste prioriteit is de
afremming van de inflatie en het
bestrijden van de werkloosheid.
Daarnaast moeten er belastingher
vormingen komen die leiden tot een
herverdeling van de Inkomsten.
Nationalisatie
De PSOE wil de voornaamste ban
ken nationaliseren, omdat deze een
belangrijk deel van de industrie in
handen hebben. Ook de basisindus
trieën moeten naar het oordeel van
de PSOE genationaliseerd worden.
Tot nog toe was het zo dat de onren
dabele mijnen in handen van de re
gering waren en de rendabele in han
den van particulieren die met de
winst gingen strijken. Ook daaraan
moet een einde komen. Gonzales
legt er de nadruk op dat het niet de
bedoeling van zijn parti} is om alle
buitenlandse industrieën te nationa
liseren. Wel moet er werk komen
voor alle Spanjaarden in Spanje zo
dat de arbeiders niet aan de Westeu-
ropese landen behoeven te trekken.
Voordat het zover is, moet echter
eerst een democratische regering tot
stand worden gebracht Zover is het
nu nog niet. De huidige regering
geeft alle politieke partijen en de
vakbonden nog niet de ruimte die ze
nodig hebben. Ook de radio en de
televisie zijn nog niet toegankelijk
voor de oppositie. Dat betekent dat
er nog een erg ongelijke verhouding
tussen regering en oppositie bestaat.
Als er dit najaar een referendum
over de door Soares voorgestelde
maatregelen komt, dan zal Gonzales
zijn kiezers adviseren tegen te stem
men. als niet aan de bovenstaande
minimale voorwaarden voor demo
cratie voldaan is
Over het buitenlands beleid van mi
nister Orefa schertst Gonzales: deze
minister poogt iets in West-Europa
te verkopen wat hij niet heeft en wat
ze in de Europese landen niet nodig
hebben, namelijk democratie. Gon
zales spreekt de verwachting uit dat
gen hem waren gebruikt, te
ontzenuwen.
Zo was onder meer gesteld dat de
staatssecretaris slecht in een team
zou kunnen werken. Van Huiten
hield zijn partijleden voor „een ge
vaarlijke tendens" signaleren: „Er
wordt teveel gestreefd naar een club
die bij elkaar hoort, en dat kan uitlo
pen op kliekvorming. Het is een ont
erecht arguement dat men tegen mij
gebruikt."
Het verweer van Van Huiten baatte
niet, zijn tegenstreefster Ria Bec
kers verwierf 49 stemmen, en hij
zeventien. De twee andere kandida
ten voor het lijsttrekkerschap, de
kamerleden Jansen en Coppes, kre
gen resp. vijf stemmen en één stem.
De kerngroep, vergelijkbaar met de
partijraad van andere partijen, stel
de formeel het advies op voor de
kieslijst, die het PPR-congres in no
vember definitief moet vaststellen.
Het standpunt van de kerngroep zal
daar echter zwaar wegen.
De ontwerp-lijst voor de tweede ka
merverkiezingen ziet er verder als
volgt uit: 2 Kamerlid Jansen. 3.
Staatssecretaris Van Huiten, 4. Ka
merlid Dilia van der Heem. 5. Ka
merlid Coppes, 6. Kamerlid
Waltmans, 7. Het Haagse raadslid
Verduijn Lunel, 8 Kamerlid Van
Kuijen en 9. De Amsterdammer
LankhorsL
Oreja hetzelfde lot zal ondergaan als
zijn voorganger Areilza. Het Spaanse
buitenlandse beleid is een bede-
laarspolitiek en Europa accepteert
dat niet meer. West-Europa gaat
steeds meer voorwaarden stellen.
Dit betekent dat Oreja's politiek
snel zal slijten wanneer hij zich niet
kan ontdoen van het negatieve beeld
dat de regering van Soares steeds
meer krijgt.
De PSOE is principieel republikeins,
maar is bereid de monarchie te ac
cepteren als de meerderheid van het
Spaanse volk dat wil. Het uiteinde
lijke doel, van Spanje een republiek
te maken, blijft echter, omdat op die
manier de invloed van het volk het
beste tot zijn recht komt. aldus de
socialistische leider.
