ombere grandezza
Bolle thriller
Aantjes verwijt KYP-er Hermes gebruik
onjuiste argumenten tegen Kemenade
FILMPREMIÈRES VAN DEZE WEEK
Böll en Jasny verzamelen ogenblikken
etectives in hun hemd
Filmbeeldjes
'rolongaties
17 SEPTEMBER 1976
FILM/BINNENLAND
TROUW/KWARTET 13
door W. Wielek-Berg
Ino Visconti, de beroemde
anse filmregisseur die dit
stierf, heeft zijn laatste
„I/Innocente" („De On-
dige in een rolstoergere-
erd. Een van zijn meester
en is het niet geworden,
aakt geen dieper liggende
a, maar meesterlijk vak-
is het wel, vol sombere
deur en gekwelde luxe,
ïtig om naar te' kijken en
(nd van begin tot eind.
sis heeft Visconti een stuk van
ele d'Annunzio gekozen en al is
situeerd in een tijd die hij niet
beleefd (de jaren omtrent de
wsseling) de kringen waarin
leelt waren de zijne: die van de
Italiaanse adel, waarin hij ge-
d was ook al strookte zijn
gezindheid niet met zijn
st.
De onschuldige van de titel is
misschien een kind, misschien een
vrouw, misschien een man
misschien hebben alle figuren uit de
tragedie althans een zweem van ar
geloosheid,omdat ze verdwaald ra
ken in situaties die ze niet hebben
voorzien en gewild.
De rijke, atheïstische aristocraat
Tullio Hermil (Giancarlo Giannini)
ontbrandt in hartstocht voor de
mooie weduwe Teresa (Jennifer
O'Neill) en meent zijn niet minder
mooie vrouw Giuliana (Laura Anto-
nelli) nog slechts tedere, broederlijke
gevoelens toe te dragen.
Doch als zij, bedroefd en eenzaam,
zich wendt tot een andere man keert
met de jaloezie de liefde terug. Hij
maakt haar het hof, weet haar te
heroveren en ontdekt dat zij zwan
ger is van haar minnaar, die trou
wens alras sterft aan epn tropische
ziekte. Hij probeert, naar over te ha
len tot een abortus en als dat niet
lukt maakt hij een grootmoedig ge
baar: hij zal het kind als het zijne
erkennen. Maar wanneer het gebo
ren is neemt zijn jaloezie morbide
vormen aan en om hem te bedaren
doet zijn vrouw alsof ook zij het kind
haat.
Wanneer hij het, terwijl de familie de
kerstmis bijwoont, zodanig aan de
kou blootstelt dat het sterft, slingert
zij hem haar woede, wrok en afkeer
in het gezicht. Waarna hij nog één
maal een rendez-vous heeft met zijn
vroegere minnares en zich daarna
een kogel door het hoofd schiet.
d'Annuzio's filosofische melodrama-
tiek, die bij zijn tijdgenoten
waarschijnlijk meer dan eens de
schok der herkenning teweeg bracht,
laat ons vrij koud, omdat zijn proble
men te veel luxe-problemen zijn en
zijn smart luxe-smart, voortkomend
uit verveling en oververzadiging.
Men kan Visconti daarom laken om
zijn keuze, maar men kan hem niet
genoeg prijzen om de manier, waar
op hij de stof door een overvloed aan
feilloos en geraffineerd gekozen ui
terlijke details levend heeft
gemaakt.
Al roert vervoering en leed ons nau
welijks, acteurs, entourage en kos
tuums zijn zo subliem, de tijdgeest is
zo volmaakt getroffen en het even
wicht tussen de diverse gradaties
van melancholie wordt zo briljant
bewaard, dat wij geen ogenblik weg
zakken in onverschilligheid.
Deze „Onschuldige" mag dan geen
stralende diamant zijn in Visconti's
kroon, een zachtglanzende parel is
hij wel.
Amsterdam-Tuschinski 2; Utrecht-
Studio; Groningen-Studio, 18 jr.
Laura Antonelli in 1' Innocente
Het is niet de gewoonte óm bij
het bespreken van een film de
schrijver scriptwriter boven de
regisseur te plaatsen. Maar bij
„Ansichten eines Clowns", ge
regisseerd door Vojtecht Jas
ny, kun je moeilijk om de meer
waarde van de auteur heen.
Een van de uitspraken van
Heinrich Böll, de Nobelprijs
winnaar die in eigen land veel
vuldig voor „nestbevuiler"
wordt uitgekreten, is: ,,'s Mor
gens zodra ik wakker word be
gin ik er al over na te denken
welk probleem vuil en actueel
genoeg is om het aanpakken
waard te zijn".
In zijn roman „Ansichten eines
Clowns", die de basis vormde
voor de film, verschenen in
1962, keert hij zich tegen de
door het verdrongen of ver
wrongen nazi-verleden bezoe
delde Duitse atmosfeer in het
algemeen en tegen ijzerharde,
zogenaamd liberale katholie
ken in het bijzonder.
Later, in „Die verlorene Ehre
der Katharine Blum" (binnen
kort wordt de film van Volker
Schlöndorf in ons land ver
toond) trekt hij feller van leer,
maar de omstandigheden heb
ben zich sindsdien dan ook,
met terroristenwetten en een
steeds misdadiger optredende
rechtse sensatiepers, zeer nega
tief ontwikkeld.
Böll heeft meegewerkt aan het
script van „Ansichten eines
Clowns", dat in 1975 werd ge
maakt en men kan zich niet
aan de indruk onttrekken dat
hij zijn boek-uitspraken over
diverse „vuile, actuele proble
men" heeft verscherpt of er een
zwaarder accent aan heeft
gegeven.
De walging over zijn Duitsland,
gezien door de ogen van een
dertigjarige clown die zijn rij
ke, gierige moeder haat, omdat
ze zijn zuster uit opportunisme,
gecamoufleerd als liefde voor
de „heilige Duitse grond", de
oorlog en de dood heeft inge
jaagd, en die voor zijn vader
wel enige genegenheid maar
geen achting kan opbrengen,
stijgt er uit op.
Zijn wanhopige liefde voor Ma
rie, een vrouw, die hem terwille
van abstracte principes wordt
afgetroggeld, raakt door die
sfeertekening niet op de ach
tergrond, maar wel wordt wei
nig aandacht besteed aan de
redenen waarom zij hem ver
laat, misschien omdat die om
streeks vijftien jaar later bela
chelijk zouden klinken.
Een andere uitspraak van Böll
is, dat hij een verzamelaar is
van ogenblikken. Welnu, in die
richting heeft regisseur Jasny
hem een heel eind gevolgd: zijn
film bestaat inderdaad uit
ogenblikken, vergaard uit he
den en verleden, soms uitste
kend gekozen, soms er net
naast.
Zolang hij woorden van Böll
als basis gebruikt is het goed,
zodra hij zich op eigen vleugels
waagt (bijvoorbeeld bij het
sentimentele clownsnummer
in het begin) is het mis. Hanna
Schygulla, een van Duitslands
beste filmactrices, is een roe
rende Marie, Helmut Griem is
meestal wel overtuigend als de
clown en Gustav Rudolf
Sellner speelt de betrekkelijk
kleine vaderrol opvallend goed.
Het indringende effect van de
film komt vooral voort uit het
feit, dat er weer mensen zijn die
met recht en reden niet kunnen
slapen als zij aan Duitsland
denken en dat zij in „Ansichten
eines Clowns" de walm van
mest ruiken, waarop het kwaad
ook in de jaren zestig al flirik
begon te groeien.
Amsterdam City II, 14 jr.
graag detectives leest, mag
irder by Death" niet mis-
Daarin worden namelijk
beroemde boeken-
ectives in hun hemd gezet,
at het voor de insiders goed
ten is. De Belgische speur-
Milo Perrier het is na-
rlijk makkelijk te raden Wie
ffvoor model heeft gestaan,
maar de anderen zijn iets moei
lijker.
Enfin, ze worden naar een afgelegen
landhuis gelokt met een gammele
brug, spookkamers, een blinde but
ler en een doofstom dienstmeisje en
moeten dan raden wie de moorde
naar is die te middernacht toeslaat
en de heer des huizes om zeep helpt.
Geen middel wordt geschuwd om
hen van de wil? te brengen: schorpi
oenen, slangen, inkrimpende ka
mers, tijdbommen en neerstortende
beeldhouwwerken en ze raden het
lekker niet:
Geslagen keren zij naar huis, de uit
dager hysterisch lachend achterla
tend. Geen wonder, die heeft in de
loop van de film zoveel metaformo-
ses doorgemaakt, dat hij (of zij) de
kluts wel moest kwijtraken.
Een keur van beroemde acteurs
leent hun talent aan „Murder by
Death", waarvan het script werd ge
schreven door de beroemde vervaar
diger van blijspelen Neil Simon en
die werd geregisseerd door Robert
Moore. Peter Falk, Elsa Lanchester,
David Niven, Peter Sellers, Alec
Guinnes het kan niet op. Truman
Capote, de wat vreemd gebakken
Amerikaanse schrijver die aan zijn
beroemdheid beruchtheid toevoegde
door zijn laatste boek, waarin hij de
hele Jet Set over de hekel haalde,
maakt in de film zijn acteurs-debuut
en dat gaat hem lang niet slecht af.
Een smakelijke parodie op detecti
ves en griezelfilms, dat is „Murder by
Death" en zoiets is natuurlijk nooit
weg. Onschuldig vermaak voor de
liefhebbers van allerlei verwante
genres.
Amsterdam-Bellcvue Cinerama, en
Rembrandtpleintheater; Den Haag
Apollo, 14 jr.
Maria Schneider met kind in The Babysitter'
't Is naar wanneer een regisseur die
zulke voortreffelijke films op zijn
naam heeft staan als „La Bataille du
Rail" uit 1944 en „Jeux Interdits" uit
1952 (om de twee beste te noemen) in
zijn nadagen zo deerlijk afzakt. Maar
ja. de naam van de Fransman René
Clément is jammer genoeg allang
geen begrip meer.
Zijn laatste werkje „De Babysitter"
is een moeizame thriller, moeizaam
nagesynchroniseerd in het Engels
(voornamelijk uit het Italiaans),
waarin geheimzinnigheid en verwar
ring niet intrigerend, doch irriterend
werken. Een aardige baby-sitter, die
zich ontfermt over een zielig
filmsterretje, wordt gebruikt in een
duivels kidnap-complot, waarvan
een eigenwijs doch onvervaard jon
getje het slachtoffer wordt. Voordat
zij zich, deerlijk geblesseerd, kan
vervoegen aan het huis van haar
dikke verloofde, zijn er heel wat lij
ken gevallen, door eigen of ander
mans hand. 't Duurt lang voordat de
intrige zich aftekent, 't duurt lang
voor de laatste draadjes lusteloos
zijn opgebonden om kort te gaan:
't duurt allemaal bliksekaters lang.
De figuren zijn plomp neergezet,
geen cliché wordt geschuwd, geen
ongeloofwaardigheid vermeden. Een
bolle thriller is het, opgeblazen tot
twee uur lengte, waaraan charme
ontbreekt. Alleen Maria Schneider
dient geprezen te worden om de na
tuurlijkheid, waarmee ze de hoofdrol
speelt.
Amsterdam - Leidseplein Theater, 18
jr.
De film „Scrim" van de Neder
lander Jacob Bijl, met in de
hoofdrollen Geraldine Chaplin
en Jessamin Staerkcr, is op het
Twaalfde Internationale
Filmfestival van Toulon
(Frankrijk) de „Prix Special du
Jury" toegekend. Op dit festival
werden de afgelopen dagen
meer dan 60 films uit de hele
wereld vertoond.
„Scrim" werd door Jacob Bijl
geschreven en geregisseerd en
geproduceerd door Theo Knip
penberg. De film kwam tot
stand in opdracht van het ZDF,
het tweede Duitse tv-net, en de
Zweedse televisie.
De rolprent werd inmiddels ver
toond via de Duitse televisie en
wordt op 30 september in Zwe
den uitgeionden. De film krijgt
deze maand een Nederlandse
bioscooproulatie in het circuit
van Film International Neder
land.
lurder by Death' Alec Guinnes
!NG KONG. Klassieke griezelfilm
tl vertederend monster. De gehele
66k in Den Haag-Du Midi; Hilver-
m-Bijou; Amsterdam-Flora.
o West. Fijne, vooroorlogse come-
6 met de Marx Brothers, vol prach-
E6 stunts en verbale grappen. De
thele week in The Movies,
^sterdam.
OMAN UNDER THE INFLUEN-
E Indringende psychologische film
111 John Cassavettes met Gena
owlands en Peter Falk in de hoofd-
'llen. De gehele week in Studio K.,
msterdarn.
A MAM AN ET LA PUTAIN. Fasci-
frende film van Jean Eustache over
et klimaat in Frankrijk na de mis
tte revolte van 1968 17 t.e.m. 19
;P1 in Araloe en Rippo, Leeu-
arden.
'ASHVILLE. Meesterlijk mozaïek
an Amerika, gesitueerd in de stad
■n de Country- en Western-music
a[1 regisseur Robert Altman. De ge-
leie week in Tilburg-Camera.
INTERSOLDIER. Schokkende
documentaire met ooggetuigenver
slagen van Vietnam-veteranen. 17
sept. Plein 2, Rolde; 22 sept. Rije.
BARRY LYNDON. Stanley Ku
brick's laatste en misschien beste
film. gesitueerd in de achttiende
eeuw. Amsterdam-Calypso; Den
Haag-Calypso I; Rotterdam-
Calypso; Utrecht-Rembrandt 3; Gro-
ningen-Palace.
LA REGLE DU JEU. Prachtige
Franse zedenkomedie uit 1939 van
Jean Renoir, die in het geheel niet is
verouderd. 17 en 19 sept. Filmhuis
Shaffy.
TE GEK OM LOS TE LOPEN. Ont
roerende documentaire van een Ita
liaans collectief over nieuwe wegen
om geesteszieken in de maatschap
pij te integreren. 21 sept. Den Dom
mel Eindhoven.
DER HANDLER DER VIER JAH-
RESZEITEN. Film over het droevige
leven van een fruitventer, waarin de
Westduitse cineast Fassbinder virtu
oos en bewogen tovert met de mid
delen van het melodrama. 18 t.e.m.
21 sept. Filmhuis Amersfoort.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De AR-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, mr
W. Aantjes, heeft het KVP-Kamerlid Hermes verweten, dat deze
met valse argumenten heeft geprobeerd de indiening van een
wetsontwerp van minister Van Kemenade (onderwijs) tegen te
houden.
Hermes diende vorige week een
motie -in, waarin werd gevraagd de
inspraaktermijn voor het wet
sontwerp op het basisonderwijs met
drie maanden te verlengen. In de
praktijk zou uitvoering van deze mo
tie betekenen, dat Van Kemenade
niet meer in staat zou zijn het wets
ontwerp nog voor het eind van deze
kabinetsperiode in te dienen.
De motie werd net verworpen, mede
dank zij acht anti-revolutionairen en
twee KVP-ers, die tegen stemden. In
de Kamer verklaarde Aantjes na
mens deze tien, waarom zij te
genstemden. Op deze argumentatie
gaat hij in het AR-weekblad „Neder
landse Gedachten" deze week nog
wat uitvoeriger in.
Verklaring
Hermes wilde een langere inspraak
termijn. omdat hij vier maanden
waarin dan bovendien nog de vakan
tie viel, te kort vond voor een zo
belangrijk wetsontwerp. Nog tijdens
de Kamerbehandeling werd een deel
van zijn argumentatie ondergraven,
toen het socialistisch Kamerlid Van
Ooijen een verklaring van de protes
tants christelijke onderwijsvakorga
nisatie voorlas, waaruit bleek dat
deze organisatie het zou betreuren
als door een langere inspraaktermijn
het wetsontwerp niet tijdig meer in
gediend zou kunnen worden. Ook de
Nederlandse federatie van onder
wijsvakorganisaties (die ongeveer
honderdduizend onderwijsgevenden
vertegenwoordigt) had zich al in der
gelijke bewoordingen uitgelaten. De
organisaties vonden een verlenging
van de inspraaktermijn niet nodig.
Hermes' laatste argument, dat juist
de organisaties die de schoolbestu
ren in zich verenigen meer tijd nodig
zouden hebben, werd volgens Aan
tjes afgelopen zaterdag ondergra
ven. Tijdens een vergadering van de
besturenraad van het protestants
christelijk onderwijs bleek dat deze
raad een zeer definitief oordeel over
het wetsontwerp kon leveren.
Aantjes: „De veronderstelling ligt
voor de hand dat de wens om tot
vertraging (of zelfs tot verhindering)
van de indiening te komen, meer
ontleend was aan de bezwaren tegen
de inhoud van het te verwachten
wetsontwerp dan tegen de door de
minister toegestane inspraakter
mijn. De indiener heeft dit weliswaar
ontkend, maar in elk geval verandert
er aan het gevolg niets. Op zijn minst
werd de schijn gewekt dat de wens
om tot verlenging van de termijn te
komen, meer werd ingegeven door
bezwaren tegen het beleid van de
minister dan tegen de door hem ge
volgde procedure. Een schijn die in
het debat ook wel enige steun vond."
„Filibuster"
Aantjes vergelijkt deze handelwijze
met „filibuster", een in de Ameri
kaanse senaat toegepast middel om
door middel van langdurige redevoe
ring de aanvaarding van een wets
ontwerp te vertragen of onmogelijk
te maken. Volgens Aantjes is met de
door Hermes gehanteerde procedure
de grens van filibuster genaderd, zo
niet overschreden. „Naar mijn me
ning is het hanteren van procedurele
middelen om te verhinderen dat een
niet gewenst regeringsbeleid aan het
oordeel van het parlement wordt on
derworpen, een volstrekt verwerpe
lijk middel. De filibuster, in welke
vorm dan ook. behoort in onze parle
mentaire praktijk niet thuis."
Dat is dan ook de reden, waarom de
tien genoemde christen democraten
tegen de motie van Hermes stemden
(die overigens o.a. werd gesteund
door vier fractiegenoten van Aan
tjes). „Met een oordeel over het be
leid van minister Van Kemenade
heeft dit niets te maken. Dat staat er
geheel buiten. Een standpunt als
door mij uiteengezet, dient te wor
den ingenomen ongeacht welke mi
nister en ongeacht welk wets
ontwerp het betreft. Of een bepaald
middel geoorloofd is. hangt niet af
van de minister tegen wie het gehan
teerd wordt. Zomin als alles geoor
loofd is om Van Kemenade te steu
nen, zomin is alles geoorloofd om
hem te bestrijden. Het middel moet
in beide gevallen passend zijn. Zeker
in de christen-democratische poli
tiek heiligt het doel de middelen
niet." aldus Aantjes.
