Meer lol dan humor
bij Prokofjef
Opnieuw Arthur
„Van de brug af
Millers
gezien'
Weinig bekend
stuk Tsjechow
zeer doordacht
Rosencrantz en
3uildenstern
Residentie Orkest
begint seizoen
Prachtige symphonie
van Glazoenow
,De liefde voor de drie sinaasappelen"
André van den Heuvel dragende kracht
Onder leiding van Roger Norrington
'Tracteren'
valt tegen
PPR-bestuur
in Groningen
afgetreden
Haagse comedie speelt De Bosgeest
door Dirkje Houtman
5EN HAAG Vrijdag ging bij de Haagse Comedie voor de
weede keer (eerder gespeeld in 1968) „Rosencrantz en Guil-
1 lenstem zijn dood" van de Engelse toneelschrijver Tom Stop-
iard in premiere. Deze keer in de regie van Bernard Goss. die dit
tuk al eerder in Engeland regisseerde. Hij heeft er een knappe
oorstelling van gemaakt die uitblonk in doordachtheid en
onsequentie.
Itoppard veronderstelt kennis van
de Hamlet". Dit gaat misschien wel
lp voor het cultureel gevormde En-
eise publiek maar of dit ook geldt
oor de Nederlandse kultuurbarba-
is nog maar de vraag. De Haagse
Iwnedie heeft dit enigszins onder
togen door een uitstekend ver-
orgde documentatiemap, waarin in-
egaan wordt op de achtergronden
an dit stuk.
ioppard verplaatst de aandacht
jn Hamlet naar zijn studievrienden
losencrantz en Guildenstern. Zij
orden door koning Claudius inge-
ihakeld om te ontdekken, wat de
gkwelde" prins bezielt. Het is hun
t deze rol te spelen in de Hamlet
e tot hun ondergang leidt. Aanvan-
elijk zijn ze zich hier niet van be
rust) ze kunnen nog steeds balance
ren tussen schijn en werkelijkheid.
Ze nemen plaats tussen het publiek,
joden hun tijd met spelletjes wor-^
tai steed meer gemanipuleerd nd&T".
iet podium, waar zich de wëfketijlse-
jandeling van de ïJamiêÉ afspeelt,
it heeft het effect' van-een tunnel,
ie steeds nauwer wordt. Je kunt er
niet meer uit en aan het eind ligt de
:d00d ,0r.
Schitterend
is ook hetgeen-Stoppard wil zeg-
|n met dit stuk. De ontkenning van
Ie sterfelijkheid brengt onzekerheid
it zich mee. Hij doet dit in de
van de alomtegenwoordige
:ler. Een schitterende rol van Eric
igen. die aanvankelijk als kari-
DEN HAAG Wlm van Rooij heeft bij de Haagse Comedie een
voorstelling gemaakt van „De Bosgeest'' van Anton Tsjechow.
Het is hier niet eerder gespeeld omdat Tsjechow zelf het nader
hand verving door „Oom Wanja", dat hier al in zes verschillende
regies te zien is geweest.
katuur zichzelf parodieert en daar
mee het toneel zelf. Een toneel dat
voornamelijk succes ontleent aan
„bloed, liefde en retoriek". Het knap
pe van Van Ingen is, dat hij zich ook
werkelijk ontworstelt aan deze kari
katuur en in plaats van beheerst te
worden de situatie zelf gaat beheer
sen. Hij doet dit vanuit een zeker
heid, die hierin ligt dat hij zijn rol
accepteert, het spel meespeelt en
zich daardoor bewust is van zijn ei
gen identiteit. Deze „Speler", die
aanvankelijk door Rosencrantz en
Guildenstern verguisd werd, is
tenslotte de enige die hun inzicht
geeft in de consequentie van hun
handelen en zijn: de dood
Spel. enscenering, toneelbeeld, kos
tuums en muziek droegen bij tot de
helderheid van dit toch welintellec-
tualisch, tragi-komische stuk.
De Haagse Comedie speelt „De Bosgeest" van Tsjechow: Trlns Snijders, Wim van den Heuvel,
Sacco van der Made, Pim Dikkers, Francine Dreessen, Leo de Hartogh.
De overeenkomsten zijn opvallend,
de verschillen verrassend. Oom Wan
ja probeert zijn geleerde zwager
dood te schieten, zijn evenbeeld in
„De Bosgeest" beneemt zichzelf het
leven. Het motief voor beide daden is
hetzelfde. Beiden hebben zorgvuldig
de landerijen van hun overleden zus
ter beheerd, haar geleerde man heeft
daar een onbezorgd hooglerarenbe-
staan door kunnen leiden.
Beiden hebben ontdekt, dat die ge
leerdheid in feite niets voorstelt, en
dat zij hun eigen leven ten bate van
een windbuil verknoeid hebben. De
climax komt, als de professor in alle
gemoedsrust voorstelt de landerijen
nu maar te verkopen en de op
brengst in obligaties te beleggen, die
meer opleveren, zodat hij zijn be
staan in de stad weer kan opnemen.
Wat er dan van de beheerder moet
worden vindt hij niet zo'n belangrij
ke vraag.
Optimistischer
In beide stukken speelt de jonge
vrouw van de hertrouwde professor
door R. N. Degens
AMSTERDAM Met een hele troep druk bewegende zangers in gekke kleren op het toneel krijg
je misschien wel de lachers in de zaal op je hand, maar je maakt er nog geen goede enscenering van
Prokofjefs opera „De liefde voor de drie sinaasappelen" mee.
cene uit „Van de brug af gezien"
Dat bleek vrijdagavond bij de pre
mière van dit werk (in Nederlandse
vertaling) bij de Nederlandse Ope
rastichting in de Amsterdamse
Stadsschouwburg.
Twintig jaar geleden had de Slo
veense Nationale Opera uit Ljublja
na tijdens het Holland Festival deze
uit 1918 daterende opera van Prokof
jef in Nederland geïntroduceerd. Wie
daar toen bij was. heeft vooral aan
regie en aankleding ert aan de vertol
king van de rollen van koning en
prins de beste herinneringen
bewaard.
Plezierige dingen onthoud je het
langst. De minder goede kwaliteiten
van die Ljubejana-opvoering zullen
we dus wel vergeten zijn. Maar ik zou
niet weten wat voor goed ik mij
straks nog van de jongste opvoering
door de Nederlandse Operastichting
zou moeten herinneren. Of het moest
het markante orkestaandeel van het
Rotterdams Philharmonisch zijn.
dat zich ditmaal ónder opera-chef
dirigent Hans Vonk weer als een
voortreffelijk opera-orkest gedroeg
Maar in deze opera van Prokofjef
zijn het zichtbare en het hoorbare zo
tot een eenheid versmolten dat beide
perfect moeten worden uitgevoerd
wil het stuk tot zijn recht kunnen
komen. Toegegeven, het is bepaald
niet uitsluitend verfijnde spitse hu
mor waarmee Prokofjef het zelfge
schreven tekstboek (naar een to
neelstuk van Carlo Gozzl) heeft ge
kruid. en de zeer illustratief werken
de muziek zit vol baldadige effecten
die de handeling onderstrepen en
van uitroeptekens voorzien. Nog
maals toegegeven: die handeling
met als hoofdpersonen de mallotige
Klaverkoning en zijn ingebeeld-
zieke zoon die niet kan lachen, en die
nadat hij is genezen onder veel ho-
kus-pokus op zoek moet naar drie
sinaasappelen in één waarvan de
schone prinses zit waarmee hij .zal
trouwen, die handeling waarin met
alles (tot en met het genre „opera"
zelf) de draak wordt gestoken, biedt
alle mogelijkheden er een verkleed
partij met gekke-bekken-trekkers
van te maken.
Chaotisch
Die mogelijkheden hebben zowel re
gisseuse Rhoda Levine en dekor- en
kostuumontwerper Robert Israel al
te gretig aangegrepen. Wat temeer
opviel door de maar spaarzaam aan
wezige zang- en acteerkwaliteiten bij
de vrijwel geheel Nederlandse rolbe
zetting. Waarop wat nationaliteit be
treft de Engelsman Alexander Oliver
(als prins» de enige uitzondering
vormde.
Hij was ook vocaal wel voor zijn
partij berekend, en dat kan ook wor
den gezegd van Hubert Waber 4de
tovenaar). Arnold van Mill (keuken-
meld), Lieuwe Visser (Duivel) én Ro
berta Alexander (prinses Nlnetta).
Maar in deze opera komt nog
minstens een dozijn andere be
langrijke rollen voor, plus een groep
je mimespelers (die het wel aardig
deden) plus een koor dat o.a. als
kritische toeschouwers commentaar
op het gebodene geeft.
Als dat niet allemaal strak in de
hand gehouden wordt, ontaardt het
zoals bij deze voorstelling in een
chaotisch heen en weergedraaf waa
rin de lol het van de humor wint, en
waarin van samenspel tussen hande
ling en muziek nauwelijks nog spra
ke is. Natuurlijk kun Je er wel om
lachen. Als het u daarom te doen is
kunt u het nog proberen op 14 sep
tember in Scheveningen (Circusthe
ater) op 18, 21 en 28 september in
Amsterdam of op 23 september in
Eindhoven.
door Dirkje Houtman
is
AMSTERDAM In theater Carré in
Amsterdam speelt tot en met 21 sep
tember Arthur Miller's „Van de brug
es»af gezien" uit de zestiger jaren.
Nederland al twee keer eerder ge
speeld. Een Katrijn Theaterproduk-
tie, ditmaal geregisseerd door Joris
Diels.
Het stuk speelt zich af in het huis
van de familie Carbone, gelegen in
een New Yorkse wijk van Italiaanse
4|arbeiders (immigranten) onder de
Brooklyn-brug. Twee neven uit Ita-
He. Marco en diens broer Rodolpho
oi vinden hier onderdak. Ze komen
C naar Amerika om werk te zoeken.
Odat immigratie in die tijd verboden
Lis, moet hun verblijf geheim worden
n gehouden
e
^Catherine, een nichtje dat door het
,B .echtpaar van jongs af aan is opge-
voed. wordt verliefd op Rodolpho.
jji Hieruit ontstaat het conflict. Eddie
Carbone voelt zich niet alleen als
jw opvoeder maar ook als minnaar tot
if.Zijn nichtje aangetrokken.
Gedreven door jaloezie probeert hij
op alle mogelijke manieren een hu-
•t wriijk te voorkomen, waardoor hij
"steeds meer van zijn omgeving ver
vreemdt. Hij gaat tenslotte zover dat
nlj de twee Italianen aangeeft bij de
"nmigratiedienst en wordt door
Marco, die zichzelf en zijn broer
moet wreken, vermoord.
Evenals in de klassieke tragedie
wordt ook hier de tragische held
gedreven door een ongrijpbare
macht. Het is het noodlot en hoewel
de mens hier niet schuldig aan kan
zijn moet hij ervoor gestraft worden:
de wraak van Marco. Het gebeuren
wordt gecommentarieerd door de
advocaat Alfieri (gespeeld door Joan
Remmelts). Hij staat buiten de han
deling en heeft een soortgelijke
functie als het koor in de Griekse
tragedie.
Miller geeft in dit stuk alleen aan
wat er gebeurt en niet de oorzaken
die hiertoe leiden, zoals in „De dood
van een handelsreiziger".
Joris Diels heeft er een realistische
voorstelling van willen maken. Dit
vereist een sterk inlevingsvermogen
en een bewustzijn van het waarom
van een handeling die een speler
uitvoert. De meeste acteurs, uitge
zonderd André van den Heuvel (als
Eddie) en Joan Remmelts. ontbrak
het aan deze ervaring.
Van den Heuvel vormde de dragende
kracht van de voorstelling, maar
kreeg te weinig tegenwicht om het
geheel in teresant te maken
Toch maakt de creatie van Van den
Heuvel een bezoek aan deze voor
stelling wel waard.
door Jac. Kort
AMSTERDAM Het Amsterdams Philharmonisch Orkest is
het nieuwe seizoen ingegaan met twee opmerkelijke werken.
Na de pauze voerde Anton Kersjes
de „Tweede Symfonie" van de Rus
Alexander Glazoenow uit: ik denk
dat er weinig mensen zijn. die deze
negentig jaar oude symfonie eerder
hebben gehoord. Reden temeer om
het toe te Juichen, dat het Amster
dams Philharmonisch Orkest haar
opnieuw onder de aandacht heeft
gebracht.
Eduardo del Pueyo wa solist in Pla
noconcert no.l van Beethoven. Hij
gaf van zijn solopartij een vertolking
op hoog niveau. Dat spreekt bij Del
Pueyo bijna vanzelf. Wat mij alleen
speet, was dat de solist zowel Rubati
in zijn voordracht toepaste, dat een
het voor het orkest bijna ondoenlijk
was. gelijke tred met hem te houden
en wat erger is dat Beethovens
muziek geweld werd aangedaan,
door dit al te gemaniereerde spel.
Kersjes heeft met zijn orkest vol
daan aan alle eisen, waaraan deze
avond moest worden voldaan.
Ten eerste „Quasi in modo dl Val-
zer", dat Nico Schuyt (geb. 1922) drie
jaar geleden op verzoek van Anton
Kersjes schreef en zaterdagavond
zijn eerste Amsterdamse uitvoering
beleefde.
Hoewel de componist gevraagd was
om een „echte" wals, ging Schuyt bij
nader inzien (evenals Ravel) uit van
de „idee" wals. Met het noemen van
Ravel is geensziens bedoeld, dat
Schuyt in zijn compositie de Franse
meester heeft nagevolgd. Integen
deel. zijn werk heeft een eigen signa
tuur, zowel in het kiezen van zijn
materiaal, als in de orkestrale uit
werking daarvan, die buitengewoon
knap is.
Het publiek was nogal gereserveerd
in zijn reacties. Mogelijk doordat
men eigenlijk iets in de trant van
Strauss of Ravel had verwacht. En
dat was nu eenmaal niet de opzet
van Nico Schuyt. toen hij dit werk
schreef.
door Adr. Hager
DEN HAAG Het startschot voor het winterseizoen heeft ook
bij het Residentie Orkest geklonken. Eigenlijk gebeurde dat'
vrijdagavond al bij het succesvolle Kussenconcert voor de jeugd,
„het meest rielekste concert van het jaar".
Het programma werd zaterdagavond
nerhaald bij het eerste promenade
concert, dat onder leiding stond van
een van de gastdirigenten van dit
seizoen, de Engelsman Roger Nor
rington. Een dirigent die niet op een
verhoging stond, omdat hij er tijdens
een van zijn acrobatische sprongen
ongetwijfeld zou zijn afgevallen. Het
showelement is zijn directie niet
vreemd en het uitgevoerde program
ma lijkt bij hem beter in handen dan
bij voorbeeld een Brahmssymfonie.
Meeslepend
De Tsjech Fibich leverde voor deze
opmaat zijn in 1886 geschreven ou
verture Nacht op Karlstein, die tot
veel orkestraal vertoon aanleiding
geeft. Men mag van een Engelse diri
gent verwachten, dat hij een Engels
werk op het programma plaatst. Nor
rington koos de Suite Facade van
Walton, een wat merkwaardig werk.
omdat „satirisch vermaak" de toe
hoorder toch wel ontgaat. De diri
gent bleef achter het podium bij de
weergave van de toccata voor slag
werksolo. Zes slagwerkers hebben
dit onder invloed van Varèse ge
schreven.
Een klinkende afsluiting van dit pro
menadeconcert vormde de Roe
meense Rapsodie van George Enes-
co. verrukkelijk meeslepende mu
ziek. door Norrington vol gloed over
het voetlicht gebracht en door een
voltallig publiek bijzonder gewaar
deerd.
De in Brussel geboren Franse pianist
en componist Lazare Lévy. 33 jaar
lang verbonden aan het Parijse con
servatorium, was de leermeester van
France Clidat, zij was de soliste op
dit concert in twee werken van Liszt:
de Hongaarse Fantasie en Toten-
tanz. Binnenkort verschijnen deze
composities op een grammo
foonplaat met dezelfde uitvoerenden
en gezien de publieke bijval zal deze
plaat zijn weg wel vinden. France
Clidat, in 1956 winnares van een
Liszt-priijs, gaf Liszt alles waar hij in
zijn werken om vraagt, en dat is veel.
Dirigent en soliste doen niet voor
elkaar onder in uiterlijk vertoon,
doch virtuoos en glanzend mag dit
spel toch zeker genoemd worden.
een soortgelijke rol. Met zijn dochter
Sonja en de dokter, in het oudere
stuk de bosgeest geheten, gaat het
wat anders: hier „krijgen" zij elkaar.
Bovendien is hij, met alle gevoel
voor betrekkelijkheid, een uitge
sprokener idealist. De eindindruk ls
optimistischer dan Je bij Tsjechow
gewend bent.
De voorstelling is levendig, heeft
tempo en ls goed doorwerkt. De ver
schillende figuren gespeeld door
o.a. Bas ten Batenburg (bosgeest).
Wlm van de Heuvel (de hevig teleur
gestelde ploeteraar). Pim Dikkers
(de professor) en Trins Snijders (de
jonge tweede echtgenote) waren
ieder voor zich boeiend getekend.
Het decor van Harry Wich in zijn
ruimtewerking suggestief, in de
ruimtebeperking naar mijn smaak
niet helemaal trefzeker.
door André Rutten
EINDHOVEN Het zuidelijk
toneel Globe heeft in het wee
keinde in de (kleine) Globe
zaal van de schouwburg de
eerste voorstellingen gegeven
van „Trakteren" (Treats) van
de Engelse schrijver Christop
her Hampton, van wie het ge
zelschap eerder „De Fi
lantroop"' en „Wilden" heeft
gespeeld.
Alexander Oliver (rechts) als Prins, en Adriaan van Limpt (links)
als Truffaldino in Prokofjefs opera „De liefde voor de drie
sinaasappelen".
Het gaat over mensen zoals je ze
vandaag de dag wel tegenkomt. Een
meisje, dat een oudere collega bij
zich laat wonen, omdat hij zo ver
schrikkelijk op haar gesteld is. en
een journalist, met wie zij twee jaar
heeft samengewoond, maar die zij
tijdens diens afwezigheid van enke
le maanden buiten de deur heeft
gezet.
Hun beroepen doen er weinig toe.
het gaat om hun onderlinge verhou
dingen. die in een reeks gesprekken,
dikwijls met hun drieën, worden be
handeld Gesprekken, die bij de
journalist van dubbele bodems zijn
voorzien, bij de twee anderen meer
recht-toe recht-aan zijn. Tenslotte
heeft de journalist het vrouwtjes-
diertje geheel in zijn macht, hetgeen
zij prettig lijkt te vinden.
Niet herkenbaar
Een spel. dat op zo gewoon mogelijk
geschreven lijkt, maar dat..gewone"
tersluiks ook doorprikt. Maar zo
werd het onder regie van Ger Thijs
net niet. Je zag drie acteurs Canci
Geraedts. Allard van der Scheer,
Joost Prinsen die zorgvuldig en
toegewijd werkten, maar zij werden
geen herkenbare mensen, die een
beetje in het zonnetje komen te
staan, en dan wordt het geheel niet
geloofwaardig.
Van een onzer verslaggevers
GRONINGEN Het gewestelijk
bestuur van de PPR in Groningen ls
afgetreden. Het wil niet langer sa
menwerken met gedeputeerde Hal-
be Kuipers. Een deel van de be
stuursleden had al afgehaakt en de
nog zittende bestuursleden onder
steunden in meerderheid een motie
van wantrouwen.
Eerder is een dergelijke motie al
eens aangenomen, maar Kuipers
weigerde op te stappen. Deze keer
werd de motie met een forse meer
derheid verworpen. Er werd wel een
motie van afkeuring tegen hem aan
genomen.
De meeste leden vreesden dat de
PPR zijn veto in het college van
gedeputeerde Staten zou kwijtra
ken als men Kuipers liet vallen.
Vooral ook omdat eveneens in
PvdA-kring een groeiend verzet ls
tegen de gebrekkige manier waarop
het huidige linkse college met één
stem meerderheid moet werken.
Kuipers heeft een omstreden naam
als politicus gekregen omdat hij
zich steeds openlijk of bedekt verzet
tegen de politiek van zijn partij om
geen industrialisatie in de Eemsha-
ven toe te laten, Bij de laatste stem
ming in provinciale staten liep hij
gauw de zaal uit toen zijn stem
doorslaggevend bleek te zijn. Later
bracht hij toch zijn stem overeen
komstig de wens van de PPR uit.
Het landelijke PPR-bestuur neemt
de zaakjes In Groningen voorlopig
waar en zal de verkiezing van een
geheel nieuw gewestelijk bestuur
voorbereiden. Tevens zal op lande
lijk niveau worden besproken hoe
men het best de verhouding tussen
lokale bestuurders en de partij kan
regelen.
TROUW/KWARTET 7
door André Rutten
'IAANDAG 13 SEPTEMBER 1976
[Iaan
KUNST
ijfiguren uit Hamlet op de voorgrond
m
