Schuld en boete van
Speer in Spandau
Hi!
^Commentaar
kl:Mao Tse-toeng
z WD programma (1)
WD programma (2)
Weer huizen Duits
met verf beklad
ambassadepersoneel
Ex-nazi kwam in ruim twintig jaar gevangenschap tot zelfonderzoek
Rekenschap
afgelegd over
het verleden
het weer
Zeer wisselvallig
weerrapporten
BIJDAG 10 SEPTEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 5 1
I Mei de dood van partijvoorzitter
I Mao Tse-toeng heett het Chinese
volk binnen een jaar drie van zijn
grootste leiders verloren. Tsjoe En-
lai. de schepper van China's buiten
landse politiek stierf in januari en
Bjöe Teh, de .vader" van het rode
leger overleed in juli van dit jaar.
Hiermee is er een eind gekomen
aan de generatie van Chinese lei
ders die de nationale schande van
w de overheersing door buitenlandse
ne! mogendheden van het ..Rijk van
het Midden" volledig hebben uitgè-
ler wist en die het Chinese volk wisten
en om te vormen tot een zelfbewuste
en onafhankelijke natie.
Met name Mao Tse-toeng heeft.
s!? vaak met nietsontziende hardheid
m (de Chinese revolu,tie heeft aan mil-
j« joenen het leven gekost) hiertoe
;nt bijgedragen. Wat achterblijft na
ra" zijn dood is een grote onzekerheid
over de toekomst van China. Als
geen ander is Mao in staat gebleken
in de roerige tijden van na de revo
lutie de eenheid binnen de Chinese
natie te handhaven en als dominan
te persoonlijkheid boven de rivali
serende groepen in partij en rege
ring te staan. Met het wegvallen van
Mao Tse-toeng. om wiens persoon
door het Chinese volk tegen zijn zin
een cultus geweven werd. blijft er
een machtsvacuüm over. De maan
denlange strijd achter de schermen
om dit vacuum op te vullen, kan nu
in alle hevigheid losbarsten. Het is
de onzekerheid over het resultaat
van deze machtsstrijd die de Chine
zen moet verontrusten. En niet al
leen de Chinezen.
De- Volksrepubliek heeft zich in de
korte tijd van haar bestaan ontwik
keld tot een grote mogendheid,
waarmee internationaal rekening
wordt gehouden. Een fundamentele
verandering van de Chinese buiten
landse politiek zal zeker zijn gevol
gen hebben voor het machtseven
wicht in de wereld.
Zoals te verwachten was, maakt de
WD zich op om ook in de verkie-
L zingscampagne zich te afficheren als
I bij uitstek de partij die het persoon-
m lijke, materiële belang van de bur-
ger behartigt. Wij hebben het ver-
haal de laatste jaren leren dromen:
onder het bewind-Wiegel behoeft
de individuele burger in het produk-
L tieproces slechts zijn best te doen
om de plezieringe gevolgen daarvan
3 terstond in zijn loonzakje terug te
vinden. En aangezien de vrije be-
stedingsmogelijkheden van het indi-
- vidu ook ten goede komen aan het
j vrije-bedrijfsleven en de werkgele-
genheid, wordt ook de samenleving
I als geheel er alleen maar beter van
I wanneer een ieder veel overhoudt
j van hetgeen hij verdient. Het nutti
ge wordt hier op gelukkige wijze
met het aangename vereend.
Het is een zonnige boodschap die
mede dank zij maatschappelijke
wrevel en onlust de afgelopen
jaren niet heeft nagelaten veel aan
hang te trekken, zoals in overvloe
dige mate uit opiniepeilingen is ge
bleken. Nu het er spoedig op aan
komt, deze winst in echte Kamerze
tels te verzilveren, heeft de partij
top van de VVD het verhaal in de
vorm van een verkiezingsprogram
ma gegoten. Het gisteren gepresen
teerde ontwerp is dan ook een in
veel opzichten prettig te consume
ren tekst geworden, maar na zijn
voorgeschiedenis staat er uiteraard
niet zo veel nieuws meer in.
Nieuw is hoogstens dat hier en daar
een zwierige poging wordt gedaan,
de speculaties op menselijke
geldzucht in de sfeer van het hogere
te brengen. Dat gebeurt b.v. wan
neer verlichting van de belas-
Het eerste wat van het ontwerp
programma van de VVD opvalt is
dat het zich nergens laat verleiden
I tot specificatie in getallen en termij-
nen. Het is goed en heilzaam dat de
regelzucht van Keerpunt '72 het
verkiezingsprogramma van de
„progressieve drie" in 1972 me-
nigeen heeft doen terugschrikken
j van gedetailleerde dictaten en be-
loftes, maar het VVD-ontwerp van
nu is door zijn vaagheid en natte
vingerstijl werkelijk het andere ui
terste geworden.
Er staat in dat het de bedoeling is,
de vrijheid van 'de burger zoveel
mogelijk te bevorderen, maar het
lijkt erop of in de eerste plaats aan
i de bewegingsvrijheid van toe-
I komstige VVD-bewindslieden en
-kamerleden is gedacht. Met dit
j programma moet het prettig rege
ren zijn.
Eén hoofdstuk is wel degelijk
I concreet en toegespitst: dat over
„rechtsstaat en democratie". Het is
dan ook het minst zwakke uit het
ontwerp.
In dit hoofdstuk weerspiegelt zich
de oude liberale traditie van ontzag
voor de regels van de parlementaire
democratie en zorg voor de zuiver-
I heid van de staatsrechtelijke ver
houdingen een traditie die bin
nen de VVD gelukkig in ere wordt
gehouden.
Dat het betrokken chapiter wat
haastig geschreven lijkt, doet daar
weinig aan af, zoals ook de zinnig
heid van de meeste betrokken voor
stellen niet wordt verminderd door
een soms wat armoedige argumen
tatie.
DEN HAAG Sympathisanten van
de in een Duitse gevangenis verblij
vende Harm Dost hebben in de
nacht van woensdag op donderdag
twee huizen van personeelsleden
van de Duitse ambassade beklad.
Met verf hebben de onbekenden op
twee panden in de residentie ha
kenkruisen en de spreuk ..Harm
moet vrij" geschilderd. Het is de
tweede keer deze week dat wonin
gen van ambassadepersoneel het
moeten ontgelden. De politie stelt
een verscherpte bewaking in.
-iV
door C. G. van Zweden
Ex-nazi Albert Speer, aanvankelijk Hitiers hofarchitect, en later (vanaf '42) zijn minister van
bewapening, heeft de dagboeken uit zijn ruim twintig jaar durende gevangenschap in Spandau
(Berlijn) gepubliceerd. Hij schreef die dagboeken ,,niet alleen om het gevangenisleven fysiek en
geestelijk te doorstaan, maar ook om over het verleden moreel rekenschap af te leggen." Speer
bleef inderdaad geestelijk overeind. Sterker nog, hij deed met Spandau zijn voordeel, al heeft hij
tragische dieptepunten gekend in een oceaan van tijd, waarin hij oeverloos ronddobberde, omdat
zelfs de kalender een abstract ding werd.
tingdruk wordt gemotiveerd met
het argument dat de belastingmo-
raal ermee zou worden gediend.
Wanneer er minder belasting wordt
geheven, wordt er immers ook min
der ontdoken.
Deze redenering heeft, in al haar
eenvoud, de trek van het geniale.
Hier komen we de „optimistische
mensvisie" tegen die de heer Wie
gel zo menigmaal heeft gepredikt:
„De mens is zo kwaad nog niet,
maar de wetten en zijn plichten
verleiden hem tot zonde en daar
moeten we dus zo weinig mogelijk
van hebben".
Eenzelfde truc wordt toegepast in
een pleidooi voor herwaardering
van (bezuiniging op) de sociale
voorzieningen. Het heet dat die
voorzieningen onbetaalbaar dreigen
te worden, hetgeen zou leiden „tot
ondergraving van de solidariteit van
de werkenden met de niet-
werkenden". Dat er op de sociale
uitgaven moet worden bezuinigd is
onomstreden, en onbetwistbaar,
maar het is een omkering van waar
den en feiten, het zo voor te stellen
alsof zo'n bezuiniging door solidari
teit zou worden gevorderd, dan wel
alsof de solidariteit erdoor zou wor
den bevorderd.
Het wekt aan de ene kant iets van
vertedering dat de VVD dit soort
sussende denkfouten blijkbaar no
dig heeft om voor eigen besef niet al
te materialistisch uit de hoek te
komen. Maar aan de andere kant
moet het tot nadenken stemmen,
moet het de andere partijen zelfs
alarmeren dat zoveel mensen zich
zo gemakkelijk laten lijmen als het
over materiële dingen gaat.
Speer verdwijnt als veertigjarige
achter de gevangenismuren: hij
komt er als 61-jarige weer uit (hij
kreeg geen aftrek van voorarrest). In
zijn dagboek schrijft hij over sadis
me bij bewakers en directeuren, over
pesterijen van medegevangenen
(Raeder. Dönitz, Schirach, Neurath,
Funk en Hess), over vernederingen,
de seizoenen, het eten. de eindeloze
rondjes die hij wandelt, het altijd
bezig zijn in de gevangenistuin en
over de vervreemding van zijn gezin.
Maar hij schrijft óók over Hitier
en niet zo weinig. Het boek is
doortrokken van talrijke anecdotes
omtrent de nazi-bonzen en hun we
reldje.
Fascinerend is Speer, als hij het
schuldprobleem ter sprake brengt,
en als hij op de dubbelzinnigheid
van die schuld stuit; hij wordt ver
oordeeld door mogendheden die de
zelfde wandaden plegen. Hij aan
vaardt zijn morele schuld maar met
de juridische kant heeft hij moeite.
Gedurende het proces van Neuren
berg wordt b.v. slinks vermeden de
terreurbombardementen ter sprake
te brengen. Zelfs bij het doodvonnis
over Goering (chef van de
luchtmacht) wordt niet gerept van
Warschau. Rotterdam. Coventry,
enz. De geallieerden hebben te veel
boter op hun hoofd.
Speer stuit bij zijn zelfonderzoek op
zaken die hij niet geweten heeft,
terwijl hij ze had kunnen weten, b.v.
de vervolging van de joden. Hoe kan
dat? Hij herinnert zich dat hij in de
glorietijd, samen met Hitier, bij ju
belende intochten, onder spandoe
ken met antisemitische leuzen is
doorgereden. Maar vroeger, toen het
de tijd ervoor was, heeft zijn geheu
gen hem nooit op deze .wetenschap"
getracteerd. Kennelijk werpt de
menselijke geest van nature een bar
rière op tegen feiten die niet welkom
zijn, of die te verstrekkende gevol
gen hebben voor de waarnemer.
Neurenberg heeft hem geschokt. Pas
gedurende het proces, na het zien
van onweerlegbaar bewijsmateriaal,
dringen de „monsterachtige misda
den en wreedheden" tot hem door.
Hij weet dat hij veel van wat hij had
kunnen weten, in zijn nazi-verleden
heeft verdrongen. Ook ten aanzien
van Hitier. Hij spreekt van de „twee
gezichten van Hitier". „Dat ik zolang
het tweede (gezicht) achter het
eerste niet zag," schrijft hij verbijs-
terd.
„Onmenselijkheid"
Speer (uit prima familie, met afkeer
en minachting voor ordinair antise
mitisme) spreekt van eigen onmen
selijkheid, al vergaat hem in later
jaren de lust tot zelfbeschuldiging,
als hij de doortraptheid van de
rechtsprekende mogendheden door
ziet. Is het recht en het gelijk niet
een luxe van de overwinnaar?, zo
vraagt hij zich af.
Op de vraag naar eigen onmenselijk
heid, geeft Speer antwoorden, die
schokkend genoeg, ook op de lezer
van toepassing zijn. „De bezetenheid
waarmee ik als minister van bewape
ning de door mij gestelde doelen
trachtte te bereiken, was eigenlijk
niets anders dan een vorm van on
menselijkheid." zegt hij. Hij doelt op
zijn vlijt!
Elders ziet hij in, dat hij als techno
craat elke diepgang heeft gemist.
Dat gemis aan diepgang is een inge
bakken eigenschap van de techno
cratie, die hij dan ook vreest.
Zijn derde punt van onmenselijk
heid was het afzien van verantwoor
delijkheid in wijder verband. „We
lieten, ontslagen van persoonlijk na
denken. alles over aan de eigenaar
van de onderneming," zegt hij. Aan
Hitier dus.
Eerlijk
Overigens blijft hij tegenover Hitier
eerlijk, al verafschuwt hij de man.
Maar Hitier voor te stellen als „een
tapijten vretende dictator, die zelfs
bij de geringste aanleiding onbe
heerste woedeaanvallen kreeg", is
niet juist. Speer noemt dat gevaar
lijk. „Als aan het beeld van Hitier de
menselijke trekken ontbreken, als
men voorbijgaat aan zijn overre
dingskracht, aan de innemende en
Oostenrijkse charme die hij kon to
nen. dan laat men aan dit verschijn
sel (de dictator als historisch terug
kerend verschijnsel) geen recht we
dervaren."
Speers relatie met Hitler is zeer
nauw en veelvuldig geweest. Er was
aanvankelijk wederzijdse genegen
heid en ook vriendschap, al heeft
Hitler, met zijn boosaardig vermo
gen om mensen psychisch aan zich
te binden zijn architect zozeer in
bezit genomen, dat Speer in feite zijn
eigen identiteit verliest. Hij is eigen
dom en slaaf van Hitler. Hitier kon
mensen inpalmen en bedwelmend
onder zijn invloed brengen. Hij had
een magnetische persoonlijkheid.
Zelfs in 1952 klaagt Speer erover dat
Hitier hem nog steeds te veel „bezit".
Zal hij nog ooit een eigen identiteit
terugvinden?
In 1960 is Speer met zijn zelfonder
zoek zover gekomen dat hij erkent
dat „de eigenlijke drijfveer van Hit-
Ier de jodenhaat was". Hij zegt: „Ik
zal er nooit overheen komen dat ik in
een leidinggevende positie een regi
me heb gediend, waarvan de eigen
lijk energie gericht was op de uitroei
ing van mensen."
Maar in 1962 noteert hij te zijner
verdediging: „Het geheim van dicta
turen als die van Stalin en Hitler is
niet in de laatste plaats hierin gele
gen, dat zij de dwang een moralis-
tisch tintje geven, en op die manier
omzetten in voldoening gevende er
varingen." (Dat komt er op neer dat
het kwaad verpakt zit in moralisme,
zoals een bom verpakt zit in een
diplomatentas).
En hoe komt het dat Speer erin is
getrapt? Hij zegt: „Ik vraag me af of
ik niet een onverklaarbare neiging
heb, die me altijd weer. of ik wil of
niet, uitlevert aan de tijdgeest, alsof
ik altijd weer door de heersende stro
ming word meegesleept."
Moeilijke legkaart
Er wordt in dit boek veel materiaal
over Hitier aangedragen, maar hoe
meer stukjes van de legkaart bijeen
worden gebracht, des te moeilijker
wordt het om het beeld te voltooien.
Speer, vervuld van afschuw, weet
aan het eind van zijn gevangenschap
minder dan ooit welk gezicht van
Hitier het echte was. Hij vraagt zich
af of de echte Hitier niet altijd en
overal schuil is gegaan achter een
definitief ondoordringbaar pantser.
DE-
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw,
jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan
de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een
boekenbon.
VAN EEN LEZER-
Er valt bv. heel wat voor te zeggen,
de Tweede Kamer weer op honderd
leden terug te brengen als daarmee
kan worden bereikt en ook de
VVD er haar bijdrage aan wil leve
ren dat weer meer „generalis
ten" hun intrede in de volksverte
genwoordiging doen.
Wanneer tegelijkertijd de be
werktuiging van de Kamer naar om
vang en kwaliteit verveelvoudigt,
kan van zo'n volksvertegenwoordi
ging een bondiger, maar ook doel
matiger expressie van de volkswil
worden verwacht. Wij zien daar
veel meer in dan in de voorkeur van
kamervoorzitter Vondeling die blij
kens zijn gisteren verschenen boek
je de Tweede Kamer met een me
nigte specialisten zou willen doen
vollopen.
Ook het plan van de VVD om het
aantal departementen door middel
van een duchtige herverkaveling
terug te brengen verdient welwillen
de overdenking, al is de praktische
uitwerking die het het ontwerp
programma aan dit voornemen
geeft, misschien niet de best
denkbare.
Overigens: deze waardevolle noti
ties uit het programma kunnen het
geheel niet redden. Het valt inte
gendeel zelïs te vrezen dat het goe
de dat wordt geopperd over de
inrichting van bestuur en parle
ment, naar de prullemand zal wor
den meegesleept door het andere
dat het werkelijk verdient, daar
terecht te komen. En dat is jammer
niet slechts voor de VVD
maar voor iedereen.
Albert Speer
„Onoprecht en ondoorgrondelijk",
dat zijn de categorieën die voor
Speer overblijven omtrent een man
die hij jarenlang van nabij heeft ge
kend Maar hij ondergraaft de com
fortabele mening dat Hitier
krankzinnig zou zijn, of eventueel
van de duivel bezeten. Zelfs in de
laatste weken van zijn leven was
Hitier niet gek. Speer zegt: „Het
komt mij eerder voor dat in die
laatste tijd zijn omgeving gek was."
Het boek van Speer is één doorlo
pend bewijs voor de wreedheid van
straffen van twintig jaar en meer.
Deze monsterstraffen zijn zo proble
matisch, omdat ze de strafgever
neerhalen tot het peil van de gestraf
te; vervolgens stellen ze het bewa-
kings- en gevangenispersoneel bloot
aan dezelfde demoraliseringsver-
schijnselen als waaronder de gestraf
te lijdt.
De kerk
Actueel zijn ook Speers aantekenin
gen over de kerk. Aanvankelijk heeft
hij de bekende Casalis (biograaf van
Karl Barth) als gevangenis-
predikant. Casalis verbloemt niets,
verkondigt geen abstracte vroom
heid, maar prikt zijn toehoorders di
rect in het geweten. Dat zijn de nazi-
bonzen niet gewend. Raeder, Dönitz
en Schirach komen in verzet, en
Speer commentarieert: „Zij willen
de waarheid niet horen. De kerk is
ondanks wat er gebeurd is,
een decor van burgerlijk leven. Meer
niet. Zij is er voor de doop. voor het
huwelijk, voor de begrafenis, maar ze
moet zich niet bemoeien met gewe
tensvragen. Dat bewijst opnieuw hoe
weinig men zich in deze leidingge
vende burgerlijke kringen gebonden
achtte aan de christelijke leer. Van
daaruit (van de kerk uit) was inder
daad geen verzet tegen het monster
achtige te verwachten".
Het dagboek van Albert Speer is
doortrokken van een ontspannende
humor. De humor is één van de wa
penen waarmee hij overleeft. Verder
heeft hij een mild gevoel voor het
betrekkelijke. Hij beweert vrijwel
nergens iets zonder direct te vragen.
Is dat nu wel zo? En dan volgen
prompt de vragen die zijn eigen stel
ling ondergraven. Daarom is dit een
menselijk boek. Het is nergens
zelfrechtvaardigend, nergens snij
dend dogmatisch, het is dikwijls
wanhopig en tragisch, maar overal
bewondering afdwingend.
Dönitz
Speer is de enige van de zeven in
Spandau die in zijn dagboek tot zelf
onderzoek komt. Admiraal Dönitz
bijvoorbeeld is een verbijsterende
gehoorzaamheidsmaniak, die na al
les wat er gebeurd is. na vijftig mil
joen doden, niets meer te beweren;
heeft dan: pink op de naad van dè
broek. Hitler was tenslotte het wettP
ge staatshoofd, en hij, Dönitz, had
niets anders dan zijn plicht gedaan.
Als later het programma van de
rechts-radicale DRP in de krant
staat, zegt dit gevaarlijke individu:
„Het staat in elk geval vast dat dit
het enige uitstekende partij
programma is",.
Commentaar van Speer „Deze men
sen zullen nooit begrijpen wat er in
feite is gebeurd. Het rijk gaat ten
onder, de staat stort van de ene
catastrofe in de andere, maar zij
blijven trouw aan een abstract idee.
en vragen nooit naar de oorzaken."
Overigens geeft Speer elders toe dat
hij met verwante ideeën zijn ver
antwoordelijkheid heeft ontlopen»
Hij zegt dat hij in zijn nazi-verleden
weliswaar recht en onrecht heett
miskend, maar dat hij in elk geval
„loyaal" is gebleven. Alsof dat een
punt in zijn voordeel zou zijn.
Speer zegt: „Ik begin veel te laat te
begrijpen dat er maar één loyaliteit
bestaat, namelijk die tegenover de
moraal". Overigens is zulk zelfonder
zoek vermoeiend en belastend. Hij
zegt: „Soms benijd ik mijn medeget
vangenen. Hun ongebroken relatjïa
met het verleden moet hen het leven
gemakkelijker maken".
Wereldreis
Tenslotte: Speer overleeft 21 jaa
opsluiting niet alleen met zijn dag
boek (dat hij van tijd tot tijd vei
foeit). Hij heeft ook endrme intellec
tuele en lichamelijke activiteitei
ontplooid. Hij legt zichzelf een strak
ke dagindeling op Desondanki
heeft hij zijn zenuwinstortingen. Hi[
leest honderden boeken, romans,
kunsthistorie en vakliteratuur. Hij
maakt ontwerpen voor later uit te
geven boeken, en hij maakt al zijn
aantekeningen in het diepste ge
heim, dikwijls op wc-papier. Al dat
papier, duizenden velletjes, moeten
via geheime medewerking van bewa
kers naar buiten worden gesmok
keld.
Speer werkt in de tuin en hij maakt
in de fantasie een wereldreis, waarbij
hij steeds rondjes om de gevangenis
tuin loopt De afstand houdt hij pref
cies bij. In Spandau loopt hij allee®
reeds rondom die tuin 31.816 kilo
meter.
Zijn dagboekverslag is in alle opzichr
ten aan te bevelen. Maar de prijs vari
het boek zal voor velen een belern^
mering zijn.
Speer in Spandau. Dagboeken, l'itg.
In den Toren, Baarn. 20 foto's, 415
pagina's. Prijs 35.
door hans de |ong
Met het ten lange leste ver
plaatsen van het hogedruk-
gebied van het midden van
de oceaan naar centraal- en
zuidoost-Europa, was de
blokkering van de depressies
in feite opgeheven. Prompt
sprong er een oceaan
minimum in het gat. Uitdie
pend met 20 millibar in een
etmaal, trok het systeem
over Schotland naar de
Noordzee en is nu op weg
naar het Kattegat (989 mb in
de kern).
Deze nieuwe ontwikkeling
had op slag gevolgen voor het
weer in ons land Voor de
passage van een koufront re
gende het pijpestelen Schip
hol kreeg er in totaal 21 mm
regen van. Aalborg in Dene
marken 14 mm met onweer.
Kassei tapte gisteravond 13
mm af. Aberdeen ontving gis
teren overdag alleen al 45
mm water, op de Shetlands
werd 40 mm opgevangen.
Achter het koufront werd de
situatie bijzonder gunstig
voor buien die boverf de war
me Noordzee extra werden
opgepept, zodat ze ook on
weer konden produceren. De
Bilt meldde gisteravond om
zeven uur dit verschijnsel.
Rond half acht tekenden zich
in de richting van de Noord
zee zeer scherpe koppen van
de buien af, dus daar
broeide wat. De koude onsta
biele stroming uit noordwest
tot noord richt zich vandaag
tot ons land. We krijgen de
zon niet zoveel te zien en
moeten rekenen op buiig
weer Gisteren kwameh op de
Britse eilanden hier en daar
windstoten van 100 tot 110
kilometer per uur voor, met
name in Noord-Ierland en
aan de Schotse oostkust, dat
waren winden van or
kaankracht 11 Zo erg zal het
bij ons niet zijn. maar toch is
het weertype vooral aanvan
kelijk onstuimig met stor
machtige vlagen met name
uit buien.
In de loop van de dag ver
toont de wind de neiging al
weer wat te gaan afnemen.
Ten zuidwesten van Ierland
bevindt zich een hogedrukge-
bied van 1030 mb waarvan
een uitloper dichter bij de
Noordzee komt Die is echter
bij lange na niet in staat om
tijdens het weekend de zon
als alleenheerseres te intro
duceren We krijgen
misschien sneller als ons lief
is te maken met de grillen
van een nieuwe depressie die
gistermorgen de barometers
op Island al flink deed dalen.
Gisteravond liepen ze daar
plaatselijk met 7 millibar in
drie uur achteruit en Reykja
vik en omgeving kregen al 8
mm neerslag tot zeven uur
's avonds. Het weerschip Li
ma ten westen van Schotland
merkte de nadering van het
minimum ook terdege aan
luchtdrukdalingen van 7 mb
in drie uur bij een harde zuid
elijke wind en onafgebroken
matige regenval. In de hogere
niveau s boven dat gebied, en
nu denk ik aan tien tot elf
kilometer hoogte, staat een
straalstroming uit het noord
westen van 250 kilometer per
uur. waargenomen door
vliegtuigen. Het behoeft geen
betoog dat bij een dergelijke
circulatie nieuwe depressies
snel tot de Britse eilanden en
het Noordzeegebied kunnen
doordringen Maak de borst
maar nat
Ook tijdens het weekend
houdt het wisselvallige weer
aan. Na de droge en/of warme
zomers van 1947,1949 en 1959
volgde er een droge septem
ber. Pas vrij ver in oktober
braken toen de depressies
door. Dat niet altijd na een
droge zomer september de la
gedrukgebieden buiten de
deur weet te houden, bleek
onder meer in 1899. Na die
droge zomer viel er in de
gisteravond 10 uur
eerste herfstmaand juist veel
regen, het meest in Lemmer
met 200 mm. op Tessel 182, in
Apeldoorn 133 tegenover in
Maastricht maar 71 mm. De
jongste depressiedoorbraak
lijkt mij geen reden om voor
bij te gaan aan de Engelse
verwachting voor de hele sep
tembermaand Bracknell ver
wacht een flinke portie droog
weer, één of twee keer onder
broken door perioden met ge
stoord weer en regen, zoals
op dit moment dus
Athene
Barcelona
Berlijn
Bordeaux
Brussel
Frankfort
Geneve
Helsinki
Innsbruck
Kopenhagen
Locarno
,Londrn
-Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Munchen
Hoogwater ralerdag II «eplember-. Vlmtpgra
3.2K-I5.K. Haring vlirUluircn 3.37-IS 5ti. Jloi-
lerdam 5.3*-17 35. Scheveningen 4 tt— IC.SS. IJ*
lingrn tl.34—23.49. Detfrljt I
