et nieuwe gezicht
^an Hollands kust
redelde patatkramenindustrie" voorkomen
Onderzoek
nodig om
tot beleid
te komen
'Luxaflex'rolhor ren
en hordeuren
krengen ti veilige frisse lucht
Dick Ringlever
Veranderend profiel van Hollandse kust, geïl
lustreerd met drie voorbeelden. Links hierbo
ven het nieuwe Kijkduin met als blikvanger het
appartementenhotel Atlantic met ruim honderd
appartementen; verder daarachter een honderd
meter lange dijk van basaltblokken, trapsgewijs
aangelegde terrassen en winkeltjes, zó opgezet,
dat er ook bij slecht weer kan worden gere-
creëerd.
Rechtsboven Scheveningen in opbouw: Sein
post en Grand-Hotel zijn verdwenen. Daarvoor
in de plaats komen en staan als dure flats voor
de verkoop. Ook het Palace Hotel zal moeten
sneuvelen om plaats te maken voor woningen,
kantoren en winkeltjes. Alleen het Kurhaus
blijft, wordt gerestaureerd en krijgt waarschijn
lijk aan de zeezijde een golfslagbad.
Hieronder: Noordwijk zoals het worden moet.
Op het ogenblik vertoont de Wilhelminaboule-
vard nog een gat van tweehonderd meter, maar
waarschijnlijk zal nog dit jaar worden begonnen
met de verwerkelijking van het ontwerp van het
Rotterdamse architectenbureau Van den Broek
en Bakema: onder meer 250 (koop)appartemen-
ten tot een hoogte van acht bouwlagen, horeca-
bedrijfjes, winkeltjes en een zwembad (klaar
over drie jaar). Aan de zuidkant van de boule
vard (op de tekening niet te zien) ondergaat
Huis ter Duin een radicale uitbreiding en ver
bouwing. Bijgebouwd worden 120 appartemen
ten voor de verkoop, waarna hetgouden hart"
van het gebouw wordt gerestaureerd en in totaal -
180 hotelkamers en 230 studio's krijgt (alleen
verhuur). Het te slopen Kurhausdeel maakt
plaats voor een grote congresruimte met daaron
der recreatieve voorzieningen (zwembad, sau
na's, bowlingbanen).
gebrokkelde gebit van Hollands kust lijkt een drastische sanering te ondergaan. Wie vanaf
{dlijn het profiel aanschouwt van eens bezongen maar later vervallen badplaatsen, bespeurt
I. Scheveningen-les-Bains, nog maar kort geleden aan de grens van een totale ineenstorting,
(rijk, eens een gerenommeerde badplaats voor op rust gestelde families, maar in de loop der
floor ouderdom afgetakeld, zijn maar twee voorbeelden die op een wind uit andere hoek
-orden gevuld en waar door
verwaarlozing niet meer te
valt, schept de sloper
'oor nieuwbouw die het ge-
imago moet verjongen. Hier
verrijzen zelfs geheel nieuwe
itsen, zoals Kijkduin, dat als
te long de Haagse agglome-
er lucht moet geven,
jit gillen dat toejuichen, anderen
n ran°6 steeds vol heimwee aan
iik tj Toen Scheveningen nog
■schPlngen was met zijn voor-
e tiprand- en Palace-hotel, zijn
st w(s- waar de groten der aarde
»rds door goudgegalonneerde
werden opgewacht, het
t behingen van Sandor Vidac, Pia
i Frjalais de Dance, de wekelijkse
tie tfken op donderdagavond, de
us «lparades op de boulevard.
drij°°rdwijk nog een rustoord
•ft ePar ïe niet gehinderd door
n mtoeristen nog onbekommerd
ij tefwaaien op het strand. Toen
amiin nog een badplaats zonder
tharfing. zonder busverbinding
•om*ar een fietsenstalling en een
'ijfcjltettas de enige stoffering
fen en je nog een strand voor je
pd.
'k de,.
i. beifoij
Eur«.
er (jlie tijd is voorbij, voorgoed.
be sFr maakten de harde wetten
zegt economie een eind aan de
i berfek- T°en de glorie van toen
e kaf1 raakte, bleek er geen geld
jgBtauratie. En dat leidde weer
oudPlnderd bezoek. Duurbeta-
nnisfSten bleven weg en trokken
andere oorden-in-opkomst.
v0(ian zuidelijke kusten.
Miei
imel|,en £mg het eigenlijk te kór-
Deze?0 een ro1 spelen. Drie maan-
peri
den hoogseizoen was te weinig voor
de horeca-etablissementen om ren
dabel te draaien.
Veel is er de afgelopen jaren gepro
beerd bij te spijkeren, maar dat
werd niet altijd een succes. Het
echec van Zwolsmans EMS, die
Scheveningen zou herbouwen maar
er tenslotte (ook door kortsluiting
met het gemeentebestuur) een wei
nig attractieve patat-kraam van
maakte, ligt nog vers in het geheu
gen. In andere badplaatsen ging het
al niet veel anders. Plannen waren
er wel. maar konden veelal niet wor
den gerealiseerd Gebrek aan geld.
ruzies tussen bouwers, exploitanten
en bestuurderen, besluiteloosheid
op hoog niveau, toenemende vervui
ling van hetzeewater, maakten ives-
teerders kopschuw en belemmerden
uitvoering van ideëen.
Geen beleid
Wat Scheveningen en Noordwijk be
treft lijken de barrières nu geslecht
Toch zijn dat maar twee gevallen.
Twee op zich zelf staande voorbeel
den, want een breed kader, waarin
ze zouden moeten passen, bestaat
niet. Een nationaal beleid ten aan
zien van de kustrecreatie ontbreekt.
Wie een totaalbeeld wil hebben van
wat er aan onze kust aan activiteiten
wordt ontwikkeld, stuit bij de pro
vinciale planologische diensten en
ministeries als economische zaken
en CRM op een muur van onwetend
heid. In alle gevallen wordt naar de
gemeenten verwezen, „want die zijn
autonoom."
In feite kunnen die doen wat ze
willen als ze zich maar aan hun eigen
bouwverordening houden. Of hun
plannen en projecten nu strijdig zijn
met grotere belangen dan die van de
gemeente alleen, legt geen gewicht
in de schaal. Hooguit kunnen dat
nog actiegroepen, maar hun §tem-
men verwaaien vaak al te snel als er
harde commerciële belangen in het
geding zijn.
Rapporten
Van verschillende zijden wordt al
jaren op het gevaar hiervan gewezen.
Zo bracht al in 1969 de Vereniging
contact Noordzeekustgemeenten
(van de Vereniging van Nederlandse
gemeenten) een rapport met aanbe
velingen voor een nationale aanpak
uit. En twee jaar terug was het NBT,
het Nationaal bureau voor toerisme,
dat gealarmeerd door het teruglo
pend buitenlands bezoek aan onze
kust. aan de bel trok. Om nu eens
een overzicht te krijgen van wat er
aan recreatieve plannen in de kust
streek bestond, liet het een inventa
risatie maken door het adviesbureau
Stad en Landschap.
Dat rapport werd uitgebracht naar
een inmiddels gevormde werkgroep
waarin onder meer vertegenwoor
digd waren de ministeries van eco
nomische zaken, CRM, binnen
landse zaken en de planologische
diensten van de kustprovincies.
Maar tot nu toe heeft die groep nooit
meer iets van zich laten horen en
lijken de rapporten diep in departe
mentale bureauladen bestoft te
raken.
Onderzoek
NBT-directeur Joop Strijkers zegt
dat te betreuren. „Als we deze zaak
niet nationaal aanpakken en niet
landelijk in de vingers houden, lo
pen we de kans straks met een soort
veredelde patatkramen-industrie
aan de kust te zitten." Als voorbeeld
noemt hij de van Duinkerken tot
Cadzand volgebouwde Belgische
kust. Betere oplossingen vindt hij
de bebouwing van de tweede Franse
Riviera bij Perpignan en de Duitse
Oostzeekust. „Daar zijn door sa
menwerking tussen overheid en be
drijfsleven zeer doordachte projec
ten ontwikkeld, die steunen op een
uitgebreid onderzoek vooraf."
Zo n onderzoek acht hij ook voor de
Nederlandse kust een eerste nood
zaak. ..Dat zal alle aspecten moeten
omvatten. Niet alleen de vraag van
de recreant, ook de milieukant en
daarnaast uiteraard het financiële
aspect: de exploitatie
mogelijkheden."
In dat opzicht vindt hij ex-minister
ir. W. F. Schut (nu directeur van het
bureau Stad en Landschap) aanzijn
zijde. „Ik wil niet meteen zeggen dat
wat we nu in Scheveningen, Noord
wijk. Kijkduin en andere plaatsen
doen verkeerd zou zijn, wél dat het
me zou meevallen als latQr blijkt, dat
dat niet het geval is: Want waarvan
is men uitgegaan?"
Vragen
Ir. Schut: „Duidelijk onderzoek
heeft tot nu toe ontbroken. En dót
heb je nodig om antwoord op vele
vragen te vinden. Bijvoorbeeld: is
het raadzaam zonering in te voeren,
afgepaalde gebieden, die een duide
lijke bestemming hebben, rustgebie
den, regio's voor de recreant; moeten
we het bij de bestaande grote con
centratiepunten houden als Scheve
ningen en Zandvoort met zijn wan
hopige verkeerscongesties, of juist
meer van die punten creëren om
congesties te verminderen? Op wel
ke manier houden we het milieu het
best intact? Ik denk ook aan het
aspect van de infrastructuur. Aan
een meer betrekken van het achter
land om de recreant ook bij slecht
weer de ruimte te geven. Verder:
waar moeten we ons op richten, op
de verblijfsrecreant of de dagjes
man? Beide groepen vragen wezen
lijk verschillende voorzieningen.
Over dat alles weten we weinig of
niets. Vandaar de noodzaak van dat
onderzoek. Dat zal overigens zó diep
gaand moeten zijn. dat ik me afvraag
of we daarvoor voldoende capaciteit
in eigen land zullen vinden"
Pas als die vragen zijn beantwoord,
kunnen we verder, zegt Schut.
„Maar dan wel in nauwe samenwer
king tussen overheid en bedrijfsle
ven. Dat laatste is geïnteresseerd,
dat hebben we al gepeild. Maar dat
bedrijfsleven gaat natuurlijk niet in
actie voordat dat onderzoek is ge
houden en het duidelijk weet waar
het aan toe is. Geen van beide wen
sen is tot nu toe vervuld."
Voor het verwerkelijken van een na
tionaal beleid acht hij een bovenge-
meentelijk orgaan nodig. Probleem
daarbij is, dat de wet niet voorziet in
de mogelijkheid intergemeentelijke
samenwerking te verplichten.
„Maar we zijn al een heel eind als de
overheid een planologische kern
beslissing neemt, waaraan gemeen
ten en provincies verplicht zijn zich
te houden. Als er wel een verstedelij-
kingsnota en een nota voor de land
inrichting kan worden uitgegeven,,
waarom dan géén nota voor de kust
recreatie."
Tegenspel
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
BIJ publikatle wordt de naam van
de schrijver vermeld.
lijdrage van Ad den Besten
[psalmberijming (slot) zijn de
pp n „ademen" en „adem" ge-
d. Er stond: „De taal moet
|ere vrijheid van anderen heb-
poest zijn: „een zekere vrij-
Lin ademen". En even later:
sieclt1 PolsslaS der poëzie", terwijl
nncr| in mijn manuscript staat:
chef" Polsslag",
lkmi
ït kookcursus NCRV
n^8I\ dat de NCRV in samenwer-
Nijet de Stichting „Leven en
n Bjjheid" (Zevende Dags Adven-
van
liene
een aantal anti-
'deeï6115560 zal uitzenden. Zal de
hu in haar GIDS ook gaan
Tl met het plaatsen van ad ver
boor sigarettenmerken?
ng \rn W. Holwerda
kruiskade
ewei
afgier mevrouw Schmitz van
niejjam: „Toen ik in september
i wakon 318 wethouder had ik
vajvan Surinamers gehoord, ja
A jjft was ook alles" (Trouw. 4
dui<4s). Ik vraag mij af of me-
oor jchmitz toen zij raadslid was
ijes in haar oren heeft geze-
(t probleem Surinamers is
de raadsvergaderingen be-
iunde# *n 1®66 waren de proble-
ï50.om®1- Er werd toen opgericht
ia) jof> (Sociale belangen Surina-
leze groep kreeg in 1967 een
loedmf toegezegd van de regering,
trijdsjheeft de heer Hing via een
tweejjet college en de raadsleden
mLsl"lernaakt op de grote groep
hers die naar Nederland
j. Ook de oude wijken en de
'n BcfHen hebben op alle mogelij-
mtreajeren geattendeerd op de Su-
C. M. v. d. Stel
Israël - Libanon
Het artikel van J. Dorsey over Liba
non heeft mij zeer teleurgesteld en is
m i. ook sterk afwijkend van de wijze
waarop u de problemen van Israël
pleegt te benaderen. Ik wil niet alles
wat Israël doet goedkeuren, maar uit
dit stuk blijkt een anti-Israël stem
ming die ik allerminst kan waarde
ren. Waarom alles verdacht te ma
ken wat in Israël wordt ondernomen
in de kwestie met Libanon? Mag
Rabin ook zeggen dat er meer Pales-
tijnen zijn gevallen door toedoen van
hun „vrienden" dan door hun „vij
anden" in Israël. Is dat cynisme? Is
de hulp van Israëlische zijde niet
eerlijker te benaderen dan door te
zeggen dat dit „niet meer is dan een
behoorlijke portie cynisme?" Laten
we dankbaar zijn dat de mensen die
nergens meer heen kunnen in Israël
geholpen worden. Vanwaar toch die
minachterij voor een volk dat nog
steeds lijdt onder de uitroeiïngspo-
gingen van 35 jaar geleden?
G. Grandin Breda
Lindsey
Hal Lindsey kan dan wel ontkennen,
dat hij de bijbel leest als een spoor
boekje, dat aangeeft hoe laat de
trein van de geschiedenis op welk
punt aankomt, maar alleen al uit
zijn interview met Trouw blijkt, dat
hij de bijbel wel als zo n spoorboekje
leest. Zo zou Ezechiël 36-39 ons infor
matie geven over wat er in de nabije
toekomst met Israël gaat gebeuren.
De vraag is maar of Lindseys bijbel
uitleg je helpt om als Christen te
leven, en ik meen dat de vraag stel
len de vraag beantwoorden is: Chris
ten-zijn is toch iets anders dan de
geschiedenis gadeslaan als een spek-
takelstuk-met-veel-rampen. waar
van God het verloop dan vast van te
voren, in de vorm van door ons op te
lossen raadseltjes, bekend zou heb
ben gemaakt? Als je de Bijbel niet
leest om je geloof, hoop en liefde te
laten aanreiken, ook voor Israël, kun
je hem m.i. beter maar dicht laten.
Onthullend is het antwoord.dat
Lindsey geeft op de vraag van Trouw
wat hij wel zou zeggen, als het met
Israël politiek eens mis zou gaan. Hij
zou dan, zegt hij ijskoud, „de bijbel
verschrikkelijk verkeerd gelezen"
hebben. Iedereen kan weten, dat wat
er op het ogenblik in de Libanon
gebeurt, kinderspel is, vergeleken bij
wat er zou gebeuren als de staat
Israël zou ondergaan. Daarom is er
maar één antwoord mogelijk op de
door Trouw gestelde vraag: de kerk
dient zich tot het uiterste in te span
nen om te verhinderen dat het met
Israël politiek mis gaat
Israël is in het geloof onze oudste
broer, die in een perfide wereld (Ver
enigde Naties) voor zijn naakte be
staan moet vechten, en die wij, zo
lang hem zijn plaats onder de zon
niet wordt gegund, door dik en dun
dienen te steunen. Voor Lindsey lijkt
Israël niet meer te zijn dan een
kapstok, waaraan hij zijn theorieën
over het eind van de geschiedenis
kan ophangen, en dat zijn dan nog
theorieën, waarmee geen Jood en
geen Christen geholpen is. Daarom
lijkt zijn uitleg van de bijbel mij in
strijd met de strekking van het hele
bijbelse getuigenis.
AMSTERDAM A.A. Spijkerboer
Bio-industrie
In alle lagen van de bevolking be
staan ernstige bezwaren tegert de
bio-industrie met zijn stallen en bat-
terijkooien vol opeengepakte dieren,
„levend" van voer met snelgroeimid-
delen en farmaceutica. Dierge-
dragskundigen hebben vastgesteld
dat de dieren ernstig te lijden heb
ben van deze systemen (zie de rap
porten van de dierenbescherming en
het TNO-rapport Veehouderij
welzijn dieren). Weliswaar heeft mi
nister Van der Stee van landbouw
gezegd dat binnen het kader van de
veewet wordt gestreefd naar mini
male verbeteringen voor het
landbouwhuisdier, maar dat „Neder
land pluimveebedrijven in Tunesië
bouwt" (Trouw. 5 augustus jl.) is een
symptoom van het verplaatsen van
de bio-industrie naar de Derde We
reld. Niet gehinderd door lastige wet
ten is daar genoeg geld te verdienen
voor veefokkers en voerfabrikanten,
maar ook voor de stallenindustrie en
de farmaceutische industrie enz.
Wanneer zal de regering eindelijk
humane motieven laten gelden in
plaats van slechts economische bij
het verlenen van handelsvergun
ningen?
Voor de Aktiegroep Lekker Dier.
Dina Bank
Jellie Overmeer
Amsterdam
Den Haag
Christi nen
De heer H'jdra werd tijdens ten Ak-
tua-uitzending besprongen door dj
gedachte dat wij de anti-moslim Li-
baneZen niet langer christenen moe
ten noemen. Dat hun barbaarse ge
drag het plegen van verraad is aan
de naamgever van het christendom
kan niemand ontkennen.
Deze- Libanezen zouden zich echter
kunnen verontschuldigen met te
zeggen dat de westerse christelijke
naties ze vele malen zijn voorgegaan
met het plegen van gruwelijk geweld
tegen niet-christenen (negerslaven,
indianen, joden, Vietnamezen enz.).
In Noord-Ierland behoren beide el
kaar met gruwelijk geweld bestrij
dende bevolkingsgroepen tot de
christenen. Moeten we die de naam
christen nu ook maar ontnemen?
Het is waarschijnlijk zinvoller als we
als gehele christenheid eindelijk tot
het inzicht komen dat (modern) wa
pengeweld en christen-zijn nooit sa
men kunnen gaan. Ik wacht al lang
op een door de kerken uitgeroepen
gebedsuur voor Noord-Ierland en
voor Libanon. Een gebed waarin niet
wordt volstaan met te vragen „of
God het op wil laten houden", maar
waarin tevens schuld wordt beleden
voor het feit dat christenen zo vaak
als bedrijvers van satanisch geweld
door pers en omroep genoemd kun
nen worden.
Kortsjnoj
Rotterdam.
A P. de Winter.
Het is niet moeilijk, zich in te den
ken dat een vluchteling die in een
ander land om asiel vraagt, in grote
spanning verkeert over de uitslag
van zijn aanvraag. Immers, zelfs zijn
leven kan er in sommige gevallen
van afhangen. Het eindeloze wach
ten op het antwoord van het minis
terie van justitie is voor veel vluch
telingen dan ook een slopende be
zigheid. die sommigen letterlijk tot
wanhoop brengt. Dat het ministerie
dat begrijpt, moge blijken uit de
regeling, dat de beslissing over een
asielaanvraag uiterlijk veertien
werkdagen nadat deze het ministe
rie heeft bereikt, zal worden geno
men. Dat dit intussen vier maanden
of langer is geworden is kennelijk
een kwestie van overmacht, want
zelfs bijzondere aandrang of per
soonlijke omstandigheden van een
vluchteling vermogen niet deze pro
cedure te bekorten.
De beroemde schaakgrootmeester
Kortsjnoj evenwel heeft binnen
veertien dagen een speciale ver
blijfsvergunning, de zgn. „B-status"
gekregen en daarmee de praktische
zekerheid dat hij niet zal worden
uigewezen. Vluchtelingen die in
spanning op hun antwoord wachten
zullen deze snelle behandeling be
schouwen als een hoopvol teken.
Een ijdele hoop, want deze gang van
zaken is alleen maar een schandelijk
schoolvoorbeeld van klassejustitie.
Waarvan akte.
Wageningen M. de Kam
Het goed op elkaar afstemmen van
ontwikkelingsplannen lijkt voor de
kust een eerste vereiste. Nu nog
geldt steeds het ieder voor zich. het
principe van het vrije spel van
krachten. Maar dat principe blijkt
in de praktijk soms eerder te leiden
tot tegenspel, getuige de problemen,,
waarmee veel kustgemeenten kam
pen. Accomodaties verouderen, toer
risten blijven weg. Voor nieuwbouw
is geen geld. of er zijn geen exploi
tanten te vinden. En wat voor
nieuwbouw er moet komen is vaak
nauwelijks bekend.
Het NBT registreert vooral onder
buitenlandse toeristen een;
„schreeuwende vraag" naar appar
tementen, betaalbare bungalows,
vakantiehuisjes. Maar vooralsnog
lijkt aan die wens in Scheveningen
en Noordwijk (om maar twee voor
beelden te noemen) nauwelijks tege-,
moetgekomen te worden. Apparte
menten komen er wel. maar die
gaan meteen voor zeer forse bedra
gen in de verkoop (prijzen van
250.000 tot 500.000 gulden), zodat
het toerisme daar ook weinig aan
heeft.
Joop Strijkers: „Laten we oppassend
dat we niet opnieuw in de fout gaan.
niet zomaar lokaal in het wilde weg
gaan bouwen. Willen we onze kust
weer aantrekkelijk maken, dan zul
len we dat met z'n allen samen moe
ten doen. op basis van een gedegen
onderzoek. Ik wil maar zeggen: daar
moet de overheid voor aan te pas
komen."
ADVERTENTIE
Met 'n 'Luxaflex' rolhor en hordeur 'Luxaflex' dealer kant-en-klaar
kunt u uw huis weer onbelemmerd gemonteerd. Precies op maat
ventileren. Vreemde vliegsels Voor nadere informatie:
blijven buiten. Geknoei met 'Luxaflex' Showroom,
milieu-onvriendelijke maatregelen Zinzendorflaan 3. Zeist,
is voorgoed voorbij
Luxaflex' horren worden door uw
