Viking 1 begint vandaag aan een historische onderneming I 0.3. dichtbij tnmerïtaar Groot aantal experimenten bij onderzoek op planeet Mars Iricten \C< ontslagen veel liefs uit friesland pamflet wonderen het weer Lekker zomertemperatuurtje Strandweer RTBAGJ 20 JULI 1976 B;NNENLAND TROUW/KWARTET 5 fd." Ie de ki naar t\ i? Di naalZA daar ik ja Nogm^ de zt besloot assisted i hij. boterl ig en brstanders van wijziging van (esstelsel geven het niet op. kng was vervanging van ons billijke systeem van evenre- irtegenwoordiging door een tere meerderheden mikkende van het districtenstelsel een rijk punt in de politieke dis- Een partij als D'66 heeft in zin haar aanzien aan deze ie te danken, maar erg leven- it het daarbij niet meer toe. ►'66 zelf aan de stembus heeft ervaren. lari van het vorig jaar leek de rslist. De Tweede Kamer liet irderheid blijken niets te voe- ir een grondwetswijziging tot ing van een beperkt distric- ,el en de regering legde zich neer, hoe teleurgesteld de rs Den Uyl en De Gaay n daar ook over waren. 4E886N x>r er 3 uireei nu vorige week de Europese (dat zijn de leiders van de igen uit de landen van de ese Gemeenschap) heeft be- tot rechtstreekse verkiezin- r het Europese parlement in iburg in april 1978, heeft pre ien Uyl een proefballonnetje ten over een of andere vorm :n districtenstelsel bij deze ingen. 3 O. derd s van Posy. VSzii invoering van een distric- Isel bij Europese verkiezingen n grondwetswijziging en dus wee-derde meerderheid in het landse parlement nodig. We- is vorig jaar januari geble- it er zelfs geen gewone meer ei voor wijziging van het Isel bestaat, maar allicht is proberen. Misschien zijn er paar Kamerleden die voor "buitenbeentje als Europese zingen niet afkerig zijn van xperiment en dan is er lien toch nog een gewone rheid te krijgen. door Rob Foppema Met een toch nog forse klap moet om twaalf minuten over één vanmiddag de Viking 1 zijn „zachte" landing maken op de planeet Mars. Een toestel van zeshonderd kilo dat met een eindsnelheid van negen kilo meter per uur op zijn drie ve rende poten neerkomt. Pas om streeks half twee kan de vluchtleiding weten of dat min of meer goed gegaan is. Radio signalen doen er vanaf Mars achttien minuten over; de ge beurtenissen spelen zich ruim driehonderd miljoen kilometer van ons bed af. Als bij die gelegenheid de traditione le sigaren worden opgestoken, kan het een rokerige boel worden in de NASA-gebouwen in het Califor- nische Pasadena. Bij de experimen ten die de Viking de komende maan den gaat uitvoeren, zijn een kleine achthonderd geleerden en technici direct betrokken. Het is, de voorpubliciteit liet daar geen twijfel over bestaan, een histo rische onderneming. De Amerikanen gaan kijken of er leven is op Mars. Toch is dat niet een helemaal nieuw aspect van de ruimtevaart. Men zal zich herinneren dat de eerste Ameri kaanse ruimtevaarders die van de maan terugkwamen, een week of wat zorgvuldig in quarantaine werden gehouden. Dat was onder andere om het risico uit te sluiten, dat ze wat besmettelijks hadden opgedaan. Het was overigens uiterst onwaarschijn lijk dat zich onder de barre omstan digheden op de maan micro organismen zouden kunnen handha ven. Deze praktijk werd dan ook vrij snel verlaten. allemaal best te begrijpen, erg verleidelijk en wie wat lerig van aard is, zal zich zo'n nheid niet laten ontglippen nieuw te beginnen met de ;ie. Maar het lijkt ons toch Kamermeerderheid nu al in iw zelv? vroeg mogelijk stadium moet men weten niets te voelen voor lij wil gelegenheidscompromis. ?n, zou is beslist niet omdat wij bang g iets 'at cloor ^ct districtenstelsel je lien allerlei regionale belan- uit Nederland kansen in sburg zullen zien (en krijgen) ikenlotj jn £)en Haag niet hebben, in letoei wat van wat ze^er de rland en en Welshmen straks gaan ventig( Het is ook niet omdat wij niet jaren, ligd zouden zijn van de nood- n fam van samenwerking van Neder- f r i politieke partijen in dat gro- rTvohv -uropese verband. kom voor onze bezwaren tegen het ishou< itenstelsel bij deze verkiezin- loren, jjn precies dezelfde als tegen ïtTno*' e'se' k'ï we^e verkiezing dan i VaiflP namelijk dat ten eerste de tenard werking van politieke partij- het laatn natuurlijk proces hoort te g in h at alleen maar tot schade van 'gene, door wetgevende en techno- erfal c^e ^oe^ies moet worden be geven I rc*: ten tvveede dat het distric- laren 't Isel minder billijk kan uitwer- regimln in zekere zin een afzwakking lent van het systeem van ,,een J(of een vrouw) één stem" en lerde dat het stelsel een groot li nieuwe moeilijkheden (en vervoll nieuwe onbillijkheden) met Vnee brengen kan als de dis- ■■^■^renzen moeten worden Esteld of veranderd dat e in het geval van verandering Se samenstelling van de bevol- Vooral dat laatste kan erg Idelijk zijn en aanleiding zijn (lerlei manipulatie ten bate van dat moment in Den Haag de ke macht heeft. Wegzakken Kieskeurig ;e ramiekfabriek at failliet: kk« HINGEN Door het faillisse- i van de Groningse Keramische Jtrie in Groningen zijn de 48 xemers van dit bedrijf ontsla- "Het Groningse bedrijf, dat een Jeronderneming van de Porce- Fles in Delft is verkeerde al •ne tijd in moeilijkheden. Na- pet faillisement eind vorige ld was uitgesproken was er [voldoende geld voor handen fle werknemers hun salaris en htiegeld uit te betalen. Het heeft na bemiddeling van de bnden een voorschot aan de hemers uitgekeerd Woordvoerder van de Industrie- NVV heeft verklaard dat er fenteel een serieuze koper voor Groningse bedrijf is. Er zijn mo- pel besprekingen aan de gang de minister van economische i en de Noordelijke Ontwikke- toaatschappij, om na te gaan in het bedrijf kan blijven Een impressie van de Viking lander, met naar linksuitstekend de graafarm. In de twee torentjes zitten de camera's. Het neerzetten van fotograferende en grondmonsters nemende onder- zoektoestellen op andere hemelli chamen is niet nieuw. Tien jaar gele den landde de Surveyor 1 op de maan. Dat was toen ter voorberei ding van de bemande vluchten. En hard nodig ook, want tot dat mo ment kon niemand garanderen dat de eerste maanreiziger niet tot over zijn oren in het stof zou wegzakken. De Viking op Mars kan niet in een dergelijk historisch perspectief wer ken. Een daarom moet hij zelf maar historisch zijn. De NASA heeft het tenslotte moeilijk genoeg om zijn begrotingen er door te krijgen. Het wordt niet eens de technisch moejlijkste landing op een planeet. Die staat op naam van de Russische Venus-toestellen, die door wolken van zwavelzuur afdaalden naar een steenachtig landschap dat nog nie mand ooit had gezien. Zij zonden gegevens terug over temperaturen van bijna vijfhonderd graden bij een druk van meer dan tachtig atmos feer. De Marsbodem daarentegen is uitge breid gefotografeerd. En dat is maar goed ook. want landen daar is min der eenvoudig dan het lijkt. Dat on dervonden dezelfde Russen toen ze in 1971 en 1973 Viking-achtige toe stellen binnen seconden na de lan ding onbruikbaar zagen worden. Dè eerste ging waarschijnlijk in een vliegende storm teloor. Waarom de tweede faalde, weet niemand. paar gram, duren elk een dag of wat tot meer dan een week. en &ls er een effect gevonden wordt dat een teken van leven zou kunnen zijn, blijft het in eerste instantie heel erg stil. Dan wordt de proef eerst gecontroleerd en dan nog eens rustig herhaald voordat er mededelingen worden ge daan. Want dat zou inderdaad een historische ontdekking zijn. En de NASA heeft op dat punt bepaald geen behoefte aan geruchten, ondui delijke toestanden en overbodige sensatie. Het toch wel historische karakter van deze experimenten blijkt ook uit een ongebruikelijke publikatie. Het is de gewoonte dat een onder zoeker in de wetenschappelijke lite ratuur meldt wat hij gevonden heeft. Als er wat gevonden is. Maar bij wijze van openbare verantwoor ding heeft het biologen-team van Viking in een toonaangevend tijd schrift van tevoren gepubliceerd wat ze gingen zoeken en hoe ze dat gingen doen (H. P. Klein, J. Leder- berg, A. Rich, N. H. Horowitz, V. I. Oyama en G. V. Levin, Nature vol. 262 pag. 24-27). Mars is naar onze begrippen een weinig herbergzame planeet. De temperatuur wil er in de tropen 's middags nog wel een stukje boven het vriespunt komen. De nachtelij ke afkoeling bedraagt al gauw een tachtig graden. Wat er aan zon schijnt, schijnt onbarmhartig fel. de Veel atmosfeer om iets te temperen heeft Mars niet. De „lucht"druk is er anderhalf procent van wat wij zo gewend zijn. Die „lucht" bestaat grotendeels uit kooldioxide (kool zuurgas) met een beetje koolmo noxide (voor ons dodelijk), waarschijnlijk flink wat argon, misschien een scheutje stikstof, en een variërend schijntje waterdamp. Marsjes Toch bestaan er zelfs aardse micro organismen die het onder die omstandigheden op een beschut plekje zouden uithouden. Er is geen principiële reden waarom er geen Mars-beestjes (of Mars-plantjes laten we ze eenvoudig Marsjes noe men) waarom er geen Marsjes zou den kunnen bestaan die eraan ge wend zijn en er zich redelijk lekker bij vielen. Voor zover er Marsjes in het schepje bodem van de Viking zitten, legt de apparatuur hun drie vragen voor. Gebruiken jullie het kooldioxide uit de atmosfeer om er, met behulp van zonlicht, ingewikkelder stoffen mee op te bouwen? Kunnen jullie simpe le stoffen die we je te eten geven afbreken tot kooldioxide? Ademen jullie welk gas dan ook in of uit wanneer we je water geven en misschien ook iets te eten? Vragen die een levend organisme volgens onze beste inzichten positief hoort te beantwoorden. Zelfs de mi croben in schepjes woestijnzand de den dat bij overeenkomsgige proe ven op aarde. Het hangt er natuur lijk wel van af of Marsjes lekker vinden wat wij ze te eten geven. De biologen hebben hun best gedaan, maar de vraag blijft natuurlijk of Marsjes erg onder de indruk zijn van onze ideeën over hoe zij ongeveer zouden moeten reageren Er zijn mensen, onder wie Carl Sa- gan van het foto-team, die het niet voor onmogelijk houden dat ze ons om de Viking heen zullen staan uit te lachen. Sagan behoort tot de min derheid die vindt dat Marsjes wel eens tamelijk grote Marsen zouden kunnen zijn. omdat die beter tegen de kou zouden kunnen. Het hoeven volgens hem helemaal geen micro organismen te wezen. En wie weet krijgt hij ze op een foto Sagans nacntmerrie: dat Marsjes nachtdiertjes zijn, en dat hij nooit iets anders zal vinden dan elke mor gen weer nieuwe pootafdrukjes rond de Viking. Want in het kader van de soberheid die ook in Amerika het financiële optreden van de overheid beheerst, is het Viking-project tot een soort minimum uitgekleed. En een van de onderdelen die op het overigens wonderlijk gecompliceer de toestel ontbteken, is een schijn- werpertje voor nachtelijke waarne mingen. Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw, jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden* Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. VAN EEN LEZER- De Amerikanen zijn in ieder geval zeer kieskeurig geweest met hun lan dingsterrein. De Viking draait al we ken fotograferend om Mars heen. Het oorspronkelijke landingsgebied zag er zo onregelmatig uit dat men het niet aandurfde. Als de Viking op een al te schuine helling te rechtkomt, of met één poot op een forse kei, kan men de meeste experi menten wel vergeten. De tweede keus zag er op de foto's aardig uit. maar viel vanuit Puerto Rico door de mand. Daar ziet de gigantische radar-antenne van Are- cibo namelijk in zekere zin meer details dan de camera's van het ruimtevaartuig „ter plaatse". Die kunnen de algemene landschapsvorm registreren, maar zien geen details kleiner dan een paar honderd meter. Aan gerichte radar-signalen die door de Marsbo dem naar de aarde worden terugge kaatst, is de ruwheid van het terrein oppervlak te beoordelen, een soort gemiddelde hobbeligheid op een schaal van een meter. Landings plaats A2 werd op die grond toch afgewezen. De plek die men nu heeft uitgezocht, biedt volgens de mensen in Pasa dena 98 procent kans dat de Viking op een nette vlakte terechtkomt. Dat biedt uitzicht op de eerste ge slaagde Marslanding, en die zou dan toch best historisch mogen heten. Als het goed gaat worden vier uur later de eerste landschapsfoto's van de rode planeet uitgedeeld. Teken van leven Over de vraag of er levende organis men voorkomen, hoeft men de eerste weken waarschijnlijk nog geen be richt te verwachten Pas op de achtste dag na de landing wordt de uitschuifbare arm met het schepje in beweging gezet die ergens tot op drie meter afstand een hapje grond kan oppikken De biologische experi menten. telkens met hooguit een onder redactie van loes smit Het draaiorgel Pygmalion van Peter Hurenkamp strooit sinds zaterdag Friese klanken uit over de binnenstad van Apeldoorn. Een cadeau van de Friese Vereni ging in Apeldoorn, die dit jaar driekwart eeuw bestaat. Min of meer onder het motto ..Veel liefs uit Friesland'' heeft de Friese Vereniging de Apeldoornse or geldraaier een boek met een pot pourri van twaalf Friese liedjes aangeboden. En dat is. zo liet de journalist Y. Meintema. die voor zitter is van het jubilerende Frie se gezelschap. Apeldoorn weten, nog maar het begin. Het Frysk Selskip „Fier fan Hüs" in Apeldoorn werd opgericht rond de eeuwwisseling. Ongeveer in die tijd zijn in Nederland meer van dit soort verenigingen ont staan. Daar wordt, zegt Mentema. gekleed in een shirt met de tekst Apeldoorn doet je wat", een be paalde verklaring voor gegeven. Er moeten rond 1900 nogal wat ondernemende Friezen zijn uitge- zworven, vooral politiemensen, schoolmeesters en dienstboden. Fier fan Hüs" grijpt het feest aan om Apeldoorn in contact te brengen met allerhande facetten van de Friese cultuur. Maar hoe zwaar de cultuur in dit gewest ook mag wegen, de natuur gaat er nog altijd aan vooraf. En tot die natuur behoort Us Mem. de zwartbonte, die in alle weelderig heid. zij het in brons, is opgesteld op een plein nabij het station in Leeuwarden. Niemand kan om dit symbool van het Friese stam boek heen. figuurlijk gesproken. Welnu, duizenden stickers, die dit dier vertonen, plus daarbij de tekst Veel liefs uit Friesland worden de komende maanden in Apeldoorn verspreid. De Friezen in Apeldoorn blijven zich tot in 1977 druk maken. Met kaatsen, een optreden van het Frysk Orkest. Rients Gratama. demonstraties van een Sneker folkloristische dansgroep, enzo voort. De Snekers komen voor de dag in de fraaie kostuums zoals ze rond 1850 op het Friese platte land op de zondagen werden ge dragen. Waar de Friezen erg trots op zijn. dat is het pakket van vier ten toonstellingen. dat Apeldoorn wordt aangeboden waarbij wel dient aangetekend te worden dat de kosten in dit geval door de Apeldoornse Culturele Raad, d.w.z. door de gemeente Apel doorn. zullen worden betaald). De vier tentoonstellingen, die in oktober in de Van Reekum- Galerij worden gehouden, wor den geopend door Kamervoorzit ter dr. Anne Vondeling. De eiposities zullen gewijd zijn aan de Friese historie (de banden met de Oranjes bijvoorbeeld), de beeldende kunst in Frieslandde Friese literatuur (o m. wordt aan dacht gegeven aan de neo romantische schrijfster Simke Kloosterman die honderd jaar geleden werd geboren) en de zil versmeedkunst in Friesland. De laatste expositie wordt verzorgd door de Apeldoornse juwelier Zoutman (Van der Mey). wiens voorvaderen tweehonderd jaar geleden dit ambacht al uitoe fenden. De komende maanden zal men in Apeldoorn nogal eens een Friese vlag tegenkomen, een Friese win keletalage. een Fries menuutje in de reataurants. De tweede voor zitter van „Fier fan Hüs". de heer H de Groot, vertelde nog dat op zondag 17 oktober in de Goede Herderkerk onder verantwoorde lijkheid van de hervormde- en de gereformeerde kerkeraad een kerkdienst in de Friese taal wordt gehouden met als voorgan ger dominee B. Smilde. Daarin zal de Friese versie van het Lied boek voor de Kerken worden ge bruikt. Het is niet ondenkbaar dat veel Duitse toeristen, die in deze va- kantietijd in ons land verblijven, een nogal ongewoon pamflet on der de ruitewisser van hun auto zullen aantreffen. De Stroomgroep Stop Kernenergie wil namelijk op deze wijze deze Oosterburen attent maken op de gevaren van kernenergie en Rijn vervuiling, „problemen waarmee zij evenzeer te maken hebben als wij". Na de vakantiegangers een prettig verblijf in Nederland te hebben toegewenst zet de Stroomgroep even op een rijtje waarom het gebruik maken van kernenergie niet zonder risico's is. Dan de Rijn, de belangrijkste drinkwaterleverancier van Neder land en Duitsland, die zoveel gifti ge stoffen met zich meevoert. Ook hier wordt gewezen op de gevaren en gevolgen van deze vorm van vervuiling, „die niet alleen van belang is voor onze generatie, maar ook voor onze kinderen". Wij willen uw vakantie niet beder ven. besluit de Stroomgroep in het pamflet, maar u na laten den ken over deze poblemen. die van invloed zijn op uw gezondheil. Voor hen. die alternatief vakan tiewerk zoeken (dat uiteraard niet betaald wordt): het pamflet is te bestellen tegen portokosten, per pond 2,75) of per kilo 4over de giro van Aktie Strohalm Utrecht (355925) met vermelding van „Folder Duitse toeristen Stroomgroep". Ook in de Japanse hoofdstad Tokio gaat de 200-stc verjaar dag van de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten niet onopgemerkt voorbij. Zo zijn er in Tokio „Vrijheidsbeel den" geplaatst om aan deze gebeurtenis te herinneren. Het mooiste exemplaar staat voor een warenhuis. Het is twaalf meter hoog, weegt twintig ton en tien beeldhou wers hebben er anderhalve maand over gedaan om deze imitatie te creëren. Wie in wonderen gelooft, maar ze niet ziet gebeuren, kan sinds kort terecht bij Dieter Reimer in München, handelaar in wonde ren. Sinds hij zijn Bureau voor ongebruikelijke opdrachten opende heeft hij al 170 orders binnen van klanten die ten einde raad waren. Onder de zaken die hij moet leveren bevinden zich een eskimo-slee met een span honden, een lila Rolls Royce met chauffeur en een hondebot van precies vijf centimeter lengte. Reimer kwam op het idee nadat hij een bordje had gezien „Het onmogelijke doen we. meteen, wonderen duurt iets langer". De meeste opdrachten komen van advertentiebureaus en filmstu dio's. Van onze weerkundige medewerker Hoogwater I juli. Vllsslngcn 9 06-21 30, Ha- ringvlirLslulzrn 9012131, Rotterdam 1059- 23.13, Schevenlngen 9 57-22 28. IJmutden 10.43- 23 14, Den Helder 1 10-13.54, Harlingen 3.54- 16.27. Delfzijl 6 34-18 51 weerrap.porten ,f Gisteren was het drukkend. Uit het Azoren gebied werd warme en vochtige lucht aan gevoerd. Zuidwestelijke win den zorgden voor het transport. In het binnenland lieten de lage wolken 's mid dags zoveel zon door, dat de temperatuur in De Bilt. Rot terdam en Eelde nog 25 gra den kon worden Ook waar nemer P.A. Kentie in Roo sendaal rapporteerde dit ui terste In Gorredijk werd het bijna 26 graden. Het was daar in een door coniferen om geven tuin (en dus niet op zo'n open ruimte als een vliegveld) de 32ste zomerse dag van deze zomer Ter ver gelijking In het hele seizoen van 1959 nam ik maar 31 van zulke dagen waar. in dat van 1947 echter 47 Londen het vliegveld Gatwick reik te tot 26 graden, Hamburg 28, Berlijn 31 (het vliegveld Schönefeld 15 mm on weersregen), Neurenberg 32. Wenen. Graz en Praag 34 graden Om te weten hoe het weer de komende dagen zal uitpak ken. moeten we naar het wes ten, dus in de richting van de Oceaan kijken. En wel om de eenvoudige reden, dat de hoogtestromingen westzuid- westelijk zijn. Boven zuidoos- t-Engeland hadden ze gister middag op circa 5 km hoogte een tempo van 50 tot 60 km per uur, in een zóne van Zuid- west-Ierland tot zuid- Schotland 90 tot 100 km per uur. Met deze stromingen kwam een koufront over En geland in onze richting, maar het begon langzamer te lo pen. Dat het toch nog zover kwam vond zijn oorzaak in het feit dat het Azoren- hogedrukgebied in feite niet verder dan tot in de Golf van Biscaje oprukte en dus een gaatje open liet boven de Noordzee Wel bestaat er een verbinding van dit maximum via midden-Europa met een ander hogedrukgebied boven Noord Europa. Ik kan mij zo voorstellen dat vele agrariërs graag zagen dat genoemd front over hun akkers en weiden in actie zou komen. Een paar dagen re gen uit zo'n stationair actief front zal ongetwijfeld veel verlichting bieden. Helaas- het systeem imponeerde gistermiddag-en avond bo ven Engeland allerminst. Het produceerde niet meer dan wat lichte en verspreide re gen (zuidwest-Wales 3 mm) en vandaag zal die neerslag ook bij ons verspreid zijn in de eerste plaats in het noord westen en noorden. In het zuidoosten en zuiden zou het best nog wel zacht kunnen blijven en voorlopig droog. Naarmate het front het conti nent verder nadert, bestaat de mogelijkheid dat het daar later een regen- of on weersbui opwekt Om vier uur gistermiddag lag Manchester al achter het koufront De temperatuur was daar niet hoger meer dan 15 graden bij westnoord westen wind. lichte regen en motregen en stijgende baro meter. In het Engelse zuidoosthoek was het nog 25 tot 26 graden Het weer blijft een paar da gen aan de wat frissere en meer gematigde kant met maxima van 20 tot 23 graden, omdat de westelijke stro ming, gestimuleerd door drukstijgingen op de Oceaan het daar nog wel een tijdje zal uithouden. Nog altijd gaan luchtdrukstijgingen ten zuiden en zuidwesten van de Britse eilanden neerslag van betekenis in onze omgeving tegen. In 'Col', het blad van Engelse weeramateurs, staat te lezen dat velen in Engeland en Wa les in de voorzomer, zich heb ben verbaasd over de onge woon mooi bloeiende hage- doorn en de schitterende se ringenbloesems. Ook de ho neysuckle (caprifolium/kam- perfoelie) was een lust voor het oog. Vandaag meer bewolking dan gisteren maar slechts wat verspreide lichte regen in de eerste plaats in het noord westen en noorden. In Zee land en Zuid-Holland ver moedelijk het droogst Mati ge tot krachtige wind uit zuidwest of west Na doorko men van een koufrontje wat frisser lucht 20 tot 22 graden, zeewater 19 tot 20 graden Amsterdam De Bilt Deelen Eelde Eindhoven Den Helder Rotterdam Twente Vlissingrn Zd -Limburg Aberdeen Barcelona Berlijn Bordeaux Brussel Frankfort Genavr Helsinki Innsbruck Kopenhagen Lissabon Londen Luxemburg Madrid Malaga Mnllorru Munchen Nice Oslo Parijs Rome Rplu Stockholm Wenen Zurich Casablanca i t-.i.r.... i Las Palmw* New York Tel Aviv Tun*t licht bew onbewolkt licht bew regenbui licht bew half bew onbewolkt half bew onbewolkt licht bew onbewolkt half b~w half bew

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 5