„Ome Jan", oud maar
kranig, leeft voort
„Beperkt Haags Kabel
net snel verouderd"
KOR
Directeur N. A. Laarman
officier Oranje-Nassau
W
Haagse lommerd geeft geld zonder vragen
Eerste geheel
Surinaamse film
in première
Veel activiteiten in Vakantiebos
ZATERDAG 17 JULI 1976
regio den haag en leiden
trouw/kwartrdac
door Frans Dijkstra
DEN HAAG Meteen geld op tafel zonder lastige vragen. Dat is na een rijke historie van
honderden jaren nog steeds het devies van de Haagse lommerd, ofwel, volgens het boekje, de
.Gemeentelijke Pandhuisdienst".
De stoep die in vroeger dagen met
schaamte betreden werd, is nog
steeds te vinden in een onopvallend
Haags straatje met de veelzeggende
naam Korte Lombardstraat. Deze
naam herinnert, evenals het woord
..lommerd" aan het Italiaanse lom-
bardije, de bakermat van de Europe
se geldhandel. Vanuit steden als Ge
nua. Milaan. Florence verspreidden
de wisselaars en geldschieters zich
over Europa. In onze streken ging de
naam Lombard over op diens be
drijf: een bank van lening werd lom
bard of lommerd genoemd. Maar ook
elders in Europa zijn herinneringen
te vinden aan de Lombarden die de
kunst verstonden geld uit geld te
maken. De Londense Lombard
street is ook nu nog een centrum van
geldhandel.
Het eerste teken van de Lombarden
treft men in de Nederlandse
archieven aan bij het jaar 1260. Drie
Italiaanse kooplieden kregen toen
vergunning om een pandhuis in
Utrecht op te zetten. Hun bedrijvig
heid voorzag kennelijk in een grote
behoefte in de Nederlanden, want de
pandhuizen verspreidden zich snel.
Al spoedig kreeg ook Den Haag z'n
Van de beleende panden wordt ruim 95 procent op tijd „gelost"
(Archieffoto).
lommerd. Sinds die tijd hebben tal
loze mensen daar tijdelijk afstand
gedaan van dierbare of noodzakelij
ke bezittingen als onderpand voor
geld om in hun eerste levensbehoef
ten te voorzien. Het waren de onder
ste lagen van de samenleving, de
mensen in het verdomhoekje die met
het krediet van de lommerd hun
hoofd weer een paar maanden boven
water wisten te houden. Al noemde
je deze redder in nood verzachtend
„Ome Jan", de strijd om te overleven
werd er niet minder om. Integendeel,
woekerrentes en andere kwalijke
praktijken van de pandjesbazen
hebben menigeen geruïneerd. In
hoog aanzien konden de lom
merdhouders zich dan ook niet ver
heugen. In 1641 ontzegde de Zuid
hollandse synode de pandjesbazen
de toegang tot het Avondmaal en de
Haagse predikanten kregen de
opdracht de pandjesbazen te bewe
gen tot afstand van „die maniere des
levens" en hen niet eerder tot het
Avondmaal toe te laten.
Wegens de vele klachten over de
pandhuizen en „tot ontlastinge van
d'armen" begint de gemeente Den
Haag in 1673 zelf een bank van le
ning. En zo is het gebleven al zijn de
tijden veranderd. Met Amsterdam is
Den Haag nu de enige Nederlandse
stad waar de lommerd heeft
standgehouden. In onze wel
vaartsstaat anno 1976, met zijn so
ciale voorzieningen en met zijn ban
ken die maar al te graag bereid zijn
persoonlijke leningen te verstrekken
voor welke glanzende luxe dan ook,
lijkt de lommerd een achterhaalde
instelling. Wie heeft Ome Jan nu nog
nodig?
Opleving
Toch spreekt de adjunct-directeur
H. G. Motaal van de Gemeentelijke
Kredietbank waarvan het pandhuis
een bijkantoor is, van een „verras
sende opleving" in de beleningen.
Vorig jaar accepteerden de drie
taxateurs ruim 23 duizend panden
waarvoor zij gemiddeld 270 gulden
De kluis van de Haagse lommerd herbergt in een jaar ruim 23.000 panden van zilver, goud en
edelsteen. (Archieffoto)
krediet verstrekten. Sinds een jaar
of tien neemt het pandhuis alleen
nog voorwerpen van goud. zilver en
edelsteen aan. zodat de zolders waar
eens panden als kleding, dekens,
meubilair, naaimachines stonden
opgeslagen, nu lege ruimtes zijn.
De gang van zaken in de lommerd is
keurig geregeld in de Pandhuiswet
zodat niemand die een ring,
armband of collier beleent voor de
verrassingen komt te staan die de
pandhuizen in een grijs verleden een
slechte naam bezorgden. Of het
pand mooi of lelijk, antiek of gloed
nieuw is, doet niet ter zake. Alleen
het gehalte aan edelmetaal of -steen
en het gewicht telt. De zakelijke
waarde van het pand bepaalt het
krediet, dat na zes maanden vervalt.
Als het pand dan niet of opnieuw
beleend wordt dan is de beurt aan
de veilingmeester. Nog geen vijf pro
cent van de panden komt onder de
hamer. Mocht een collier door bij
voorbeeld de antiekwaarde op de
veiling meer opbrengen dan het ver
leende krediet, dan is de „winst"
voor de eerste eigenaar.
Vergeleken met de 60 miljoen die de
Gemeentelijke Kredietbank vorig
jaar aan persoonlijke leningen uit
gaf, is de 6 miljoen krediet op onder
pand maar een klein bedrag. Toch
zit er groei in. In 1975 was de omzet
van het pandhuis één miljoen meer
dan in het jaar daarvoor.
Een verklaring voor deze toename
kan de heer Motaal van de Krediet
bank niet geven, want het pandhuis
stelt nauwelijks vragen aan zijn
klanten. Alleen naam en adres zijn
belangrijk. Lastige vragen over kre
dietwaardigheid en betrouwbaar
heid die bij persoonlijke leningen
een rol spelen, blijven aan het loket
van het pandhuis achterwege.
Het Amsterdamse pandhuis heeft
vorig jaar voor intern gebruik zijn
klanten voorzichtig benaderd met
wat vragen over de bestemming van
het krediet. Uit de antwoorden
(maar hoe betrouwbaar zijn die?)
bleek dat een derde van de clientèle
het geld nodig had voor levenson
derhoud. Ongeveer acht procent be
leende een pand om handelsgeld te
hebben. Vooral reizende handelaars,
zonder vaste woonplaats die bij een
handelsbank geen gewilde klanten
zijn, komen via het pandhuis aan
kasgeld. Onvoorziene of bijzondere
uitgaven scoren hoog in de Amster
damse statistiek. Een blauwe enve
lop van de belastingdienst, een on
verwacht hoge electriciteitsreke-
ning en een door inflatie geteisterde
Sinterklaas kunnen redenen zijn
waarom men met het pand in hand
naar de lommerd gaat.
Zonder cijfers bij de hand te heb
ben, vermoedt de heer Metaal van
het Haagse pandhuis, dat er onder
zijn klanten velen uit traditie kre
diet halen in de Korte Lombard
straat. „Indisch-Nederlanders, Suri-
namers en veel gastarbeiders zijn
van huis uit beter vertrouwd met
krediet op onderpand dan met per
soonlijke leningen", zegt de heer
Metaal. „Daarnaast is er een catego
rie klanten die zich bij de grootban
ken veel te diep in de schulden ge
stoken hebben. Ik heb wel eens het
gevoel dat deze particuliere banken
wat al te makkelijk zijn met het op
elkaar stapelen van persoonlijke le
ningen. Ze letten wel eens te weinig
op de sociale kant. Mensen met
overkrediet, zoals we dat noemen,
vinden nogal eens hulp bij ons."
Hoewel de gemeentelijke Ome Jan
zijn sociale taak niet licht opneemt,
is hij beslist geen suikeroompje. Het
pandhuis vraagt twaalf procent ren
te per jaar, terwijl de Kredietbank
voor een lening met ongeveer acht
procent genoegen neemt.
Desondanks toont de groeiende
aanloop in de Korte Lombardstraat
het bestaansrecht van de lommerd
ten volle aan. De archieven van deze
eeuwenoude instelling zullen nog
lang niet afgesloten worden. „Ome
Jan", oud maar kranig, leeft voort.
Dr. H. Bouman, gepensioneerd
wetenschappelijk hoofdambte
naar bq de Academische Raad,
gaat in dit artikel in op zqn
bezwaren tegen het voorstel van
het Haagse college van B. en W.
om in Den Haag een kabeltele-*
visienet van beperkte capaciteit
aan te leggen. In een brief die
hq aan de raadscommissie voor
onderwqs heeft gestuurd wqst
hq er op dat het door het college
voorgestelde kabelnet na aanleg
snel verouderd zal zijn. Dr.
Bouman, die in zjjn werkkring
belast is geweest met de rappor
tering van de ontwikkelingen op
het gebied van de audio-visuclc
media, hekelt de haast waarmee
B. en W. handelen om een ka
belnet van de grond te krijgen.
door dr. H. Bouman
DEN HAAG Aan een kabel
televisienet kan men de eis
stellen dat alle mogelijkheden
van de televisie hierin toepas
sing kunnen vinden. Nu is de
televisie niet alleen bijzonder
belangrijk voor ontspanningen
vermaak, maar dit medium
kan ook een rol spelen op het
gebied van het onderwijs en de
permanente educatie.
De ontwikkelingen in het onderwijs
en in de onderwijstechnologie stellen
zulke eisen aan het kabeltelevisienet
dat men kan zeggen dat het nettype
zoals dit wordt bepleit door B en
W. van Den Haag dermate verou
derd is dat aanleg hiervan onver
antwoord kan worden genoemd. Per
soonlijk hecht ik liet meeste waarde
aan de reeds in 1955 door een Ameri
kaan verdedigde stelling dat men
met behulp van televisie de hoogste
waarden van onze beschaving bin
nen het bereik van iedereen kan
brengen.
B en W. gaan nu geheel voorbij aan
de mogelijkheid van ontvangst van
bijzondere- op een bepaald publiek
gerichte programma's die via het ka
belnet de ontvanger bereiken Dat
geldt eveneens voor de ontvangst
van programma's of gegevens die in
videotheken of databanken zijn op
geslagen Dat het college de nadruk
legt op de verbetering en uitbreiding
van de ontvangst van de gewone
omroepprogramma's uit binnen- en
buitenland is logisch
Twee richtingen
In het aftaknet dat door het college
wordt verdedigd ontbreekt het zo
belangrijke „tweenchtingverkeer"
zoals een verbinding in de vorm van
„terugspraak" ten beoeve van
bankgiroverkeer. opinieonderzoek,
inspraak, het beantwoorden van de
televisiedocent en het „gesprek" met
een computer.
Het aftaknet is in wezen dan ook
verouderd, en dat blijkt wel heel
sterk bij een beschouwing van het
aantal benodigde kanalen en de ca
paciteit van dit net. B en W. hebben
niet aan de Teléac of de Stichting
Onderwijs Televisie gevraagd of er
nu of in de toekomst behoefte is aan
zendtijd buiten de gewone omroepen
om.
Ook de enquête van het bureau voor
sociaal wetenschappelijk onderzoek
en marktanalyse geeft met. betrek
king hiertoe geen inlichtingen. Men
had de ondervraagde mensen een
lijst van duizend vakken moeten
voorleggen, en dan vragen moeten
stellen. Na bestudering van de
antwoorden zou men enigszins kun
nen vaststellen wat de bestaande
behoefte aan kanalen is.
Ervaringen
Het is begrijpelijk dat B en W. op dit
punt geen onderzoek hebben inge
steld. Het college gaat gewoon uit
van ervaringen in Mariahoeve'Bezui-
denhout, waar de kabeltelevisie al
leen dient om uitzendingen via het
open net beter op te vangen. Ik be
twijfel of één van de ondervraagde
bewoners ook maar iets weet van
bijv. het kabeltelevisienet van bijna
duizend kilometer lengte dat de
scholen in Londen verbindt en in
dienst van de onderwijstelevisie
staat. Aan de hand van de genoemde
mogelijkheden van een kabeltelevi
sienet kan men nagaan op hoeveel
kanalen men moet rekenen.
Het aantal programma's waarop het
college rekent zal voor de gewone
omroepen nog groter zijn. Lokale en
regionale tv-programma's kunnen
ook via een lokaal of regionaal ka-
beltv-net worden gevolgd, en via een
kabel met het net in Den Haag wor
den verbonden.
Overdag van negen tot vijf uur zal de
nadruk op televisieprogramma's die
in het bijzonder op onderwijs en cul
tuurspreiding zijn gericht moeten
liggen. Hiervoor zullen zeker 600 ka
nalen beschikbaar moeten zijn. Ook
het niet-wetenschappelijk onderwijs
heeft behoefte aan televisie.
Een gedeelte van het tweench
tingverkeer kan worden verzorgd in
de kiescentrale van een sternet zon
der dat beslag wordt gelegd op een
televisiekanaal, maar als het tv-
beeld hierbij een rol speelt komt de
zaak uiteraard anders te liggen.
Al concluderend meen ik dat een
kabeltelevisienet een zeer groot aan
tal kanalen beschikbaar dient te
stellen en een tweerichtingverkeer
mogelijk te maken. Alleen een ster-
net kan dus in aanmerking komen.
Dit houdt in dat het door de PTT
verdedigde systeem, dat door B. en
W. wordt beschreven, moet worden
afgewezen.
PARAMARIBO De eerste volle
dige Surinaamse spe?lfilm ..Wan
Pipcl" is woensdag in Paramaribo
in vier theaters tegelijk in première
gegaan. Het is een produktie van
Pim de la Parre en zij viel bij het
publiek kennelijk in de smaak. De
film geeft een beeld van de vaak
gecompliceerde Surinaamse sa
menleving. en de kijkers krijgen
ook een duidelijke indruk van het
natuurschoon in het binnenland.
Vooral het herkennen van bekende
personen op de markt en in de
straten van Paramaribo, en de ty
pische. Surinaamse uitdrukkingen
en gezegden zorgden voor grote hi
lariteit en applaus van het premiè-
republiek.
RIJSWIJK In het tot Vakantiebos 1916" omgedoopte Rijswijkse bos worden in deze vakantietijd velerlei
activiteiten voor de jeugd gehouden. De Stichting Rijswijkse Jeugdaktie heeft alle programma-onderdelen
gecoördineerd. Niet alleen het bos achter het stadhuis, maar ook de gebouwen van de Kelderwerve en
Jeugdcentrum Don Bosco zijn voor de activiteiten ingeschakeld. Een plan om de kelders van het raadhuis als
creativiteitscentrum in te richten kon niet doorgaan. Hiervoor is een oplossing gevonden in het gebouw Pax
Intrantibus.
Het Vakantiebos 1976 is tot en met 6 augustus open voor de leeftijdsgroepen 4—5 jaar. 6—7 jaar. 8—10 jaar. 11—12
jaar en een tienergroep van 13—16 jaar. Dagelijks rijden vanuit verschillende wijken speciale bussen naar het
Rijswijkse bos. De activiteiten beginnen dagelijks rond 9.15 en zijn rond 16.00 uur afgelopen. Inlichtingen over
kaarten e.d.: Rijswijkse Jeugdaktie. Van Vredenburchweg 52. tel. 98 93 95.
Bij afscheid Centraal Bureau Tuinbouwvei
lingen:
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Vanwege zijn vele verdiensten voor de land- en tuinbouw kreeg
de heer N. A. Laarman, commercieel directeur van het Centraal Bureau voor
do Tuinbouwveilingen gistermiddag op een drukbezochte receptie in het
Promenade Hotel een koninklijke onderscheiding uitgereikt. Ir. \V. van Soest,
directeur van de directe akker- en tuinbouw van het ministerie van landbouw
en visserij reikte dc directeur, die met pensioen gaat de versierselen uit,
behorende bij het officierschap in de Orde van Oranje-Nassau.Ir. Van Soest
releveerde dat dc directeur van het „Centraal Bureau" enorm veel werk heeft
verzet om de tuinbouwproducten met name in het buitenland op grote schaal te
propageren. Voor reclame-activiteiten in binnen- en buitenland is dit jaar een
budget van 6,5 miljoen uitgetrokken. De heer Laarman kwam in 1949 bij het
Centraal Bureau als hoofd van een nieuwe economische hoofdafdeling. Onder
zijn leiding werd het bureau uitgebreid met afdelingen voor handelspolitiek,
statistiek en reclame. Voor zijn indiensttreding bij het Centraal Bureau was de
heer Laarman secretaris van het Hoofdbedrijfschap Tuinbouwprodukten. Er is
geen opvolger voor de heer Laarman benoemd. Zijn taken worden onder een
drietal stafleden verdeeld.
TRIM U FIT
OP COOP ER-
BA AN
DEN HAAG Sportieve Ha
genaars kunnen vandaag om
14.00 uur en zaterdag 14 au
gustus. zelfde tijd in het ge
meentelijk sportpark aan de
Laan van Poot hun conditie
laten testen op de Cooper-
baan. De baan bestaat uit een
looptraject naar keuze van
1.000 of2.000 meter, dat in vlak
terrein is uitgezet. Er bevinden
zich geen hindernissen op. Om
de honderd meter staan
bordjes die de afstand aange
ven. Aan het begin van de
baan staat een bord met enke
le aanwijzingen en een tabel
waaruit men kan aflezen wel
ke lichamelijke conditie over
eenkomt met de afgelegde af
stand. In deze tabel wordt re
kening gehouden met leeftijd
en geslacht.
n we
Di
WE
ider f
genwc
s je ali
rzwaai
HTM-lijn 16
Door het nemen van eenv^d^
1 i best;
I. ma;
maatregelen kan lijn 16
HTM sneller en regelrr,
gaan rijden. Dit schrif
Werkgroep Verkeer van de
se PPR in een notitie aan
meenteraad. Op het og
komt lijn 16 niet écht
centrum, vanwege de noi
centrische ligging van de
plaatsen. Een sterke verbloed
vindt de PPR de route vaiannge
Spui via de Hofweg nainaar
Kerkplein te voeren. Aan[satie
het moeilijk is om hier
ruimte en een eindhalte te
zou hier een doorlopend
gereden moeten worden. C£aand
gere termijn zijn er mogean Uji
den voor een betere berei
heid van Hollands Spoor
een verlenging richting Ri
aldus de PPR.
Jubileum
Wegens zjjn vijftigjarig li
schap van het Christel
mengd koor „Halleluja" i
Wetering heeft de heer
Yperen (67) deze week op
zondere bijeenkomst een
scheiding gekregen. Burj
ter Van Stam reikte de v
heer Van Yperen de erei
in zilver verbonden aan
van Oranje-Nassau uit.
Van Yperen is inwoner vai
Vennep en woont de koo
ties elke donderdagavond
10 uur in Oude Wetering
Uitwisseling
Het Zoetermeerse geme hrijvt
stuur ontvangt maandagaijssisc
juli om 20.30 uur in de fo;^
theater „De Graanschuur"
Dorpsstraat de deelneme rslë
de jeugduitwisseling Zoett
Rochford. Het programm
de uitwisseling valt in twe
uiteen: eerst brengen de jo
uit het Engelse Rochford
zoek van een week aan
meer, daarna gaan de
meerse jongeren een weekar pl;
Rochford. ]/i ons land stai s de e
bezoeken aan de Deltav island
Amsterdam en Rotterdam
programma. In Engeland
leerzame uitstapjes gemaalken re
Londen en naar de nieuwjrd en
Basildon.
t je
n etei
tbaar.
in je
,in het
kon
amp
rood t
en, ze
ou ka
iet vc
{rijgen
Kon. Schouwburg v
"rerkt
evans
Cabaretier Fons Jansen
met zijn nieuwe progr,
„Vijf" het nieuwe seizoen v h
Koninklijke Schouwburg,
komt 3,4,5,6,9 tot en met 12^
en met 19 en 23 tot en i
augustus naar het Korte
hout. Frans Oudhoff bePmri
hem aan de vleugel en i
elektronisch orgel. De S<^
burg heeft een flinke
beurt gekregen. Alle stoell
opnieuw bekleed en "de zaa™
balkons hebben een niei
stoffëerde wand gekregen.
Denk aan de vogifcll
De Vereniging voor Vogelbe /M.Ï
ming ,.'s-Gravenhage en Oi
ken" vraagt aandacht voor
gels. Door de droogte zijiENEA
drinkplaatsen verdwenen. enèv<
hebben dagelijks water nocji^.^
moeten kunnen drinken e
bad kunnen nemen. Wie eer
tel of plat bord met water 1 r
zet, op een plaatsje waar
katten kunnen komen, doe ia W1J
de dorstige vogels goed we
L.O.M.-school n noi
nwett
er Zu
De Vereniging van Chri;
Buitengewoon Onderwijs ri aam
Westland opent op 1 augustiigensla
L.O.M.-school in Naaldwijk, ntie ii
uitlopend op de bouw va id vai
nieuwe school krijgt het L,nd in
onderwijs onderdak in de g itspan
telijk ontruimde school ariiisfro
Rembrandtstraat. tspan
nverh'
Verlichting ara"
De gemeente Wateringen gatwikk
openbare verlichting in het eer oi
plan, die zeer slecht is, dra; eren
verbeteren. Het totale vei litiek
ringsplan omvat het verwij
van 19 lichtmasten en het p plan
sen van 46 nieuwe lichtmi iden
De kosten van de eerste faan de
dragen 30.000. De volf wegir
straten zijn erbij betrokkertig vei
lianastraat. Wilhelminas rappi
Emmastraat. Beatrixstraa men
Irenestraat (oostzijde). De ig, di
wordt voorgesteld akkoor derdr
gaan met het B. en W.-vooi elater
t ont\
Bachkoor ?p«'
atsha
Het Residentie Bachkoor bewe
Bachorkest geven op 24 augi vangt
een uitvoering in de St. Goeg
en St. Michielscathedraal te jiossir
sel. De uitvoering vindt plai ln
het kader van het Belg Pnort
Nederlandse cultureel verdr^
zal door de BRT-radio op 23
tember worden uitgezonder O WC
Culturele Raad van Wateri
heeft nu reeds een uitvoerinf
de Johannes Passion van >ndge
Bach door het genoemde ko |bied
orkest geboekt op de woen lnnes
voor Pasen. De kosten bedr >n^on
5.500. B. en W. stellen de \^en
voor dat de gemeente hie het
1.500 voor haar rekening ne m W(
en po
uidafi
am es
Vanmiddag om 16.00 uur geee „agi
organist Hans van Nieuwlh "Voo
een orgelconcert in de Lutl wame
Kerk aan de Lutherse Burgw ge m;
Den Haag. Van Nieuwkoop is ert P
bespeler van het Goltfusz-org jQh
de hervormde kerk te Sa eden
heim. In 1974 verkreeg hij de laar g
d'Excellence met een conce
de St. Bavo te Haarlem. Het i0nde
gramma vermeldt werken j beki
Dandrieu. Bach, Duruflé, Bra en V0(
en Mozart. mdat
>e sc
Orgelconcert
