enia en Oeganda op gespannen voet
Tap: lot politieke gevangenen
ndonesië verbetert langzaam
rken doen uit angst te weinig
8,s
IG 17 JULI 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 13
lurman bij de militaire parade op Madaraka (zelfbestuur-)
Nairobi dit jaar stelt het vol trots: „Kenia heeft het
e leger in Oost-Afrika. We kunnen al onze vijanden aan",
nt Jomo Kenyatta zegt bij diezelfde gelegenheid: „De
ïidstroepen van Kenia staan klaar aan iedere aanval het
e bieden".
Jico Kussendrager
jverdrijven en beiden kon
vermoeden hoe snel hun
en actueel zouden worden,
heeft Kenia sinds de onaf-
ckeid weinig aandacht be
nde verdediging. Teveel mi-
betekenden in de ogen van
ici een bedreiging van de
indse rust; gezien de
epen in veel Afrikaanse lan-
die angst niet zo vreemd,
en besteedde Kenia zijn be-
niddelen liever asm andere
an aan defensie en daardoor
ger kleiner en zwakker dan
de buurlanden.
de dreiging aan de grenzen
dat te veranderen. Sinds de
he actie op het vliegveld van
staan Kenia en Oeganda op
jannen voet. Israëls vliegtui-
ben op de terugreis op het
van de Keniase hoofdstad
brandstof ingenomen en de
ese president Idi Amin be
rt Kenia nu van „medeplich-
Hij gebruikt krijgshaftige
Oeganda heeft troepen sa-
tokken aan de grens.
Jbelingen
ëlische operatie is zeker niet
aak van de spanning tussen
n Oeganda; ook daarvoor wa
al strubbelingen. Begin dit
aakte Amin plotseling aan-
op grote delen van Kenia
30 kilometer van Nairobi
ens hem historisch gezien bij
a behoorden. Inderdaad lie
renzen in de Britse koloniale
ers in Oost-Afrika. Maar één
Uitgangspunten van de Orga-
van Afrikaanse Eenheid
s dat aan bestaande grenzen
a niet getornd wordt; anders
einde volslagen zoek. Amin
Sen enkele steun voor zijn
en en alleen omvang-
etogingen in Kenia uit. Eind
im Oeganda plotseling een
zware Keniase vrachtwagèns
ag die op doorreis waren naar
en arresteerde de chauf-
)e wagens vervoerden explo-
voor olieboringen, maar vol-
eganda was het materiaal be-
voor acties tegen president
Ironisch genoeg werd een dag
na de vrijlating van de chauffeurs
een aanslag gepleegd op Amin. Hij
overleefde de poging hem om het
leven te brengen opnieuw en hief
onmiddellijk de beschuldigende vin-,
ger naar Kenia dat achter de aanslag
zou zitten. Later beschuldigde Amin
het buurland ervan voor Oeganda
bestemde goederen vast te houden
in de haven van Mombassa. Kenia
antwoordde dat ze pas zouden wor
den doorgestuurd als jaren ach
terstallige rekeningen werden vol
daan. En ondertussen zijn de laatste
jaren in Oeganda honderden Kenia-
nen spoorloos verdwenen, maar dit
land zegt van niets te weten. Na de
Israëlische actie op Entebbe nam de
onderdrukking alleen maar toe;
meer dan 200 Kenianen zouden
sindsdien de dood hebben gevonden
in Oeganda en er worden willekeuri
ge acties ondernomen tegen Keniase
winkels. Een grote stroom vluchte
lingen trekt dagelijks over de grens.
Amerikaanse steun
Wat bij Amin vooral kwaad bloed
zet. is de Amerikaanse steun die Ke
nia krijgt bij het opbouwen van de
defensie. Vorige maand was de Ame
rikaanse minister van defensie Do
nald Rumsfeld in het land en ver
kocht twaalf Northrop F-5
jachtbommenwerpers. Dp toestellen
worden over twee jaar afgeleverd en
Keniase piloten worden op het
ogenblik getraind in de Verenigde
Staten. De Keniase luchtmacht be
staat op het ogenblik uit een alle
gaartje van vliegtuigen; de rugge-
graat ervan wordt gevormd door vier
verouderde Hawker Hunters.
De verkoop van de F-5's is de groot
ste Amerikaanse wapenverkoop aan
een land bezuiden de Sahara. Tot de
oorlog in Angola hebben de VS zich
weinig aan Afrika gelegen laten lig
gen. Op militair terrein kreeg alleen
Ethiopië steun van betekenis. Met
dat land had Kenia een verdrag ge
sloten. maar dat is met de Ethio
pische keizer Haile Selassie heenge
gaan.
De Verenigde Staten begon pas écht
belangstelling te krijgen voor Afrika
toen de Sowjetrussische invloed in
het zwarté werelddeel groeide. Be
halve Kenia kunnen nu ook Zaire en
Zambia op Amerikaanse hulp reke
nen. De Verenigde Staten zijn vol
gens zegslieden in Nairobi geïnteres
seerd in militaire verdragen met
Afrikaanse landen om een dam op te
werpen tegen de toenemende in
vloed van Moskou. Washington zou
daarbij het recht krijgen bases te
vestigen in Afrikaanse landen die
het verdrag ondertekenen; in Kenia
gaan geruchten dat het al beschikt
over een geheime basis bij Mom
bassa.
Bij het oplopen van de spanning
tussen Kenia en Oeganda landde de
afgelopen week een Amerikaans
Lockheed P-3 verkenningsvliegtuig
op het vliegveld varv Nairobi en
kwam een Amerikaans fregat aan in
de haven van Mombassa. Ook zou
den een vliegkampschip en vier an
dere schepen van de Amerikaanse
Stille Oceaan-vloot de Indische Oce
aan zijn binnengevaren, op weg naar
Mombassa
Amin heeft boter op het hoofd als
hij Kenia gispt Amerikaanse hulp te
aanvaarden; Oeganda zelf is in
Amins eigen woorden „tot de tan
den bewapend" door de Sowjet-
Unie. Vorig jaar dreigde een breuk
tussen de twee landen omdat Mos
kou verlangde dat Oeganda de
MPLA in Angola zou erkennen. Dat
is inmiddels gelijmd en de Sowjet
russische leveringen van militair
materieel gaan door. Oeganda kreeg
al MIGS-21 (waarvan er een aantal
bij de Iraëlische actie zijn vernie
tigd). SAM-3 raketten en tanks. Ver
der krijgt Oeganda daadwerkelijk
steun van Libië, dat deze week nog
20 Mirage-str aal jagers overvloog. In
Libië, de Sowjet-Unie en Oosteuro-
pese landen worden ondertussen en
kele honderden Oegandese militai
ren getraind.
Ironischerwljs ging tot voor kort een
groot deel van de wapentransporten
voor Oeganda vanaf Mombassa
door Kenia. Oeganda heeft geen ei
gen verbinding met de zee en is
afhankelijk van de buurlanden. Ke
nia heeft daarmee in geval van
conflict een machtsmiddel in han
den en kan voor Oeganda bestemde
goederen vasthouden, spoorlijnen
en wegen sluiten en het land probe
ren te isoleren. Amin heeft al gezegd
dat hij in plaats van Mombassa Port
Soedan wil gebruiken, maar dat is
duur en omslachtig. Bij een oorlog
kan materieel vanuit Libië worden
getransporteerd maar het is de
vraag of de toestellen toestemming
krijgen' over Afrikaanse landen te
vliegen.
Tanzania?
Verbindingen van Oeganda met de
zee lopen ook via Tanzania. Tot vo
rig jaar stonden de twee landen op
gespannen voet. Amin duidde het
Tanzania euvel dat het asiel verleen
de aan zijn door hem afgezette voor
ganger Milton Obote. Deze deed
vanuit Tanzania een mislukte inval
in Oeganda. Ook zou Tanzania vol
gens Amin andere pogingen hebben
gesteund om hem ten val te bren
gen. Hij dreigde meerdere malen
met een aanval die hem meteen een
eigen uitweg naar zee zou moeten
verschaffen. Vorig jaar weigerde de
Tanzaniaanse president Julius Nye-
re naar de topconferentie van de
OAE te komen, omdat die in Oegan
da werd gehouden.
Een verslechtering van de betrek
kingen tussen Kenia en Tanzania
heeft echter de laatste tijd geleid tot
een zeer voorzichtige toenadering
tussen Tanzania en Oeganda. Kenia
en Tanzania bewandelen totaal ver
schillende wegen naar ontwikkeling.
De Tanzaniaanse regeringskrant
Daily Express heeft Kenia een „men
eat men" samenleving genoemd.
Slechts een zeer kleine elite heeft
van de economische groei geprofi
teerd. Het blad uitte kritiek op de
„koninklijke familie", de kliek rond
president Keniatta die zich te bui
ten zou gaan aan verrijking. Kenia
op zijn beurt vindt dat in Tanzania
niemand iets heeft gehad aan de
ontwikkeling omdat er helemaal
geen ontwikkeling wès. Het gelooft
dat Tanzania met zijn socialistische
koers op een heilloze weg is. De
ideologische verschillen gepaard
aan economische en politieke te
genstellingen hebben het uiteenval
len van de Oostafrikaanse Ge
meenschap versneld. Behalve Kenia
en Tanzania maakt ook Oeganda
daarvan nog steeds deel uit.
Afzijdig
De persoorlog tussen de eerste twee
landen verhevigde nog door twee
incidenten. Bij een verhaal over ge
slachtsziekten zette de Keniase
krant Nation per ongeluk Tanzani
aanse vrouwen bij een stembureau,
in plaats van Keniase vrouwen bij
een kliniek, zoals het onderschrift
wilde. Een paar weken later kwam
het blad met het foutieve bericht
dat Tanzaniaanse troepen naar Mo
zambique waren gestuurd. Verder
was er sprake van dat Kenianen
Tanzania waren uitgezet en verbood
Tanzania enkele Keniase boeken.
Die verwijdering betekent zeker niet
dat Tanzania in geval van oorlog de
kant van Oeganda kiest Het ligt
voor de hand dat het zich afzijdig zal
houden. Deelneming aan de strijd
kan alleen maar schaden en de ver
houdingen in Afrika verder op
scherp zetten. Het voorkomen daar
van zal voor Tanzania zwaarder tel
len dan het tot de orde roepen van
Kenia, dat heeft meegewerkt aan de
Israëlische Inbreuk op de soevereini
teit van een Afrikaanse staat.
Krijgshaftig
Dat Oeganda het tot een oorlog zal
laten komen is evenmin waarschijn
lijk. Amin kan met een militaire
actie de aandacht van economische
en politieke problemen in eigen land
afleiden maar het kan hem ook de
kop kosten. Hij heeft eerder
krijgshaftige taal gebruikt zonder
dat hij de dreigementen heeft uitge
voerd De vraag óf dat dit keer in
derdaad weer zo zal zijn kan echter
beter worden beantwoord door een
psycholoog dan door een politico
loog. strateeg of journalist.
d.
■44006 jf'
de aantallen en het lot van de politieke
nen in Indonesië zijn in de afgelopen
r de Indonesische autoriteiten op z'n
gezegd nogal verwarrende en tegen-
uitspraken gedaan. Er is geschoven
legorieën, waarin de gevangenen wer-
lergebracht, er Is geknoeid met cijfers
zijn (meestal niet nagekomen) beloften
vrijlatingen gedaan, die erop wijzen dat de
nesische regering met dit probleem in
maag zit. Niet vergeten mag worden dat
lier gaat om tienduizenden mensen die al
er dan tien jaar vastzitten, meestal zonder
vorm van proces en vaak op grond van
of vermeende sympathieën met een par-
vóór hun arrestatie volkomen wettig was.
inteel lijkt het erop dat de Indonesische
ring oficieel het aantal van 35.000 politieke
ngenen aanhoudt. Terwijl vorig jaar april
linister van buitenlandse zaken, Adam
voor de Raad van Europa Verklaarde dat
20.000 waren. In september 1971, toen
het Nederlandse koninklijke paar op bezoek
was in Jakarta, liet Malik weten dat alle gevan
genen van de categorie-C (de „lichte gevallen"
die niet direct bij de staatsgreep van septem
ber 1965 betrokken waren) binnen enkele
maanden zouden worden vrijgelaten. Dit zou
gaan om enige tienduizenden mensen. In maart
1973 maakte president Soeharto dan ook be
kend dat er nog ongeveer 2000 gevangenen
waren van de A-categorie (zij die direct betrok
ken zouden zijn geweest bij de coup en die
berecht moesten worden) en ruim 13.000 van
de B-categorie (zij die lid waren van de com
munistische partij PKI, maar waarvan niet be
wezen was dat ze daadwerkelijk bij de mislukte
staatsgreep betrokken waren). De C-categorie
zou in zijn geheel zijn vrijgelaten. Amnesty
International, een organisatie die zich het lot
van politieke gevangenen overal ter wereld
aantrekt, betwijfelde dat. Enkele maanden la
ter, in augustus '73, zei Soeharto zelf dat de A-
en B-categorie nog 36.000 mensen omvatte,
waaruit geconcludeerd moest worden dat ruim
20.000 mensen uit de C«categorie niet waren
vrijgelaten, maar waren overgeheveld naar de
A- en B-categorie.
„Tapols"
Verder vergroot de Indonesische regering de
verwarring door te stellen dat de ongeveer
10.000 politieke gevangenen op het Molukse
eiland Boeroe eigenlijk „transmigranten" zijn.
Maar dan zijn het wel „transmigranten" die
daar onvrijwillig zitten. Ook het feit dat de
autoriteiten niet van „Tapols" (tahanan politik,
politieke gevangenen), maar van „gewone cri
minelen" spreekt, draagt niet bij tot een werke
lijk inzicht over het juiste aantal politieke ge
vangenen.
De afgelopen maand hebben Indonesische au
toriteiten opnieuw beloften en toezeggingen
over berechting en vrijlating van politieke ge
vangenen gedaan. Zo liet admiraal Soedomo,
de huidige chef van het Kopkamtib, het com
mando voor het herstel van veiligheid en orde.
weten dat voor eind '78 de nog niet berechte
categorie-A-mensen, en dat zijn er bijna 2000,
zullen worden berecht. Verder zullen de gevan
genen van categorie-B tegen die tijd allemaal
zijn vrijgelaten. Tegen bovengeschetste ach
tergrond is het zeer de vraag in hoeverre deze
beloften nu serieus genomen moeten worden.
Afgaande op de traagheid waarmee de proces
sen plaatsvinden, tot dusverre werden er vol
gens Soedomo ruim 800 mensen berecht, kan
het nog jaren duren voor aan alle rechtzaken
een eind gekomen is.
Er vinden zeker processen plaats. Nog deze
week werd in Jakarta de oud-sergeant van de
luchtmacht Marsoedi, door een militaire
rechtbank ter dood veroordeeld. Hij werd
schuldig geacht aan het deelnemen aan de
coup van '65. Verder werd op 30 maart de
ex-mlnister uit het laatste Soekarno-kabinet,
mr. Oei Tjoe Tat tot 13 jaar gevangenisstraf
veroordeeld, nadat hij tien jaar in voorarrest
had gezeten. En in augustus van het vorig jaar
werd Asep Soeryaman ter dood veroordeeld.
Yap Thiam Hien
In Indonesië zelf zijn er weinig mensen die in
het openbaar durven op te komen voor de
politieke gevangenen. Eén van de weinigen is
de onverschrokken voorvechter van de rech
ten van de mens en lid van de Indonesische
raad van kerken, mr. Yap Thlam Hien. Hij werd
bekend door zijn verdediging van Soekarno's
minister van buitenlandse zaken Soebandrio.
In 1968 werd hij gearresteerd nadat hij ver
schillende Indonesische autoriteiten van afper
sing had beschuldigd. Hij kreeg een jaar ge
vangenisstraf, een straf die echter niet werd
uitgevoerd. Na de Malari-rellen van januari
1974 rond de komst van de vroegere Japanse
premier Kakoeei Tanaka. werd Yap opnieuw
gearresteerd, nu op verdenking van het aanzet
ten tot subversieve activiteiten. Eind '74 werd
hij vrijgelaten zonder dat tegen hem een pro
ces werd aangespannen. Yap heefl de
machthebbers in Indonesië altijd hinderlijk ge
volgd door zijn artikelen over strafrechthervor
mingen en zijn opkomen voor de zwakste en
meest kwetsbare groepen in de Indonesische
samenleving. Zo heeft hij zich in de afgelopen
jaren opgeworpen als de grote pleitbezorger
voor de politieke gevangenen in Indonesië. Bij
het proces tegen Asep Soeryaman hield hij een
indrukwekkende rede en ook bij de rechtszaak
tegen Oei Tsjoe Tat was hij betrokken. In zijn
kleine, sober ingerichte kantoor In het „Speed-
building" aan de drukke Jalan Gadjah Mada in
Jakarta had ik eind maart een ontmoeting met
hem. Op mijn vraag of ik het gesprek mocht
opnemen, antwoordde hij lachend: „Ga je
gang, wij leven in een vrij land".
t.docioor Johan ten Hove
ICK
ristelijk
het
nesty International houdt
000 politieke gevangenen
De Indonesische regering
iteert een veel lager cijfer,
denkt u ervan?
p Thiam Hien: „De rege-
heeft vaak verschillende
ers gegeven. Zij weet ook
t precies hoeveel er zijn,
ik ik. Omdat de cijfers die
krijgen uit de verschil-
Öde streken ook niet altijd
st zijn. Statistieken zijn
in het algemeen niet zo
rouwbaar. Ik geloof dat
Soedomo niet precies
hoeveel er zijn. Er zijn
rele wisselingen, mensen
len vrij, anderen worden
arresteerd en dat wordt
it precies bijgehouden. Af-
ande op wat de kerken we-
schat ik het aantal onge-
er op 43.000. Maar er wor-
nog steeds mensen opge-
kt. dus is 50.000 misschien
ihter bij de waarheid".
e worden er zoal opgepakt?
lensen die verdacht wor-
van ondergrondse acties,
ensen die protest aanteken
gen de huidige situatie. Zo
Tden onlangs mensen gear-
steerd die zich verzetten te-
n de ontruiming van een
jk in Jakarta
zijn dat dan politieke ge-
igenen?
„Dat zal wel de uitslag van
het onderzoek zijn. Op grond
van de wet tegen de subver
sie is het vrij gemakkelijk om
deze mensen als zodanig ge
vangen te zetten. Die wet is
zo ruim".
De gevangenen zijn onderge
bracht in bepaalde catego-
„Ja, de gewone categorieën
zijn A. B en C. en dan is er de
categorie X voor hen die niet
in A. B of C kunnen worden
ondergebracht. Maar het is
min of meer een administra
tieve verdeling, voor het ge
mak. Vele gevangenen weten
niet eens in welke categorie
ze zitten. Ik geloof niet dat u
moet vasthouden aan deze
formule".
Zijn er positieve ontwikke
lingen?
„Ja, vrijlatingen vorig jaar, er
wordt gezegd 1300. Van zeer
betrouwbare bron weet ik dat
het er 2500 zijn. Ik heb zelf
vrij veel namen gekregen van
mensen die ik persoonlijk
ken. Verder is de behandeling
van de gevangenen in de af
gelopen tijd veel beter gewor
den. Bij mijn weten zijn er
veel minder mishandelingen.
Hoogstens worden er nog
klappen en vuistslagen uitge
deeld. .Het voedsel is beter
geworden en men kan zich
binnen de kampen vrijer be
wegen. Ook mag men meer
bezoek ontvangen. Na tien
jaar kan beslist gezegd wor
den dat de behandeling veei
beter is geworden. En dat zijn
tekenen waarover we ons
moeten verblijden. Het gaat
natuurlijk niet zo snel als ik
graag zou willen. Zij (de auto
riteiten) zeggen dat ze reke
ning moeten houden met de
veiligheid en de orde. Daar
kunnen we over twisten.
Maar ja, zij hebben het voor
het zeggen".
Zijn de vrijgelatenen echt
vrij?
„Nee, niet helemaal. Het is de
gewoonte dat zij de eerste
tijd onder huisarrest staan.
Dan moeten ze zich elke
week melden. Na verloop van
tijd volgt dan stadsarrest".
Is het nog steeds reëel om te
zeggen (zoals de overheid
doet) dat als deze mensen op
grote schaal worden vrijgela
ten. ze meteen weer in de
„subversieve activiteiten" te
recht komen?
..Wie kan dat voorspellen.
Het hangt af van welke kant
u dat bekijkt. Van mijn kant
zeg ik. ach het is al zo lang
geleden gebeurd, 10 jaar.
men is toch heel wat vergeten
en bovendien zijn er zoveel
mensen die samen het leed
hebben geleden. Ik geloof dat
men in de meeste dessa's en
kampongs zoveel menslie
vendheid heeft dat men ze
van harte zou verwelkomen.
Aan de andere kant zijn er
ook negatieve factoren. U
weet dat het communisme
hier vijand nummer 1 is van
een bepaalde religieuze
groep. En deze groep staat op
het standpunt dat een vijand
geen kans gegeven mag wor
den. Hij moet worden uitge
roeid, liefst met wortel en
tak, zodat er geen reactie
meer mogelijk is. Dat is le
vend hier, daar moet u ook
rekening mee houden. En om
bepaalde politieke of reli
gieuze doeleinden te berei
ken kan men de regering
hiermee onder druk zetten".
Is de fanatieke islam eigenlijk
niet gevaarlijker voor de
Pantja sila gedachte dan de
overblijfselen van de PKI?
„Dat is een standpunt. Een
niet te kleine groep heeft de
zelfde mening. En wij kunnen
zeggen dat niet alleen reli
gieuze. maar ook andere
groepen, die fascistische nei
gingen hebben hun belangen
en wensen proberen te reali
seren zonder aanzien des per-
soons en van het recht".
Aan welke groepen denkt u?
„Nou, niét aan een bepaalde
groep. Maar aan mensen die
alleen maar aan hun eigen
belang denken. Als u dat on
der een groep kunt onder
brengen".
Sommigen zeggen dat alleen
de christenen in Indonesië
zich met de politieke gevangen
bezighouden. Anderen menen
dat de christenen veel meer
kunnen doen.
„Dat is zeer duidelijk gezegd
in onze laatste conferentie (in
maart) over kerk en maat
schappij. Er was daar een
eerlijke erkenning dat de In
donesische kerk te weinig
doet. dat we meer kunnen
doen. De grote hinderpaal is
de angst, de vrees, die vaak
zeer irreëel is. We hebben een
resolutie aangenomen waar
in we stellen dat wij de dienst
aan onze medemens beter
moeten doen".
De'regering maakt de opvang
van ex-politieke gevangenen
wel extra moeilijk door ze een
papier mee te geven waarop
staat dat ze om politieke rede
nen gevangen zaten.
„Dat is een zeer reeël pro
bleem. Vaak hebben we in
gesprekken met autoriteiten
Mr Yap Thian Hien
gepleit voor afschaffing van
deze G 30 S bewijzen (gebeur
tenis van 30 september '65).
Deels is het afgeschaft. Voor
mensen die tijdens de coup
12 Jaar en jonger waren. Wij
willen dat het helemaal afge
schaft wordt. Deze mensen
krijgen zo moeilijk een baan.
Er is tóch al zoveel werkloos
heid. De kans is groot dat ze
in de onderste lagen van de
samenleving terecht komen,
of dat ze weer opnieuw wor
den opgepakt. De opvang
van deze mensen is toch al
zo'n groot probleem. Velen
moeten na al die jaren weer
een nieuw leven beginnen en
hebben grote aanpassings
moeilijkheden. Ook in het ge
zin. Ze kennen vaak hun
vrouw en kinderen niet meer.
En in de kampongs weet men
meteen wanneer er „een PKI-
vader" terug is en is men heel
nieuwsgierig".
Bestaat er een organisatie van
ex-politieke gevangenen?
„Nee, het is hier bijzonder
moeilijk een nieuwe organi
satie te beginnen. Laat ik
onszelf nemen: burgers van
Chinese afkomst. Als wij iets
op touw willen zetten wordt
er meteen gezegd „u wilt ze
ker een nieuwe Baperki op
zetten! (Baperki was een
links-georiënteerde massa-
organisatie van voornamelijk
Indonesische Chinezen). Het
klimaat van wantrouwen en
verdachtmaking is nog zo
groot."
In Nederland gaan steeds
meer stemmen op die zeggen
dat minister Pronk de hulp
aan het bewind van Soeharto
moet stopzetten, zolang er nog
politieke gevangenen zijn.
„Men moet zich nietdoodsta-
ren op een politieke zaak al
leen. Er bestaat in Indonesië
een algemeen probleem van
armoede, er zijn te weinig
scholen, de landbouw staat
op een te laag peil. Universi
teiten hebben hulp nodig. Ik
zou het jammer vinden als al
deze sectoren de hulp zouden
moeten ontberen. Wel moet
Nederland blijven hameren
op het probleem van de poli
tieke gevangenen. Ik geloof
dat de invloed van de hulpge-
vende landen in dit verband
veel gewicht in de schaal kan
leggen. Het is waar wat het
oude Hollandse spreekwoord
zegt: „het is een goed vriend
die Je feilen toont".
