I
Dominee sticht kliniek
Mindaugas Tamonis
Nieuw geloofsgesprek
komt op gang
fhsihsiil
het verhaal van een Litouwer
Vandaag
Bidden met doekjes
van Maasbach
Zendingsdag herv.
geref. zendingsbond
Onze adressen:
Kerkelijke zorg om de droogte
Nieuwe boeken
VOORI
utrecht' fa
WOENSDAG 14 JULI 1976
KERK
TROUW/KV\
SDAG
AMERSFOORT Het afgelopen jaar is binnen de oecumene in
Nederland in stilte een belangrijk proces op gang gekomen.
Twintig met zorg uitgezochte gespreksgroepen hebben zich
bezig gehouden met het geloofsgesprek, zoals dat door de
afdeling „Geloof en Kerkorde" van de wereldraad van kerken
gestimuleerd wordt.
Het resultaat ls van dien aard,
dat plannen gemaakt worden
om dit geloofsgesprek in veel
breder kring voort te zetten.
Dit schrijft ds Jac. Monteban
in „Saamhorig", het blad van
de raad van kerken in Neder
land.
Als thema voor deze geloofsge
sprekken stelde „Geloof en
Kerkorde": rekenschap afleg
gen van de hoop, die in ons is
naar aanleiding van 1 Petrus 3
vers 15). Het getij voor een der
gelijk gesprek was de laatste
jaren niet gunstig, aldus ds.
Monteban. De raad van kerken
begon dan ook uiterst be
scheiden.
Aan achttien mensen, theologen en
nlet-theologen. werd gevraagd om in
een beperkt aantal woorden eigen
geloof en hoop uit te schrijven, di
rect uit het hart. Deze achttien (ano
nieme) rekenschappen werden aan
het begin van het afgelopen winter
seizoen aangeboden aan twintig ge
spreksgroepen, over het hele land
verspreid. Daaronder was een
randkerkelijke gereformeerde groep,
een remonstrantse groep, een
werkgemeenschap „kritische ge
meente'. een gereformeerde
bondsgroep om er maar enkele te
noemen. Opvallend waren volgens
ds Monteban het enthousiasme en
de intensiteit, waarmee de groepen
zich met deze geloofsbezinning be
zighielden. De vraag was in hoeverre
men zichzelf in de achttien re
kenschappen herkende, terwijl elke
groep ook uitgenodigd was. een ei
gen rekenschap te formuleren. Tij
dens een landelijk beraad bleek een
grote mate van eenstemmigheid te
bestaan over de toonhoogte en de
toonsoort. waarop een ge
meenschappelijke rekenschap dient
te worden ingezet.
Vit het hart
In de eerste plaats viel de beschei
denheid op, „Grote woorden, daar
hebben we weinig aan." Men was
verder algemeen van oordeel, dat
een rekenschap geen omweggetje
mag maken langs het huidige le
vensgevoel. „Datgene waaraan we
lijden, datgene wat ons te vaak doet
zwijgen, wat aangeduid kan worden
met de dubbelzinnigheid van het le
ven, mag niet worden overgeslagen."
In de derde plaats mag gememo
reerd worden, dat de rekenschap een
klimaat en een taalveld dient te tref
fen, waarin de dialoog kan gedijen.
Waarheden die als blokken beton
neergesmeten worden, maken de di
aloog dood. Het getuigt van zelfo
verschatting, dat christenen de goe
de dingen Gods zo zouden kunnen
verwoorden, dat daarover geen ge
sprek (en dus de bereidheid tot ver
nieuwd inzicht te komen) mogelijk
zou zijn.
Verder was men het er algemeen
over eens. dat een rekenschap op de
maatschappij betrokken dient te
zijn. Een geloofsverwoording, die
geen handen en voeten heeft in de
samenleving van vandaag met zijn
enorme vragen en noden mist de
spankracht naar de onmiddellijk
heid van het leven.
UIT
Korte, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859, Amsterdam.
BIJ publlkatle wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Groetplicht
Generaal von Meijenfeldt vraagt
zich in verband met de afschaffing
van de groetplicht in het Neder
landse leger af. hoe ze daar in het
Oostblok wel tegen aan kijken Een
paar jaar geleden heb ik in het kader
van de dienstplicht de Sowjet-Unie
bezocht, en misschien kan ik met de
informatie, die ik daar heb opge
daan. generaal von Meijenfeldt van
dienst zijn. In de loop van een pitti
ge discussie met een toeristengids,
•de meest overtuigd communistische
,die ik daar heb ontmoet, viel ik uit.
.Wat is dit eigenlijk voor een land;
het eerste, wat je ziet, als je de grens
overkomt, is, dat twee douanebe
ambten voor elkaar in de houding
staan. Bij ons is dat heel anders; bij
ons zijn zelfs de soldaten niet meer
verplicht te proeten". De reactie was
zelfs voor mij verrassend; „Ja, maar,
ie moet niet vergeten: wij hebben
ook een soldatenvakbond; bij ons
zijn dat soort dingen ook aan het
veranderenDit is slechts één van
mijn ervaringen, waaruit blijkt de
Russen zijn normale mensen, van
wie je je niet kunstmatig hoeft te
isoleren, maar met wie je gewoon
xunt leren samenleven. Ze moeten
alleen aan nog wat meer dingen
wennen dan wij Dit zou uitgangs
punt moeten zijn van de alternatie
ve veiligheidspolitiek, waarover ge
neraal von Meijenfeldt het heeft.
Groningen Tijmen van'I Foort
Boeddhisme
Ik heb het boek van Drummond
„Gautama de Boeddha" niet gele
zen, maar toch moeten mij enige
opmerkingen van het hart over het
artikel hierover van dhr. v. d. Berg.
De recensent maakt bezwaar tegen
het feit, dat de auteur van het boek
het Boeddhisme vanuit zijn kern en
niet vanuit zijn hedendaagse ver-
scheldenheid benaderd.
Mijns inziens zou dan voor een stu
die over het Christendom precies
hetzelfde gelden, dit zou dan beteke
nen, dat v. d. Burg het zou willen
benaderen via alle verschillende sek
tes en stromingen en niet via de
kern. het woord van Christus.
Verder zou ik naar voren willen bren
gen. dat het Christendom en het
Boeddhisme elkaar geenszins
uitsluiten, doch elkaar integendeel
uitstekend aanvullen.
Het woord van Christus, dat God
liefde is. en dat wij de wereld en
onszelf dienen te vervolmaken door
elkander lief te hebben, sluit het
woord dat Boeddha werd gegeven,
dat het leven lijden is, en de oorzaak
van dit lijden onze gehechtheid aan
de aardse schijn, toch op geen enkele
manier uit.
Schoonhoven G. D. de Vries.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG „Nieuw Leven", het
blad van de bekende pinksterevan
gelist Johan Maasbach. adviseert de
lezers om bij Maasbach een ge
bedsdoekje aan te vragen. Met deze
doekjes zouden bijbelse wonderen
gebeuren.
Volgens het blad sturen al vele jaren
mensen hun zakdoekjes naar evan
gelist Maasbach of brengen zij doek
jes mee naar de campagnes of sa
menkomsten. Het is de evangelist
niet vreemd om zijn handen op hon
derden doekjes te leggen of om ze
met zich mee te dragen en ervoor te
bidden, aldus het blad.
Zo n gebedsdoekje is „een punt van
contact met Gods dienstknecht en
degenen die geloven in Gods won
derbare kracht voor redding en gene
zing". Het blad trekt een vergelij
king met bijbelse tijden. Zo staat er
in Handelingen 19. dat de zweetdoe
ken van de apostel Paulus gebruikt
werden om ze op zieken te leggen,
opdat zij gezond zouden worden. En
van Petrus wordt gezegd, dat men
zelfs probeerde om in zijn schaduw
te komen om te genezen. Volgens
„Nieuw Leven" was dit een kwestie
van „geloof en gehoorzaamheid, die
de gave der gezondmaking in wer
king stelde".
Zo is het volgens het blad ook met de
gebedsdoekjes, die evangelist Maas
bach bij zich gedragen heeft en waa
rover hij gebeden heeft.
ZEIST De gereformeerde zen
dingsbond in de hervormde kerk
hoopt zijn 65ste landelijke zendings
dag te houden op donderdag 5 au
gustus in het Rijsenburgse bos te
Driebergen. Deze immer zeer druk
bezochte dag begint om tien uur: de
sluiting zal omstreeks vier uur zijn.
Het programma is als volgt:
Ds. J. de Lange. Huizen, openings
woord; ..Wij kunnen niet laten te
spreken"; ds. C. A. Korevaar. Rot
terdam: ..Een kleine Psalm een
wereldwijd werk"; ds. J. Maasland,
Barneveld: „Eens komt de grote zo
mer", ds. M D. Geuze. Plateau-
Kenya: „Ontwaak noordenwind":
(Pauze van 12.00 tot 14,00 uur); de
heer P. Boor, Veenendaal, jeugdver
haal: „Een rijke maar toch arme
herdersjongen"; ds. J. Vroeginde-
weij. Katwijk aan Zee: „In Zijn
Naam"; van drie uur tot half vier;
ontmoeting met aanwezige zen
dingsarbeiders. Spreker ds. W. J.
Bouw. en ds. A. Vroegindeweij. Vee
nendaal: „En wij zaaien voort".
Regen (slot)
De grote droogte waaronder ons
f and (evenals de omringende lan
den) lijdt toont aan. dat wij ondanks
onze toegenomen kennis en kunde
nog steeds afhankelijk zijn van God.
Er ls opgeroepen tot gebed om re
gen. Dat is goed. Alleen; deze oproep
moet niet gedaan worden door de
synodes, de bisschoppen of de Chr.
Boeren en Tuinders Bond. Deze op
roep tot gebed behoort uit te gaan
van de overheid. Het is immers een
nationaal probleem. Toen enkele ja
ren geleden de bede tot God uit de
troonrede werd weggelaten, zei pre
mier Den Uyl dat het kabinet niet de
functie heeft om in God te geloven.
Dat neemt niet weg dat hij zou kun
nen vragen aan die Nederlanders die
het wel functioneel vinden om in
God te geloven of zij tot God willen
bidden om ons land voor verdere
rampspo-J bewaren.
Den Haag
A. Fraanje
AMSTERDAM
Postbus 859.
Wibautslraat 131
Tel 020-913456
Tele* 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
Westblaak 9 Rotterdam
Tel 010-115588
OEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel 05200-17030
door prof. dr. C. H. Lindijer
HINSDALE (VS) In Hinsdale, een voorstadje van Chicago van vijftienduizend inwoners,
bezocht ik het „Holistisch gezondheidscentrum". Het is er gevestigd in de gebouwen van de
United Church en het wordt geleid door de lutherse predikant Granger Westberg.
Deze kreeg als ziekenhuispredikant
oog voor de geestelijke kant van
ziekten. Hij merkte dat een patiënte
maagklachten had sinds de tijd. dat
er moeilijkheden kwamen met haar
zoon. Had ik haar maar eerder ge
zien, dacht Westberg. dan was ze
toen misschien te helpen geweest en
was ze nu geen maagpatiënten. Het
is volgens hem fout, dat de medische
wetenschap zich alleen bezig houdt
met de lichamelijke kant van de
ziekte, terwijl de kerk zich alleen
bemoeit met de geestelijke en emoti
onele behoeften. Holistische de
hele mens betreffende ge
zondheidszorg. door medici en pasto
res samen, werd het ideaal van ds.
Westberg.
Zes jaar geleden startte hij in Ohio,
in een arme streek, in een lutherse
kerk een kliniek waar arts en predi
kant samenwerkten. „Washington"
kreeg belangstelling, verschafte geld
en maakte het hem mogelijk om een
paar andere kerk-klinieken te begin
nen. Tegelijk werd hij hoogleraar in
de preventieve geneeskunde aan de
universiteit van Iilinois.
Begeleiding
Ds. Westberg, een zeer vriendelijke
man, laat ons graag zijn kliniek zien.
Wie zich er als zieke meldt hetzij
dat hij kerkelijk, hetzij dat hij niet
kerkelijk is moet eerst een formu
lier invullen, waarin veelbeteke
nend ook gevraagd wordt naar
schokkende gebeurtenissen en ver
anderingen in de afgelopen tijd. Wie
de kliniek dan betreedt wordt er
ontvangen en begeleid door zeer
hulpvaardige vrijwilligers. Voor de
behandeling krijgt hij te maken met
een arts, een verpleegster en een
pastor. De arts verricht een
compleet medisch onderzoek. Het is
belangrijk dat de oude relatie tussen
patiënt en wie hem behandelen
doorbroken wordt. Vroeger was dit
de verhouding van „ouder" en
„kind". Hier gebeurt het op gelijk
niveau. De zieke weet meer van zijn
ziekte dan wij, zegt Westberg. De
resultaten van de geestelijk-
lichamelijke behandeling zijn goed.
Men probeert ook preventief te wer
ken in dit centrum. Er zijn cursussen
over roken, over creatief omgaan
met spanningen, over ouder worden,
over vernieuwing van het huwelijk.
Ook zijn er mensen die een periodiek
optredende ziekte zien aankomen en
zich tijdig tevoren onder behande
ling stellen.
Vrijwilligers
De kerkelijke gemeente van Hins
dale is volop in al dit werk betrok
ken. De mensen staan in de rij om
vrijwilligerswerk te doen, zegt
Westberg. Ze krijgen gedurende tien
weken een training, met informatie
en rollenspel. Op allerlei wijzen wor
den ze in de behandeling van de
patiënten betrokken. Zo hoor ik het
verhaal van een zakenman met enor
me problemen, die geholpen werd
door een gemeentelid die enige jaren
geleden zelfde moeilijkheden door
maakte. Er zijn ook groepen mensen
die elkaar helpen (zoals alcoholici of
epileptici).
Bij de rondleiding blijkt, hoe trots
deze predikant er op is dat de hele
gemeente zo in dit werk betrokken
is. „Ik ben zo blij dat ik weer in de
gemeente ben", zegt hij. Hij gelooft
dat gemeenten op déze wijze moeten
functioneren.
Tenslotte laat mijn gastheer me de
kapel bij de kerk zien. Er is een raam
met Christus als de genezer. Het
liefst zou hij hier de wachtkamer
voor de patiënten laten zijn, opdat ze
allemaal, wachtend op hun behande
ling. zouden kunnen kijken naar de
grote genezer. Het roept bij mij ge
dachten op aan middeleeuwse
gasthuizen, waar zieken ook in een
zo kerkelijke omgeving verzorgd
werden. Het raam met de genezende
Christus herinnert me ook aan wat
een joodse hoogleraar eens tegen
Westberg zei: We weten het toch al
lang; Christus was met de hele mens
bezig, hij maakte geen griekse schei
ding tussen lichaam en ziel.
Vragen
Ik heb waardering voor het werk van
Westberg: voor wat er voor mensen
gedaan wordt in zijn klinieken, voor
de inschakeling van gemeenteleden,
voor het feit dat hij de medische
wetenschap het volle pond geeft (en
niet alleen tot gebedsgenezing of zo
komt).
Ik heb ook vragen Het werk van de
kerk heeft ongetwijfeld ook te ma
ken met geestelijke volksgezond
heid, voorkomend en genezend.
Toch maakt ds. Westberg het te een
voudig als hij van de geestelijke kant
van een ziekte nu onmiddellijk over
schakelt naar de kerk en haar
boodschap. Ook denk ik, dat er niet
altijd een rechte lijn loopt tussen de
boodschap van de kerk en geestelij
ke gezondheid. Iemand zou ook door
deze boodschap heel vreemd en on
aangepast kunnen worden.
Maar, hoe dan ook. de ontmoeting
met deze lutherse predikant
hoogleraar en zijn holistische kliniek
was interessant. Amerika was voor
mij het land, waar ik altijd weer
nieuwe verrassende mensen en za
ken tegenkwam.
(Prof. dr. C. H. Lindijer is hoogleraar
aan de Universiteit van Amsterdam
(luthers seminarie).
Kaping (9)
Naar aanleiding van Uw commen
taar het volgende:
Huzarenstuk: dit komt in het alge
meen slechts voor ln opera's en ope
rettes. Deze bevrijding van 100 men
sen ls een weloverwogen militaire
actie Zowel voorbereiding als uit
voering zijn uitermate moeilijk. Ie
dereen. die militair in oorlogstijd ge
weest is. zal dit beamen. Het optre
den van Amin met zijn vele ridderor
ders (n.b. een Westerse ondeugd)
lijkt meer op een huzarenstuk.
Terrorisme, waarbij ter bereiking
van zelfs een ideëel doel, het leven
van onschuldige burgers in de
waagschaal gezet wordt en bij niet
bereiken van het doel zonder meer
neergeschoten worden, staat moreel
zeer laag. Het is te vergelijken met
zeeroverij. Zeerovers werden vroeger
prompt opgehangen, zeeroversnes
ten uitgeroeid. In dit geval zou Oe
ganda met Amin. die met de kapers
samengewerkt heeft, ook uitgeroeid
moeten worden.
Ook Duitsland heeft indertijd gijze
laars gemaakt en doodgeschoten.
Het had hierbij zijn „Idealen", maar
de schuldigen zijn na de oorlog ter
dege gestraft. Als men een gijzelings
actie zelfs maar voor een gedeelte
goedkeurt (zoals door sommigen ge
beurt), dan zouden wij nu onze ver
ontschuldigingen aan Duitsland
moeten aanbieden.
Palestijnse vraagstuk: de oplossing
ligt in het z.g. ..Verdelingsplan' van
de V.N.. resolutie no. 181 dd. 29 no
vember 1947. waarbij ook aan de
Arabische inwoners van Palestina
een plaats ingeruimd was. Dit plan is
door de Arabieren nooit opgevolgd,
integendeel men wil de Joden de zee
indrijven, en dit is de oorzaak van
alle moeilijkheden met de Palestij-
nen. Israël staat met de rug tegen de
muur en moet wel terugslaan
Overigens wordt de stnjd om Israël
niet hier op aarde uitgevochten,
maar in de hemelse gewesten
Roicndaal (Gld.) P. van het Kaar
DEN HAAG/LEUSDEN In verband met de aanhoudende droogte van de
afgelopen weken hebben het moderamen van de hervormde synode en het
moderamen van de gereformeerde synode gezamenlijk de volgende oproep
gedaan:
„Het is algemeen bekend, dat de ondernemers in land- en tuinbouw grote
zorgen hebben in hun bedrijven ten gevolge van de zeer lang aanhoudende
droogte De beide moderamina zijn zich ervan bewust, dat velen hierdoor
aanzienlijk schade lijden, waardoor hun toch al niet geringe problemen
aanmerkelijk worden vergroot. Daarnaast echter dreigt door de ontstane
ernstige situatie de voedselvoorziening verstoord te worden, terwijl verschil
lende nevenverschijnselen, zoals verzilting van de bodem en de achade aan
natuurgebieden, bijdragen tot de toename van de problemen.
De beide moderamina rekenen erop, dat de kerkeraden aan deze zorgen ook
in de kerkdiensten bij voortduring aandacht zullen schenken. Het geloof
functioneert krachtens zijn aard in het concrete leven van de gelovigen en
daarom mogen deze zorgen ook in de eredienst tot uitdrukking komen.
Hoewel de ernst an de situatie veelal eerder op het platteland zal worden
onderkend dan in de steden, is het goed dat alle gemeenten zich van deze
gemeenschappelijke nood bewust zijn.
Ongeloof en revolutie door mr. G.
Groen van Prinsterer. Nieuwe uitga
ve. bewerkt door prof. dr. H.
Smitskamp. Derde (uitgebreide)
druk; 336 blz. 29.50. Uitgave Wever
te Franeker.
In 1945 schreef prof. Smitskamp een
boekje met de titel „Wat heeft
Groen van Prinsterer ons te zeg
gen?" Het zou interessant geweest
zijn. als in dit Groen-jaar nog eens
een enquête zou zijn gehouden in
protestants-christelijke kring over
deze vraag. Velen zullen zeggen:
niets. Wat Groen schreef, slaat niet
meer op deze tijd; hij spreekt ons
werkelijk niet meer aan. Maar hoe
Van een onzer redacteuren
WILNA Mindaugas Tamonis was een jonge Litouwse ingenieur. Amper dertig jaar, was hij in
zijn vak al zo bekend, dat hij voorkwam in de Litouwse Sowjet-encyclopedie. Hij had een goede
baan als afdelingshoofd op het Instituut van monumentenzorg. In zijn vrije tijd schreef hij
gedichten, die gepubliceerd werden in toonaangevende tijdschriften. Hij was getrouwd en had
twee kinderen. Naar sowjet-standaarden had hij het volmaakt getroffen.
Toen kwam aan zijn succesvolle car
rière plotseling een eind. In 1974
hij was toen 33 jaar weigerde hij
een monument voor het Rode Leger
in Kryzkalnis te herstellen, zolang er
nog geen monument was opgericht
voor de Litouwse slachtoffers van de
terreur van Stalin. Hij schreef aan
zijn directeur een toelichting op zijn
weigering, waarin hij tegelijk vroeg
om grotere democratische vrijheid.
564 vragen
Tamonis werd op staande voet ont
slagen. geestesziek verklaard en op
genomen in het psychiatrisch zie
kenhuis van Wilna Daar moest hij
onder meer een lijst van 564 vragen
over zijn godsdienstige opvattingen
beantwoorden. Na een electroshock-
behandeling van drie maanden werd
hij uit het ziekenhuis ontslagen. Zijn
gezondheid was verwoest, hij kon
niet langer werken. Op 25 juni vorig
jaar schreef Tamonis een brief aan
het centraal comité van de commu
nistische partij, waarin hij vroeg een
eind te maken aan de „heilige leu
gens" uit het verleden en opwekte
tot een „humanistische revolutie"
binnen de partij. Hij vroeg een eind
te maken aan de discriminatie van
de gelovigen.
„Het christelijk geloof is evengoed
gebaseerd op wetenschappelijk-
filosofische grondslagen als andere
beschouwingen. Daar dit ge
looft. de geestelijke en culturele
behoeften van de gelovigen vervult,
is het van belang alle beperkingen
op te heffen, die christenen en ande
re gelovigen verhinderen een volle
dig leven te leiden met complete
rechten als leden van de ge
meenschap."
Tamonis vroeg in zijn brief vrijheid
voor godsdienstonderwijs,
godsdienstige publikaties. open
deelname in discussies, lezingen, ra
dio- en tv-programma's. Hij stelde
afschaffing voor van het „abnorma
le, ondemocratische één-partij
stelsel". „Als overtuigd twintigste-
eeuws christen zal ik niet aan verkie
zingen deelnemen, totdat het moge
lijk wordt om te stemmen op verte
genwoordigers van de culturele en
geestelijke belangen van het chris
tendom."
Injecties
Nadat hij deze brief verstuurd had.
werd Tamonis opnieuw met geweld
naar een psychiatrisch ziekenhuis
gebracht. Daar kreeg hij injecties
met Moditen-B. een kalmerend mid
del. Op 24 juli stierf zijn moeder. Op
J4 inli werd hij vrijgelaten, maar hij
werd gedwongen tot verdere behan
deling met Moditen-B. Ook werd hij
nu permanent in de gaten gehouden
door de geheime politie KGB. Op 5
november 1975 werd hij dood gevon
den op de spoorlijn tussen Wilna en
Pavllnys. De „Kroniek van de Li
touwse Katholieke Kerk", een on
dergronds blad. heeft in nummer 20
het verhaal van Tamonis gepubli
ceerd en vandaar is het nu in het
westen bekendgemaakt door het
Oost-Europa-centrum van ds. Mi
chael Bourdeaux in Keston, Enge
land.
De „Kroniek" schrijft „Ze hebben
hem niet doodgeschoten, ze hebben
hem niet laten verrotten in de gevan
genis. ze hebben hem zelfs niet opge
roepen voor een verhoor Ze waren
bezig hem te genezen. Moditen-B is
een medicijn als het gegeven
wordt aan een zieke. Maar voor ie
mand die gezond is. is het dodelijk.
Het doodt in stilte, totdat er een
menselijk wezen overblijft, dat niets
meer heeft dan een lichaam.
Tamonis was ons geweten, een van
de eersten van onze generatie om de
levende, warme, christelijke God te
vinden en hij bracht Hem tot
ons in zijn gedichten en zijn manier
van leven."
komt het, dat in 1940-'45 velen juist
door Groen werden geïnspireerd tot
het verzet? Groen leest niet gemak
kelijk. Allerlei details interesseren
ons niet. Maar de kern van zijn be
toog: de betekenis van geloof en
ongeloof, juist ook in de politiek,
blijft actueel. Het „uitgebreid" van
deze herdruk slaat op drie passages,
die Groen zelf in zijn uitgave van
1868 geschrapt had of zelfs al in de
eerste druk niet had opgenomen en
die uit zijn manuscript geput zijn.
Ze hadden gevoeglijk achterwege
kunnen blijven.
Tweekamp door N. van Halm. Uitge
verij Boelhuis te Woerden; 201 blz.
Een houthandelaar in ruste maakt
met zijn vrouw een NCRV-rels naar
het Heilige Land en wordt daardoor
geïnspireerd tot het schrijven van
een bijbelse roman over David en
Goliath. „Kan uit Nazareth iets
goeds komen?" denk je dan en
ook nu weer ten onrechte. Van Halm
is erin geslaagd een goed verhaal te
schrijven, dat nergens tegen de bij
belse gegevens ingaat, integendeel,
hij blijkt de richterentljd zeer goed
bestudeerd te hebben en maakt de
verhouding tussen de Israëlieten en
de Filistijnen goed duidelijk. Al weet
je, hoe het verhaal afloopt, je blijft
het geboeid lezen en er zit nog zoiets
als een strekking in ook: de
zuigkracht van de omringende hei
dense culturen op de jeugd van Is
raël. De wijze, waarop de Filistijnse
koningsdochter Asfah door het ver
haal heenspeelt, is wat on
waarschijnlijk. Met literaire maat
staven moet men dit boek niet me
ten. Toch, onbegrijpelijk, dat het
blijkbaar geen uitgever heeft kun
nen vinden.
Sn.
Zelfs bij het naderen van de dood, én
daarna door drs. S. T. van Mal-
kenhorst-Visser en Rik Valkenburg.
Uitgave La Rivière en Voorhoeve te
Zwolle. 96 blz.. 14.90.
Er gaat iemand sterven in je naaste
omgeving. Je staat er maar voor,
onvoorbereid, onverwacht, met je ei
gen verdriet, en hoe moet je die
ander dan tot steun zijn? Is dat uit
een boekje te lerén? Er is de laatste
tijd veel geschreven over „stervens
begeleiding" (wat een afschuwelijk
woord overigens!) Het boek van me
vrouw Van Malkenhorst neemt daar
bij een bijzondere plaats in door het
zeer persoonlijke karakter ervan.
Haar man stierf op jonge leeftijd na
een ziekbed van anderhalf jaar. De
vele herinneringen aan die tijd heeft
zij met medewerking van de be
kende publicist Rik Valkenburg te
boek gesteld als „een kleine handrei
king aan diegenen die een soortgelij
ke weg gaan als mijn man en ik
achter ons hebben". Een eerlijk en
openhartig verhaal over een worste
ling met God en de uiteindelijke
overgave, duidelijk geschreven van
uit een orthodox-gereformeerde le
vensovertuiging. Een boek, dat velen
verder zal helpen.
Sn.
onze si
KERKGANG
In sommige bladen is er -| tja AC
met een ingehouden optiri
gewezen op een mogelijke Jal^
van de kerkdienst. De keijïe net
den weer meer bejangstellinj 7000 1
voor hun zondagse diensten
de een of andere pendelbe^juni be
de aandacht van mensen zo^.ooo.
wel moeten gebeuren, m^t ruii
moet je natuurlijk wel eerqn geC(
pendel geloven. Een andere
of je met een eventueel aar>-
de belangstelling vo
kerkdiensten voorshands I
moeten zijn. Dat klinkt nog
tistisch en ook minder voorf
liggend voor iemand die def
de kerken een goed hart t
Maar wat gebeurt er in I
kerken hebben een terugloq
werken gekregen, zeg maa'
sedert ongeveer 1966. Iedere
wel vage ideeën omtrent j
tergrond van die vermindel
het kerkbezoek, maar een
analyse daarvan ligt m.i. noj
lijks op tafel. En als die hier
ook al aanwezig mocht zijn
ken hebben die zeker nog ri
ogen gehad, laat staan ven
wordt hier en daar r
kerkdiensten terecht geëxj
teerd. Daaruit zijn de kerk)
een en ander te leren. Ten;
kerken die leren willen. M
zou er gebeuren wanneer n
een stroom van mensen (daf
tuurlijk nog geen sprake
kerken weer zouden gaan be<
Ik bedoel maar: zijn die kerlj
klaar voor? Ik zet daar eq
vraagteken achter. Er zijn o
ken waar het teruglopen
aantal kerkgangers allermini
heeft tot mindere betrokkej
minder gemeenschap. Intt
Hier en daar lijkt het erop 1
ken nog nooit zoveel werk^
meenschapsleven hebben T
maakt als ln deze tijd van teij
Kerken doen m.i. er goed j
teveel te letten op de
kerkgangers als wel op de vr:
werkelijk kerk willen zijn.
Beroepingswerk
NED. HERV KERK
Beroepen te Kamerik: J. C. 1
man te Putten; te Nijbeets (tf
T. Deinum te Zaamslag; te v
en Wilsum: (toez.) A. P. Voetl
te Bergambacht; te Zoelen (tl
L. de Rooij, kand. te Utreclf
Bedankt voor TiendeveeiJ
Balinge: K. Exalto te Hassi
Beroepbaar per 2 aug. 1976: 4,act
Rooij. Govert Flinkstr. **7.
hiddel
Ds. O. J. Baumanrj,mar
De Duitse predikant O. J. Bj|
(62 jaar) te Wanne-Eickel is rt.
de orde van Oranje-Nassau'"3®
den. Hij is een van de pred|nm'sc
van de (Nederlandse) gereforfan Do
kerk van Duisburg-Ruhrort j>s9er£
pastorie is sinds jaar en dlakpar
soort van thuishaven voorllakkei
landse schippers. Ook is hij an voc
de vriend van en pastor voorjen. rc
Duitsland „verstrooide" jankei
landse gereformeerden. DS)astjn(
mann, eerst werkzaam als eviteem
onder de schippers en de veLter_
den. is vooral in de Tweede fjq H
oorlog velen tot grote steun gLn-.jp
in woord en daad. Wat het.
betreft, er zijn weken geweesr
twintig maal preekte in het-l|n-
van Rijnland-Westfalen. Zijn
teiten werden door de nazi VerPa
nend gadegeslagen, men hee
meermalen opgepakt en ve|/erpa
maar hij is gespaard gebleven
oorlog is hij een paar jaar wel"
geweest in het westfriese I
maar in 1950 keerde hij teri/"\n
Wanne-Eickel. waar hij het w!vyc
nieuw opbouwde. In 1960 k*
in dienst van de gereformee^
putaten voor de verstrooit
West-Duitsland en sinds 196"^ 4
predikant van de gerefor:
kerken.
Predikanten vrij a ee
Acht Zuidkoreaanse predil
die in juni werden gearreste«ERI
„wegens gebrek aan bewijs" |r V
vrijheid gesteld. De predikanj 33
verbonden aan de stadsevana
van de hoofdstad Seoel. De
Park Hyung Kyu en twee
medewerkers worden nog iport
vastgehouden. De elf werdeiRot
verdacht, kontakt te onder!
met communisten. De Zuidklgens
se raad van kerken wees
schuldiging van de hand. Di
predikanten evangileseren
allerarmsten van Seoel vi
zij Juist de verspreiding van
munisme onder deze mensejter
de raad. |d-Lii
Irs be
Ds. J. G. Steenbeeeen
Op 88-jarige leeftijd is overli
hervormde emeritus-predikr
Steenbeek te Driebergen.
achtereenvolgens te IJzent
Abbekerk. te Winsum. te
zen. te Mantgem en te Henv
zen. Hij ging in 1953 met ei
maar was daarna nog vijff
predikant-voorganger van
ting Opperveluwe van de Nrf
testanten Bond met als star^
Wapenveld.
Z
lsm«'
lerne
len
be
Aictui
>n. C
irbe
be
is
