Jiegmunds Freude:
-fierapie op toneel
BIM-week gloedvol
ten einde geblazen
faterlandconcert
as zeer geslaagd
Koor en orgel van
laatste tien jaar
Weinig te beleven
bij barokconcert
hinoiserie, mode die
laar eeuwen duurde
Archie Shepp en Dexter Gordon
Veel waardering
voor Europese
muziek in RAI
derlands Kamerorkest in De Rijp
Amerika kwam er niet aan te pas
fARfjl
IDAG 14 JUNI 1976
TROUW/KWARTET 7
irS e.
oveir André Rutten
erei
ing
',ef4p.
ITERDAM Eigenlijk is het een merkwaardige inval een
allen" die een psychiater te boek heeft gesteld. Toch heeft de
oep Duitse spelers in Bremen gedaan, en toch was de eerste
nd Festival in de Brakke Grond volledig uitverkocht.
in
1ag<
zij e n.
iep
e va
irdii
cgie
irogramma heet „Siegmunds
wat natuurlijk een aardige
>m afcspeling is op de naam van de
n<|legger van de psychologie,
nund Freud. Voor de enigszins
lijden wordt het nog prikkelen-
imdat het niet om Freuds psy-
_ie gaat, maar om de „Gestalt-
iologie", die daartegen in verzet
.gevallen" zijn ontleend aan
iw lajoek van de Duitser F. Perls, die
lerika naam gemaakt heeft om-
ken aan Gestaltpsychologie
herapie ontleend heeft. Een to-
icensent is natuurlijk niet bij
te dat allemaal uit te leggen,
het programma zegt er dit over:
vlafcgenstellihg tot de traditionele
ologie (Freud), die zich con
cert op traumata uit de kinder
waarvan de psychiater aanteke-
maakt, richt de Gestalt-
ie'dipie zich op een existentiële toe-
ng op het hier en nu. De Ge-
enij
:>nnt
avond toneel te maken van de
schrijver George Tabori dat met
voorstelling in het kader van het
stalttherapeut brengt de patiënt er
toe, daagt hem uit zijn verdriet en
zijn vreugde (lust) in de tegenwoordi
ge tijd te plaatsen, en zich niet door
verleden of toekomst te laten blok
keren."
Acht
Er zijn acht spelers, elk van hen is
één keer patiënt met een van de
anderen als therapeut tegenover
zich. Er wordt, terwijl de andere spe
lers toekijken, zo natuurgetrouw mo
gelijk gespeeld. Vermoedelijk zijn de
gesprekken wel sterk gecompri
meerd, maar je krijgt de indruk dat je
echt een „geval" ziet en hoort behan
delen. De patiënt wordt geleidelijk
aan zover gebracht, dat hij zichzelf
rekenschap geeft van wat hem of
haar dwars zit, in een verhouding tot
de moeder bijvoorbeeld, of tot de
Het groteske slot van Siegmunds Freude.
vader, niet vroeger, maar in de tegen- ontwikkeling. Dat is ook voor de
woordige tijd. De dochter krijgt te toeschouwer toe nodig. Je raakt er
spelen, onder woorden te brengen, geleidelijk aan in thuis en wordt in
wat zij tegen haar moeder heeft, toenemende mate geboeid, maar je
maar ook hoe de moeder haar behan- bent je tegelijkertijd ook bewust dat
delt. het veel tijd kost; alles bij elkaar
ruim drie uur, ongerekend de pauze.
Je krijgt het dus waarschijnlijk in
een versneld proces te zien, maar het 9P clen duur heb Je> als er weer eep
blijft een genuanceerde, geleidelijke nieuw „geval" gaat beginnen, de nei
ging om het voor gezien te houden.
Rond elf uur, een ruim half uur vóór
het einde liepen er nogal wat mensen
weg. Maar als je bleef zitten, werd je
toch telkens opnieuw geboeid.
Het slot is dan opeens grotesk, en
waarschijnlijk vooral voor de spelers,
die zich grote inspanningen moeten
getroosten, ontspannend.
een onzer verslaggeefsters
-FT „China-delft-Europa, Chinoiserie" is de naam van een
oonstelling, die tot 15 augustus te bezichtigen is in het
lelijk museum „Het Prinsenhof" in Delft. De tentoonstelling
11 een duidelijk beeld van de invloed, die de Chinese cultuur
uitgeoefend op de Europese cultuur in de periode van 1602
798.
'as de periode waarin de Vere-
Oostindische Compagnie
handelscontacten onderhield
ihina en Japan. Het porcelein en
nerk, dat door de V.O.C. werd
borteerd, inspireerde al snel de
pese kunstenaars. Speciaal de
ise aardewerkschilders gingen
[steeds meer toeleggen op de imi-
san de Chinese produkten.
1/t bleef niet bij imitaties. Men
alf versieringen in Chinese stijl
van
ingeefjn Europa vervaardigde decora-
in gefantaseerde Oosterse stijl
ntmen „Chinoiserieën. Vanaf on-
ler 1670 tot het einde van de 18e
was de Chinoiserie in Europa in
node. Op de tentoonstelling
t de meeste aandacht besteed
3°0tacten van Nederland en Chi
de bloeiperiode van het Delftse
iwerk met Chinees geïnspireer-
tsiering.
nc
lerhj
ze hi
e mi,
- opL
t ka
groif
stel
schi
alko
ïiliei j
boe
tu
"°nn
mtgj
aan de hand van boekwerken,
keningen en landkaarten te
hoe de V.O.C. erin geslaagd is
actorij te vestigen in Kanton.
7-eeuwse Chinese porcelein, dat
I in opdracht van de V.O.C. werd
ardigd, oogstte grote bewonde-
l Nederland. Dit Wan-li porse-
op de expositie te bezichtigen
daarnaast de imitaties, die in
zijn gemaakt. Het verschil tus-
let (Delftse) aardewerk en het
lein is te zien aan de wat minder
natige vorm van aardewerk, dat
ekt is met een glazuurlaag. Het
;se porselein is meer hardglan-
Ook de lakkabinetten vonden een
gretige aftrek in Europa. Voor deze
kasten bouwde men echter in Europa
pompeuze onderstellen, zoals men la
ter regelmatig de Chinese produkten
ging verwerken in Europese stijl (ba
rok en rococo).
Zo werden wanden, opgebouwd uit
lakpanelen, uit elkaar gehaald en
verwerkt in Europese kasten. Een
mooi voorbeeld van de toegepaste
Chinese stijl is een aardewerk tulpen
vaas in de vorm van een pagode. Op
de tentoonstelling is ook te zien dat
de Chinese stijl werd toegepast bij de
vervaardiging van wandkleden en
stoffen voor kleding.
Aan de import van Chinees porselein,
zijde en behangsels kwam in 1798 een
einde door de opheffing van de
V.O.C. De Delftse aardewerkindus
trie was toendertijd al vrijwel inge
stort door de concurrentie van de
Engelse. Hiermee stierf de Chinoise
rie in Nederland een stille dood.
Door de bemoeienissen van o.a. dr. P.
Biesboer, conservator oude kunst
van Het Prinsenhof is het „Chinese
porselein van Delft" de komende
maanden weer in zijn volle glorie te
bezichtigen. Het Prinsenhof is dage
lijks geopend van 10.00 - 17.00 uur.
Op zon- en feestdagen van 13.00 -
17.00 uur. Heel ander werk uit China
is te bezichtigen in „De Volle Maan",
tegenover het Prinsenhof, waar t'm 4
juli een expositie wordt gehouden
van grafiek uit de volksrepubliek
China.
pronkstuk van de tentoonstelling is een ca. 1 meter hoge
elvaas met Chinees geïnspireerde decoratie. Deze vaas, ge-
t J.W. Hoppesteyn, is in de 2e helft van de 18e eeuw in Delft
tardigd.
door Piet Visser
AMSTERDAM Niet eens zo heel
vol was vrijdagavond de grote con
cert (?>-zaal van de RAI. maar wel
waren de toehoorders enthousiast in
hun waardering voor het gemengde
programma van Europese muziek.
Het werd onderbroken door de pia
nist Daniel Wayenberg met een der
beste stukken uit het Amerika van de
twintiger jaren: Gershwins Piano
concert in F. Men krijgt bij het aan
horen van dit enorm gespannen en
groots klinkende werk de neiging, om
van een „vergrote Brahms" te spre
ken; ofschoon nocht de constructie,
noch de overige componenten van
het stuk directe herinneringen aan de
Duitse componist dragen, tenzij eni
germate de instrumentale opzet. Het
is een gaaf stuk in eerste uitvoe
ring door het Concertgebouworkest
en het wordt gedragen door „ou
derwetse" klanken.
Wat wil men: 1925! Er zijn veel tonale
harmonieën, er zijn melodieën van
een dankbare stroming, er zijn hoe
kan het anders? Amerikaanse rit
men. En alles draagt bij tot een span
ning die tot het einde van het ener
verende slot blijft boeien. Onder de
exacte leiding van Jean Fournet wa
ren orkest en bovenal de solist in
deze enorme ruimte goed op dreef en
de soms wat tumultueze klank kon
de piano-solo toch niet onderdruk
ken. Daarvoor was het spel van Way
enberg te kloek en tevens te spits
voor.
Overigens was dit programma aange
past aan de ontspanningsmuziek: La-
lo's Ouverture „Le Roi d'Ys" en, bij
zonder fraai uitgevoerd de „Arlesien-
ne-Suiten" I en II van Bizet; kleur
rijk, soms ook lief-romantisch, aan
trekkelijke muzieken met veel drie
kwarts maat. De „Eerste Roemeense
rapsodie" in A uit 1901) van Enesco
werd, perfect als het werd voorgedra
gen, een vriendelijk „uitwuivertje",
dat hier en daar iets van een „uitsmij-
tertje" kreeg; boeiend en met een
ferm kleurenpalet. En dat uit 1901.
door Rud Niemans
AMSTERDAM Bijna tien jaar terug, in 1967, zette tenorsaxofo
nist Archie Shepp in een kleurig Afrikaans gewaad gestoken, de
Doelen op stelten met een optreden als één lange driftbui en
muziek waar de agressie van af droop. De ene helft van de zaal
riep „boe" en verliet de zaal, de andere scandeerde „Archie,
Archie" als gold het Coen Moulijn.
De door Peter Smids in Jazzwereld
ooit als „boze, zwarte man" ge
portretteerde Shepp is daarna nog
dieën over ons uitgestort. Technisch
voortreffelijk, maar niets nieuws on
der de zon. In feite liet Shepp blijken
een enkele maal in ons land komen zich ais stilist te willen laten rang-
spelen (Paradiso), maar niet meer als schikken onder de post-Coltranes.
de politiek geëngageerde revolutio- Waarmee hij zich als jazzmusicus
nair, die zijn bitterste gal uitspuwde
over 'het onrecht zijn volk aange
daan. Dat werd ook duidelijk uit Im-
pulse-platen. zoals „Attica Blues",
die om een aantal voor de hand lig
gende redenen muziek op een aan
zienlijk lager pitje bevatten. Shepp
schilde de hardste korsten van zijn
muziek af, ging meer standards
splen, maakte nauwelijks een plaat
meer, trok zich terug.
Op de reputatie van zijn naam trok
Shepp vorige week een overbezet
BIM-Huis. Hij beklom wat laat het
podium in streepjespak, gleufhoed
op, kromme pijp in de mond, zette
zich aan de vleugel en begon wat
zoekerig „Lush Life" van Strayhom
te spelen. Je reinste Fatha Hines, zo
te zien. Een man op zijn duizend
muzikale gemakken. Trombonist
Greenslee liep, toen Shepp op tenor
al begonnen was Strayhorn verder
uit te diepen, met steeds onduidelij
ker bestemming op het podium rond.
Toen hij eindelijk besloot ook maar
eens te gaan soleren bleek zijn spel
stevig in de bluestraditie te wortelen.
In het derde stuk, met een vage rela
tie tot „Love for sale", werd, aange
wakkerd door het gespierde ritme-
team Cameron Brown (b) en Beaver
Harris (drums) met ritmische im
pulsen op de snaredrums als bom
explosies d la Max Roach een
spervuur van arpeggio's en flarden
van niet *1 te uitgesproken melo-
wellicht ook toegankelijk maakt voor
die grijze vrouw op leeftijd, die tus
sen het opeengepakte voetvolk door
een toneelkijkertje naar Archie stond
te turen. Shepp voor bejaarden, ver
bijsterend maar waar.
De volgende avond (vrijdag) was de
sfeer aanzienlijk ontspannener. lo
gisch en in overeenstemming met de
muziek van de 52-jarige Dexter Gor
don, tenor-topper uit de twee decen
nia vóór Shepp. De avond van de
remplacanten: Dexter verving Pha-
rao Sanders, Art Taylor kwam drum
men voor Philly Joe Jones, Rob Lan-
gereis bassen voor Henk Hayerhoek.
Pianist Rein de Graaff pas uit New
York terug zat achter de Steinway
uiteraard ook vanwege Sanders' ab
sentie. Never mind, de heren kennen
elkaar van haver tot grot.
De tenorist begon aanvankelijk wat
matjes zijn vijftiger jaren-licks op te
poetsen, maar al snel kreeg Dexter er
zin in, herkende wat bekenden (Babs
Gonzales, Joe Albany) onder zijn ge
hoor, deed na de eerste set zijn col
bert uit en begon met die sonore,
ietwat languisante toon alles in een
warme gloed van swing te zetten.
Vooral onder de krachtige impulsen
van Taylor maakte Dexter vooral in
het mediumtempo (Days of wine and
roses, Body and soul) met stomende
improvisaties en fraaie citaten als
passende stukjes in een legpuzzel
duidelijk, hoezeer hij op hoog niveau
nog duidelijk meetelt De meesten
bleven er terecht tot het einde naar
luisteren.
IIJP. Het tweede van de drie z.g. Waterlandconcerten in
(ader van het Holland Festival werd zaterdagavond gegeven
it Noordhollandse plaatje De Rijp, bekend om het feit, dat
de grote waterbouwkundige Leeghwater is geboren.
zu
>r Jac Kort
•ekoorlijk plaatsje, waar de tijd
t te hebben stilgestaan, en nog
lerinnert aan de grote tijd, waa
ien de Kaag en de Ned. Her-
Kerk met zijn prachtige
eunen heeft gebouwd.
laatste gebouw vond ook dit
j het concert plaats van het Ne-
n ids Kamerorkest onder leiding
,1] zymon Goldberg.
rogramma bevatte werken van
Haydn, Henk Badings en
hieing Amadeus Mozart. Van de
hoorden we de prachtige Sym-
nr 85, die de bijnaam „La Rei-
n^erwierf door het feit, dat de
lalige Franse koningin bijzon-
ftecht was aan deze schepping
ie laydn. Hetgeen zonder meer
'oor de muzikale smaak, die zij
hebben bezeten. Het is inder-
een fameuze compositie die na
twee eeuwen nog even fris en boeiend
klinkt als toen zij ontstond. Het Ne
derlands Kamerorkest gaf er een
uitstekende vertolking van: gaaf en
geïnspireerd.
Joke Vermeulen, aanvoerster van de
altviolen van het N.K.D., was soliste
in het Concert voor altviool en strijk
orkest van Henk Badings. Zij ver
tolkte haar solopartij niet alleen bui
tengewoon knap, maar ook zodanig,
dat men bewondering kreeg voor de
muzikale kwaliteiten van dit driedeli
ge werk van Badings. dat enigszins
als een vreemde eend in de klassieke
bijt terecht gekomen was. Ook voor
deze compositie was er langdurig
applaus.
Volle toon
Na de pauze speelde Hans Dullaert,
door Adr. Hager
DEN HAAG Op 26 februrari 1782 spraken de staten van
Friesland zich uit voor de toelating van John Adams als gevol
machtigd minister der Verenigde Staten van Noord-Amerika.
Daarmee erkende de staten van Friesland als eerste van de
Nederlandse provinciën de onafhankelijkheid van de Verenigde
Staten. Ter herdenking van dit feit wordt in het kader van het
Holland Festival „200 jaar Amerika" op 18 juni een concert onder
de titel „Barokmuziek uit Amerika" gegeven in de Sint Hippoly-
tus kerk te Olterterp.
door Jac Kort
Dit programma, dat op dinsdag 15
juni wordt gepresenteerd in de
AMSTERDAM Nederlandse koor- en orgelmuziek uit de utrechtse Geertekerk, ging vrijdag-
laatste tien jaar vormde het onderwerp van het concert, dat het g™hlinDeemeP.!B^rokmaS uit
Nederlands Kamerkoor, dirigent Hans van den Hombergh, en Amerika" is onjuist. Er is sprake van
Kees de Wijs, orgel zondagochtend in de Grote Zaal van het barokmuziek in Amerika, omdat
Concertgebouw gaven. Een concert, dat enig inzicht verschafte in Amerikaanse muziek er niet of nau-
wat de componisten van nu met deze beide media doen. weüjks aan te pas komt. En daarmee
vervalt eigenlijk het motief van dit
concert. Zelfs de geschiedkundige en
!ng'n ï—ïiïïïïf ti^Mcrlhpoüht historische toelichting van Alan Cur
iamrnLS lm ^QQr?n tis maakte de opzet van deze avond
J® -SïSKiïïaü niet aannemelijk. Compositorisch
etaT&ln^CSndla'op paS
d"ehoortohSn^geeTt!o™maM g**! al predikaat ",es'
vastknopen.
Voor wat het orgel betreft, zijn de
componisten klaarblijkelijk vooral
sterk onder de indruk van de contras
ten, die het instrument biedt. Ton de
Leeuw in zijn uit 1973 daterende
Sweelinck-variaties, Joep Straesser
in ziin Monvements (1965) zowel als
verbonden aan het N.K.O., Mozarts
Concert voor hoorn en orkest in Es
groot (K.V.495) met mooie ronde en
volle toon en met een opmerkelijk
juist inzicht in de stijl van Mozart's
muziek. Ook hij werd met een lang
durig applaus beloond.
Het Ned. Kamerorkest, dat in de bei
de werken voor uitstekende begelei
dingen had zorggedragen, besloot dit
zeer geslaagde Waterlandconcert
met Mozart s Symfonie nr 33 in Bes
groot (K.V. 319). A.s. zaterdag kan
men het N.K.O. beluisteren in de
Hervormde Kerk van Monnic-
kendam.
Daan Manneke in Diaspora (1969) en
Carel Brons in Litany (1971).
Het zijn allemaal tamelijk kortade
mige stukken, die het voornamelijk
moeten hebben van het onophoude
lijk veranderen van de registratie.
Van een zinvol toepassen van deze
mogelijkheden in een logisch
werkstuk waren er alleen in het eerst
genoemde werk een aantal voorbeel-
dén te vinden.
Van Daan Manneke zong het Neder
lands Kamerkoor „Music about poor
and bad people" (1973) op teksten
van Francois Villon, enkele oud
testamentische werken uit Leviticus
en de verklaring, die een gedrogeerde
zeeman voor de justitie heeft afge-
Nu doet Robert Heppener in zijn
..Van de jubel in het hart, die klinkt ff,»
in de stem" (1975) ook heel ongewone df 'wf?d?,, l df
dingen. Maar in dit op tekst van de ecu* °5,te rocpe"' dan had rapn,"
13e eeuwse mysticus Da Todi ge
schreven werk heeft stamelen, neu
riën, schreeuwen en fluisteren een
verstandig aan gedaan een meer in
tieme en meer ongedwongen entou
rage te kiezen dan een concertzaal.
functie. Het is een zinvolle verklan- «et P"«"
king van de extase van de jubel en als ?ame' Prtten'ieloze muzlek< dia
- i leen maar wil amuseren en verma
ken". Helaas, we hebben ons noch
geamuseerd, noch vermaakt. Wel ver-
Van den Hombergh-S Kamerkoor gaf daa?d dï"
zodanig een
muziek.
indrukwekkend stuk
van beide ultersf moeilijke stukk'en S Pl°Ar™'
een perfecte vertolking. Hetzelfde
gold voor de uitvoering van de orgel
werken door Kees de Wijs.
matische toelichting. En waarom
geen woord over de muziekinstru
menten die men gebruikte?
De aankondiging bij de sonate van
Carl Philipp Emanuel Bach „twee
natuurhoorns ad libitum" bleek een
vergissing. Die hoorns hadden wel
een aandeel in onder andere het con
certo van Schobert.
Willekeurig
Die Schobert was overigens nooit in
Amerika. Bachs genoemde zoon en
de heren Guénin en Balbastre kwa
men al evenmin aan de andere kant
van de Atlantische Oceaan. Alexan
der Reinagle Inderdaad wel. De be
doeling was echter niet dat de com
ponisten ooit wel eens in Amerika
geweest zijn, doch dat hun muziek
daar gespeeld werd. Me dunkt, dan
kan men tal van programma's sa
menstellen. Kende men in Amerika
geen Italianen en waren Bach, Hfin-
del, Mozart en Haydn onbekenden?
Was de keuze van werken niet wat al
te willekeurig?
Uitvoerenden waren Alan Curtis, cla-
veclmbel, bijgestaan door de violis
ten Lucy van Dael en Alda Stuurop,
de cellist Anner Bijlsma en de bespe
lers van de natuurhoorns Iman Soe-
teman en Huub Kerstens. Over de
goede wil van de interpreten kan
geen twijfel bestaan, wel of zij pasten
in een festivalconcert. Cellist Anner
Bijlsma was in feite de enige die
bewees hoe het kan en hoe het moet.
