pera-voer voor de
doorsnee Amerikaan
Enerverende avonden
met schitterend slot
Acht dagen kriskras door Nederland voo
LEERKES
Geweld in Amerika's
roemruchte historie
trg
,Of mice and men"
Nederlandse films
in Londen
The Old Glory
Filmproducent Zu-
kor overleden
Cinemanifestatie
Utrecht
Nog acht jongelui
vast voor actie bij
ex-woning Van Agt
CDA-verband in
Gelderland opgericht
diaconessenhuis
arnhem
1 full-time predikant en
1 part-time predikant
Holland Festival Jazz
UNIEKIN
NEDERLAND
De NS-kriskraskaart is
speciaal bedoeld voor mensen
die een volle week willen
nemen om iets van Nederland
te zien of verre bezoeken af te
leggen.
De NS-kriskraskaart kost
f 58,-. En u kunt acht dagen
achter elkaar net zo veel en ver
door't land reizen als u wilt.
Als extra plus: 50% reduk-
tie op de interlokale bi
■jTERDAG 12 JUNI 1976
BINNENLAND KUNST
TROUW/KWARTET 9
m
oor R. N. Degens
JHEVENINGEN Volgens het huisorgaan van de Nederlandse Operastichting geeft de opera ..Of
ce and men" van Carlisle Floyd „een wezenlijk inzicht in het idioom dat het doorsneeAmerikaan-
publiek het meest aanspreekt".
Hif
dit als een excuus is bedoeld voor
uitvoeringen van dit werk in het
land Festival (de première ging
iderdagavond in het Scheve-
ngse Circustheater) weet ik niet;
;t zou wèl een slecht excuus zijn.
ant met de gemiddelde (dus niet
ste) smaak van de doorsnee-
merikaan zijn we al zó vertrouwd
eraakt (ook op muzikaal gebied) dat
e geen attractie voor een Holland
estival meer kan opleveren.
Deinig nieuws
was dan ook weinig nieuws te
eleven aan wat daar donderdag op
toneel en in de orkestbak in drie
erJedrijven als graag geconsumeerd
merikaans opera-voer werd gepre-
enteero. Het libretto was door de
omponist (hier onbekend, in Ameri-
xa een succesman) ontleend aan een
ijzersterk gegeven: de bekende ont
roerende roman van John Steinbeck
..Of mice and men" over het trieste
bestaan van kleine Amerikaanse boe
ren die in de depressietijd van de
jaren dertig in leven trachtten te blij
ven door hun zelfstandig bestaan te
ruilen voor een sooit slavenarbeid.
Iets van de grote dramatische kracht
van Steinbecks vertelling (hier ge
concentreerd op de kinderlijke Onmarht
krachtpatser Lennie die ongewild
vernietigt wat hij liefheeft, en zijn
kameraad George die zich voor hem
opoffert) komt nog wel door in het
redelijk goede toneelspel dat de me
dewerkers aan deze opvoering leve
ren. Maar de muziek van Floyd heeft
daar niets mee te maken. Noch in de
zangstemmen, noch in de orkestpar
tij geeft deze muziek ook maar iets
weer van dramatische spanning. ly
rische vervoering, van een situatie
aanduiding. van een sfeer-suggestie
of wat dan ook. Het weinige positieve
dat er van te zeggen valt is. dat ze
niet stoort. Dat ze de aandacht niet
afleidt van wat er op het toneel ge
beurt. In die zin zou het dus goede
toneelmuziek kunnen zijn: maar
daarmee is ze als operamuziek al
veroordeeld.
Julian Patrick (George) en William Neill (Lennie) in de opera Of
nice and men.
Als je af en toe gedwongen bent
ernaar te luisteren, bij een voor- of
tussenspel, hoor je een slap aftreksel
van wat Menotti. Samuel Barner en
Aaron Copland bijvoorbeeld zo in de
loop der jaren aan illustratieve mu
ziek schreven. Wat Floyd de zangers
te doen geeft is van een onmacht die
je je alleen verbaasd doet afvragen
waarom hij. als hij toch wil imiteren,
dan niet beter naar bijvoorbeèld
Gershwin heeft geluisterd. Kortom
muzikaal doffe ellende van begin tot
eind. Het Omroeporkest in de bak
leek er zo te horen ook weinig in te
zien en daar kon dirigent Michael
Chaipr blijkbaar ook weinig verbete
ring in brengen.
Op het toneel deed de Amerikaanse
cast zijn best de crisisnostalgie van
het stuk op de zaal over te brengen,
en hun actie was zoals gezegd, nog
niet het slechtste onderdeel van het
geheel. In de super-naturalistische
enscenering ontbrak geen rotsblok,
geen boom. geen handdoek en geen
schemerlamp, er waren levende hon
den en er werd een flink robbertje
gevochten. En het revolverschot
waarmee George een eind aan het
leven van zijn kameraad Lennie
maakt, veroorzaakte zoals het be
hoort het toch nog onverwachte
schrikeffect als hoogtepunt van een
bijna huilerig-sentimentele
slotscène.
Steinbeck is en blijft groot, maar
Floyd is beslist niet zijn profeet. Wie
dat nog niet wist kan het gaan zien
vanavond (12).. maandag (14) en don
derdag (17 juni) in de Amsterdamse
Schouwburg, en zondag 20 (juni) in
de Rotterdamse Schouwburg.
DEN HAAG In het National Film
Theatre in Londen wordt van 21 tot
28 juni een Nederlandse Filmweek
gehouden. Zes grote en acht korte
films zijn voor deze manifestatie uit
gekozen.
Tijdens deze week worden gedraaid:
„Dokter Pulder zaait papavers" van
Bert Haanstra. ..Zwaarmoedige ver
halen voor bij de centrale verwar
ming" van Guido Pieters, Bas van
der Lecq. Ernie Damcn en Nouchka
van Brakel. „De laatste trein" van
Erik van Zuylen„,Kind van de zon"
van Rene van Nie. „Mariken van
Niemeghen" van Jos Stelling en
„The Family" van Lodewijk de Boer.
alsmede „Een schijn van twijfel" van
Rolf Orthel. „Mensen 674" van Frans
Zwartjes. „Zipstones" van Rob Bon-
gers. „The hanged man" van Meino
Zeilemaker, „Sky over Holland" van
John Fernhout, „Buskando" van Re
ne van Nie, ..Between the Lights"
van Karin Wiertz en Jaques Verbeek
en „De gebroeders Helle" van Digna
Sinke.
De wankele Spaanse kapitein overeind gehouden door de slaaf
gemaakte negerkoning in „The Old Glory".
door André Rutten
AMSTERDAM Het Holland Festival laat ons kennis maken
met The American Place Theatre uit New York, een groep die
probeert schrijvers tot toneelschrijven te brengen. Hun nieuwe
theater in Manhattan namen zij in 1964 in gebruik met een stuk
van de bekende dichter (twee Pulitzer-prijzen) Robert Lowell,
gebaseerd op een novelle uit 1855 van Herman Melville, die weer
teruggreep naar de reisverhalen van kapitein Amasa Delano van
rond 1800 een eind terug dus in de geschiedenis van Amerika.
de een of andere manier komt de
bemanning van zijn schip welbewa-
pend aan boord en schiet de hele boel
overhoop op de negerkoning na.
Die neemt de Amerikaanse kapitein
voor eigen rekening: hij schiet zijn
pistool op hem leeg.
Het stuk. dat nu hier gespeeld wordt,
heet Benito Cereno" en vormt met
twee andere stukken, ook van Lowell,
een trilogie, die „The Old Glory" heet
drie grepen uit de roemruchte ge
schiedenis van Amerika, opnieuw op
het toneel gebracht bij het tweehon
derdjarig bestaan.
De Benito Cenaro uit de titel is de
kapitein-eigenaar van een Spaans
slavenschip, van Afrika op weg naar
Amerika. Kapitein Amasa Delano
komt dat schip tegen en stapt met
een adjudant aan boord om
poolshoogte te nemen. Dat leidt, om
dat ook de negerslaven er in optre
den. tot een kleurige, maar ook wel
merkwaardige vertoning.
De Spanjaard is nogal wankel ter
been. want hij heeft nogal wat te
genslagen gehad en een groot deel
zowel van zijn bemanning als van
zijn slaven verloren, maar hij wordt
overeind gehouden door een bijzon
der intelligente neger, die op den
duur alle touwtjes in handen blijkt te
hebben en mei de negers, waarvan
hij de koning is, openlijk de macht
overneemt. Dat laat de zelfverzeker
de Amerikaan niet op zich zitten. Hij
trekt manhaftig zijn pistool, zonder
dat dit veel indruk maakt, maar op
Verbijsterend
Een verbijsterend slot. omdat het in
de ogen van de kijkers van nu een
zinloze slachtpartij is van mensen,
die voor hun vrijheid vechten, waar
van zij zo net beroofd zijn. en die dan
uitgerekend door Amerikanen over
hoop geschoten worden. Dat gebeur
de weliswaar bijna twee eeuwen gele
den. maar korter bij is het opnieuw
gebeurd in bijvoorbeeld Vietnam. Lo
well schreef het stuk trouwens, toen
dat nog volop aan de gang was. Ro
bert Brustein, hoogleraar toneel aan
de universiteit van Yale, merkte dan
ook op: „De Amerikaanse volksaard
blijkt volgens de auteur van het be
gin af aan doordrongen te zijn van
geweld geweld dat voortkomt uit
ogenblikken van paniek".
De voorstelling is vandaag in het
Circustheater in Scheveningen en
morgen opnieuw in de Stadsschouw
burg van Amsterdam.
Los Angeles De Amerikaanse
filmproducent van Hongaarse af
komst Adolph Zukor is in zijn wo
ning in Los Angeles op 103-jarige
leeftijd overleden. Zukor was een
van de grote mannen in het oude
Hollywood. Hij ging in 1889 zonder
een cent op zak naar de Verenigde
Staten en werd daar in 1917 direc
teur van ..Paramount" waarvan hij
een van de grootste filmproduktie-
maatschappijen van de wereld
maakte.
AMSTERDAM Van 27 oktober tot
en met 3 november wordt in Utrecht
voor de zesde maal een Cinemanifes
tatie gehouden.
Evenals de vorige keren zal ook nu
hoofdzakelijk aandacht worden be
steed aan artistiek waardevolle
films, voornamelijk uit het „art-
house'-genre.
De Cinemanifestatie zal zich con
centreren in de theaters Camera en
Studio. De organisatie is in handen
van het bureau van de Nederlandse
Bioscoopbond.
Van een verslaggever
ARNHEM Drie van de elf jongelui
die op eerste pinksterdag gearres
teerd waren wegens vernielingen aan
de vroegere woning van minister
Van Agt in Groesbeek. zijn wegens
gebrek aan bewijs vrijgelaten. De
andere acht blijven op last van de
rechtercommissaris in bewaring.
Dat de „demonstranten" lang in ver
zekering gehouden moesten worden
kwam doordat de politieverhoren
aanvankelijk moeizaam verliepen.
De rechter-commissaris zet de ver
horen. die nu vrij vlot verlopen,
voort. Bij politie en justitie bestaat
de indruk dat de ruim zestig jonge
lui. die uit het westen van het land
kwamen, geen spontane demonstra
tie tegen de anti-kraakwet hielden
maar dat er sprake is van een
zorgvuldig voorbereide actie. Daar
om neemt de justitie de zaak zeer
hoog op. zei de groepscommandant
van de rijkspolitie in Groesbeek.
APELDOORN Vandaag vindt te
Apeldoorn in aanwezigheid van de
voorzitter van het landelijke Chris
ten-Democratisch Appel. prof. dr. P.
J Steenkamp, de officiële oprichting
plaats van het Gelders CDA-
verband. Aan de ondertekening van
de oprichtingsakte wordt door ARP.
CHU en KVP een feestelijk tintje
gegeven.
4
Het Diaconessenhuis te Arnhem is een ziekenhuis met 405 bedden.
Voor de geestelijke verzorging van de patiënten en de (leerling) verpleeg
kundigen hebben wij
(voor drie dagen per week)
BINNENKORT KOMT DE PART-TIME FUNKTIE VAKANT.
Wij zoeken voor hem een vervanger(sler)L die moet behoren tot een oer
reformatorische kerken en die de cursus klinisch pastorale training heeft
gevolgd (c.q bereid is deze te volgen).
Je werkzaamheden zullen bestaan uit:
a. pastorale begeleiding van patiënten
b. meewerken aan de opleiding van de leerling-verpleegkundigen
c. geestelijke verzorging voor de medewerkenden in ons Huis. die daarom
vragen.
Van betrokkene wordt verwacht, dat hij/zij op adquate wijze - in samenwer
king met de aanwezige pastor - deze funktie zal uitoefenen.
Honorering vindt plaats volgens de N.Z.R.-normen.
Sollicitaties kunnen worden gericht aan de direktie van het
Hervormd Diaconessenhuis. v. Law v. Pabststraat 72 te
Arnhem, tel 085-430800. toestel 287
Inlichtingen bij bovengenoemde direktie of bij de nu nog beide
aanwezige predikanten: Ds. J. Breur. Prumelaan 55 te
Arnhem, tel. 085-455782:
Ds. M. J. W Knipscheer, Bakenbergseweg 120 te Arnhem,
tel. 085-422704
door Rud Niemans
AMSTERDAM Zo'n slordige 10.20 jaar terug bezaten de VS een ruime voorraadschuur aan
veelbelovende jazz-avantgardisten. De dood van een toonaangever als Coltrane en de confrontatie
met de bikkelharde do's en don't van de Amerikaanse maatschappij hebben daarvan echter nog
maar weinig intact gelaten. Allerlei militante jazz-individualisten hebben zich sindsdien gecompro
mitteerd met rock-, popjazz, halfslachtige CTI-muziek en andere muzikale software, zodat er in de
USA van een invloedrijke avant garde-scene geen sprake meer is.
Europese jazz-musici leren hun Ame
rikaanse vakbroeders tegenwoordig
soms lesjes die men vroeger niet voor
mogelijk hield. Toch heeft het Hol
land-Festival, ditmaal zwaar op de
Amerikaanse toer. nog enkele inte
ressante modernisten van overzee
hier naar toe weten te halen.
Piano-magiër Cecil Taylor keerde na
een Concertgebouw-recital een
handvol jaren her in het HF terug en
opende een stevig modern getihte
jazzweek in het BIM-Huis. In 2 lange
sets projecteerde deze profeet van
het puur vrije improviseren zo'n ge
compliceerd klankpatroon van over
elkaar heen buitelende akkoorden,
dat het zijn grootste bewonderaars
soms duizelde. Soms onderbrak Tay
lor zijn bijna constant hamerende
toucher met lyrische fragmenten, die
melodisch de verwachting wekten,
dat hij elk moment het finale deel
van een romantisch pianoconcert zou
inzetten. Ik weet niet. in hoeverre
pianist-componist Loek Dikker een
aantal van diens kleurrijke en zeer
Taylor gefascineerd is door de Rus
sische meesters, wat ik wel weet is.
dat al zijn formidabele techniek voor
mij niet een gemis aan nuance, een
voud. warmte, menselijkheid en an
dere vlees-en-bloed adjectieven ver
mocht te compenseren.
Murw
Vandaar de luister-murwheid welke
mij na een half uur bekroop. Ik zag cn
onderging een razende K&rel Appel,
met vingers als drumsticks felle kleu
ren op een doordrenkt doek kwak
kend Appel s kleuren vind ik vrijwel
altijd mooi. die van Taylor slechts bij
vlagen, moet ik zeggen. Na zijn fysie
ke krachttoer stond Taylor op. been
de weg. de vleugel licht ontstemd,
zijn publiek verstomd achterlatend.
Over kleur gesproken. Een dag later
speelde de 8-Juni-Band. 16 man o.l.v.
gevarieerde werken Een luistera
vond vol carnavaleske pret. Dikker
denkt muzikaal in een mild. breed
spectrum, caleidoscopisch van totali
teit. Hij beheerst vooral het schrijven
van parafrasen, waarin Teo Macero-
Monk-, de pathetische Stan Ken-
tonstijl als de expressieve Ellington
(het A-Train-themai te herkennen
zijn.
Maar ook de calypso en stemmige
koraalmuziek komen via abrupte rit
mische overgangen in Dikker's
smeltkroes terecht. Willem Breuker
zorgde op basklarinet en sopraan
voor sublieme hoogtepuntjes met
clowneske persiflages op uitsloverige
swingklarinettisten en czardassende
Stehgeigers. En alles swingde bij tijd
en wijle de pan uit dank zij het
complete en uiterst vitale slagwerk
van Pierre Courbois.
Karikatuur
Breuker cn Dikker hebben composi-.
torisch wel raakpunten, maar Breu
ker is oorspronkelijker, agressiever,
haalt allerlei traditionalismen uit de
concertpraktijk graag over de kling,
waarbij de Mokumse humor nooit
verloren gaat. Hij maakt mannetjes
en hun muziekjes, laat ze ons zien in
hun meest karikaturale gedaante.
Toch legde Breuker's eigen 11 musici
tellende Kollektief op de 3e -
drukbezochte-avond het accent niet
zozeer op theater als v/el op zijn mu
ziek. oud- en nieuw werk aaneenge
smeed. waaraan de 11 door gecompli
ceerde ensembles uiterst waakzaam
leeswerk dienden te besteden. Maar
het was duidelijk te horen, dat de
groep in contrast met die van Dikker
langer samenspeelt.
Kenmerkend voor alle hecht door
timmerde Breuker-muziek die avond
vond ik de veelvoudig herhaalde drif
tige staccato-motieven, die telkens
het vertrekpunt vormden voor ener
giek solowerk van allen volgens een
strakke procedure. En dan wemelde
het van tempowisselingen, versnel
lingen en vertragingen, die sterk ver
want waren aan Mingus-workshops
van weleer. Alhoewel hij een onge
woon serieuze greep op het geheel
behield, zou Breuker Breuker niet
zijn. als aan het slot toch niet even de
lach een kans kreeg. Er brak een
calypso los waarbij alle blazers ver
schillend gevulde of gestemde
drankflessen bespeelden en als toe
gift een door het orkest vanuit de
zaal ondersteund klarinet-viool-duet
tussen Breuker en Lodewijk de Boer
in de als „horrible tango" aangeklede
draak ..Four tempi march". Een
schitterend slot van een enerverende
avond
JUWELEN. GOUD
en ZILVER
IN- EN VERKOOP
H. W. DAMES
Kruisstraat 19, tel 023-
32 04 31Haarlem (bi| de
Ridderstraat).
Permanente expositie
van een specialist
in massief eiken
stijlmeubelen
eigen
haard
eiken
waard
APELDOORN - MARIASTRAAT 76 TEL.055 - 21 88 13
HOENDERLOO - KRIMWEG 35 TEL. 05768 324
APELDOORN - MARIASTRAAT 64.
5US.
Koop af en toe 'n NS-kriskraskaart.
De Familie Spoor
