Niemand gelooft echt in het systeem
Synodaal besluit op televisie
r'> V
I l
Hervormde kerk
werkt tekort weg
Anglicaanse kritiek
op kernorder
Groot zendingsfeest
in Veenklooster
Vandaag
CHRISTENEN IN DE SOWJET-UNIE (3)
i -v 4 V
Beraad over dialoog
op stapel gezet
Vaticaan praat met
sji-itische moslims
Onze adressen:
VOORBIJGANGERS
Zaanse predikanten
geven honorarium
weg
DONDERDAG 3 JMNM976
KERK
TROUW/KWARTET 2
Er zijn veel meer jonge pries
ters in de orthodoxe kerk die
Intellectuelen en kunstenaars
aanspreken dan de befaamde
Dmitri Doedko. De orthodoxe
kerk bezit heel veel flinke ke
rels die de dienst aan de kerk
trouw blijven./Om hen heen
hebben Zif739k een kring van
mensen die op volwassen leef
tijd kerklid zijn geworden of
vagè belangstelling bezitten.
Een io n jongere bekeerling is Lev
Regelsorr, jjpn 37-Jatlge fysicus, die
samen mei. zijn vrouw Masja In een
bescheiden' Oar m .een buitenwijk
van Moskou-woont Regelson heeft
samen met "He pfTestei Gleb Jakoe-
nin vorig jaar een protestbrief aan
de wereldraad van kerken ge-
schreven
T>e Nederlandse delegatie naar Nai
robi heeft aan de twee Russische
briefschrijvers een antwoord ge
stuurd. Dat heeft de twee nooit be
reikt. want hun post. raakt wel eens
weg Regelson Is van gedeeltelijk
Joodse afkomst. Zijn moeder be
hoorde tot de groep strijdmakkers
van Lenin, die uit voile overtuiging
werkten aan een rechtvaardiger
Rusland. Lev heeft een model-
opvoeding gekregen en Is opgeleid
aan de Lomonosaof-unlversltelt.
Daar heeft hij ook een wetenschap
pelijke carrière gehad, totdat er een
kink in de kabel kwam. HIJ voelde
zich Ineens tot de kerk aangetrok
ken en werd orthodox. HIJ verloor
toen zijn baan. Regelson is nu lid
van {iezelfde ..vrije" academie, waar
ook heel wat Joden werken, die ont
slagen zijn omdat zij een visum
voor Israèl hebben gevraagd. Maar
de Regelsons willen het land niet
uit, ook al heeft de geheime politie
Lev al eens voorgesteld dan maar
liever naar Israël te emigreren
Veel jonge mensen
Als wij met Regelson praten zit
Gleb Jakoenin ef ook bij. Regelson
zou desnoods, ais hij een opname in
een psychiatrische kliniek zou ris
keren. nog wel willen vertrekken.
Jakoenin ls helemaal tegen vluch
ten. ..Als ze me in de gevangenis
zetten. zou.dat een voortzetting zijn
van mijn dienstwerk", zegt hij.
-r>.
- v -•>
9 -
Tl vi i
Twee andersdenkende orthodoxen, de fysicus Lev Regelson eir de priester Gleb Jakoenin.
door Aldert Schipper
Regelson vertelt dat er in de kerk
veel Jonge mensen komen zoals hij,
die een Intellectuele opleiding ach
ter de rug hebben. Onder hen zou
den honderden kinderen van partij
en KGB-leden zijn. Regelson ls ty
pisch een nieuwe bekeerling. Ter
wijl Jakoenin glimlachend toekijkt,
vertelt Regelson over zijn visie op
de kerk en de maatschappij. „De
communisten vechten om de ziel
van de wereld", zegt hij, „het is een
geestelijke strijd."
Het socialisme aanvaardt hij alleen,
wanneer het een christelijke basis
heeft. „Economische en sociale
maatregelen maken de mens niet
beter, zij bannen de jaloezie niet
uit. Die blijft in onze massabewe
gingen een rol spelen. En de leiders
maken er misbruik van door er de
mensen mee te manipuleren
Grootste gevaar
Volgens Regelson zijn er erg veel
zoals hij, die verwachten dat de
Sowjet-Unie door een gebrek aan
innerlijke samenhang uiteen zal
In en om de kerkgebouwen, zoals deze kapel in het klooster van Zagorsk zie je bedelaars, die vooral
aan buitenlandse bezoekers geld vragen.
vallen. „Niemand gelooft echt in dit
systeem", zegt hij. „De mensen lie
gen en bedriegen elkaar.
Het communisme ls het pathos van
de duivel. Dingen die voor mensen
van wezenlijke betekenis zijn, wor
den neergehaald. Er zit geen
barmhartigheid in dit systeem, jul
lie In het Westen moeten weten dat
de strijd die wij voeren geen poli
tiek strijd is, maar een gevecht om
de menselijke waardigheid te be
houden. De mensen hier verliezen
zich in het streven naar materiële
zaken. Dat is het grootste gevaar
voor jullie in het Westen en voor ons
hier. Jullie moesten meer bereid
zijn tot een offer om ons te helpen
in de strijd tegen de vrijheidsbe
knotting. Dat is ook jullie belang
Honger
Als jullie niet meevechten vallen we
allen ln een kloof."
Jakoenin komt tussenbeide en zegt:
„De officiële ideologie heeft zichzelf
overleefd. De communistische ge
dachten worded door niemand se
rieus ter harte genomen, de anti
religieuze hetze is bekoeld. Als de
kerk nu toegang zou krijgen tot de
massamedia, zou er binnen korte
tijd een massale bekering tot het
christendom plaatshebben. Nu ge
beurt deze toewending alleen nog
maar onder de beter geïnformeerde
mensen. Onder de Jeugd bestaat er
een geestelijke honger."
Jakoenin vertelt dat er in de paas
nacht duizenden jongeren rond de
orthodoxe kerken waren. De kerken
waren overvol, ook al hield de vei
ligheidspolitie mensen tegen we
gens de gevaarlijke drukte. Hoe
groot de belangstelling voor de kerk
is blijkt ook uit het aantal doopbe-
dienlngen. Jakoenin: „In de grote
steden wordt een derde tot een vier
de van alle borelingen gedoopt. Op
het platteland is dat zeventig tot
tachtig percent."
Traditioneel
De theologie van de orthodoxe kerk
is nog altijd zeer traditioneel. Er is
geen ol nauwelijks sprake van theo
logische vernieuwing. De vraag
doet zich voor, hoe deze kerk. die
zelfs nog een vreemde taal (het
kerkslavisch) gebruikt in haar litur
gie, er in slaagt jonge moderne men
sen aan te trekken en te blijven
boeien. Geeft deze kerk antwoor
den op de vragen van deze tijd?
Deze kwestie legden wij voor aan
een democratische dissident.
Alexander Ginsburg, die jarenlang
de „Kroniek der dagelijkse gebeur
tenissen" verzorgde en daarvoor en
kele jaren gevangen heeft gezeten.
Ginsburg (40 jaar) is journalist van
zijn vak en noemt zichzelf „slavo-
fiel". een traditie die sinds de dagen
van tsaar Peter de Grote elke keer
haar kop in Rusland opstak.
Ginsburg behoort ook tot de groep
jonge intelligentsia, die op volwas
sen leeftijd naar de kerk is begin
nen te gaan. Hij vindt de kerk met
al haar traditonele vormen eigen
lijk heel prima zo. „Je moet beden
ken, dat het de oude eenvoudige
mensen zijn. die de kerk voor de
ondergang hebben bewaard. Moe
ten wij de kerk nu gaan modernise
ren? Dat zou betekenen dat wij
haar stelen van degenen, die met
hun leven er voor hebben betaald
dat zij er nog is." Het zou zijns
inziens uiterst kwalijk zijn als de
intelligentsia die nu naar de kerk
gaat. zou verlangen naar vernieu
wing. „Wij hebben een enorme fout
gemaakt. De intelligentsia heeft de
resolutie van 1917 geleid en het volk
daarmee groot onheil gebracht. We
hebben niet zoveel recht van spre
ken tegenover de oude moedertjes,
die de kerk vijftig jaar lang hebben
bewaard."
DEN HAAG De Nederlandse hervormde kerk is erin geslaagd
het begrote tekort van bijna zeshonderdduizend gulden over 1975
door fikse bezuinigingen en enkele meevallertjes om te buigen in
een batig saldo van 174.773 gulden.
Dit overschot zal worden verrekend
met de bijdragen van de gemeenten
voor 1976. Voor dit Jaar is overigens
weer een tekort geraamd van 286 700
gulden De kerkelijkéJlnanclën blij
ven door de inflatie aorgelijk. maar
de hervormde finadctile raad consta
teert ln zijn jaarverslag, dat zeer veel
kerkleden de algemene arbeid van de
kerk willen steunen.
De financiering van het algemeen
kerkewerk omvat de Instandhouding
van het synodaal apparaat, de pro
vinciale bureaus en de uitgaven van
de classicale vergaderingen. Hiervoor
staan de gemeenten vier en een half
procent van hun Inkomen uit levend
geld af Dit percentage ls door allerlei
bezuinigingen sinds 1970 vrijwel on
gewijzigd gebleven
Voor de begroting IJJ76 heeft de fi
nanciële raad de lastenstijging kun
nen beperken tót 9»75procent. tegen
over een algemene lastenstijging van
13 tot 14 procent De bezuiniging is
vooral gevonden in vermindering van
de personeelsbezetting bij het syno
debureau. de financiële raad. de or
gelcommissie en het archief
Twee procent
Los daarvan staaa de £ij dragen van
hervormde lidmaten aan de „genera
le kas", het centrale steunfonds van
de hervormde kerk Uit deze kas wor
den subsidies aan gemeenten en her
vormde instellingen verstrekt Het
aantal lidmaten, dat aan de generale
kas bijdraagt, neemt af. In 1974 droe
gen 945000 lidmaten bij. in 1975
20 000 minder. Door verhoging van de
bijdrage tot 12.50 ls het saldo over
1975 met ongeveer zes ton gestegen
tot ruim 5.3 miljoen.
Volgens het jaarverslag ls de bijdrage
uit de generale kas aan de twee-
procents-actie voor ontwikkelingssa
menwerking gereserveerd, totdat de
synode uitspraak heeft gedaan over
de besteding van dit bedrag Reden
daarvoor is de kritiek van sommige
gemeenten op toewijzing van gelden
hiervoor uit de generale kas.
GENEVE De kerngroep van de
wereldraadafdeling inzake het ge
sprek met vertegenwoordigers van
andere godsdiensten wil in de ko
mende tijd de aard. het doel en de
soorten dialoog gaan verduidelijken
In elk geval is dialoog niet een ander
woord voor zending, aldus de
kerngroep, waar de Nederlandse
prof dr D C Mulder (Vrije Universi
teit. Amsterdam) voorzitter van is.
De kerngroep wil een groot beraad
voorbereiden, waar gesproken zal
worden over dialoog ln ge
meenschap Op dit beraad zou het
gesprek moeten worden voortgezet,
dat in Nairobi tijdens de assemblee
niet afgesloten werd In dit beraad
zou ook de vraag aan de orde gesteld
moeten worden Is God ook in ande
re religies aan het werk?
door A.J.Klei
Hier en Nu's eindredacteur Réné
Eijbersen kwam dinsdagavond per
soonlijk op het scherm om met dr.
O.Jager en ds.C.Mak te praten over
het omstreden besluit van de gere
formeerde synode, de steun aan het
antl-racismefonds van de we
reldraad van kerken (PCR) op te
schorten. Ds.Mak zat er natuurlijk
in zijn kwaliteit van de synodevoor
zitter. de positie van dr Jager was
iets minder duidelijk, ik vermoed
dat zij bij de NCRV gedacht heb
ben: we moeten een zeer bekend
gereformeerd persoon hebben die
op veilige afstand staat van het
synodale bedrijf.
Réné Eijbersen hield een korte in
leiding, waarin hij het had over de
gereformeerde kerk inplaats van
gereformeerde kerken, maar dit zij
hem als aardlg-ogende remonstrant
graag vergeven. Het gesprek tussen
ds. Mak en dr.Jager vond ik erg
verhelderend en daarom geef ik er
lets van door. Dr.Jager vertelde dat
veel dominees het zondag moeilijk
vonden om te preken in een kerkge
meenschap waar zo'n besluit was
gevallen.Eén van hen had ge
vraagd: hoe kun Je nu nog samen
bidden?
Synodevoorzitter ds.C.Mak, die
naast hem op het scherm zat, atten
deerde er op dat in het gewraakte
besluit toch stevige uitspraken té
gen het racisme staan. Dat kan wel
zijn. vond dr. Jager, maar hebben
Jullie dan niet in de gaten gehad
welk effect het besluit als zodanig
zou hebben? Wat hem betreft, hij
vond het „om door de grond te
gaan". Ds.Mak legde uit dat een
proefstemming had uitgewezen dat
verdere behandeling van de op tafel
liggende voorstellen zou uitlopen
op het volledig van de tafel vegen
van het PCR met 32 tegen 30 stem
men. Een pat-stelling eigenlijk. De
ze kant wenste het moderamen met
uit te gaan en toen is het compro
mis geboren, dat met op twee na
algemene stemmen is aangenomen.
Overigens wilde ds.Mak wel kwijt
dat hijzelf vóór verdere steun aan
het PCR was ("ik meng me als prae-
ses zo weinig mogelijk in de discus
sies. maar dit heb ik ook ter synode
verklaard") en dat hij voorzien had
hoe het besluit, ondanks de omrin
gende tekst, bij velen zou terecht
komen. Maar gelet de standpunten
ter synode was er geen andere keus.
Ik moet zeggen dat ik zelden een
kerkelijke notabele woordvoerder
zo eerlijk en onbevangen heb horen
praten als dinsdagavond ds.Mak
deed. Hij verstopte zich niet achter
een vloed van woorden, probeerde
niet de zaak zo voordelig mogelijk
aan de man te brengen, maar duld
de openhartig en zonder pose aan,
waar de synodale onmacht met be
trekking tot het PCR had gelegen.
Ik vond dit voorbeeldig.
TEHERAN (Clc) Op uitnodiging
van de sjah van Perzië brengt een
delegatie van het Vaticaan een vijf
daags bezoek aan Teheran. De Per
zische hoofdstad is het geestelijk
centrum van de Sji-iten. de na de
Soennieten grootste groep binnen de
islam. Het ls dezelfde delegatie, die
in februari een ontmoeting had met
moslims in Tripoll. Libië. Onder lei
ding van kardinaal Plgnedoli zal
men praten met de sjah zelf. met de
opperste immam van de Sji-iten en
andere religieuze leiders.
AMSTERDAM
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel 020-913456
Telex 13006
ROTTEROAM/DORDRECHT:
PostbOs 943
We^tblaak 9. Rotterdam
Tel 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN
Posious 101.
Parkstraat 2? Den Haag
Tel 070-469445
ZWOLLE GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56 Zwolle
Tel 05200-17030
VEENKLOOSTER „Jezus kennen Hem bekend maken" is
het thema van de grote interkerkelijke zendingsmanifestatie op
Tweede Pinksterdag in Veenklooster bij Zwaagwesteinde. in het
oosten van Friesland.
Voor het vierde Jaar wordt dit zen
dingsfeest gehouden, dat geboren is
uit een Initiatief van plaatselijke zen
dingscommissies van verschillende
kerken Vorig Jaar waren er al vijf
tienduizend mensen uit het hele
noorden van het land Daarmee is
Veenklooster hard op weg om dat
andere grote zendingifeest-in-de-
open-lucht. van de gereformeerde
zendingsbond op de eerste donder
dag ln augustus in Driebergen, naar
de kroon te steken als de drukst
bezochte samenkomst van Neder
land
„Dienst te velde heet het samenzijn
in Veenklooster Voorgangers zullen
maandag zijn ds Jaap Zijlstra uit
Delfzijl (gereformeerd) en ds K W
Slik uit Tietjerk (hervormd)
Het wil zijn een feest van christenen
samen, waarbij de eenheid en ver
bondenheid ln Christus het hoogte
punt is. evenals de massale samen
zang. de spontaneïteit en het elkaar
herkennen in een enorme familiereü
nie Voor de samenzang is een orkest
gevormd uit een paar honderd muzi
kanten van korpsen uit de omgeving
van Veenklooster Dat alles in de
open lucht, waarbij de eeuwenoude
bomen van Fogelsangstate met hun
geweldige kruinen een indrukwek
kende omlijsting vormen. De collecte
is bestemd voor het Nederlands bij
belgenootschap ten behoeve van bij
belverzending naar China
's Avonds zal er onder leiding van ds
Zijlstra nog een speciale slotavond
zijn voor de jeugd Zaterdagavond is
er al een volkszangavond, waar vier
duizend mensen verwacht worden
Van een onzer redacteuren
KAAPSTAD De anglicaanse de
ken van Johannesburg. Desmond Tu
tu. heeft naar aanleiding van de
bouw door de Fransen van een
kernreactor bij Melkbosstxand ln
Zuid-Afrika. gezegd dat „elk samen
gaan in economische of militaire zin
tussen Zuid-Afrika en het Westen
door de zwarten in Zuid-Afrika als
ongelukkig wordt beschouwd." Tutu
sluit zich aan bij Beyers Naudé. die
gezegd heeft dat de zwarte meerder
heid geschokt en vervuld zal zijn van
teleurstelling indien de transactie
doorgaat.
De laatste maanden valt er in de
Zuidafrlkaanstalige pers een voor
zichtige wending weg van de harde
apartheidspolitiek vast te stellen. Zo
schreef Die Transvaler kortgeleden:
„Discriminatie beledigt de zwarten,
zit vol met explosieve emoties en
giftige haat en zal aanleiding zijn tot
een grote brand in Zuidelijk Afrika."
De schrijver van deze zinsnede,
hoofdredacteur Willem de Klerk van
Die Transvaler, wil dat de regering
haar beleid onder meer op de volgen
de punten zal wijzigen:
De status van de kleurlingen en
Aziaten moet beter worden
De zwarten kunnen niet als bui
tenlandse arbeidskrachten worden
beschouwd.
Er moet meer land ter beschikking
komen voor de thuislanden
Vooroordeel op grond van
huidskleur moet worden uitge
bannen
Het Christelijk Instituut heeft ln een
persconferentie in Den Haag be
kendgemaakt dat er geen sprake is
van verbetering in Zuid-Afrika Horst
Kleinschmidt, sinds kort vertegen
woordiger van het Christelijk Insti
tuut in Europa, heeft uiteengezet dat
de regering-Vorster bezig is, zichzelf
ruimere legale mogelijkheden te ver
strekken om tegen de oppositie op te
treden.
Kleinschmidt. die de afgelopen we
ken herhaaldelijk telefonisch contact
heeft gehad met dr Beyers Naudé
over de levering van onderdelen voor
kernreactoren, zei -blij te zijn dat de
order niet deels in Nederland terecht
is gekomen. Hij is bezig contacten te
leggen met vertegenwoordigers van
de kerken in Frankrijk.
Ook hen wil hij proberen duidelijk te
maken dat het niet goed is de rege
ring Vorster te versterken op een
ogenblik, dat de ontwikkelingen in
Angola en Mozambique de premier
dwingen om te praten met de zwarte
bevolking. „Tot nu toe ondersteunt
Vorster geen belangrijke zwarte groe
pering in Zuid-Afrika." aldus verte
genwoordigers in Europa van het
Christelijk Instituut voor Zuidelijk
Afrika.
De Zuidafrikaanse raad van kerken
bespreekt volgende maand een voor
stel dat de intrekking behelst van de
kerkelijke erkenning voor legeraal
moezeniers. die door de regering wor
den betaald. In het voorstel wordt er
op aangedrongen dat de kerken dé
geestelijke zorg ter hand nemen van
allen die aan beide zijden bij het
conflict in Zuidelijk Afrika betrok
ken zijn of kunnen worden In 1974
aanvaardde de raad van kerken een
motie, waarin gezegd werd dat chris
tenen niet per se in dienst hoeven als
de staat hen oproept.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Schoonebeek: M. Mul
der, eervol onth. pred., wonende te
Delfzijl.
Bedankt voor Nieuw Lekkerland: A.
Muilwijk te Ouderkerk a.d. IJssel;
voor Nijkerk, Veenendaal, Wezep en
Elburg: J. E. de Groot te Neerlang
broek.
GEREF. KERKEN
Benoemd tot past. medew. te Me-
dembllk: W den Braber. kand. te
Breukelen die deze benoeming heeft
aangenomen.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Kantens: drs. N. H.
Gootjes kand. te Leeuwarden, te
Bruchterveld: H. Pool te Veendam-
Zuidbroek
GEREF. KERKEN (VRIJG. B.V.)
Beroepen te Zwolle: J. Schelhaas,
laatstelijk pred. van de geref. kerk te
Delft, die dit beroep heeft aange
nomen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Drogeham: H. P.
Brandsma zed. pred., wonende te
Amersfoort; te Werkendam: P. Beek
huis te Noordeloos.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Diemen c.a L. D. Th.
Steenstra te Eerbeek.
H. van Hout
De heer H. J. van Hout te Amster
dam wordt per 1 september alge
meen secretaris van de Sint-
Willibrordvereniging, het r.k. advies
orgaan en servicecentrum voor de
oecumene. De heer Van Hout (25)
hoopt over enkele maanden zijn stu
die aan de katholieke theologische
hogeschool te Amsterdam af te slui
ten met het doctoraal examen in de
systematische theologie. Hij is re
dactiesecretaris van het theologisch
tijdschrift Vox Theologica.
Martin Kruse
Tot opvolger van bisschop Kurt
Schart als leider van het bisdom
Berlijn Brandenburg is benoemd dr.
Martin Kruse. een 47-jarige theo
loog. Kruse treedt 1 januari 1977 in
dienst, wanneer bisschop Schar! met
pensioen gaat.
ZAANDAM De predikanten in de
ring Zaandam van de Nederlandse
hervormde kerk hebben gezamenlijk
besloten, het honorarium, dat zij
voor vacaturebeurten (preken in va
cante gemeenten) ontvangen, voort
aan ter beschikking te stellen voor
het werk in Oost-Europa. Gedacht
wordt met name aan het werk van
mevrouw ds. K. van Drimmelen, die
in Wenen een soort brugfunctie in
neemt tussen oost en west.
ZAKELIJK
De uitspraak waarover ik *t even wil
hebben viel in een korte radio-
uitzending over Unctad IV. Eén van
de sprekers in de bedoelde rubriek
zei dat de rijke landen verdeeld zijn.
Nederland. Noorwegen en Zweden
zouden bereid zijn om de ontwikke
lingslanden tegemoet te komen en ln
hun spoor nog enkele landen, maar
Amerika. Duitsland en Japan met
name zouden voor verdere stappen
niets voelen. En toen kwam het: za
kelijk hebben die laatste natuurlijk
gelijk, maar het andere standpunt is
menselijker. Ik denk dat niet ieder
een even gelukkig zal zijn met die
tegenstelling die er zo maar even
uitrolde. Want het wil nog al wat
zeggen! Voorzichtig gezegd houdt
deze uitspraak ln dat er dus zakelij
ke standpunten bestaan die niet di
rect menselijk genoemd kunnen
worden. Niet menselijk leg ik dan uit
als: niet rekening houdende met de
mensen die bij de zaak, waarover het
gaat, betrokken zijn. Je zou
misschien kunnen zeggen dat de
man van de wijngaard in Mattheüs
20 heel zakelijk gehandeld zou heb
ben wanneer hij die werkers van het
elfde uur, laten we zeggen, een tien
de deel van een denarie gegeven had.
Ze krijgen echter veel meer. ze krij
gen geen zakelijke maat maar een
menselijke maat. een maat die reke
ning houdt met hun leven als men
sen. Als dit ook geldt voor onze sa
menleving zullen christenen vooral
daar te vinden moeten zijn waar in
de eerste plaats naar menselijke
maat-staven wordt gevraagd en de
zakelijke op de tweede plaats staan.
Bijbels gezien zal slechts dan wat
menselijk is ook zakelijk zijn.
Isabella
Vaticaanse kringen sluiten niet uit,
dat koningin Isabella I van Spanje,
die de Moren verdreef en met haar
man koning Ferdinand Columbus
uitzond op de reis. waarop hij Ameri
ka ontdekte, eens tot de eer der
altaren zal worden verheven. Een
beweging voor haar zaligverklaring
is gaande in Spanje, waar in archie
ven gezocht wordt naar bewijzen van
haar mededogen en pastorale be
zorgdheid. Isabella overleed in 1504
na een regeerperiode van dertig jaar.
In overeenstemming met een gelof
te. die zij gedaan had. trok zij geen
nieuw kleed aan. voordat Granada,
het laatste bolwerk der Moren in
Spanje, gevallen was. In Spanje
richtte zij een krachtig autoritair re
gime op en vestigde zij de inquisitie
„Er zijn bewijzen, dat zij een vrouw
van groot mededogen was." aldus
een woordvoerder van het Vaticaan
Historici hebben gezegd, dat zij
Amerika niet zag als veroverd land
maar als braakliggend terrein voor
de verspreiding van het geloof
