Strafrecht niet zo geschikt
om abortus te bestrijden
gotWFWAL
J
INSTITUUT PRAEHEP
Duitse weigering van
extra ritvergunningen
stelt vervoerders teleur
Trouw
BEZORGERS
(STERS)
vJiet legaliseren, maar ook niet straffen
Vrees dat handel stagneert
EG oneens over
hulp aan Turkije
en Griekenland
Industriebond NVV:
werk niet mee aan
bouw reactorvaten
Op de bres voor opera
VROOM DREESMANN
NEW AGE CHORALGROUP
PRAKTIJKDIPLOMA BOEKHOUDEN
BOSTON MUSICA VIVA
BIJVERDIENSTE
[OENSDAG 2 JUNI 1976
TROUW/KWARTET H 11
loor mr. E. M. Vos de Wael-Smulders
.Abortus niet straffen maar ook niet legaliseren" lijkt nog geen leus voor een spandoek; je krijgt er
moeilijk een actiegroep voor in beweging. Twee partijen staan onverzoenlijk tegenover elkaar; de
een wil wèl straffen, de ander wèl legaliseren en beide wijzen een compromis af. Dat strafvrijheid
zonder legalisatie geen compromis is, maar juridisch en principieel de enige uitweg uit de impasse,
valt haast niet duidelijk te maken aan wie zich vastklemt aan eigen standpunt. Dit bleek vorig jaar
april tijdens de hoorzitting van de KVP en uit reacties op een diezelfde maand verschenen artikel
van mij in het Juristenblad.
Dit standpunt „de vrouw beslist",
waarbij de dokter verondersteld
wordt als een soort stofzuiger te doen
wat de patiënt wil maar zelf niet kan.
wordt uiteraard alleen gehuldigd
door wie tegen deze ingreep geen
principieel bezwaar heeft; niet door
iemand, die de menselijke vrucht
vanaf de conceptie beschouwt als ie
mand met recht op eigen leven. Ook
heel wat Nederlandse artsen geloven
nog, dat elk mensenleven het behoe
den waard is; zelfs dat van een onwel
kom kind, hoe ongelukkig zijn start
in het leven ook lijkt.
Nu de kamerbehandeling nadert van
de betreffende wetsontwerpen, poog
ik nog een keer te verklaren, waarom
legalisatie van klinische abortus nie
mand verder en velen achterop
brengt en er niets anders op zit dan
de kwestie consequent te behandelen
als geneeskundig probleem.
Vruchtafdrijving zonder medische in
dicatie in de oude beperkte zin van
het woord gold vroeger als misdrijf,
maar heeft allengs de betekenis ge
kregen van een geneeswijze voor de
kwaal, die wij ongewenste zwan
gerschap noemen; zij het een omstre
den geneeswijze. Er zijn artsen, die
menen het in het belang van patiën
ten te moeten doen, en andere artsen,
die menen het evenzeer in het belang
van patiënten te moeten weigeren.
Nu is het niet nieuw, dat dokters van
mening verschillen, uiteenlopende
methodes toepassen en fouten ma
ken. De chirurg die tot een operatie
besluit, is niet onfeilbaar en brengt
wel eens onnodig letsel toe. Objectief
is dat mishandeling, maar waar iede
re opzet daartoe ontbreekt, is straf
vervolging met veroordeling uitgeslo
ten. Artsen kunnen vanouds onge
straft doen wat buiten hun beroep
strafbaar is, als ze maar veronder
steld worden te goeder trouw te han
delen volgens „regelen hunner
kunst."
Zijn die regelen niet eenduidig, dan
mag iedere arts zijn eigen inzicht
volgen. Zonder ruimte voor verschil
lende soorten behandeling met het
risico van falen zou de geneeskunde
weinig voortgang maken. Intussen
peinst niemand erover mishandeling,
door artsen gepleegd, buiten de straf
wet te plaatsen. Dokters mogen ook
niet alles, maar hebben wel ruim ge
legenheid naar eigen goeddunken te
werken. Zij bezitten een vertrou
wenspositie en die hebben zij nodig.
Nog eens, dit is niet nieuw.
Niet alleen de arts
Nieuw is wel, dat een strijdvraag, die
artsen verdeeld houdt, voor de leek
even toegankelijk is als voor de vak
man. Of een gezonde vrouw echt ge
holpen kan zijn met abortus en of het
verantwoord is daarvoor nieuw leven
te vernietigen, kan een arts niet
krachtens zijn vakgeleerdheid beter
beoordelen dan een ander.
Vandaar, dat een deel van ons volk
de beslissing wil laten aan de vrouw;
zij is immers belanghebbend en
wordt geacht haar eigen situatie het
best te kennen. Heeft zij behoefte
aan advies, dan kan zij daar zelf om
vragen.
Maar hier is dan ook het woord „ge
loof" gevallen. Geloof en niet al
leen christelijk geloof geeft een
eigen zienswijze die zich onttrekt aan
het wetenschappelijk dispuut Wijs
heid of dwaasheid, de arts, die in de
onaantastbare waarde van dit prille
leven gelooft, verwerpt abortus als
geneeswijze. Bijgevolg verwijst hij de
vrouw, die erom vraagt, ook niet naar
een collega, die er anders over denkt,
want zodoende zou hij evenzeer dit
leven prijs geven aan vernietiging.
Voorstanders van vrije abortus be
grijpen dit slecht, wanneer ze zeggen
„het is uw goed recht zelf tegen abor
tus te zijn, maar.want in de
allerlaatste plaats gaat het deze arts
om zijn eigen goed recht. Het gaat
om het recht van de ongeborene en
indirect toch ook van diens moeder.
Tegen deze arts zou je evengoed
kunnen zeggen „het is uw goed recht
zelf tegen martelingen te zijn,
maar.wat gelukkig niemand
zegt.
Zo staan de zaken. Waren er vroeger
artsen, die bewust gevangenisstraf
riskeerden met het afbreken van een
zwangerschap, nu zijn andere artsen
bereid straks de gevangenis in te
gaan, omdat ze ook legale abortus
radicaal zullen saboteren door zelfs
iedere verwijzing naar een kliniek te
weigeren. Weliswaar zal die sabotage
weinig uithalen, want een school
meisje weet nog wel de NVSH te
vinden; reden te meer het geweten
van tegenstanders niet te bezwaren
met verwijsplicht.
Van alle methoden om de kwaal van
ongewenste zwangerschap te behan
delen, is vruchtafdrijving er slechts
één en wel een dubieuze. Andere
methoden zijn bv. gesprekstherapie,
relatieverbetering, maatschappelij
ke zorg, eventueel adoptie, en pre
ventief: opvoeding en voorlichting
met wetenschappelijk onderzoek
naar de oorzaken van de kwaal. Niet
iedereen ziet heil in abortus, ook niet
iedere arts.
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De Nederlandse wegvervoerders zijn diep teleur
gesteld over het feit dat de Duitse staatssecretaris van verkeer
begin deze week tegenover zijn Nederlandse collega Van Huiten
heeft geweigerd de Nederlandse wegvervoerders extra ritmachti-
gingen te verstrekken. Zowel de wegvervoersorganisaties als het
Nederlandse ministerie van verkeer en waterstaat vrezen, dat de
handel tussen Nederland en Duitsland in de komende zomer
maanden ernstig zal worden gestagneerd.
In de Tweede Kamer werd gisteren
door het VVD-Kamerlid mevrouw
Smit-Kroes een motie ingediend,
waarin eveneens verontrusting wordt
uitgesproken.
De Nederlandse wegvervoerders
vrezen dit jaar een ernstig tekort aan
rit-vergunningen, omdat cr dit jaar
veel meer ritten plaatsvinden dan
vorig jaar, en het aantal vergunnin
gen wordt vastgesteld aan de hand
van het jaar daarvoor gereden aantal
ritten. Het KVP-Kamerlid Van Zeil
schatte gisteren in de Tweede Ka
mer, dat de wegvervoerders in de
maanden tot oktober behoefte heb
ben aan 58.000 ritvergunningen voor
Duitsland per vier weken, terwijl er
maar 45.000 per vier weken beschik
baar zijn.
Nieuw akkoord
Voor het vrachtvervoer op en door
Turkije heeft het Nederlandse minis
terie van verkeer en waterstaat een
nieuw wegvervoer-akkoord afgeslo
ten met de Turkse overheid. Dat ak
koord houdt in dat bij de in novem
ber in Turkije ingevoerde doorvoer-
belasting Nederlandse wagens
slechts het lagere tarief moeten beta
len. Zij betalen per vervoerde ton
gewicht en per kilometer op Turks
grondgebied ongeveer vier cent. Dat
is iets meer dan de helft van wat
landen zonder een dergelijk vervoers-
skkoord betalen. Het akkoord wordt
binnenkort ter goedkeuring aan het
parlement voorgelegd.
BRUSSEL (UPI, AP. Reuter) De
negen landen van de Europese Ge
meenschap zijn het gisteren eens ge
worden over het totale bedrag aan
hulp voor tien Middellandse Zee sta
ten. Onenigheid bleef er echter over
de verdeling van het bedrag.
De onenigheid spitste zich toe over
het bedrag dat Griekenland en Tur
kije zouden moeten krijgen. De Fran
se regering was van mening dat meer
geld naar Griekenland zou moeten
gaan dan naar Turkije. Volgens ande
re voorstellen zou Turkije meer moe
ten ontvangen, omdat het land armer
is en dichter bevolkt. Ondanks harde
onderhandelingen konden de
standpunten niet dichter bij elkaar
worden gebracht.
De Britse onderminister Roy Hat-
tersley liet weten dat de onderhande
lingen over de toetreding van Grie
kenland tot de Europese Ge
meenschap door de voortdurende on
enigheid aanzienlijk vertraagd zullen
worden. Aanvankelijk verwachtte
men, dat deze onderhandelingen de
ze zomer zouden kunnen beginnen.
De steun aan Griekenland is gericht
op de verbetering van de voedselpro-
duktie in dit land met het oog op de
toekomstige toetreding tot de Euro
pese Gemeenschap.
Daarom mag de overheid geen partij
kiezen zomin als zij dat pleegt te
doen in andere strijdvragen, die zich
binnen de medische wereld voor
doen. Legalisatie is partijkeuze,
straffen ook. Medische handelingen
worden niet gelegaliseerd en zelden
bestraft; waar een arts in geweten
meent te moeten ingrijpen, komt
doorgaans geen overheid tussen
beide.
Geen recht
Legalisatie zou neerkomen op een
uitdrukkelijke erkenning van de
rechtvaardigingsgrond „nood breekt
wet". De vraag, die ons volk geschei
den houdt, is echter, of bij zwan
gerschap van een gezonde vrouw dit
beginsel ooit mag gelden. Zegt de
overheid als wetgever hierop „Ja",
dan ontstaat juridisch in noodsitua
ties een r e c h t op abortus. En het
kwalijke is. dat degene, die bij dit
recht geacht wordt belang te hebben
een ander is dan degene, die geacht
wordt het te doen. Het recht van de
vrouw op abortus komt logischerwijs
voor artsen neer op abortus-
plicht. Vergeten we niet, dat wie
zich aan zo'n plicht zou onttrekken,
veel meer kans loopt voor de rechter
te worden gedaagd dan aborteurs
ooit hebben gelopen onder de oude
wet. De vrouw is immers getuige van
dokters doen en laten; krijgt zij haar
zin, dan zal ze geen aanklacht indie
nen, maar krijgt ze straks haar wet
tig erkende zin n i e t, dan zou zij
best schadevergoeding kunnen
eisen.
Dit bezwaar verdwijnt niet door in
voeging van een gewetensbe
zwaarclausule, die principiële te
genstanders in een uitzonderingspo
sitie plaatst. Niet alleen gaat dat
allicht ten koste van hun carrière of
promotie, maar bovendien zouden
alleen „weigeraars van den beginne"
vrijuit gaan. De aankomende assis
tent, die zich aanvankelijk bereid
verklaart aan abortus mee te wer
ken, maar in de praktijk zich zijn
bezwaren bewust wordt, zou
contractbreuk plegen, als hij het niet
meer doet. Meer en meer zouden
hoofden van gynaecologische afde
lingen hun medewerkers van te vo
ren een schriftelijke bereidverkla
ring ter tekening voorleggen; uit
pragmatisch oogpunt te begrijpen
maar in wezen een immorele zaak.
Toekomstige gewetensbeslissingen
kunnen nooit voorwerp zijn van
contract.
Proefproces
Vóór legalisatie zou alleen nog plei
ten het motief rechtszekerheid. De
arts, die te goeder trouw aborteert,
wil een garantie tegen strafvervol
ging. Ook hiervoor is evenwel geen
wetswijziging nodig. Een proefpro
ces volstaat. Eén enkele arts zou in
een voorbeeldig geval een keer moe
ten worden vervolgd en dat proces
zou worden doorgevoerd tot voor de
Hoge Raad. Is eenmaal in hoogste
instantie ontslag van rechtsvervol
ging uitgesproken en bekrachtigd,
dan blijft voor de toekomst vervol
ging achterwege.
Geen straf dus. Hiertegen komt de
andere partij in het geweer, niet uit
wraakzucht of onbegrip voor werke
lijke nood, maar vanuit het alles
overheersende respectabele motief:
bescherming van het ongeboren
kind. Een loodzwaar argument, dat
toch afstuit op de oude rechtsregel:
geen straf zonder schuld. Wie doet
wat hij in geweten meent te moeten
doen, kan zich vergissen maar ver
dient geen straf. Evenmin zou deze
straf kunnen strekken tot heropvr e-
ding. want de kans, dat de arts na
het uitzitten ervan met andere ge
dachten uit de gevangenis komt.
lijkt praktisch nihil. Wie ten slotte
toch meent, dat het doel, redden van
kinderlevens, het middel van de
straf heiligt, moet zich in alle eerlijk
heid afvragen, in hoeverre dat doel
met dit middel is gediend.
Hoe groot is de kans. dat abortus
toch gebeurt? Zeker, diefstallen ge
beuren ook iedere dag. maar de ver
houding tussen motief en risico ligt
daar wel anders. De eeuwen door
hebben vrouwen veel zwaardere risi
co's dan gevangenisstraf genomen
om een zwangerschap te beëindigen,
tot zelfmoord toe. De arts, die zelf
geen betere uitweg voor zijn patiënt
ziet dan abortus, kan menen door
een weigering twee levens op het
spel te zetten. Terecht klonk op de
hoorzitting van de kant der Leidse
theologische faculteit: „Straffen we
dan niet de verkeerde?" Het gaat
niet aan „Abortus mag niet"
voetstoots te vertalen in „de arts
mag niet aborteren en, als hij het
toch doet, verdient hij straf".
Geen wreker
Er zit niets anders op: tegenstanders
van vruchtafdrijving moeten zelf het
alternatief bieden door werkelijk
hun zusters en broeders hoeder en
niet wreker te zijn. Gebeurt abortus
toch, laat het dan maar openlijk
gebeuren om christenen dagelijks er
aan te herinneren, dat ze hun plicht
niet kunnen afschuiven op de sterke
arm van politie en Justitie.
Intussen ligt daar ook het confessio
nele ontwerp, dat de arts wil dwin
gen zich te verantwoorden na ver
plicht beraad met een overleggroep.
In de grondgedachten kan ik mij
zeer wel vinden, maar principieel en
juridisch blijven er bezwaren. Feite
lijk introduceert dit voorstel het
„Neen tenzij.als een soort stan-
daardmoraal, waar gewetens ter lin
ker en ter rechter zijde moeite mee
zullen houden. Daarbij gaat het nog
uit van het aloude, wereldwijd ver
breide idee, dat strafwet en straf
rechtspleging de zeden maken. Tot
op zekere hoogte mag dit opgaan,
maar dan toch tot op zeer geringe
hoogte voor academici met een vrij
beroep en persoonlijke erecode: de
artsenstand, die in het algemeen al
lergisch is voor overheidsbevoog-
ding.
Anderzijds zou wel de wettelijke in
stelling van overleggroepen een wel
kome aanzet vormen voor zowel de
organisatie van andere hulp dan
abortus als: systematisch onderzoek
naar de diepere oorzaak van de
nood. Die groepen moeten er dan
ook komen en kunnen basis vinden
in een wet, maar het lijkt mij reëler
aan directies van klinieken over te
laten, of zij het overleg verplicht
willen stellen.
Handhaven van de Juridische on
grijpbaarheid van artsen, die aborte
ren, betekent dus geenszins berusten
in de toestand van nu. De toepassing
van deze omstreden geneeswijze
(waar niemand echt gelukkig mee is)
kan en moet worden teruggedrongen
zonder straf.
Mevrouw Vos-de Wael is een rooms-
katholiek jurist te Utrecht. Zij is te
gen de in Nederland gegroeide abor
tuspraktijk, maar het lijkt haar wijzer
de strijd tegen die praktijk op een
ander front te voeren dan door middel
van het strafrecht. Als bijdrage aan de
op het ogenblik gevoerde politieke dis
cussie over dit vraagstuk, publiceren
wij dit juridisch betoog.
Van een verslaggever
DEN HAAG De Industriebond
NVV heeft de Europese Metaalbe-
drijfsbond gevraagd uit te spreken
dat de Franse vakbeweging en in het
algemeen de Europese vakbeweging
geen medewerking moet verlenen
aan het bouwen van kernreactorva
ten. Dit heeft de heer W. A. Wamstee-
ker, bondsbestuurder van de indus
triebond NW meegedeeld.
De Europese metaalbedrijfsbond
komt volgende week dinsdag in
Brussel bijeen. Deze Europese bond
is een samenwerkingsorgaan van
metaalbedrijfsbonden. waartoe,
voordat hij in de Industriebond NW
werd opgenomen, ook de metaalbe
drijfsbond NVV behoorde. De heer
Wamsteeker zei nog dat het verzoek
van de industriebond NVV aan de
Europese metaalbedrijfsbond in fei
te neerkomt op het uitspreken van
een boycot.
Bij de Europese metaalbedrijfsbond
zijn onder meer aangesloten de „con
federation fran^aise de Travailleurs
en de „force ouvrière". Volgens de
heer Wamsteeker is de organisatie
graad in Frankrijk over het alge
meen laag, maar. in de metaalindus
trie vooral, heeft de CFDT daar het
merendeel van haar leden.
Hel met opheffing bedreigde opera-gezelschap Forum uit Enschede heeft gistermiddag een petitie overhandigd aan dr. A.
Vondeling, voorzitter van de Tweede Kamer en aan minister Van Doorn (CRM). In de petitie vraagt Forum om steun voor
het behoud van opera-voorzieningen in Oost- en Noord-Nederland.
ROTONDE HOUTRUST
Houtrustweg 108 - Den Haag
WOENSDAG 2 JUNI - 20 30 UUR
Dirigent: Burton Greene
B. Greene: Manifesto for Angels
Tekst: Vincent Gaeta
Toegangsprijs 7.50; CJP 3.-.
Maandag 14 en woensdag 16 juni vangen nieuwe cursussen aan voor het
opleidende voor het associatie-examen DECEMBER 1976
Voor deze snelle cursus komen slechts zij in aanmerking, die behoorlijk
intelligent zijn en over veel werklust en doorzettingsvermogen beschikken.
Een boekhoudkundige vooropleiding is niet noodzakelijk.
Inlichtingen, prospectus en Inschrijving maandag t/m vrijdag van 95 en van
79 uur aan ons lesgebouw
SWEELINCKPLEIN 46 TEL. 469722*
In 1975 slaagden bij ons 2109 leerlingen, n.l. 1257 voor P.O. 437 voor MBA..
381 voor S.P.D. en 34 voor Acc A/C. Elke cursist ontvangt het jaarlijkse boekje
met namen en adressen van onze geslaagde cursisten.
VRIJDAG 4 JUNI - 20.30 UUR
Dirigent: Richard Pittman
Amerikaanse avant-garde ensemblemuziek
Schwantner Custer Ivos - Perera
Toegangsprijs: t 10.-; CJP 5.-.
Kassaverkoop op werkdagen aan de Houtrusthallen
van 9-12.30 uur en van 13.30-17 uur. alsmede op de
avond van de voorstelling vanaf 19.30 uur (telefoon
070-453257).
INLICHTINGEN
over de aantrekkelijke
advertentie tarieven van
worden u gaarne verstrekt
TEL.
020-913456
Toestel 743
Het bestuur van de
Vereniging der Christelijke School
van Zoetermeer
vraagt per 1 augustus 1976 voor full-time een
typiste/
administratieve kracht
voor de centrale administratie.
Wi| zoeken iemand die:
in hel bezit is van het mavo- en type diploma;
enige ervaring op het administratieve vlak heeft
opgedaan.
ongeveer 18 8 21 jaar Is.
bereid is in teamverband samen te werken.
de Protestants Christelijke levensovertuiging is
toegedaan.
Uitvoerige sollicitaties te richten aan het bestuur van da
vereniging, Postbus 113 te Zoetermeer.
Ochtendblad ,*i ROUW zoekt voor de vakantieperio-
de tijdelijke
Aanmelden schriftelijk of telefonisch met vermelding
van naam, adres, woonplaats, telefoon en de perio
de waarin men beschikbaar is bij
TROUW/KWARTET B.V.
PARKSTRAAT 22,
DEN HAAG
teltfoonnr. 070-469445
