Regering wil meer geld
aan grote steden geven
Pakje smaak
met filter.
Pakje
Caballero filter.
itAmuÊ
Onbezorgde gorilla-commune in Apeldoorn
Protesten tegen kernorder
Wetsontwerp valt goed
bij wethouders steden
anders dan andere.
Premier Arron bij de Koningin
Tekorten bij stadsvernieuwing voortaan uit rijkskas
Terlouw geeft
commissie tip
over schenking
Voor rijden onder
invloed ontzegging
rijbewijs en boete
1 Kunstgebitten
Misschien verantwoord, omdat uitsterven dreigt"
Wereldprimeur
in Berg en Bos
tf-fv v nrWJP
DINSDAG 1 JUNI 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 3
ADVERTENTIE
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De regering wil de grote steden meer geld geven voor de stadsvernieuwing, en dat
geld al in een vroeg stadium toezeggen. Buiten de al geldende rijksbijdragen kunnen de gemeentes
namelijk voortaan ook alle bedragen die ze tekortkomen voor hun stadsvernieuwingsactiviteiten
uit de rijkskas tegemoet zien. Het geld zal niet altijd achteraf gegeven worden, het kan ook in de
vorm van voorschotten of werkkapitaal verschaft worden.
Dit staat in het ontwerp van wet op
de stadsvernieuwing, dat gisteren
aan de Tweede Kamer is aangebo
den. De saldoregeling zal in een alge
mene maatregel van bestuur worden
uitgewerkt.
Dat de regeling met name zal gelden
voor de grote steden heeft staatsse
cretaris Schaefer de laatste tyd bij
Lockheed-affaire
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Dr. J. Terlouw,
fractievoorzitter van D'66 in de
Tweede Kamer, heeft de commissie-
Donner ervan op de hoogte gsteld
dat een onbekende omstreeks 1970
250.000 Engelse ponden heeft ge
schonken aan het Wereldnatuur-
fonds en dat prins Bernhard nauw
betrokken zou zijn geweest bij deze
schenking.
De heer Terlouw bevestigde ons dat
hij deze informatie heeft gekregen
van een Brits zoöloog, wiens naam
hij niet wil noemen. Het Engelse
ochtendblad Daily Mirror kwam gis
teren met het bericht dat de zoöloog
de krant had verteld, dat iemand,
wiens naam niet mocht worden be
kend gemaakt, in 1970 op het punt
stond het Wereldnatuurfonds
500.000 Engelse ponden te schenken.
De zoöloog zou de zaak toen hebben
besproken met prins Bernhard (pre
sident van het Wereldnatuurfonds)
die hem zou hebben gezegd dat het
ging om 400.000 Engelse ponden. De
prins noemde de schenking een „de
licate kwestie", die in de publiciteit
..zeer diplomatiek" moest worden
behandeld, omdat de prins de gever
niet in verlegenheid wilde brengen.
Volgens de Daily Mirror heeft de
Britse bankier Ernest Kleinwort, ge
machtigde van de Engelse afdeling
van het Wereldnatuurfonds, de
krant echter verklaard dat het geld
niet van de Lockheed-
vliegtuigenfabrieken of van prins
Bernhard kwam. Dr. Terlouw beves
tigde gisteren dat hij de commissie-
Donner, die de eventuele betrokken
heid van prins Bernhard bij de steek
penningenaffaire ondereoekt, over
de schenking heeft geïnformeerd.
Hij wilde op grond van een afspraak
met de Engelse zoöloog het verhaal
echter niet verduidelijken. Mr. J.
Kist, woordvoerder van de commis-
sie-Donner, was gisteravond voor
commentaar onbereikbaar.
Van een verslaggever
AMSTERDAM De Amsterdamse
politierechter, mr. F. H. van Gijn,
heeft de Amsterdamse wethouder C.
H. de C. wegens het besturen van een
auto onder invloed van alcohol ver
oordeeld tot een voorwaardelijke ge
vangenisstraf van veertien dagen,
een boete van 2500 gulden en negen
maanden ontzegging van de rijbe
voegdheid, waarvan vier maanden
voorwaardelijk. De officier van justi
tie, mr. L. van den Berge, had dezef-
de straf geëist met uitzondering van
de ontzegging, die zij geheel onvoor-
voorwaardelljk had willen zien.
De wethouder werd op 3 februari
aangehouden nadat hij op een afrit
van de Nieuwe Leeuwarderweg in
Amsterdam-Noord met zijn auto was
geslipt en tegen de vangrail was ge
botst. Een anderhalf uur later geno
men bloedproef wees uit, dat het
promillage 1,93 bedroeg.
De C. zei dat hij was geschrokken
van een automobilist die hem geen
voorrang zou hebben verleend. De
officier vroeg zich af of de betrokken
auto verdachte niet eerder zou zijn
opgevallen zonder gebruik van alco
hol. De wethouder had volgens zijn
eigen verklaring drie of vier borrels
en een glas bier gedronken. Het hoge
alcoholgehalte schreef hij toe aan
het feit, dat hij 's avonds niet had
gegeten. De officier meende, dat ie
mand die zijn verantwoordelijkhe
den kent het zo ver niet mag laten
komen.
ADVERTENTIE
Goed bericht voor de bezitters van
O«nlofli - een aangenaam en hygiënisch
poeder - brengt uitkomst voor alle los
zittende ol losrakende kunstgebitten. Een
weinig Oentofix, s morgens op de plaat ge
strooid. houdt Uw gebit de gehele dag.
onder alle omstandigheden, vast en zeker
op zijn plaats. 8i| apotheken en drogiste
rijen.
herhaling duidelijk gemaakt. Ook in
de memorie van toelichting by het
wetsontwerp wordt dit nog eens ge
steld: „in de steden, de grote steden
vooral, zijn de problemen ernstiger en
klemt de noodzaak meer dan elders
om tot een oplossing te geraken".
Om als gemeente alle tekorten ver
goed te krijgen moet het Ryk eerst
akkoord zijn gegaan met een besluit
van de betrokken gemeenteraad om
een bepaalde wyk aan te wyzen tot
stadsvernieuwingsgebied. Is zo'n ge
bied eenmaal aangewezen, dan krijgt
het gemeentebestuur een poot aan
tal mogelijkheden om onwillige huis
eigenaren en bewoners tot medewer
king te bewegen. Van die mogelijkhe
den was het merendeel overigens of
wel al beschikbaar ofwel via afzon
derlijke wetsontwerpen in parlemen
taire behandeling.
Nieuw is echter een uitbreiding van
het zogenaamde voorkeursrecht voor
gemeenten bij aankoop van gronden
in stadsvernieuwingsgebieden. Dat
recht geldt nu voor alle gronden in
dat gebied. Volgens een eerder inge
diend wetsontwerp zou het alleen gel
den voor gronden met bepaalde be
stemming.
Verplichte keuze
Nieuw is ook dat alle huiseigenaren
in de aangewezen gebieden straks
staan voor een drieledige keuze, zoals
staatssecretaris Schaefer het giste
ren bij de presentatie van zijn wets
ontwerp formuleerde: ze kunnen het
pand zelf vernieuwen, ze kunnen dat
door de gemeente laten doen op hun
kosten, of ze moeten verplicht een
aanbod tot koop aan de gemeente
doen.
De regeling die gemeentebesturen de
bevoegdheid geeft eigenaren van wo
ningen te dwingen tot verbetering
krijgt dan ook aan aanvulling: in de
vernieuwingsgebieden kunnen ver
dergaande eisen aan de verbetering
worden gesteld. Verder worden de
mogelijkheden tot onteigening in een
vernieuwingsgebied verruimd. Hier is
niet, zoals elders, nodig dat er eerst
een verklaring bij de wet is, dat het
algemeen nut onteigening vordert.
Om in een aangewezen vernieu
wingsgebied aan de slag te kunnen,
moeten de werkzaamheden na die
aanwijzing nog nader door de ge
meenteraad worden uitgewerkt. Dat
gebeurt door het opstellen van een
verbeteringsplan of een herinde
lingsplan. Van deze twee gaat het
herindelingsplan het verst: het
wordt gebruikt als er sprake is van
ingrijpende veranderingen-zoals re
constructie en sanering.
Los van de aanwijzing tot vernieu
wingsgebied kan de gemeenteraad
ook een zogenaamde milieu
verordening vaststellen. Dit is be
doeld als beschermende maatregel
en is erop gericht stadswijken niet
verder te laten vervallen. In de
verordening staan voorschriften
over het bouwen en verbouwen van
panden, en over het gebruik ervan.
Bij het hele proces van stadsvernieu
wing is volgens het wetsontwerp de
inspraak van alle betrokkenen be
langrijk. Vanaf het begin, als burge
meester en wethouders een aanwij
zing tot vernieuwingsgebied overwe
gen, kunnen wijkbewoners, bedrij
ven en middenstanders zich uitspre
ken over de plannen. Hun meningen
worden vervat in een rapport dat
gedurende de hele verdere procedure
„meeloopt".
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De fracties in de Tweede Kamer hebben verdeeld
gereageerd op het wetsontwerp stadsvernieuwihg. Het Kamerlid
De Beer namens de WD-fractie kraakt het wetsontwerp op vele
punten, maar de PvdA-fractie is verheugd over de inhoud ervan.
De wethouders van stadsontwikkeling van de drie grote gemeen
ten zijn verheugd nu in een allesomvattend kader mogelijkheden
te krijgen om de noodzakelijke vernieuwing van de oude wijken
daadwerkelijk te gaan aanpakken.
De heer De Beer vindt dat de voorge
stelde procedures alleen maar plezie
rig zijn voor juristen. „De gewone
burger ziet door de bomen het bos
niet meer". De uitbreiding van de
mogelijkheid om tot onteigening over
te gaan en het voorkeursrecht vindt
de heer De Beer „dubbelop". „Het
lykt alleen maar bedoeld om het par
ticulier eigendom voor een prikje in
handen van de overheid te spelen".
De PvdA vindt dat de voorgestelde
regeling waarborgt dat „op even
wichtige wyze de belangen van bewo
ners. eigenaren en bedrijven gewogen
zullen worden", en is blij dat in de
memorie van- toelichting wordt ge
zegd dat de grote steden prioriteit
krygen. Men meent dat de gemeen
ten nu instrumenten krygen „om
daadwerkelijk een stuk vernieuwing
te kunnen afdwingen".
Zekerheid
De Haagse wethouder drs Hardon is
vooral erg verheugd over het feit dat
de gemeenten in een veel eerder sta
dium dan nu zekerheid krygen over
de financiële rijksbijdragen. „Je weet
dan al meteen dat je de komende
jaren financieel uit de voeten kan".
Verder is hy bijzonder blij dat de
verantwoordelijkheid voor de daad
werkelijke uitvoering van de
stadsvernieuwing bij de gemeente
blijft, en niet by het Rijk komt te
liggen. „Dat laatste zou onaan
vaardbaar geweest zijn".
Het Amsterdamse gemeentebestuur
staat het meest kritisch tegenover
het wetsontwerp- Wethouder De
Cloe vindt, dat er onvoldoende ze
kerheden zijn ingebouwd om de ge
meentelijke autonomie op het punt
van de stadsvernieuwing overeind te
houden.
Hij verwacht dat Amsterdam, vooral
omdat dit gemeentebestuur vooraf
niets is gevraagd om èen inbreng bij
de totstandkoming van het wets
ontwerp. alsnog zal proberen waar
borgen te verkrijgen, dat de gemeen
te een eigen ruimtelijke ordenings-
en stadsvernieuwingsbeleid kan
voeren.
Dat is ook zijn collega Van der Ploeg
van Rotterdam, die hoopt dat het
parlement het ontwerp snel zal be
handelen, zodat de gemeenten er
mee uit de voeten kunnen. „Niet dat
we dan helemaal uit de narigheid
zijn. maar het is wel beter dan tot nu
toe."
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT „Waarom protesteerden zoveel Nederlanders tegen de kernreactoren voor Zuid-
Afrika?" Onder deze kop zal vandaag en anders woensdag in het Franse dagblad Le Monde een
grote advertentie verschijnen van vier Nederlandse organisaties, die zich fel verzetten tegen de
Zuidafrikaanse apartheidspolitiek.
In de advertentie, die is ondertekend
door het Angola-comité, de Anti-
Apartheidsbeweging Nederland
(AABN), de Boycot Outspan Actie
(BOA) en de werkgroep Kairos, wordt
uiteengezet, waarom er in Nederland
zoveel verzet is gerezen tegen Neder
landse deelname aan levering van
kernenergiecentrales voor Zuid-
Afrika.
Oorspronkelijk was het de bedoeling.
De Surinaamse minister-president Arron, die op het ogenblik in Nederland is, werd gistermiddag in Nederfandse™Sdagbladen^Mude1!!
audiëntie ontvangen door koningin Juliana op Paleis Huis ten Bosch. plaatsen. De campagne, gericht te
gen de Zuidafrikaanse kernorder, zou
woensdag beginnen in de och
tendbladen, maar door de ontwikke
lingen in het afgelopen weekeinde,
waarbij bekend werd. dat de order
naar Frankrijk ging, besloot men het
reeds binnengekomen geld te beste
den aan een tekst in de advertentie
kolommen van Le Monde.
In de advertentie worden alle organi
saties genoemd die zich tegen Neder
landse deelneming aan het project
uitspraken.
Was het protest zo massaal? Omdat
door Jac. Lelsz
APELDOORN In de weergaloos mooie tuin van Berg en Bos te Apeldoorn leeft
een onbezorde gorilla-,.commune". Dat hier sprake is van een wereldprimeur
interesseert hen niet. Acht gorilla's dartelen er rond alsof ze zich in de binnenlan
den van centraal Afrika bevinden. „Wat hier gebeurt is van historische beteke
nis", zei de bioloog-auteur dr Dick Hillenius toen hij gisteren deze uitbreiding van
het vijf jaar draaiende Apenheul opende.
De gorilla's worden met
uitsterven bedreigd. Ze beho
ren zelfs tot de meest bedreig
de diersoorten ter wereld.
Maar juist vanwege die drei
ging achtte Hillenius een in
stelling als Apenheul wellicht
toch verantwoord. Een deel
van de gorilla's komt uit het
wild. En dat onder meer was
voor hem reden om te aarze
len of hij aan dit project zijn
medewerking wel zou kunnen
verlenen. Na alles gezien te
hebben, denkt hij dat nergens
zoveel ruimte (en zo'n goede
accommodatie) voor de goril
la's beschikbaar is.
Er wordt met apen nogal wat
gesold. Geschat wordt dat in
Nederland enige duizenden
gezinnen er een aap op na
houden. Men noemt ze „huis-
apen". Het is een apensoort,
die officieel niet bestaat.
Door een slordig dieet of een
te benauwde huisvestingster-
ven tal van apen. Ook worden
er vele geestelijk zowel als
lichamelijk misvormd. Apen
heul in Apeldoorn heeft één
misvormde aap. een ex
huisaap, in de wolapen-groep
opgenomen. Hij heet ..Krom
me". Hoewel hij al jaren in de
wolapen-groep van „Apen
heul" functioneert, bekleedt
hij nog steeds een zeer lage
plaats in de sociale rangorde.
Nobelprijswinnaar dr Konrad
Lorenz. ethnoloog. heeft ge
zegd: „Het houden van een in
gevangenschap geïsoleerde
aap is gevaarlijk, stom, sme
rig en wreed". Het kwaad
nam zulke ernstige vormen
aan dat in Nederland de
Stichting Apenopvang-
centrum, gevestigd te Biltho-
ven, werd opgericht.
Experiment
De man die met veel enthou
siasme „Apenheul" leidt, fi
nancieel voor eigen rekening,
zij het met volledige mede
werking van de gemeente
Apeldoorn die hem acht hec
tare van Berg en Bos in huur
gaf. is Wim Mager. Hij begon
vijf jaar geleden, geïnspireerd
door Leonard Williams,
schrijver van het boek „Man
and monkey", het experiment
met enige soorten Zuidameri-
kaanse apen zoals wolapen.
slingeraapjes en dwergapen.
De bezoekers worden in staat
gesteld direct contact met de
dieren te hebben.
Intussen zijn al verscheidene
apen-jongen geboren, en dat
is vooral voor wolapen nogal
zeldzaam. Aanvankelijk was
„Apenheul", opgezet als een
aanmerkelijk veelzijdiger
sanctuarium. Mager dacht
dat de gorilla's, de grootste
mensapen, uitstekend zouden
passen in het geheel. Ook zij
leven in groepen van vijf tot
25. hebben een sterke familie
band. leven sociaal en hebben
een leider.
Twijfels
Aanvankelijk waren er. naast
enthousiasme bij deskundi-
gen, nogal wat twijfels over
het toevoegen van gorilla's
aan „Apenheul". Hillenius
had deze ook. Nu vindt hij dat
het een positieve bijdrage
kan leveren tot in
standhouden van deze soort,
mits de condities ver
antwoord zijn. zoals in Apel-
doorns Berg en Bos. Overi
gens is er bij de dierentuinen
een tendens om tot speciali
satie te komen. Er ontstaat
langzaamaan een nieuw type
dierentuin. Dat komt neer op
meer aandacht voor minder
soorten.
In het uitgebreide Berg en
Bos vervullen enkele hecta
ren de rol van „oerwoud" voor
de gorilla's. Zij leven op een
groen eiland (waarvan een
stuk of twaalf van de mooiste
loofbomen zullen worden be
schermd. dit ter geruststel
ling gezegd), met daaromheen
een wandelpad. Van daaraf
kunnen de bezoekers het ge
drag van deze grappige apen
heel goed volgen.
Zorgeloos
Hun leven is tamelijk zorge
loos. In hoofdzaak bestaat
het uit slapen, eten en vooral
spelen. Tot en met een soort
„tikkertje". De leeftijden van
de gorilla's variëren van twee
tot zes- en een- half jaar. Er
zijn twee mannetjes en zes
vrouwtjes.
„Vanuit zoölogisch oogpunt
betekent de uitbreiding van
„Apenheul" een revolutie op
het gebied van het huisvesten
van groepsdieren. In educa
tief/recreatief opzicht is het
voor Nederland een grote
aanwinst, vindt de heer
Mager.
HM
men betrokkenheid bij dit project
ziet als directe steun aan de afschu
welijke apartheidspolitiek, die nog
steeds wordt verscherpt. Omdat de
blanke minderheidsregering in Zuid-
Afrika zijn macht met kernwapens
wil versterken, zoals premier Vorster
heeft verklaard en omdat nimmer
zekerheid te krijgen is. dat daarbij te
bouwen kernreactoren geen rol zui
len spelen. „En tot slot: „omdat
kernwapens in handen van Vorster
een ernstige bedreiging vormen voor
de vrede in politiek labiel Zuidelijk
Afrika en daarmee voor de vrede in
de wereld".
De organisaties willen met deze ad
vertentie de publieke meningsvor
ming in Frankrijk op gang brengen
„Wij zijn zeer verheugd, dat thans in
Frankrijk stemmen worden gehoord,
die „neen" zeggen tegen een Franse
betrokkenheid", aldus de adver
tentie.
Inmiddels heeft de Franse regering
in binnen- en buitenland een storm
van kritiek te verduren gekregen
vanwege de aanvaarding van de
Zuidafrikaanse kernorder. Zo liet Le
Monde weten dat „de Franse hou
ding betreurenswaardig is en vooral
die van de president die in zijn ver
kiezingscampagne zei een liberale
buitenlandse politiek te gaan voe
ren."
De Oegandese president en voorzit
ter van de Organisatie voor Afn
kaanse Eenheid, Idi Amin heeft de
Franse stap een „dolkstoot in de rug
van Afrika" eenoemd.
Het Franse ministerie van buiten
landse zaken heeft zich gehaast te
verklaren dat het „hier om een zui
ver commerciële zaak gaat en dat de
apparatuur die het Franse consorti
um gaat leveren, niet kan worden
gebruikt voor de produktie van
kernwapens." Gezegd werd dat de
twee bestelde reactoren alleen ge
bruikt kunnen worden voor het op
wekken van elektriciteit en dat zij
zich slecht lenen voor gebruik voor
de produktie van plutonium van mi
litaire kwaliteit. Bovendien ge
schiedt de levering onder garantie
van een vreedzaam gebruik, onder
toezicht van het internationale bu
reau voor kernenergie in Wenen. ,v
