Andersdenkenden lachen,
maar voorzichtig
Plannen van het
racismeprogram
Wereldraad studeert verder op
maatschappij van de toekomst
Vandaag
Christenen in de Sowjet-Unie (1)
ffl
Onze adressen:
Potter op bezoek
bij bondskanselier
VOORBIJGANGERS
DINSDAG 1 JUNI 1976
KERK/BINNENLAND
TROUW/KWARTET 2
*V'
J.-'-
„Mijn moeder was een goede
vriendin van Lenin. Ik ben he
lemaal volgens de revolutio
naire principes opgevoed,
maar ik ben erg teleurgesteld.
En samen met mij een grote
groep jonge intellectuelen."
Dit zegt Lev Regelson, een na
tuurkundige van gedeeltelijk
joodse afkomst, die na zijn
overstap tot de orthodoxe
kerk zijn baan kwijtraakte en
nu in een „vrije academie"
zijn werk als fysicus voortzet.
Regelson is representatief
voor een belangrijk deel van
de Russische intelligentsia.
De Russische revolutie is dit jaar 57
Jaar oud. Al die tijd heeft er een nu
eens hevige dan weer een wat zwak
kere campagne tegen de godsdienst
gewoed. Voor de oorlog had dat tot
gevolg dat de kerk zowat on
zichtbaar was geworden. Daarna is
de kerk teruggekeerd binnen het
Onze redacteur Aldert Schipper heeft van een toeris
tische reis door de Sowjet-Unie gebruik gemaakt om
een Indruk te krijgen van het kerkelijk leven in dat
land.
De Sowjet-Unie Is nogal groot en de omstandighe
den zijn lang niet overal eender. Daarom zullen de
komende reportages niet meer dan een hap en een
snap zijn uit de verhouding tussen kerk en staat in de
Sowjet-Unie.
De grote kerkgemeenschap In de Sowjet-Unie is de
Russisch orthodoxe kerk met z'n twintig tot dertig
miljoen leden. Aan het hoofd van deze kerk staat
patriarch Plmen van Moskou en geheel Rusland. De
kerk telt 76 bisdommen, die geleid worden door 13
metropolieten, 27 aartsbisschoppen en 35
bisschoppen. Naast de orthodoxe traditie kent de
Sowjet-Unie ook nog een protestantse traditie.
Onder de protestanten nemen de baptisten de meest
vooraanstaande plaats In. De lastigste periode voor
de unie van baptisten schijnt voorbij te zijn. Ernstige
problemen heeft echter de niet officieel erkende
groep baptisten- en pinkstergemeenten, een hetero
geen gezelschap, dat meestal met de naam InKiatlw-
niki wordt aangeduid.
In sommige delen van het and wonen katholieke
gemeenschappen. Die In de Oekraïne zijn gedwon
gen tot een patronaatsverhouding tot de orthodoxe
kerk. Ook de katholieken in de baltlsche staten
hebben hun moeilijkheden.
Aldert Schipper
openbare leven van de Sowjet-Unie.
ook al heeft zij geen enkele macht.
Het verval van de orthodoxe kerk in
de Sowjet-Unie dateert uit de vori
ge eeuw. dus ruim voor de revolutie
van 1917. toen de intelligentsia on
der indruk van het modernisme
zich uit de kerk terug begon te
trekken. De kerk hield de minder
ontwikkelden over, die haar trouw
bleven, zonder haar tegen de com
munisten te kunnen verdedigen.
Ook nu nog worden de kerk
diensten gevuld door de zwaksten
in de Sowjet-samenleving, de oude
omaatjes. Deze vervullen in Rus
land de rol van kinderverzorgsters,
want de moeders werken door
gaans. Een gevolg hiervan is dat
vele jonge, goed opgeleide Russen
van hun baboesjka een gelovige
grondhouding hebben meegekre
gen. Dit is een van de oorzaken dat
vooral nu veel jonge intellectuelen
zich de kerk toewenden.
Achtergrond
De achtergrond daarvan is het vol
gende. De maatschappij in de Sow
jet-Unie (ik zeg het met enige tegen
zin) is akelig corrupt. Er is veel
materiële corruptie, zoals in sommi
ge andere ontwikkelingslanden.
Daarnaast is er een aanzienlijke
geestelijke corruptie. Het centrale
gezagsapparaat verzint aldoor nieu
we slagzinnen om het volk te mobi
liseren. Dat veroorzaakt een steeds
terugkerende teleurstelling en een
mateloze verveling. Vooral enigs
zins creatieve mensen en intellec
tuelen vervelen zich geheel te plet
ter. Toch wordt van hen verwacht
dat zij de frasen blijven herhalen,
willen zij hun bestaan niet in gevaar
brengen. Er zijn er maar weinigen,
die het opbrengen aldoor maar te
praten over de socialistische staat
als je om je heen een nogal kapita
listisch aandoende inkomensverde
ling aanschouwt. Er wordt gespro
ken over de geestelijke en culturele
waarden in het communisme, maar
in de scholen en bedrijven heerst
een onverkwikkelijke prestatiemo-
raal. Men streeft naar verhoging
van de eigen consumptiemogelijk
heden en als het enigszins kan naar
een carrière, die toegang geeft tot
de winkels met westerse produkten.
Het officiële ideaal is de socialis
tische of communistische maat
schappij. maar eigenlijk streeft ie
dereen. de regering incluis, naar een
westerse consumptieve levensstijl.
Geheime politie
De laatste jaren timmert de gehei
me politie heel wat minder aan de
openbare weg. Maar de KGB is er
nog wel. Mensen verlinken elkaar
om een trapje hoger te komen op de
consumptieladder en mensen ver
trouwen elkaar niet, omdat de an
der misschien wel eens iets met de
KGB te maken zou kunnen hebben.
Er wordt onder andersdenkenden
(meestal aangeduid als: dissiden
ten) heel wat afgelachen over de
geheime politie en bij hen hoor je
steeds waarschuwingen tegen de
„KGB-itis", maar iemand die op
valt door zijn gedrag of contacten
riskeert een vrij onaangenaam ver
hoor door de KGB en op zijn minst
een waarschuwing. De mensen
doen daarom hun best onder te
gaan in de massa. Niet opvallen,
niemand vertrouwen, geen sponta
ne reacties tonen is het beste.
Lang niet iedereen slaagt er echter
in, volstrekt anoniem te blijven en 's
avonds na een dag harde arbeid zich
tevreden te stellen met een redelijk
maal en de televisie. De weg naar de
wodkafles wordt intensief bewan
deld. De avondlijke straten in Mos
kou en Leningrad getuigen van deze
vorm van protest. Meermalen zie je
dat laveloze en lamme café
bezoekers met harde hand uit een
etablissement worden geworpen.
Meestal hangen de portretten van de
grote leiders bij feestdagen hoog aan
gebouwen bevestigd. Soms wordt
een portret laag gehouden, zodat je
er bij kunt. Dan staat er aldoor een
Op vele plaatsen in de grote toeristensteden zie je kerken in de steigers
staan. In het oude Rusland moeten zeer veel kerken gebouwd zijn. zonder
dat er een dwingende reden voor was. Het communistische Rusland zit nu
opgescheept met duizenden kerkgebouwen, die vaak van grote schoon
heid en culturele betekenis zijn. Deze gebouwen hebben vaak dringend
een restauratie nodig, hetgeen de Sowjet-staat scheppen geld kost. Het is
de vraag of een Westeuropese overheid, zoals de Nederlandse, het geld
zou willen en kunnen uittrekken, nodig voor alle restauraties.
agent bij, want anders zouden nijdi
ge voorbijgangers met viltstift of
zakmes hun commentaar kunnen ge
ven. Geweld op straat en in het park
hoort tot het dagelijkse patroon. Au
tomobilisten geven weinig om slor
dig overstekende wandelaars. Het
sterk toenemend autopark heeft in
de Sowjet-samenleving een nieuwe
onderscheiding aangebracht: tussen
de zwakken en de autorijders. De
toch al grote inkomensverschillen
vertonen geen neiging tot nivelle
ring.
Geen prachtbanden
Het intellectuele protest uit zich ge
deeltelijk grof. Veel hoger opgeleide
mensen zijn nihilisten geworden die
hun baantje doen en aan hun carriè
re sleutelen. Maar sommigen kiezen
een andere weg. het lezen en ver
spreiden of het schrijven van illegale
werkstukken. Als je bij sommige an
dersdenkende intellectuelen thuis
komt. staat in de boekenkast geen
serie kunstlederen prachtbanden te
pronk, maar een rij in karton gebon
den op het formaat A4 met de hand
getypte samisdat-produkten.
Een van deze intellectuele toplaag,
Alexander Ginsburg, zei ons dat
Brezjnjef de helft van de we
tenschappelijke en artistieke men
sen zou moeten uitroeien om de ont
wikkeling tot staan te brengen. Deze
ontwikkeling is tweeërlei: aan de ene
kant is een groep intellectuelen „de
mocraat" geworden en aan de ande
re kant werpen zeer velen zich in de
armen van de orthodoxe kerk. Er is
niet sprake van een georganiseerde
beweging. Daardoor verloopt het
proces weinig opzienbarend en is het
bovendien niet goed mogelijk er te
gen op te treden.
Een zuivering is op dit moment niet
te verwachten, lijkt hem, want het
regime is meer uit op garanties voor
de eigen veiligheid dan op zuiverheid
in de leer. Het land kent namelijk
grote problemen, bijvoorbeeld ook
van economiche aard.
Een van de andersdenkenden die ik
sprak, zei: De Sowjet-Unie is een
reusachtig ontwikkelingsland, met
een zeer onevenwichtige ontwikke
ling. Het is in staat ingenieuze ap
paratuur op de maan te zetten en
nog te laten werken ook. maar het is
niet in staat om te zorgen dat er in
elk dorp elke dag brood bezorgd
wordt. Het zijn goede décorbou
wers. redelijke regisseurs, aardige
organisators, maar bar slechte
improvisators, daar in het
Kremlin".
UIT
Kort*, duidelijk geschreven, liefst
aan één kant getypte, brieven
kunnen worden gestuurd naar:
Secretaris Hoofdredactie Trouw/
Kwartet, Postbus 859. Amsterdam.
BIJ publlkatle wordt de naam van
de schrijver vermeld.
VAN LEZERS
Huwelijk (2)
Dat er tegenwoordig nog al wat men
sen zijn die, als prof G. P. Hoefna
gels, pleiten voor het „ongehuwd"
seksueel samenleven, weten wij nu
wel. Wij zullen er mee moeten leren
leven, alleen, dat wil nog niet zeggen
dat wij het moeten toejuichen of
bevorderen Cisca Dresselhuys heeft
fn Trouw van 22 mei wel wat kritiek
laten horen op Hoefnagels' boek.
maar helaas niet op de belangrijke
punten. Het lijkt er op of zij in haar
artikel pleit voor een huwelijk zon
der wettelijke beperkingen. Dat zou
betekenen, een huwelijk zonder be
scherming van bepaalde belangen
van de echtgenoten, en even goed
ook van bepaalde belangen van de
gemeenschap. Dat laatste zou bete
kenen dat twee gelieven volgens
haar min of meer soeverein moeten
zijn in het zich toeëigenen van de
voordelen en genoegens van hun sa
menleven. zonder rekening te hou
den met de anderen, die zij door hun
keuze voor elkaar, buitensluiten en
zo in zekere zin duperen. Wij mogen
er wel eens aan denken, dat in een
situatie van rechts- en wetsverval
het altijd de sterkeren zijn die profi
teren. en onder die sterkeren juist de
meer gewetenlozen. Is dan werkelijk
in liefde en oorlog alles geoorloofd?
Utrecht A J. Ahsmann
AMSTERDAM:
Postbus 859.
Wibautstraat 131
Tel 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948.
Westblaak 9. Rotterdam
Tel 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101.
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3.
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel 05200-17030
Joden en palestijnen (2)
Y. v.d. Schoot suggereert (Tr 24/5)
dat er tussen 1922 en 1947 een Ara
bische immigratie in Palestina
plaats vond van 1.2 miljoen De be
volking van Palestina nam tussen
1918 en 1947 toe van 650.000 tot 1.8
miljoen, terwijl het aantal joden
steeg van 60.000 tot 650000
(Oosthoek 6e dr. 1968. deel 7. p. 662).
M.a.w. net niet joodse deel van de
bevolking steeg met 560.000 inwo
ners (95%). Dat ls over een periode
van 30 jaar grotendeels door natuur
lijke aanwas te verklaren Boven
dien al zou het zijn t.g.v Arabische
immigratie dan is dat nog niet ter
zake. Daór had de bevolking dan
geen bezwaar tegen. Evenmin als
tegen de immigratie van christelijke
Armeniërs. Die bevolking had wel
bezwaar tegen de immigratie van
mensen met een ideologie om er de
macht over te nemen, en het karak
ter van het land te veranderen. Uiter
aard! Elk volk heeft het recht zich
daartegen te verzetten Alleen is het
onder koloniale omstandigheden, zo
als in Zuid-Afrika. of onder het Brit
se mandaatsregime niet goed moge
lijk dergelijke vijandige immigratie
te voorkomen.
Wat de samenvatting van Kuypers
beweringen over Palestina betreft,
overal waar het kolonialisme werd
en wordt verdedigd kan men zulke
„argumenten" tegenkomen Om het
wat dichter bij huis te halen, er
wordt in feite gesteld dat als b v in
Ierland de mogelijkheden van het
land niet maximaal worden benut,
dit gegronde reden is de bevolking
een Juk op te leggen van meer be
kwame immigranten; als we „last
hebben van zigeuners", dan probe
ren we niet die in onze samenleving
te integreren, maar verdrijven hen
uit Europa. Inderdaad hebben de
zionisten in de Negev bedoeïnen over
de bestandsgrens gezet naar de
Westoever. Ik wist niet dat het op
instigatie van Kuyper was gebeurd.
Het is aardig te bedenken dat in
1907. toen Kuyper dit geschreven
zou hebben, het nog maar enkele
decennia geleden was dat de kinder
arbeid in Nederland verboden werd.
Over onaanvaardbare omstandighe
den gesproken'
Sterk team
In tijden van crisis zoals wij nu bele
ven is het logisch te denken aan
oplossingen om uit de financiële, po
litieke en economische chaos te ko
men. Het zou Den Uyl en de zijnen
sieren om zo spoedig mogelijk toe te
geven van hun kant geen reële moge
lijkheden meer te zien om uit de
blijkbaar onoplosbare problemen te
kunnen komen, zodat hierna dan bij
voorkeur plaats gemaakt zou kun
nen worden voor een nationaal team
van mannen en vrouwen met visie,
durf. élan en deskundigheid.
Er zal dan eerst wel het nodige puin
geruimd moeten worden, maar daar
na kan dan met steun van de
volksvertegenwoordiging begonnen
worden aan de totale wederopbouw
van ons vaderland. Mijn gedachten
gaan dus uit naar een nationaal ka
binet, te formeren uit alle partijen
die het wel menen met ons land.
Maar eerst zal de politieke augias-
stal-van-nu gereinigd moeten wor
den. Gebeurt dit niet. dan voorzie ik
nog moeilijker tijden, waarin geen
plaats meer zal zijn voor democra
tische oplossing van de problemen,
welke laatste met de dag erger wor
den. Juist nu is het woord aan de
zwijgende meerderheid van ons volk
om een en ander in welke vorm dan
ook kenbaar te maken!
Utrecht D. C. J. Oosting
GENêVE Zuidelijk Afrika blijft
hoog staan op het prioriteitenlijstje
van het programma van de We
reldraad van Kerken tot strijd tegen
rassenwaan (PCR). In een bijeen
komst van de sub-unit (onderafde
ling) PCR. in Genève. is besloten
sterke aandacht te blijven geven aan
het terugtrekken van investeringen
uit Zuid-Afrika. Namibië en Zimbab
we (Rhodesië). pogingen de immigra
tie van blanken tegen te gaan en de
verhindering van toerisme naar deze
gebieden.
In het rapport dat de sub-unit be
sprak werd aandacht gegeven aan de
strijd van Latijns-Amerikaanse indi
anen. landrechten in Australië.
Nieuw-Zeeland en eilanden in de Stil
le Oceaan en aan de verhouding tus
sen Aziaten van Maleise en Chinese
afkomst in Zuid-Oost-Azië. Verder
werd gesproken over het lot van Ja
panners van Koreaanse afkomst en
over de positie van de negers in de
VS. die de laatste tien jaar niet is
verbeterd. Het PCR vraagt aandacht
voor deze groep, alsmede voor de
oorspronkelijke Amerikanen, die nog
steeds in een strijd gewikkeld zijn om
hun rechten op land De sub-unit wil
een informatie-uitwisseling tussen
raciaal onderdrukten in Europa en
Amerika.
Bovenaan de agenda van het PCR
staat een studie naar de theologische
kanten aan de strijd tegen racisme.
Onderwerpen voor deze studie zijn
onder meer: rassenwaan als zonde, de
eigen houding van kerken ten opzich
te van racisme en een onderzoek van
kerkelijk onderwijsmateriaal op ra
cistische elementen.
De sub unit is van plan een gedetail
leerde studie te ondernemen naar de
houding van multinationale onderne
mingen tegenover de raciale onder
drukking en de banken aan wie ge
vraagd is. niet langer leningen aan
Zuid-Afrika te geven. Over dit onder
werp overweegt het PCR een semina
rium te gaan houden.
GENEVE Dr. Philip Potter, de
secretaris-generaal van de we
reldraad van kerken, spreekt van
daag met Duitse regeringsvertegen
woordigers over de houding van
West-Duitsland in de zojuist afgelo
pen Unctad-conferentie in Nairobi,
de Westduitse verhouding tot Zuid-
Afrika. de stand van zaken betref
fende de akkoorden van Helsinki en
over een nieuwe internationale eco
nomische orde
De wereldraadleider spreekt met
bondskanselier Schmidt, president
Walter Scheel, minister Egon Bahr
van ontwikkelingssamenwerking en
met de vroegere kanselier en huidige
socialistische partijleider Willy
Brandt. De besprekingen duren tot
en met donderdag.
Amsterdam
D. J. Mulder
GLION De afdeling kerk en sa
menleving van de wereldraad van
kerken wil als studie-onderwerp voor
de komende zeven jaar voorstellen:
de bijdrage van het geloof, we
tenschap en technologie bij de
worsteling om een rechtvaardige en
zichzelf in stand houdende maat
schappij.
De kerngroep van kerk en samenle
ving. die in het Zwitserse Glion bij
een was. verwacht dat de mens in de
komende jaren op een heel andere
manier over groei en consumptie in
verband met energie, voedselproduk-
tie en technologische behoeften zal
moeten gaan denken. Aan de we
reldraad zal worden voorgesteld een
internationale conferentie voor te be
reiden over wat er voor nodig is om
een rechtvaardige en zichzelf in
stand houdende maatschappij op te
bouwen.
In Glion werd het idee geopperd dat
er een bewustwordlnscampagne zal
worden gevoerd. De wereldraad van
kerken zou bijvoorbeeld aan de leden
kerken in industrielanden kunnen
vragen te bevorderen dat daar een
vermindering van energieverbruik
zal komen. Verder zou men experi
menten in onderontwikkelde landen
wllen stimuleren, die zonne-energie.
wind, aard-energie en andere energie
bronnen toegankelijk willen maken.
Over deze technologie wil de sectie
kerk en samenleving volgend jaar
een conferentie houden. Tegelijker
tijd wil de sectie de ontwikkeling van
kernenergie in de gaten houden. Er
zei een adviesgroep gevormd worden,
die de sectie in de energie-kwestie za)
bijstaan. Deze groep zal dan ook los
van commerciële overwegingen na
gaan of opwekking van energie met
hulp van zonnewarmte doenlijk is.
BEROEPINGSWERK
NED. HERV. KERK
Aangenomen naar Opheusden: L.
Quist te Molenaarsgraaf, die be
dankte voor Capelle a d. IJssel, Ga
meren. Kinderdijk, Oldebroek, Oos-
terwolde (Gld). Schoonrewoerd,
Sommeldijk, Stellendam. Waarder.
Zwartebroek.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Boombergum: J.
Brouwer te Beetgum, die dit beroep
heeft aangenomen.
Aangenomen naar Tilburg (tevens
voor 'de evangelisatie): W. R. van
Wieren, dand. te Alkmaar die be
dankte voor Wieringerwerf; naar
Bilthoven: Th. L. H. Pieterse te Gor-
kum; naar Amsterdam-
Slotermeer/Geuzenveld: W. E. Hoek
stra te Steenwijk.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
Beroepen te Leiden: drs N. H. Goot
jes. kand. te Leeuwarden; te Onnen:
T. S. Huttenga kand. te Groningen.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Nieuw Vennep: J. Brons
te Veenendaal.
Bedankt voor Rotterdam-West: K.
v.d. Belt te Clifton (USA).
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Randburg (Z.A.): J. W.
Verweij te H. I. Ambacht.
Bedankt voor Klaaswaal: A. Hooger-
land te Krabbendijke.
BAPT. GEMEENTEN
Aangenomen naar Hoogezand: G. H.
W. Plaum te Rötterdam-Pernis-
Hoogvliet.
Ds. J. Schelhaas
In ons bericht over ds. J. Schelhaas
gisteren stond eenmaal het woord
„vrijgemaakte" te veel. Voor alle dui
delijkheid: ds. Schelhaas was predi
kant in de gereformeerde kerken en
is overgegaan naar de gereformeerde
kerken (vrijgemaakt; buiten ver
band).
DOOR HET OOG VAN EEN NAALD
Het zal nog wel duidelijk worden
waarom de regering kennelijk niet
gerekend had met de sluitingsdatum
van de Zuidafrikaanse regering ter
wijl ook het bedrijfsleven daarmee
pas de laatste dagen kwam aanzet
ten. Intussen is de levering niet door
gegaan en dat zal menigeen aan 't
denken hebben gezet. Zij die op
ethische gronden tegenstander van
het geven van een kredietgarantie
aan de bedrijven waren, zullen opge
lucht hebben adem gehaald. Geluk
kig is het zover niet gekomen. Ande
ren zullen meer naar de voordelen
die, en daar waren allen het over
eens, mede onze werkgelegenheid
ten goede gekomen waren hebben
gezien en het betreuren dat het niet
doorgegaan is. Of de regering hier
aan schuld heeft door niet slagvaar
dig genoeg te reageren zal eveneens
in de komende tijd wel duidelijk
worden. Tegenstanders kunnen zich
althans met deze gedachte troosten,
nl. te mogen leven in een land waarin
het geven van zulke garanties geen
routine-kwestie, geen vanzelfspre
kende zaak is, zodat door vertraging
een op zichzelf aantrekkelijke order
voorbij kan gaan. Je kunt je ook
afvragen: wie kunnen meer dragen,
onze eigen werkelozen of onze zwarte
broeders die zonder enige inspraak
moeten afwachten wat er met hen
gebeurt? Wie de kwestie vooral van
uit hun vernederende positie bekijkt
zal blij zijn met de afloop en consta
teren dat we door het oog van een
naald gekropen zijn of we hadden
ons voor het oog van de bevolking
van Afrika geschaard aan de zijde
van hen die tenslotte overal wel geld
aan willen verdienen en misschien
staan we zo de laatste jaren in die
streken toch niet bekend.
Nieuwe levensstijl en pinkstcren-
Pinksterconferentie voor jonge
ren (17-25 jaar) op De Hezenberg te
Hattem. van vrijdagavond 4 juni.
acht uur, tot maandagmiddag 7 juni
vijf uur. Door gesprek, spel, in- en
ontspanning bezig zijn met hoe op
verantwoorde wijze omgaan met
geld. vrije tijd. materie etc. Inl. en
aanm. tel. 05206-1648.
