Scheepschirurgijn in
Enkhuizer Waagmuseum
toolstimuleringsdienst
"Oude Pekela dreigt te
dwijnen door geldgebrek
joneel binnenlandse
fen wil beter beleid
mannen en vrouwen
Boek van Glastra van
Loon over zijn loopbaan
trie van CRM neemt binnenkort beslissing
me werk bevorderen
Toch onderwijs
voor kinderen
uit woonwagenkamp
„Kanalen graven" gepresenteerd
Geknoei aan
fundamenten:
Een op de vier
in arbeidsproces
is een vrouw
Gruyters wil
kortere procedure
bestemmingsplan
EG vraagt Vorster
clementie aan
Namibiërs te geven
Medisch-historische tentoonstelling
RTfkG 20 MEI 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET P6 - H 11
Sloothaak
Wne vier jaar experimenteren slaat het uur van de waarheid voor het Activeringsproject
ela. Het bezuiningsmes van het ministerie van cultuur, recreatie en maatschappelijk werk
ijk dichtbij gekomen. Zo dichtbij dat het activeringsproject zelf onderwerp van allerlei
geworden, om staatssecretaris Wim Meijer van het nut van dit welzijnsproject te
i. De bevolking heeft zich er breed voor gemaakt.
n bezuinigingen van CRM
lijks nog nieuws. Neder-
•r bol van. De hamvraag is
het koren van het kaf te
ten. Kortom welke pro-
;n welke niet van zo groot
ze doorgang moeten vin-
k of het welzijnswerk niet
B irdineerd kan worden. In
oe zit het met het active-
t Oude Pekela? De naam
vaag genoeg om verden
ken. Wat moet er geactivi-
n en waarom? Zijn hier
kers aan het werk van het
ïgrijpbaren, de elite van
9 kers, die door sommige
Itot „Nieuwe Vrij ges-
gedoopt?
n het activeringsproject
a ligt op de scholen en
de relatie tussen de
kind en het gezin. In de
jhooladvies- en begelei-
in als paddestoelen uit
hoten, kwam er ook zo'n
ist-Groningen. Dat was in
in de jaren zeventig en die
at nu 240 scholen en ze
man personeel. Kort na
g jyg begon los daarvan het
iroject Oude Pekela, een
1 dat drie jaar zou duren
tot tweemaal toe met een
•202Verlengd. De knoop moet
nu worden doorgehakt: óf het experi
ment wordt voorgoed beëindigd óf
het activeringsproject Oude Pekela
wordt in staat gesteld een definitief
leven te gaan leiden. Er is jaarlijks
180.000,- mee gemoeid.
„Wat wij doen is niet hetzelfde als de
schooladvies- en begeleidings
dienst", zegt Hillie Oosterveld, één
van de medewerksters van het pro
ject. „Die dienst benadert de proble
men van de schoolkant. Wij werken
niet via de scholen, maar via de ou
ders." Zij en de andere mede
werksters Tity Hollander, Masja
van Wely en stagiaire Ineke Lanjouw
menen dat het project nuttig is
gebleken. „Het schoolverzuim is te
ruggedrongen, we hebben in verschil
lende gevallen met succes kunnen
doorverwijzen naar scholen voor bui
tengewoon onderwijs. Er is hier iets
met de ouders opgebouwd dat in één
keer kapot wordt gemaakt als we
moeten ophouden." Het project om
vat zowel kleuter- en basisonderwijs
als voortgezet onderwijs.
Dat de bevolking van Oude Pekela
niet onberoerd blijft onder de zaak.
blijkt uit een actie die ruim zestien
honderd handtekèningen heeft opge
bracht. Er is een aanbevelingscomité
gevormd. Breed samengesteld, zoals
mag blijken uit het feit dat de voor
zitters van alle vier raadsfracties
(PvdA. CPN, CDA en VVD) er in
zitten, naast vertegenwoordigers uit
onder meer de onderwijssector. De
gemeenteraad heeft in een motie ook
voor behoud van de APOP gepleit.
De achtergrond dat juist in Oude
Pekela met het project werd begon
nen hangt samen met de grote socia
le problematiek, die extra duidelijk
onder de aandacht kwam na de felle
strokartonacties in geheel Oost-
Groningen.
Toen het initiatief werd geboren
werd het gelanceerd als een „ontwik
kelingsproject". Er zou worden ge
werkt volgens de zogenaamde me-
thode-dr Rupp. In een brief van
CRM klinkt het verwijt dat er reeds
in deze experimentele periode van
die methode is afgeweken. Dit wordt
als motief aangegrepen om het pro
ject te beëindigen. In diezelfde brief
wordt echter wel waardering ken
baar gemaakt voor de „inzet waar
mee de medewerkers in het project
hebben gewerkt." En zelfs wordt op
gemerkt: „Mede onder invloed van
de ervaringen in Oude Pekela ont
wikkelt zich thans, in overleg met
het ministerie van onderwijs en we
tenschappen, een gezamenlijk beleid
waarin de doeleinden zoals deze in
uw project waren aangegeven, te
herkennen zijn."
Bezuiniging
ii.
Haagse redactie
iG Minister De Gaay Fortman van binnenlandse
zich voor het eind van dit jaar moeten uitspreken over
of hij deeltijd-arbeid (doorgaans parHime werk ge-
j zijn ministerie wil bevorderen.
;bben gisteren ongeveer
laren van binnenlandse
steld, tijdens een studie-
Congresgebouw in Den
rinden dat die deeltijd-
vens niet alleen moet gel-
vrouw, maar evenzo voor
dereen moet vrij zijn om
werktijd te kiezen."
ig werd gehouden om na
er op het departement
sen kunnen worden ge-
or man en vrouw. Het
nemers aan de dag be-
ongeveer tweederde uit
voor eenderde uit man-
I alle rangen en functies
ndse zaken waren verte-
1.
eis tot een uitspraak van
Gaay Fortman leverde
mst nog als concreet re-
iat het verslag van alles
i besproken en aanbevo-
en een jaar zal worden
k de dan bestaande situ-
elingen
ag werd gehoudn naar
aanleiding van een enquête die de
hoofdafdeling personeelszaken van
het departement vorig jaar onder het
personeel heeft gehouden. Daaruit
bleek dat er bij de ambtenaren be
hoefte bestond aan een uitgebreide
bespreking van de positie van de
vrouwelijke ambtenaar. Het doel van
die bespreking moest zijn dat er aan
bevelingen kwamen voor een perso
neelsbeleid dat de beste kansen zou
geven aan mannen en vrouwen.
Die aanbevelingen hebben de
ambtenaren gisteren ook gedaan.
Daarbij werden niet alleen de voor de
hand liggende zaken aangeroerd, zo
als gelijke carrièrekansen voor man
en vrouw of meer opleidingskansen
(in diensttijd) voor vrouwen. De deel
nemers pleitten bijvoorbeeld ook
voor een herverdeling van werkzaam
heden waardoor iemand zich niet
meer de hele dag hoeft te beperken
tot één bezigheid (zoals bijvoorbeeld
het uittikken van rapporten). En voor
een roulatiesysteem, waarbij ieder
een tijdelijk de werkzaamheden van
een ander verricht. Deze mogelijkhe
den zouden niet alleen meer begrip
kweken voor eikaars werk maar ook
een meer normale afspiegeling van
het maatschappelijk leven zijn.
Ambtenaren van het ministerie heb
ben de mogelijkheid geopperd dat
het project ondergebracht zou kun
nen worden bij de STOOP (Stichting
Opbouw Oude Pekela) of bij de SAB
(Schooladvies- en begeleidings
dienst). Geen van beide instellingen
kan deze nieuwe taak erbij hebben,
tenzij de medewerksters mee kun
nen worden overgenomen. Maar het
is CRM juist te doen om de bezuini
gingen en in de briefwisseling is
sprake van beëndiging van het pro
ject en „beëindiging van het tijdelijk
dienstverband met de functionaris
sen, die voor de duur van het project
zijn aangetrokken."
Behalve de bevolking door middel
van een handtekeningenactie, heb
ben ook allerlei instanties voor be
houd van de APOP gepleit, onder
meer de SAB, de „leermarkt" (per
manente educatie Oost-Groningen),
de Oost-Groningse Bond van
ambtenaren en het andragogisch in
stituut van de Groningse universi
teit.
Vorige week is er nog een bijeen
komst geweest van ambtenaren van
CRM met het Oude Pekelder college
van b. en w., de vier fractievoorzit
ters, enkele ouders en vertegenwoor
digers van enkele instanties. Nog de
ze maand wordt de definitieve beslis
sing verwacht van staatssecretaris
Meijer.
Van onze correspondent
MAASBRACHT Begin augustus
start in het Noordlimburgse
Maasbracht een gerichte opleiding
voor ongeveer twintig kinderen uit
het woonwagenkamp in die plaats.
De gemeenteraad van Maasbracht
heeft hiertoe besloten na aandrang
van het stadsgewest Roermond en
de acties van Rooie Reus Dirk de
Vroome.
OND_
t *sm r- -a
OL 'U. wssss».W i ilah^Mir i i rf
De zomer is er, daar is geen twijfel
aan en daarom gaan moeder en
kroost welgemoed op weg, om zo
veel mogelijk van het zonlicht te
genieten, en waar kan dit beter dan
in het milde, geduldige water
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG Mr. J. F. Glastra van Loon, de oud-staatssecretaris
van justitie, die in mei 1975 na een conflict met minister Van Agt 4-4-
tot aftreden werd gedwongen, heeft gisteren op een bijeenkomst DOUW StOpt
in Den Haag zijn boek „Kanalen graven" ten doop gehouden.
„Kanalen graven" beschrijft de korte loopbaan van Glastra van Van een verslaggever
Loon als staatssecretaris en met name ook de oorzaken van zijn
uiteindelijke aftreden.
ran het miniatuurstadje Madurodam is gisteren uitgebreid met een containerschip: de
sten", die een plaatsje heeft gekregen in de haven van de stad. De doop werd met een
champagne verricht door Pascale Kersten in aanwezigheid van de loco-burgemeester
rodam Christiaan van der Wouden.
Het feit dat de oud-staatssecretaris
hierover nu een boekje open doet is
in politiek Den Haag met enige reser
ve ontvangen.
DEN HAAG Vijf Jaar geleden was
op elke drie mannen één vrouw in
het arbeidsproces ingeschakeld. Dat
blijkt uit een steekproef van tien
procent van het volkstellingmateri
aal van 1971. De resultaten werden
gepubliceerd door het Centraal Bu
reau voor de Statistiek (CBS). Men
dient echter te rekenen met het feit
dat in de afgelopen vijf Jaar veel is
veranderd. Energiecrisis en recessie
maken het onzeker of de cijfers een
weerspiegeling zijn van de situatie
van vandaag.
In de tijd van de volkstelling was de
totale Nederlandse bevolking
13.065.000. Van deze mensen behoor
de 37 procent tot de beroepsbevol
king (4.790.000 mensen). Dit aantal
was als volgt onderverdeeld:
3.550.000 mannen (74 procent) en
1.239.000 vrouwen (26 procent).
Van de mannelijke bevolking van 15
tot en met 34 jaar oefende 78 procent
een beroep uit. Voor de vrouwen in
die leeftijdscategorie was dat onge
veer 41 procent. Voor mannen en
vrouwen van 35 tot en met 64 jaar
kwamen die percentages op resp. 92
en 20.
Uit de nieuwe gegevens van de
volkstelling blijkt dat vijf jaar ge
leden 34 procent van de beroepsbe
volking een opleiding had op het
niveau van basis-onderwijs. Nog
eens 34 procent zat op het niveau
van uitgebreid lager onderwijs. Tien
procent van de beroepsbevolking
heeft een opleiding op middelbaar
niveau, vijf procent op semi-hoger
niveau en twee procent op hoger
niveau.
Ondernemingsraden
moeten ook in het
bijzonder onderwijs
DEN HAAG Minister Boersma is
niet bereid het bijzonder onderwijs
ontheffing te verlenen van de plicht
ondernemingsraden in te stellen.
Namens minister Boersma is dit
meegedeeld aan werknemers van
„Ons Middelbaar Onderwijs (OMO)
in Tilburg, dat een veertigtal scholen
beheert met ruim drieduizend
werknemers van wie 85 procent le
raar is.
De werknemers van de OMO-
scholen hadden gevraagd een onder
nemingsraad op centraal niveau in
te stellen, wat het bestuur heeft afge
wezen. De werknemers-leraren, aan
gesloten bij het Nederlands ge
nootschap van Leraren vochten die
weigering aan.
Het ministerie van sociale zaken
heeft er volgens het genoootschap
nadruk op gelegd dat het bestuur
van OMO zich nu niet langer kan
onttrekken aan het voldoen aan zijn
wettelijke verplichtingen. Begin juni
zal minister Boersma beslissen of er
een ondernemingsraad voor het hele
OMO kan worden ingesteld of dat er
enkele ondernemingsraden van
scholen moeten komen met tegelij
kertijd een overkoepelende centrale
ondernemingsraad. Dr. Roefs. leraar
van het sint Jans-Lyceum in Den
Bosch, werknemer van OMO. en
voorzitter van het leraren-
genootschap verwacht, dat uiterlijk
1 januari volgend jaar de onderne
mingsraad bij OMO of de onderne
mingsraden bij OMO-scholen gaan
functioneren. Werknemers van ande
re grote scholen of groepen scholen
onder één bestuur hebben op de be
slissing van minister Boersma
gewacht.
Op de bijeenkomst wees het D'66
Kamerlid Hans van Mierlo erop dat
het nogal ongebruikelijk voor een
oud-bewindsman is de buitenwereld
in te lichten over de problemen bin
nen zijn departement. „Ik heb geaar
zeld of ik de uitnodiging dit boek in
te leiden wel kon aannemen. Als de
schrijver dit boek had gebruikt om
zichzelf van alle fouten schoon te
wassen en de anderen alle schuld
voor het conflict te geven, dan had ik
geweigerd te komen." Volgens Van
Mierlo is dat echter niet het geval.
„Glastra heeft uiteiaard zijn eigen
visie op het gebeuren gegeven, maar
het boek is verschoond gebleven van
manische schoonwasserij," aldus
Van Mierlo.
„Kanalen graven" is uitgegeven door
uitgeverij In den Toren te Baarn en
kost 12,50 gulden. Een bespreking
van het boek zal later in deze krant
volgen.
ZUTPHEN In één week tijd heb
ben onbekenden tot drie maal toe
geknoeid met de fundamenten van
tien noodlokalen die in aanbouw zijn
achter het stedelijk lyceum te
Zutphen. De bouw van de lokalen,
die bij het begin van het nieuwe
schooljaar in gebruik genomen had
den moeten worden, is nu stilgelegd.
De gemeente wil het werk pas weer
hervatten als de bouwplaats behoor
lijk is beveiligd.
Tegen de bouw van de tien lokalen in
het zogenaamde Vogelpark is enkele
maanden geleden protest aangete
kend die vrij brede weerklank vond.
Het Vogelpark is namelijk een van
de weinige groene gebieden in de
stad. Een demonstratieve optochten
een handtekeningenactie konden de
omstreden bouw niet verhinderen.
Nu poogt de een of andere onverlaat
het op een illegale manier. De schade
aan de funderingen bedraagt inmid
dels omstreeks vijfduizend gulden.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Minister Oruijters
komt nog dit Jaar met voorstellen bij
de Tweede Kamer om de procedure
voor de vaststelling van bestem
mingsplannen te bekorten. Dat heeft
hij geantwoord op vragen van het
PvdA-Kamerlid Giebels, die zich kri
tisch had uitgelaten over het door
hem geconstateerde feit dat veel ge
meentebesturen door de mazen van
de wet op de ruimtelijke ordening
glippen om de langdurige en onzeke-
re bestemmingsplanprocedures te
ontlopen.
Minister Oruijters zegt in zijn
antwoord de pessimistische kijk van
het Kamerlid niet te delen. HIJ geeft -
wel toe dat veel gemeenten het ne-
men van een voorbereldingsbesluit
inderdaad oneigenlijk gebruiken,
maar hij vindt het te ver gaan daaruit
te concluderen dat men welbewust
de bestemmlngsprocedure wil ont--
lopen.
Wanneer een gemeenteraad een voor-
bereldingsbeslult voor een bepaald
gebied neemt, kan daar met toestem
ming van de gemeente en het betrok
ken provinciebestuur zonder verdere
formele inspraak worden gebouwd.
Wanneer er evenwel direct een be
stemmingsplan moet worden
vastgesteld kan een ieder tegen de
daarin omschreven bouwplannen in
beroep gaan, hetgeen veel vertraging
kan betekenen. Uit het antwoord van
minister Oruijters blijkt inderdaad
dat er momenteel ruim zeshonderd
bestemmingsplannen zijn waartegen
beroep is aangetekend, en die ofwel
bij het provinciebestuur, ofwel bij de
Raad van State, ofwel bij de Kroon
liggen te wachten op een uitspraak.
Van een verslaggever
DEN HAAG Namens de negen
landen van de Europese Ge
meenschappen heeft de Luxem
burgse minister-president' Gaston
Thorn gisteren een dringend beroep
gedaan op de Zuidafrikaanse premier
Vorster clementie te verlenen voor
twee ter dood veroordeelde Nami
biërs. Een soortgelijk verzoek ls ook
gedaan door de secretaris-generaal
van de Verenigde Naties, dr Kurt
Waldheim.
Het hooggerechtshof van Namibië
veroordeelde vorige week woensdag
in Swakopmund twee leden van de
Swapo (Zuldwestafrikaanse volksor
ganisatie) Hendrik Sjikongo en Aa
ron Moesjimba ter dood wegens me
deplichtigheid aan moord. Tegen het
vonnis is geen beroep mogelijk.
Beiden zouden actief hebben samen
gewerkt met een groep terroristen die
op 16 augustus van het vorig Jaar
oud-premier Filemon Elifas van het
semi-autonome Ovamboland hadden
vermoord.
Van een onzer verslaggevers
ENKHUIZEN Een bezoek aan het Enkhuizer Stedelijk Waagmuseum betekent op het
moment een uurtje met licht afgrijzen kijken naar wat vroeger de praktijk van scheepsdokter
inhield. Deze figuur staat centraal in een tentoonstelling, die een bezoek zeker verdient.
Ariën en Wies Winkel hebben de
„scheepschirurgijn" uit vroeger
eeuwen geplaatst in een fraaie om
geving. Nog niet zo lang is Ariën,
leraar en kunstschilder, conserva
tor van het Waagmuseum. dat tevo
ren nu niet bepaald met de beste
zorgen omringd was. Materiaal over
de scheepschirurgijn, dat in het ge
bouw aanwezig was, was slecht on
derhouden. Vanaf het begin is Win
kel, die op zoek was naar een ate-
lierruimte, bezig geweest met het in
oude glorie herstellen van het pand.
Vorig jaar begon het Stedelijk
Waagmuseum het seizoen met een
medisch-historische tentoonstel
ling. Gezien de grote belangstelling
voor de geschiedenis van de genees
kunde en het grote aantal bezoe
kers bij de expositie in 1975 is op
nieuw een medisch thema uitgeko
zen. Aan de hand van oude boeken
(zoals „Der Matroosen Gesontheydt
ofte de goede dispositie der zee
varende luyden" uit 1663), prenten,
instrumenten, antiquiteiten en fo
to's heeft het echtpaar Winkel een
bizarre en angst-inboezemende
wandeling uitgezet door de wereld
van de scheepschirurgijn uit vroe
ger eeuwen.
Bernardus Paludanus, een zeventiende
eeuwse kruidkundige en medicus, naar wie
in Enkhuizen een stichting is genoemd die
de activiteiten van het Stedelijk Waagmu
seum wil bevorderen.
Geen doktoren
Bizar, omdat de scheepschirurgijn
met allerlei wonderlijke toestanden
te maken kreeg. Chirurgijnen wa
ren aanvankelijk geen doktoren.
Mr. Balthasar van Rinsin bijvoor
beeld was eerst kappersknecht,
meldde zich vervolgens als chirur
gijn en bekwaamde zich later pas
tot medicus. In het Enkhuizer
Waaggebouw werd in de zeventien
de eeuw de fraaie kamer op de
eerste verdieping gebruikt om aan
komende chirurgijns te ontvangen.
Daar kregen zij college van medici.
Vanaf 1636 was de ..chirurgijnska
mer". een stijlkamer waar de chi
rurgijns hun gilde-bijeenkomsten
hielden, waar gegeten en gedronken
werd. Ook steden als Delft en Haar
lem hadden zo'n eigen chirur-
gijnsgilde. In Enkhuizen hielden ze
tot 1795 hun samenkomsten.
In de chirurgijnskamer zit nog
steeds een prachtig gerestaureerde
boekenkast (met het opschrift: „De
dood is het uiterste der dingen").
Tot de medische werken behoort
een heel zeldzaam boek van Tüb-
bingen uit 1542, een der eerst ge
drukte exemplaren. Hippocrates en
Galenus houden een wakend oog op
een afspiegeling van de rariteiten-
collectie van Bernardus Paludanus,
een beroemd zeventiende eeuws
kruidkundige en medicus, die af
komstig was uit Enkhuizen. Tot de
collectie behoren onder meer een
menselijk embrio van vier maan
den. een witte mol op sterk water,
struisvogeleieren, allerlei soorten
schelpen en zaad.
Apparatuur
De scheepschirurgijn is nog na
drukkelijker aanwezig op de tweede
verdieping van de Waag, waar ko
geltangen en brandijzers uitgestald
liggen; een mes om een „fistel" (ge
zwel) mee weg te snijden, amputa
tiemessen en -zagen, ijzers om de
aderen dicht te branden bij een
amputatie en griezel zo nog maar
even door. Een duidelijk verschil,
wijst Ariën Winkel aan. bestaat er
tussen veel oud materiaal en de
instrumenten, die Cornells Solln-
gen heeft ontworpen. de
scheepschirurgijn van Michiel de
Ruyter, die niet van franje hield en
slechts eenvoudige (maar daardoor
veel hygiënischer) messen en tan
gen uitdacht.
Praktisch elk werkje op een schip
was bestemd voor de scheepschi
rurgijn; in het begin van de zestien
de eeuw was hij nauwelijks meer
dan een lichtmatroos. Veelzijdig
was hij daarom wel. zijn instrumen
ten niet minder. In het Enkhuizer
museum liggen daarom flambeer-
tangen (om voorwerpen ter sterili
satie boven een vlam te houden),
een beenderenschaar, een
wondhaakje, arterieklemmen (voor
de slagaderen), een trolcart (voor
het verrichten van puncties), kathe
ters (om urine uit de blaas te laten
lopen) en een Cinnaber-steen af
komstig van de in 1743 vergane
„Hollandla" en als kwikhoudend
middel bedoeld om syfilis tegen te
gaan. Oude boeken illustreren trou
wens ook de drukke arbeid, die een
scheepschirurgijn in vroeger eeuw
en verricht moet hebben: op reizen
naar de Kaap bijvoorbeeld werd in
1770 aan boord van de „Pallas" een
dodental van 142 geregistreerd, op
de „Zuid-Beveland" twee jaar later
217.
Het is niet zo verwonderlijk dat het
griezelwerk van de scheepschirur
gijn ook wel „heelkunstige
hantwerken" genoemd veel be
langstelling ondervindt van me
dische studenten en verplegend
personeel. Ook schoolklassen bren
gen wel lesuren door in het Waag
museum.
Openingstijden
De openingstijden van de expositie
zijn dagelijks (behalve maandag)
van 10-12 en van 14-17 uur. 's zon
dags van 14-17 uur. De tentoonstel
ling duurt tot en met 27 Juni. Voor
meer informatie. Ariën Winkel, tel.
02285-2667. Wie het werk van de
Stichting „Bernardus Paludanus"
wil steunen (het verlenen van hulp
aan het Waagmuseum onder meer
bij het aankopen van nieuwe voor
werpen). kan geld storten op postgi
ro 78.193 van de RABO-bank Enk
huizen, rekeningnummer
31.73.32.317. Ook hiervoor meer in
lichtingen bij het echtpaar Winkel.
