li
IM
(J
qD
Nieuwe muziek voor
onder en boven water
gie
1\
E
SPOSTÉ»
drie maal rijf veiruldEelijke creaties
in die handige doorkijkdoos!
lcH/iDiaconessenhuis
'voorburg
DOCENTEN
frTlF
-p
Pro Musica Nova in Bremen
Koningin reikte..
subsidies voor^yy
schilderkunst ugg(X
Little Feat
Outlaws korfatty1
naar Pinkpq
Man slaat ageitc
ziekenhuis in
EERSTE HOLLANDSCHE
Betonmortelcentrale
Groot-
Groningen b.v.
BEDRIJFSLEIDER
hoofd nachtdienst
Plaats een
^pijltje
Bel 020-913456
R&PqÈms
5?€®Ti
WOENSDAG 19 MEI 1976
TROUW/KWA
Om de twee jaar wordt sinds 1961 door Radio
Bremen een muziekfestival onder de titel Pro Musi
ca Nova georganiseerd.
Composities van onder meer Berlo, Stockhausen,
Kagel, Ligeti en Penderecki werden, al dan niet in
opdracht van Radio Bremen geschreven, voor het
eerst tijdens de Pro Musica Nova-festivals uitge
voerd. Onze muziekredacteur R. N. Degens bezocht
het vijfdaagse Pro Musica Nova van dit jaar dat van
12 tot 16 mei in Bremen werd gehouden. Hierbij zijn
eerste artikel over dit muziekfeest.
door R. N. Degens
BREMEN Nooit eerder was het noodzakelijk dat je naar een
serieus muziekfestival een zwempak meenam om een van de
concerten bij te kunnen wonen. Een enkele keer komt het nog wel
voor dat „avondkleding verplicht" gesteld wordt. Maar het Pro
Musica Nova-festival in Bremen had dit jaar de primeur van
„badkleding verplicht". Dat was voor „Underwater Music" van de
Amerikaan Max Neuhaus die op de laatste dag van het festival
's morgens in de Sportschwimmhalle Zentralbad ten gehore \verd
gebracht.
Die onderwatennuziek was een van
de opdrachtwerken waarmee Radio
Bremen, die om de twee jaar sinds
1961 deze „Pro Musica Nova" organi
seert. het programma aantrekkelijk
had gemaakt. Neuhaus was er met
een ingewikkelde installatie, groten
deels van de U.S. Navy afkomstig
vanwege de eis tot waterdichtheid,
voor overgekomen.
Het resultaat was bedroevend; voor
de organisatie die er veel geld in had
gestoken, en voor de bezoekers die
niets anders ten gehore kregen dan
een zoemtoon boven water en een
andere zoemtoon onder water. Voor
die laatste moesten ze duiken, of op
de rug drijven met oren onder water.
Als je het lang genoeg deed, hoorde je
volgens Neuhaus er nog een paar
andere tonen bij komen. En dat was
het dan. Neuhaus (36) was eens een
bewonderd slagwerker die o.a. met
Boulez en Stockhausen samen
werkte. Hij specialiseert zich nu op
het maken van geluidsprojecten en
environments. Was hij maar alleen
slagwerker gebleven.
Interessant
Deze watermuziek was niet de enige
teleurstellende gebeurtenis tijdens
dit vijf dagen durende festival, dat
overigens door de originaliteit en de
durf waarmee de programma's wor
den samengesteld, ook in de minder
geslaagde onderdelen altijd interes
sant blijft. Sinds 1961 hebben ruim
tachtig werken van 67 verschillende
componisten hun eerste uitvoering
in dit tweejaarlijkse festival beleefd.
Vele daarvan werden geschreven in
opdracht van Radio Bremen, en een
groot aantal ervan heeft een vaste
plaats in het hedendaagse repertoire
gekregen. De meeste hadden vooral
experimentele waarde, wat ook de
bedoeling is van de geestelijke vader
van Pro Musica Nova, de componist
Hans Otte. Hij heeft daarbij bewust
alle vormen van actuele kunst, ook
die buiten het strikt muzikale vlak,
in zijn programmering betrokken.
IJs-happening
Ditmaal was dat de happening die
de 49-jarige Amerikaanse beeldende
kunstenaar Allan Kaprow ergens
buiten Bremen aan de Werdersee
zou doen plaatsvinden onder de titel
„Ice". Om technische reden werd zo
wel datum als plaats veranderd, en
bij nader inzien moest de naam ook
anders zij, nl. ..Durations" (tijdsver
loop). De happeningsdatum viel nu
een week na afloop van het festival.
Pech voor het publiek en Kaprow.
die in 1968 en 1972 al vergeefs had
geprobeerd Durations tot uitvoering
te brengen.
Uit de zeer gedetailleerde beschrij
ving van deze happening hier alleen
dit: door de deelnemers (iedereen
mag meedoen) aan deze happening
wordt op een weiland de vorm van
een groot rechthoekig kruis aange
geven; 45 rechthoeken van verschil
lende afmetingen worden uit de
grond langs de armen van het kruis
uitgestoken, in de rechthoeken wor
den ijsblokken tot zuilen opgesta
peld; het uitgestoken gras wordt op
de ijsblokken gelegd. Daama volgt
waarneming van het smelten van het
ijs, het verlopen van de tijd en het
weer op de oorspronkelijke plaats
terugzakken van de graszoden. Zin
en betekenis (of de ontkenning daar
van) van deze happening zijn onder
werp van de dicsussie tussen de deel
nemers en Allan Kaprow.
Ik vermeld deze happening alleen ter
illustratie van de brede opzet van
zo'n Pro Musica Nova Festival, waar
in ook een voor het publiek toegan
kelijk forum werd gehouden waar
gerenommeerde muziekcritici de
moeilijkheden van het schrijven
over muziek bespraken. Conclusie
(maar niet met zo weinig woorden);
over moderne muziek valt in een
dagblad niet zinvol te schrijven.
Hoogstens in een soort reportage-
vorm. zonder verdergaande analy
tische beschouwingen, die voor de
vakbladen gereserveerd moeten
blijven.
Ontstemde piano
Ik ben tijdens dit festival bovendien
weer tot de conclusie gekomen, dat
ook het luisteren naar muziek soms
een heel zware en weinig zinvolle
bezigheid kan zijn. Dat was het zeker
bij de uitvoering van The well-tuned
Piano door de 40-jarige Amerikaan
La Monte Young. Een paar uur ach
tereen luisteren naar iemand die op
zijn zachtst gezegd geen groot pia
nist is, vergt al veel uithoudingsver
mogen.
Op je kousevoeten (schoenen moes
ten bij de ingang uitgedaan worden)
in het donker op de harde grond
zittend (er waren maar acht stoelen
voor ongeveer honderd liefhebbers)
onderga je zoiets als een bezoeking.
Bovendien bleek de vleugel waarop
Young speelde uitermate vals te
klinken. Hij verstemt nl. vooraf de
vleugelpiano voor dit stuk op een
bepaalde manier, en beïnvloedt de
boventoonvorming nog met op de
snaren aangebrachte ..kammen".
i
DRACHTEN Koningin
heeft gistermiddag in De -
Drachten de koninklijke s'M #7|
voor de vrije schilderkunf-'
groot elk 5000 gulden uitgei
kroond werden de inzendin
Hans Boer, Hedy Gubbels
Konijnendijk (voor de derdt
eenvolgende maal). Fret'
Bernhard Stuurman, allen U
dam, Peter Thijs te Tilburg
de Wit te Maastricht. De
stond uit Peter Blokhuis, Je
ren, Jan Dijkers, Cees Franf
Frenken, Aad Verhoog en F
de Wind.
kurtf v
Ted*__
ïnhT
De if
Max Neuhaus, componist van de Onderwatermuziek, wordt geïnterviewd in het zwembad waar zijn compositie te ho
ren was.
Op deze „well-tuned" piano speelt
La Monte Young precies drie uren
achtereen een aantal intervallen,
meest kwinten en secunden, met
kleine variaties van hard en zacht in
een strikt tempo, steeds binnen een
octaaf in het middenregister. In het
begin denk je dat er door modulatie
of tempowijziging of wat dan ook,
wat variatie in zal komen, maar na
een uur laat je alle hoop daarop
varen. De enige zinrijke maar ver
moeiende bezigheid lijkt nog, voor
jezelf de ontstemde klanken te corri
geren, maar ook dat bleek onbegon
nen werk. Derhalve zochten enkelen
het in een stil wegsluipen, waardoor
voor de overblijvenden wat ruimte
om plat te gaan liggen vrij kwam.
Wie zijn schoenen weer ging aantrek
ken kon (bleek achteraf) in een be
lendende zaal via luidsprekers het
gebeuren met het oor verder volgen.
Daar maakten twee of drie van de
afvalligen gebruik van. De anderen
verdwenen in de frisse zomeravond.
Zij allen misten daardoor wel het
mystieke beleven dat La Monte
Young beoogde, en dat nog moest
worden gestimuleerd door de vaag
op de wanden geprojecteerde traag
bewegende spiralen in rood en blauw
licht.
Mystiek
Een en ander wil niet de indruk
wekken dat La Monte Young een
dwepende pianoprutser is. Zijn uni
versitaire opleiding in muziektheo
rie, compositie en ethnomusicologie
liegt er niet om. Bovendien studeer
de hij contrapunt en saxofoon en
elektronische muziek, kreeg diverse
compositieprijzen en is een belang
rijk vertegenwoordiger van de huidi
ge oosters-mystieke stroming in het
componeren in Amerika. De inter
vallen die hij op de verstemde piano
in een streng geordende systematiek
ten gehore brengt kunnen zo ver
telt hij zelf bij de toehoorders
gevoelens oproepen die al sinds de
jongste tijden bij de mens aanwezig
zijn maar die nu pas op deze wijze
bewust gemaakt kunnen worden.
Wat mij betreft waren het voorname
lijk onlustgevoelens. Ondanks de
ernst en de geconcentreerdheid
waarmee hij, gehuld in een wit ge
waad met goudkleurig overkleed,
onvermoeibaar de toetsen bleef be
werken. Met naast zich een assisten
te, niet om blaadjes om te slaan,
want dat was er niet bij; alles zat in
het kleine kopje met de welige
baardgroei. Gedurende de drie uren
die de séance duurde kwam zij twee
maal in actie: om een lange lat aan te
Christina Kubisch in actie
reiken, die Young zonder enig hoor
baar effect op de toetsen drukte, en
eenmaal om iets onduidelijks in het
inwendige van de vleugel te frutse
len. Toen het na drie uur ophield was
het ineens onwezenlijk stil. De vol
houders die rondom de vleugel lagen
kwamen overeind, er werd niet ge
applaudisseerd, er werd alleen fluis
terend gesproken en nieuwsgierig
gekeken wat Young zou gaan doen.
Die bracht zijn vermoeide handen
weer wat in conditie en ging later als
een gewoon mens naar het toilet.
Onmacht
Geen „succes" in de westerse zin dus
voor La Monte Young die dat, mogen
we aannemen niet begeerde Christi
na Kubisch daarentegen was er tuk
op, lokte het uit en kreeg het in de
vorm van een daverend applaus. Dat
was de dag daarop in de studio van
Radio Bremen, waar zij haar muzi
kale en theatrale onmacht met veel
uiterlijke charme vergeefs trachtte
te verbergen. Niet vergeefs kennelijk
voor de in groten getale opgekomen
vrienden en verwanten. Zij is in 1948
in Bremen geboren en niemand in
dit festival had zoveel belangstelling
en zoveel bijval. Wat ook niet pleitte
voor het publiek, dat zij bezighield
met goedkope en onsmakelijke ge
luidsgrapjes (o.a. het opblazen van
een condoom), en met een composi
tie voor vijf pianisten aan één piano
waarin zij een simpele vorm van po-
lymetriek liet horen. Het werd gepre
senteerd als een stukje maatschap
pijkritiek, te weten op „de conditio
nering van de klassiek geschoolde
muzikant in het orkest- en con-
certbedrijf". Een pretentieuze uit
spraak, waarvan waarschijnlijk al
leen mej. Kubisch begreep wat die
met deze pianomuziek te maken
had.
Van onze correspondent
GELEEN De Outlaws i
Feat zullen ongetwijfeld de£
punten zijn op het zevende F
festival. Tweede Pinksterdai
leen. In het sportpark aldaaj
dan ook op Uriah Heep,
Roden Band, The Streetwal
de Ierse groep The Chieftainjover C
welhaast traditie vermeldt 1
gramma van Pinkpop maar
derlandse naam: Sido Marti verw°01
gitarist van Fungus, zal 's
drie kwartier het publiek wasche
len alvorens om twaalf uur B-
Roden Band begint. De VAiee,
zowel radio- als h r
uitzendingen van Pinkpop ven^,orilet
ok de
fan de
lurft te
club
kan.
zegt h
maar
DEN BOSCH De 36-jarige (fezien 1
uit Eindhoven heeft zich i niet
Bosch zo ernstig verzet toen hjjelgië
aangehouden dat een van dy Verb
betrokken politie-agenten ra Coacl
hersenschudding en buikklacht vo
een ziekenhuis moest worden darter
nomen. Luik
Jos V
De Eindhovenaar had met eeinsievt
heid van 140 kilometer links q
weg gereden en daarbij bov keuzi
een tweetonige hoorn gebruik ,n Ba
hij werd aangehouden, bleek tusse
geen kenteken deel drie te hjagavo
De politieagenten vroegen he lectee
mee te gaan naar het politiel
zodat ook zijn wagen kon %tijns:
gecontroleerd. n tots
Ik h
De man weigerde dat, waahe cor
agenten hem sommeerden in d blij!
tiewagen te stappen. Een
agenten zou dan zijn auto na
bureau rijden. Er ontstondY*
vechtpartij, waarbij het de
agenten niet gelukte de man
controle te krijgen. Pas toe If
marechaussee die toevallig pa
de meehielp, lukte het de Eindy,
naar in de politiewagen te kr|I
De
EERSTE HOLLANDSCHE
LEVENSVERZEKERINGS-BANK N.V.
zoekt voor een bestaande afdeling in
AMSTERDAM een
vertegenwoordiger in voste dienst
In verband met de aard van de funktie gaan
onze gedachten uit naar een dynamisch per
soon in de leeftijd van 25-40 jaar, met goede
verkoopeigenschappen, takt en zelfstandig
heid.
Naast inkasso-werkzaamheden, uitkeringen
en schaderegelingen ligt vooral het aksent
op het onderhouden van kontakten met onze
relatie-kring.
Vanzelfsprekend staat hier tegenover een
aanvangsinkomen van voldoende omvang
met onkostenvergoeding.
De inspekteur blijft voor permanente steun
zorgen.
Meent u dat u de man bent die aan onze aktivi-
teiten een flinke steen kan bijdragen, dan verzoe
ken wij u uw brieven te richten aan de afdeling
Buitendienst van de Eerste Hollandsche Le-
vensverzekerings-Bank N.V. te Amsterdam, Kei
zersgracht 174-182.
LEVENSVERZEK1 RINGS-BANK NV
vraagt.
in bezit van C.B.1
Schriftelijke sollicitaties te richten aan directie
Groot-Groningen b.v. Sontweg 12 in Groningen
In ons ziekenhuis bestaat de mogelijk
heid voor verpleegkundigen met enige
leidinggevende ervaring als
te functioneren. Dit kan zowel als
fulltime-betrekking geschieden, dan wel
voor een of meer weken nachtdienst per
maand.
Rang is afhankelijk van ervaring.
Informaties worden gaarne verstrekt
door het hoofd Verpleging, telefoon
070-906700, toestel 212.
Sollicitaties richten aan de afdeling
Personeelszaken, Diaconessenhuis,
Fonteynenburghlaan 5 te Voorburg.
ICHTHUS COLLEGE DRACHTEN
Christelijke Scholengemeenschap van ly
ceum, havo en pedagogische academie.
Gevraagd per 1 augustus 1976
Engels 29 uur
muziek 7 uur
handenarbeid 20 uur
(vervanging wegens ziekte)
Voor Engels kan ook voor een geringer
aantal uren worden gesolliciteerd.
Zij. die het christelijk onderwijs uit overtuiging willen
dienen, kunnen hun sollicitaties onder vermelding
van persoonlijke gegevens en referenties richten
aan de rector. Drs. T. Heennga. Raai 200 in
Drachten Telefoon: 05120-15725.
Voor het verkrijgen van een passende woning
wordt, zowel door de officiële instanties als door
de school, alle mogelijke medewerking ver
leend.
Anthony Trollope
TroMope's zes Patliser
romans, in een bewerking
van Michael Harrlwick. in een
grore omn.buS
In ,.0e Paliisers" vmdi u
bgcen grandeur, romantiek,
ininge. chantage en
dramjtick m de boeiende
wereld van de parlementaire
aristocratie in het
Vicioriaanse Engeland
448 biz Geb 1 23.50,
paperback I 17.50
In de boekhandel
IJ VEEN WAGENiNüEN
rda:
Droste
Sjoe
sgt.
keurselectiei
Een vulling van heerlijke
pure marsepein, op
smaak gebracht met
Jamaica rum.
Een smeltend zachte
roomcaramel. De smaak
van eerlijke koffie,
afgemaakt met een
snufje vanille.
Een onversneden
apricot likeur met zorg
gevat in edele Droste
chocolade.
Een chocoladetruffel
met de verrukkelijk
gecombineerde smaak
van advocaat en
marasquin.
Een luchtige room
caramel mou. afgerond
met een vleugje
marasquin en amandel.
-6 1
vooi
vier
|k n
en s
kw:
egt
zei
Vai
Pete
chte
e af
de
Vol!
d(
org
jn t'
Maar liefst vijf ver
schillende soorten
fijne bonbons, met
zorg gekozen uit he
Droste assortiment.
Nu kunt u altijd iets
bijzonders presen
teren en er ook
zelf van genieten
bij uw dagelijkse
kopje thee of koffie
gezellig!
Om de prijs hoeft u
het niet te laten.
tijdelijk ter
kennismaking
(consumentenadviesprijs) I
