„Snel iets doen aan
noodsituatie in de
Schilderswijk"
KOR
„Niveau Leiden wordt met
plan Waardeiland verrijkt"
Voor herstel van Portugese Synagoge
nog vier ton nodig
Dagelijks veel gereis"
naar Haagse regio
Patrimonium wil „behoorlijke" bouwstroom
Restauratie nu vrijwel gereed
Onderzoek forensenverkeer:
Huizen op
landgoed
Duindigt
Vragen over
nieuwbouw
ministerie
sociale zaken
Actiegroep Stop
de kindermoord
krijgt subsidie
Directeur J. M. G. Melkert (Nieman Holding)
„Naar provincie Zuid-Holland
niet geluisterd"
Bezwaar tegen
nieuwbouw voor
„Engelse School"
Weer nieuwbouw
centrum Leiden
iG 18 h
DINSDAG 18 MEI 1976
Regio Den Haag en Leiden
Van een onzer redacteuren
DEN HAAG „Een behoorlijke bouwstroom, daarmee kan iets
aan de noodsituatie in de Schilderswijk worden gedaan". Deze
wens uit de heer J. H. Weerd, secretaris van de christelijke
woningbouwvereniging Patrimonium in het gisteren uitgebrach
te jaarverslag over 1976.
Patrimonium ziet de bouw van 156
portiekwoningen aan de Gortmolen,
die vorig jaar op gang kwam. als een
kleine bijdrage in het grote tekort
aan goede woningen in deze wijk.
Aan het eind van het verslagjaar wa
ren er ca. 1.200 aanvragen voor deze
woningen.
„Zoals de procedure nu-is zal het
onmogelijk zijn om binnen afzien
bare tijd de woningnood op te lossen.
Veel tijd gaat er op dit moment verlo
ren met het bouwrijp maken voor een
nieuwe bouwplaats", aldus de Patri
monium-secretaris. „Hierdoor ont
staan er telkens perioden waarin
niets kan worden gedaan aan het
ontwikkelen van een nieuw
bouwplan".
De vereniging constateert als gevolg
hiervan dat het steeds moeilijker zal
worden om woningen te bouwen
waarvan de huren qua hoogte aan
sluiten bij de huren van woningen die
veel eerder gereed zijn gekomen.
In het jaarverslag wordt de wens
geuit om een constante overleggroep
in het leven te roepen voor ieder van
de Haagse saneringsgebieden. Deze
groep zal moeten bestaan uit: ge
meentelijke diensten, een vaste ver
tegenwoordiging van de bewonersor
ganisaties en de opdrachtgever(één
of twee woningbouwverenigingen,
naar gelang de grootte van het sane-
ringsgebied).
Volgens de heer Weerd weet de wo
ningbouwvereniging door het vele
overleg met de bewoners en onder
zoek in dit gebied vrij nauwkeurig
wat bij de bevolking leeft en welke
mogelijkheden er in het gebied be
staan waardoor geen tijd verloren
gaat door het overwinnen van te
genstellingen in het overleg met de
bewonersorganisaties.
Tijdwinst
„Deze overlegsituatie zal enerzijds
veel aandacht en tijd van de wo
ningbouwverenigingen vragen, an
derzijds zal door een goed overleg
tijd worden gewonnen bij het ontwer
pen van een bouwplan" zo onder
streept de heer Weerd. „In dit ver
band kunnen wij ons zelfs voorstellen
dat niet in alle gevallen de bouwver
eniging, die bij dit overleg betrokken
is geweest, in dit betreffende gebied
ook de opdrachtgeefster wordt".
In het jaarverslag wordt er verder op
aangedrongen dat „met grote haast"
een onderzoek naar de woningbe
hoefte moet worden ingesteld, zowel
in Den Haag als in het Gewest 's-
Gravenhage. Volgens Patrimonium
was er tot eind 1975 in Den Haag niet
één instantie die over een totaalcijfer
beschikte.
De secretaris haalt vervolgens de
zware taak aan van de bestuurders
van de woningcorporaties die „groter
is dan door menigeen wordt veron
dersteld. Blijvende oriëntatie is
noodzakelijk, alsmede een goede
taakverdeling in de besturen".
Aan het eind van 1976. dat Patrimo
nium „explosief" noemt in verband
met de start van en aantal belangrij
ke projekten (Gortmolen, Keizer
straat-Oost. renovatie Transvaal' wa
ren er 544 leden ingeschreven en 308
kandidaat-huurders.
irdvc
iremie
reag<
-Afri
gege
jaar de
In deze gerestaureerde n uite
huizen" aan de Prinsessegl
wordt het Joods Cult 1
Centrum ondergebracht,
de inrichting is nog een
geldbedrag nodig.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De herbouw en de restauratie van de bijna 250 jaar
oude Portugese Synagoge aan de Prinsessegracht zijn vrijwel
gereed. Dit is voor het Interkerkelijk Comité „Herstel Portugese
Synagoge" het sein om een grote financiële actie te houden om
het resterende bedrag van de enorme kosten binnen te krijgen.
„Bewth"
beweegt
in de Pieterskerk
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN „Een rode mier op
het wad jaagt de vloed op de
vlucht. Ik ben trots, denkt de
mier." Twee zinnen uit een ge
dicht over de Wadden dat te
vinden is op het programma
blad van het bewegingstheater
„Bewth".
Een programmablad zonder
programma, want „Bewth"
speelt overal iets anders. De
leden van de groep inspireren
hun voorstelling op de omge
ving waarin die gegeven wordt.
Die omgeving kan het Wadden
gebied zijn (waar Bewth een
voorliefde voor lijkt te hebben),
of b.v. een kerkgebouw. Door
middel van het mime-
bewegingsspel wil Bewth niet
alleen de gekozen speelruimte
als decor gebruiken, maar wil
de groep ook bereiken dat de
toeschouwers de voorstellings
ruimte op een andere manier
ervaren. Vanavond om 9 uur is
die voorstellingsruimte de Pie
terskerk in Leiden.
Zestien medewerkers van
Bewth spelen daar tot en met
22 mei. Naast een aantal ker
ken en kathedralen hebben het
Koninklijke Paleis op de Dam
en de Hunnebedden in Borger
als inspirerende ruimte voor
Bewth gefungeerd. De entree
prijs voor de voorstelling in de
Pieterskerk bedraagt vijf
gulden.
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De arbeidsmarkt van de agglomeratie die ge
vormd wordt door Den Haag, Voorburg, Rijswijk, Zoetermeer,
Noorddorp, Wassenaar en Leidschendam kenmerkt zich door een
hoog aantal werkforensen. Bijna zestien procent van de in de
agglomeratie werkzame personen woont niet in dat gebied.
Afwijkingen van het normale foren
senpatroon werden verder geconsta
teerd in Rijswijk (veel grote bedrij
ven) en bij de ambtenaren die
werkzaam zijn bij de Provincie (maar
liefst 27,3 procent daarvan is werkfo-
rens).
DEN HAAG Op een deel van het
landgoed Duindigt zullen woningen
gebouwd worden. De eigenaars van
het landgoed op de grens van Den
Haag en Wassenaar hebben het voor
nemen 57 eensgezinswoningen neer
te zetten nabij de Waaldorperlaan en
de Leidsestraatweg. B. en W. van Den
Haag stellen de gemeenteraad voor
de eigenaars toestemming te geven
voor de aanleg van een weg. die het
nieuwe woongebied moet ontsluiten.
Het terrein, waarop de weg aange
legd zal worden, ligt in het waterwin
gebied.
DEN HAAG De PvdA-raadsleden
Ten Velden en Duivesteijn willen
van B en W weten of het waar is dat
minister Gruijters (volkshuisvesting
en ruimtelijke ordening) het college
heeft verzocht om bouwrijpe grond
beschikbaar te stellen ten behoeve
van nieuwbouw van het ministerie
van sociale zaken. De raadsleden
vragen in dit verband of B en W
bereid zijn op korte termijn een
voorstel aan de raad voor te leggen
voor de wijze waarop namens de
raad op het verzoek van de minister
kan worden gereageerd Bovendien
wordt verzocht of de raad een af
schrift van de brief van minister
Gruijters kan worden toegezonden.
In een toelichting zeggen de heren
Ten Velden en Duivesteijn dat „een
bijzonder zorgvuldige" behandeling
van het verzoek is vereist, teneinde
te voorkomen dat het ministerie van
sociale zaken naar een andere ge
meente wordt overgeplaatst.
In opdracht van het college van B. en
W. van Den Haag heeft de afdeling
Economische Zaken van de gemeen
te samen met de N.V. v/h Neder
landse Stichting voor Statistiek het
forensenverkeer in de agglomeratie
Den Haag onderzocht. Bij het juist
gereedgekomen onderzoek ging het
om de „werkforensen". Dat zijn die
genen die dagelijks vanuit hun
woonplaats naar hun werkgemeente
komen. Zij zijn dan „werkforens"
voor de gemeente waarin zij werken.
De uitkomsten van het onderzoek
naar het „woonforensisme" (vóór een
gemeente is dat iemand die buiten
haar gemeentegrenzen werkt) komen
binnenkort op tafel.
De groep van bijna zestien procent
werkforensen (39.540) wordt voor
meer dan een kwart gevormd door
forensen uit de Leidse regio en de
Bollenstreek (27,4 procent). Precies
25 procent komt uit Delft en omge
ving en uit het Westland. Uit de regi
o's Midden Holland en Rijnmond ko
men respektievelijk 13.1 en 14.2 pro
cent werkforensen. De genoemde cij
fers hebben betrekking op de werksi
tuatie in 1975. Aan het statistisch
onderzoek wordt overigens een grote
betrouwbaarheid toegeschreven om
dat de enquête een uitzonderlijk ho
ge respons van 95.2 procent ople
verde.
Het blijkt dat het aantal ambtenaren
dat buiten het werkgebied woont in
verhouding groter is dan het aantal
werkzame personen in de particuliere
sektor Van het ambtenarenbestand
reist 18.4 procent dagelijks heen en
weer. Datzelfde doet 15.2 procent bin
nen de particuliere sektor.
De bedrijfstakken in de dienstensek-
tor kennen een hoger forensisme dan
die in de primaire sektor (landbouw
en visserij) en in de industrie. Een
conclusie van het onderzoek is ook
dat er verband bestaat tussen de
bedrijfsgrootte en de mate van foren
sisme. Statistisch gezien stijgt het
aantal forensen snel wanneer het om
bedrijven gaat in de bedrijfsgrootte
van één tot honderd werkzame perso
nen. treedt er een daling op in de
klasse tot duizend personen, terwijl
in de bedrijven met meer dan dui
zend werkende personen weer een
stijging van het aantal forensen te
zien is.
Voor het grootste deel werden de
werkzaamheden bekostigd met de
royale medewerking van Monumen
tenzorg en dankzij giften. Voorts
nam de gebruikster van de panden,
de Liberaal Joodse Gemeente Den
Haag zelf een vrij hoge hypotheek. Er
is nu nog een tekort op de bouwsom
van ca. 400.000. Bovendien moet de
inventaris nog geheel worden aange
schaft.
Volgens drs. Th. J. A. Geraets S.J.,
deken van de r.k. kerk van Den Haag.
voorzitter van het genoemde Comité
is het onmogelijk dat de Liberale
Gemeente onder leiding van rabbijn
A. Soetendorp dit zelf kan financie
ren. De gemeente telt circa 150 gezin
nen als leden.
De in 1726 geopende Synagoge van
de Portugees-Israëlische Gemeente
Den Haag werd ontworpen door de
beroemde architect Daniël Marot,
daarbij geassisteerd door zijn com
pagnon Felix du Sart.
Gemeente schrijft in een toelichting
dat de synagoge bijna onmiddellijk
één van de grote bezienswaardighe
den van Den Haag werd.
Bij de vormgeving is de uiterste so
berheid betracht. Het gebouw werd
monumentaal slechts door de gevoe
lig afgestemde afmetingen en de
waarlijk schitterende lichtval. Deze
lichtval is in de restauratie door de
vernieuwing van de beglazing weer in
volle glorie hersteld.
De Ark
Volgens mr. Wijsenbeek zijn de con
touren van de strakke en toch rijke
ornamentiek veel markanter dan te
voren. De Ark is in volle glorie her
steld en vertoont zich nu als een
machtig aandachtspunt in de heldere
ruimte waarmee het een waardig
contrast vormt door de bestorven
kleuren van het Zuidamerikaanse
hout, waar hij uit is opgebouwd.
Mr. drs. L. J. F. Wijsenbeek. pen- De woonhuizen zijn wat de gevels
ningmeester van de Liberaal Joodse betreft in oude stijl hersteld. Het
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG De actiegroep ..Stop
de kindermoord actief op het ter
rein van de verkeersveiligheid, krijgt
rijkssubsidie. Die toezegging deed
minister van verkeer en waterstaat
Westerterp gisteren in een vergade
ring van een Kamercommissie. Hij
deed zijn toezegging na aandrang
van de commissieleden Cornelissen
(KVP) en Van der Doef (PvdA).
De minister deed nog geen uitspraak
over de vorm waarin de groep, die de
laatste tijd actief was voor de woo
nerven. financiële steun krijgt. „Ik
moet dat nog bestuderen, met name
de vraag of het een projectsubsidie
moet zijn".
„Stop de Kindermoord" liet onlangs
weten in haar voortbestaan te wor
den bedreigd door gebrek aan finan
ciële middelen.
Enkele „townhouses" op het Waardeiland aan de rand van de jachthaven. De woningen -
prijzen ca. 3-4 ton worden binnenkort opgeleverd.
Van een onzer redacteuren
LEIDEN „De stad Leiden was een ontvolkt gebied waar
niemand meer wilde wonen. Dat had in 't bijzonder betrek
king op de hogere inkomensgroepen. Nu zowèl op het Waar
deiland als in de Merenwjjk duurdere huizen worden ge
bouwd keren oud-Leidenaars naar hun stad terug".
Volgens de heer J. M. G. Melkert.
directeur van Nieman Holding BV.
is er op dit moment, mede door de
lage hypotheekrente, een geweldige
vraag naar dure huizen. De
„townhouses".' die zijn project
ontwikkelingsmaatschappij op het
Waardeiland realiseert prijzen
zo n 3 tot 4 ton worden vlot
verkocht. Van de eerste fase to
taal 113 woningen is de helft al
weg. De eerste woning op het eiland
in de Oude Rijn, tegenover de weg
van Leiden naar Leiderdorp, is op
geleverd.
„Uit de ligging van deze huizen
volgt dat men een flinke prijs moet
betalen. De kopers komen met na
me uit de omgeving van Leiden,
zoals Oegstgeest. Warmond en Den
Haag", zegt de heer Melkert desge
vraagd. Dat de gemiddelde Leide-
naar nogal aankijkt tegen de bouw
van dit luxe woonoord, zeg maar
goudkust, is voor Nieman Holding
geen punt.
„Het is onmogelijk een luxe woon
oord als het Waardeiland te voorko
men. Overal zie je dat een bepaalde
luxe wijk wordt ontwikkeld. Be
langrijk vinden wij het, dat het ni
veau van de stad met dit plan ver
rijkt wordt", aldus de directeur.
Tweede fase
In de eerste fase heeft de ontwikke
laar zo'n 30 miljoen gestoken. Er
wordt ook een tweede fase gereali
seerd. die wat goedkopere koophui
zen omvat. Mogelijk komen hier en
kele buurtwinkels en kantoorsuites
bij. Het wachten is op goedkeuring
van de provincie.
Het Waardeiland staat hij de Leide-
naren bekend als het voormalige
terrein van de Koninklijke Neder
landse Grofsmederij, die er sinds
1836 was gevestigd. Iedereen kende
de zware ankers, kettingen, scheep-
sonderdelen en ijzerwerken die
daarvandaan werden verscheept.
De KNG week uit naar het indus
triegebied De Grote Polder. Ook de
gebouwen aan de Zuidsingel wer
den gesloopt.
Voordat de eerste paal voor de wo
ningbouw op het Waardeiland kon
worden geslagen moesten tal van
moeilijkheden overwonnen worden.
Het Leidse gemeentebestuur be
sloot het terrein aan de Zuidsingel
te elfder ure niet voor woningbouw
te bestemmen, maar voelt er veel
voor er een klein stadspark aan te
leggen, zoals er meerdere zijn langs
de Leidse singels.
Jachthaven
De „townhouses" op het Waardei
land zijn volgens de
opdrachtgeefster de eerste aanzet
van een totaalplan van „wonen en
relaxen". De bewoners zullen over
een eigen jachthaven, binnenwater
met privé-aanlegplaatsen en flink
wat groen beschikken. De huizen
worden „geschakeld" gebouwd
naar een ontwerp van het Ameri
kaanse bureau Fisher Friedman As.
in San Francisco. Voor haar peper
dure project heeft Nieman Holding,
waarvan de aandelen bij bouwcon
cerns en banken zijn geplaatst, ook
een landschapsarchitect ingescha
keld. Bouwer is IBB-Kondor uit
Leiden. De woningbouw op het ei-
I land is met name belangrijk met het
oog op de werkgelegenheid.
interieur is geheel vernieuwd, omdat
dat in de jaren na 1940 volkomen te
gronde was gegaan. In deze voorhui
zen wordt het Joods Cultureel onder
gebracht, met o.a. een grote zaal en
leslokalen.
Bijdragen voor het herstel zijn
welkom op girorek. 4030 ten name
van Penningm. Comité tot Herstel
der Port. Synagoge Den Haag en op
bankrek.nr. 25.75.09.909 bij Mees
Hope. Den Haag t.n.v. Synagoge.
houdi
1 aan
vai
Cissin
derhe
gespn
htb
Verwijt aan minister:
Van een verslaggever
DEN HAAG De 32-jarige Hf"
taxichauffeur A. Smit is zondi lating
slachtoffer geworden van mish nada
ling. Bij een huis in de Koi ikaan
straat stonden zes passagiers o;1 Bot
te wachten. Toen de chauffeL
klanten duidelijk maakte d£<
wettelijk niet meer dan vier p
nen mag vervoeren, ontstond 3
handgemeen. De taxichaij
kreeg een bierflesje op het h
verloor een paar tanden en lied
blauw oog op. De daders zijn q
politie nog onbekend. \y
fe"
(010
sch
DEN HAAG Er schort wel wat aan
de manier waarop minister De Gaay
Fortman (binnenlandse zaken) z'n
voorstellen voor 24 provincies-
nieuwe-stijl „onderbouwd" heeft.
Dat is de mening van Gedeputeerde
Staten van Zuid-Holland. „Het is
niet moeilijk de minister op de ene
plaats te bestrijden met een benade
ring of argumentatie die hij zelf op
een andere plaats gebruikt heeft",
zeggen GS over de plannen tot her
indeling van de provincies.
„Merkwaardig is ook. dat de minis
ter hier en daar een aantal zwaarwe
gende argumenten aanvoert voor
een bepaalde indeling en dan
opeens, geheel tegen de lijn der ver
wachtingen, voor een andere inde
ling kiest".
De minister heeft, volgens GS, in zijn
nieuwe voorstellen (waarin het aan
tal provincies-nieuwe-stijl van 26 tot
24 is teruggebracht) nauwelijks aan
dacht geschonken aan de meni
die Provinciale Staten van
Holland geuit hebben over de 1
deling van provincies. Provin
Staten moeten zo spoedig mof
een uitspraak doen over de gewi
indeling, willen zij niet als
sprekspartner van de minister
schakeld worden, aldus GS. Z
zoals gemeld verdeeld o'
vraag of Zuid-Holland in twee o
mini-provincies opgedeeld
worden.
VOORSCHOTEN De wijkraad
van de wijk Boschgeest in Voorscho
ten heeft unaniem bezwaar gemaakt
tegen het voorstel van B en W om de
„Engelse School" in hun wijk te bou
wen. In het nieuwe schoolgebouw
zullen tussen 900 en 1500 leerlingen
hun opleiding krijgen. De wijkraad
is van mening dat de bouw van het
drie verdiepingen tellende schoolge
bouw afwijkt van het geldende be
stemmingsplan en dat de woonstruc-
tuur van de wijk door de school
wordt aangetast. De wijkraad vraagt
de gemeenteraad geen toestemming
voor de bouw te verlenen.
De Engelse School, die bezocht
wordt door kinderen van in Den
Haag werkende buitenlanders, is
momenteel in Den Haag gevestigd.
Al eerder werden nieuwbouwplan-
nen van de school afgewezen en wel
in Noordwijk en Wassenaar.
LEIDEN Het ziet er naar uit, dat
de Leidse gemeenteraad Noorlander
Bouw BV te Leiderdorp toestem
ming zal geven voor de bouw van 89
woningen in de binnenstad. Het be
treft 't gebied tussen de Oranje
gracht. de Waardgracht, de Lange-
straat en de Oosterkerkgracht. Eni
ge jaren kwam het gebied braak na
de afbraak van een groep bouwvalli
ge woningen. Het architectenbureau
Treffers en Polgar uit Waddinxveen
heeft gestreefd naar een gevarieerde
opzet van het nieuwbouwplan. Ge
poogd is het karakter, dat het gebied
vroeger had, in de Leidse binnenstad
terug te brengen. De hoogte van de
huizen wordt aangepast aan die van
omliggende woningen. Er komen
groene binnenpleintjes. De wonin
gen zijn deels bestemd voor gezin
nen. deels voor bejaarden en al
leenstaanden.
De bouw vergt veel onkosten omdat
gebruik gemaakt moet worden van
veel kleine vrachtwagens, dit omdat
de toegangswegen voorzien zijn van
bruggen, die van bescheiden om
vang zijn. Er moet bovendien geheid
worden op een bijzondere wijze, wat
nodig is om te voorkomen dat de
aangrenzende bebouwing door het
karwei schade oploopt. De gemeen
teraadscommissies voor volkshuis
vesting en ruimtelijke ordening
schaarden zich in grote meerderheid
achter de plannenmakers.
Ds. Van Bodegravin'
Ds. D. van Bodegraven heeft z alesi
dag intrede gedaan in de h< ïeds
Oude Kerk te Voorburg (wijk en t
meente Rond de Oude Kerk), betn
werd bevestigd door ds. A. Hi se t
kert. De nieuwe predikant, in
gemene Dienst van de Ned. He vech
Kerk (met bijzondere opdracht) log.
vanwege het Zendingsf
nootschap Oegstgeest achttifen
jaar predikant in Indonesië
weest. eerst als zendeling op ifcren
toenmalige Nieuw Guinea, lal ij ve
als docent aan de Opleidinj Beir
school voor predikanten te R n de
dan. Ds. Van Bodegraven vervi geve
de vacature, die is ontstaan do
het vertrek van ds. Den Engels4iir]
(1 augustus 1975).
Bosch en Duin
Ja
-sen
Sale
Voor een bedrag van drie ton
de keuken van het Haagse v
pleegtehuis Bosch en Duin uit| -
breid moeten worden. Dat kan
is noodzakelijk omdat Bosch
Duin binnen afzienbare tijd n
alleen maaltijden voor de eig
bewoners, maar ook voor beu
ners van het nieuwe verzorgini
tehuis Duinrust aan de Duinla
gaat verzorgen. Het is de bed(
ling dat het verzorgingstehuis
jaar geopend zal worden. B en
van Den Haag vragen de gemeek-
teraad garant te staan voor de d:r
ton. die Bosch en Duin gaat lene
t if
Harpe Davids
Op zaterdag 22 mei geeft de cl
gemengde zangverenging Har)!e
Davids een concert ter gelege
heid van het 55-jarig bestaan. Ai
het jubileumconcert in de Ou*
Kerk te Scheveningen (aanvaifcui
half acht) wordt medewerking veiove
leend door Anneke Zuurmond (s
praan). Aad Stevens (trompet)
Stephen Kavelaar (orgel). Het!
heel staat onder leiding van ditome
gent Peter Kavelaar. Op het pr< ici
gramma staan o.m. werken vj ftl i
Handel, Franck en Bach. ptat
De Pier
ee
Morgen bestaat de Schevening de
Pier vijftien jaar. Pas in augustU be
wordt het jubileum gevierd, en w scf
he
toe
met een festival, dat twee weke
duurt. De Pier heeft in 15 jai
ruim 13,5 miljoen bezoekers on o
vangen. Naar verwachting zull(
dit jaar driekwart miljoen mensefcld
het Wandelhoofd bezoeken, datifmii
de eerste dagen van haar besta:
dermate opzienbarend was. dat i kei
Scheveningen en nabije omgevin d
tal van verkeersopstoppingen oni
stonden. Tot 1964 telde de Pie
drie eilanden, één minder dan nu ar
r
1
Meer nieuws uit
de regio- pag. 14
